Τα όρια της (ανθρώπινης) γνώσης...

[AlexisPap]

Η ύπαρξη απόλυτων ορίων στην (ανθρώπινη) γνώση είναι γνωστή από την εποχή των αρχαίων φιλοσόφων.

Ακόμη και τα όσα αυτή η φράση υπονοεί είναι άγνωστα:

Υπάρχει μη ανθρώπινη γνώση; Υπάρχει γνώση χωρίς υποκείμενο; Η γνώση έχει φυσική υπόσταση, ή είναι δημιούργημα αυτού που γνωρίζει; Μπορούν οντότητες χωρίς επίγνωση να διαθέτουν γνώση;

 

Φυσικά δεν εμπίπτει ακριβώς στην θεματολογία του φόρουμ η ενασχόληση με αυτού του είδους τα ερωτήματα. Ωστόσο, ο μηχανικός ως πρακτικός άνθρωπος, οφείλει να γνωρίζει τα όρια της ανθρώπινης γνώσης. Εξάλλου, πολλοί μηχανικοί συγκαταλέγονται μεταξύ εκείνων που ασχολήθηκαν -και ασχολούνται- με αυτά τα οριακά ζητήματα.

 

Όλα τα θεμελιώδη προβλήματα που -στην διάρκεια των αιώνων- γέμισαν τις βιβλιοθήκες με αναρίθμητους τόμους δημοσιεύσεων, ερευνών, πραγματειών, αναλύσεων, έχουν ένα κοινό σημείο: Την διαπίστωση της ουσιώδους αδυναμίας να επεκταθεί η ανθρώπινη γνώση στην ουσία των πραγμάτων (και των εννοιών). Τι είναι η ύλη, ο χρόνος, το άπειρο, το μηδέν, η νοημοσύνη και τόσα άλλα...

 

Να λοιπόν ένα απέραντο -αλλά και δύσκολο- αντικείμενο , για απαιτητικούς συζητητές...

[nicky*]

αυτό είναι όντως ένα πολύ ζουμερό θέμα που μπορεί να οδηγήσει σε πολλά συμπεράσματα αλλά και σε σύγκρουση απόψεων (ενδεχομένως).

η ταπεινή μου ύπαρξη έχει πολλές φορές αναρωτηθεί σχετικά με τα παραπανω, τολμώ να ομολογήσω... όπως είπες AlexisPap 'Τι είναι η ύλη, ο χρόνος, το άπειρο, το μηδέν, η νοημοσύνη και τόσα άλλα...'

απλά η δική μου παρατήρηση, για την ώρα τουλάχιστον, είναι ότι, νομίζω, κάπου, σε κάποιο σημείο το ανθρώπινο μυαλό σταματά. όχι ακριβώς γιατί βρίσκει τοίχο μπροστά, αλλά γιατί είναι κάποιες έννοιες που, νομίζω, δε γίνονται επαρκώς αντιληπτές.. ίσως απλά κάπου να αρκεί να ακολουθούμε το ένστικτο ή καλύτερα τη διαίσθηση

άλλωστε, τα πάντα είναι σχετικά, ακόμα και ο χρόνος! εξαρτάται πού είναι ο παρατηρητής σε σχέση με το φαινόμενο!

[rootbreaker]

Ένας άνθρωπος μόνος του είναι λογικό να μην μπορέσει να κατακτήσει όλη τη γνώση. Η ανθρωπότητα σαν σύνολο όμως είναι ικανή να κατακτήσει τη γνώση και να ερμηνεύσει όλα τα φαινόμενα του κόσμου.

[chrisven]

πω πω αλέξη με έκαψες

έλα πες την αλήθεια από που "ψωνίζεις"?

[AlexisPap]

rootbreaker, εκεί ακριβώς έγκειται το όλο θέμα:

 

Η ανθρώπινη διάνοια αδυνατεί να κατανοήσει βασικές έννοιες. Μολονότι δεν υπάρχει σχετική απόδειξη, φαίνεται πως η ανθρωπότητα δεν θα μπορέσει να κατανοήσει ποτέ τις θεμελιώδεις έννοιες στις οποίες βασίζεται η γνώση.

[rootbreaker]

AlexisPap

Παλιά που η έκταση της γνώσης ήταν περιορισμένη ένας άνθρωπος μπορούσε να κατακτήσει όλη τη μέχρι τότε γνώση. Έτσι οι αρχαίοι φιλόσοφοι ήταν και μαθηματικοί και φυσικοί κλπ.

Όσο η γνώση διευρυνόταν εμφανίστηκαν και οι "ειδικότητες".

Γνωστό παράδειγμα το γιατί λέγεστε Πολιτικοί μηχανικοί και γιατί πλέον δεν υπάρχετε μόνο εσείς.

 

Όταν ψάχνουμε όμως το αν ο άνθρωπος μπορεί σήμερα να κάνει κτήμα του τη γνώση είναι λάθος να λέμε για τον ένα άνθρωπο. Σίγουρα δεν γίνεται. Μιλάμε για το σύνολο των ανθρώπων. Πλέον έχουμε φτάσει σε σημείο να κατανοούμε τις βασικές έννοιες πλήρως. Και αν κάτι σήμερα δεν το γνωρίζουμε επαρκώς ποιος μας λέει ότι δεν θα το ερμηνεύσουμε αύριο ή μετά από 1-2-10 χρόνια?

 

Το ότι με βάση τις παρατηρήσεις στον πλανήτη μας και τους νόμους των επιστημών καταφέρνουμε με θεωρητικά μοντέλα να προβλέψουμε με ακρίβεια το τι υπάρχει σε άλλους πλανήτες, πριν καν πάμε εκεί και επιβεβαιωθούμε, δείχνει ότι έχει κατακτήσει η ανθρώπινη διάνοια τις βασικές έννοιες πάνω στις οποίες στηρίζεται η γνώση.

[AlexisPap]

Να δώσω ένα παράδειγμα για να γίνει κατανοητό το τι εννοώ:

 

Ο Ζήνων ο Ελεάτης, κορυφαίος φιλόσοφος, έμεινε στην ιστορία για τα παράδοξά του, με τα οποία έθεσε σε σκληρή δοκιμασία την βάση όλων των επιστημών.

Ξεκινώντας από την γεωμετρία αμφισβήτησε τα βασικά αξιώματα της επιπεδομετρίας διατυπώνοντας την άποψη ότι "άπειρα σημεία (μηδενικού μεγέθους) φτιάχνουν ευθεία με μήκος μηδενικό και άπειρο συγχρόνως".

 

Αν και σήμερα είναι εύκολο να σκεφτούμε ότι τα σημεία δεν έχουν "μηδενικό" μέγεθος αλλά απειροστό, δεν είναι αυτό το πρόβλημα που ήθελε να θίξει ο Ζήνων. Το σκεπτικό του φαίνεται ίσως καλύτερα στα τέσσερα παράδοξα για την κίνηση:

 

Ο προβληματισμός του δεν στοχεύει στην έννοια του απειροστού, αλλά στις έννοιες του μηδενός και του απείρου.

Κι αυτό που θέλει να δείξει είναι η αδυναμία της ανθρώπινης διάνοιας να κατανοήσει την έννοια του χώρου και της κίνησης:

 

Ξέρουμε ότι κίνηση είναι η αλλαγή θέσης σε πεπερασμένο χρονικό διάστημα.

Πότε όμως γίνεται αυτή η αλλαγή; (παράδοξο του βέλους και των τριών σημείων)

Πόσα γεγονότα πρέπει να ολοκληρωθούν για να λάβει χώρα μία μετακίνηση; (παράδοξα της διχοτόμου και του Αχιλλέα).

 

Ο Ζήνων φαίνεται πως δεν ενδιαφέρεται για την βελτίωση της επιστήμης αλλά για την εξερεύνηση των ορίων της...

[CostasV]

Αλέξη, ωραίο θέμα!

 

Τα παράδοξα του Ζήνωνα έχουν απαντηθεί, ικανοποιητικά λένε.

Θυμάμαι ότι την πρώτη φορά που διάβασα το παράδοξο του Ζήνωνα, μου δημιουργήθηκε την απορία, πώς είναι δυνατόν ένας σπουδαγμένος άνθρωπος (όπως ο Ζήνων) να μπλέκει έτσι τα πράγματα και να μην μπορεί να καταλάβει τα βασικά;

Στην συνέχεια, έκανα αρκετές προσπαθειές μου να καταλάβω πού είναι το παράδοξο. Σήμερα, πιστεύω (και είμαι σχεδόν σίγουρος) ότι το παράδοξο έχει λυθεί ικανοποιητικά. Ομως γνωρίζω (και είμαι απολύτως σίγουρος) ότι αν μία χελώνα βρίσκεται μπροστά από τον Αχιλλέα, ο Αχιλλέας σε σύντομο χρονικό διάστημα θα την φτάσει.

 

Εχω την εντύπωση ότι για αυτά τα παράδοξα του Ζήνωνα (αλλά και του Επιμενίδη), μία αιτία είναι η γλώσσα των αρχαίων Ελλήνων. Δύσκολα θα μπορούσαν να εκφραστούν αυτές οι ιδέες και σχέψεις σε κάποια άλλη φτωχότερη γλώσσα.

Πράγμα που με κάνει να πιστεύω ότι αν υπάρξει μία πλουσιότερη γλώσσα (από την αρχαία ελληνική), ίσως γίνει προσιτότερη η γνώση.

 

Ο Ζήνων είχε τα εργαλεία, (δηλαδή την γλώσσα και φυσικά το μυαλό), και μόλις του δόθηκε η δυνανότητα να σκαλίσει την λογική, το έκανε με παρόμοιο τρόπο που ένα σημερινό παιδί σκαλίζει ένα παιχνίδι και το διαλύει. Ανοιξε λοιπόν ένα μέρος από το κλειστό κουτί της λογικής, και εμείς τώρα παιδευόμαστε να βάλουμε τα πράγματα στην σειρά που θα έπρεπε να ήταν.

[AlexisPap]

Αν και ο λογισμός αναπτύχθηκε ως κλάδος των μαθηματικών στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα, στην εποχή του Ζήνωνα υπήρχε αξιόλογη γνώση και συνεχής ανάπτυξη του εν λόγω τομέα:

 

Η επόμενη (του Ζήνωνα) γενιά φιλοσόφων χρησιμοποιούσε συστηματικά την μέθοδο της εξάντλησης (Εύδοξος).

Ο Αριστοτέλης, 100 χρόνια μετά τον Ζήνωνα, αναφερόμενος στα παράδοξα του λέει σαφώς ότι (παραφράζω με σύγχρονη ορολογία) το πρόβλημα έγκειται στην εύρεση του αθροίσματος φθίνουσας σειράς απείρων όρων.

Ο Αρχιμήδης, 200 χρόνια μετά, επί της ουσίας έλυνε ολοκληρώματα...

 

Προφανώς, ο Ζήνων δεν είχε σκοπό να αμφισβητήσει τον απειροστικό λογισμό που γεννιόταν επί της εποχής του. Εξάλλου, τα δύο από τα παράδοξα για την κίνηση δεν αναφέρονται άμεσα στον απειροστικό λογισμό*, αλλά στην αντίληψη για το τι είναι κίνηση.

 

Στην σύγχρονη φιλοσοφία τα παράδοξα του Ζήνωνα μετασχηματίστηκαν στο παράδοξο της λάμπας του Thomson (και το αντίστοιχο Ross–Littlewood paradox). Ο Thomson για να περιγράψει τον προβληματισμό του Ζήνωνα επινόησε τον όρο Supertask, ανοίγοντας ένα νέο κεφάλαιο φιλοσοφικής αναζήτησης...

 

Κι αν το ζήτημα αυτό φαντάζει σαν μια ανούσια αναζήτηση σε έναν φανταστικό κόσμο, στην πραγματικότητα συνδέεται και επηρεάζει ένα πλήθος μαθηματικών (και όχι μόνο) προβλημάτων...

Από την υπόθεση του Goldbach μέχρι την υπόθεση Church–Turing.

 

Αλλά, -ίσως- ξεφύγαμε λίγο από τον θέμα...

 

 

* Χρησιμοποιώ σύγχρονη ορολογία για να συνεννοούμαστε, ο Ζήνων προφανώς δεν γνώριζε τον "λογισμό"

[jkar]

Η Γνωσιολογία είναι βασικός κλάδος της Γενικής Φιλοσοφίας και έχει πάντα ενδιαφερον καθώς τα ερωτήματα της παραμένουν ακόμα σήμερα ισχυρά και εν πολλοίς αναπάντητα.

Εγώ θα έλεγα ότι από τα τρία ζητήματα της, α) η αρχή της γνώσεως, β) το κύρος της και γ) το αντικείμενο της, δεν φαίνεται να έχουμε προχωρήσει, παρά μόνον στο πρώτο, με τον κριτικισμό του Καντ, μάλλον να είναι η πιθανότερη απάντηση.

Η θέση που παίρνει κανείς απέναντι σε όλα αυτά τα ερωτήματα είναι λίγο πολύ αξιωματική και ουσιαστικά, αυθαίρετη, εάν προσπαθήσεις να την "αποδείξεις" με τους κανόνες της δυτικής επιστήμης.

Εάν κατάλαβα καλά, το θέμα είναι περισσότερο για το κύρος της γνώσης, δογματισμός ή σκεπτικισμός. Σε αυτό εγώ, δεν μπορώ να δεχθώ ότι ένα πεπερασμένο όν όπως ό άνθρωπος, έχει απεριόριστες γνωστικές δυνάμεις, αλλά ούτε και να αρνηθώ την ιστορική εξέλιξη και να πώ ότι, 10000 χρόνια, τίποτα ακόμα δεν έχουμε ακόμα καταλάβει με σιγουριά. Μάλλον θα δεχθώ ότι ο Descartes με εκφράζει καλύτερα σαν θέση, ότι δλδ η γνώση είναι ταυτισμένη με την ύπαρξή μου σαν άνθρωπο. Πάει μαζί μου, όπου και όσο πάω και εγώ.

Προσωπικά με ενδιαφέρουν επίσης πάρα πολύ, ό τρόπος απόκτησης της γνώσης, (λειτουργία μάθησης), αλλά και οι αιτίες κακής λειτουργίας της, (το ανθρώπινο λάθος). Με την γενίκευση της εφαρμογής της τεχνολογίας και των Η/Υ, αλλά και με την ανθρωποκεντρική φιλοσοφία του δυτικού πολιτισμού, φάνηκε η σημαντική ανάγκη για την λεγόμενη "τεχνητή νοημοσύνη" και η μεγάλη σημασία του λάθους χειρισμού, λειτουργίας κλπ.