Οι μηχανικοί προτείνουν λογοτεχνία

[roka]

@camelot,

Θα προσπαθήσω να τοποθετηθώ όσο καλύτερα μπορώ σ΄ όσα πολλά και δύσκολα θέτεις.

Αρχίζω λέγοντας ότι για να βάλω κάποια τάξη στη σκέψη μου θα τα χωρίσω σε δυο ενότητες-προβληματισμούς. Στην πρώτη θα βάλω ό,τι σχετίζεται με τις φιλοσοφικο-λογοτεχνικές ωσμώσεις που διαπιστώνεις με αφορμή το βιβλίο του Μαρτίνεζ, και, στη δεύτερη, ό,τι σχετίζεται με το ζήτημα "αλήθεια".

Πάμε.

ζήτημα 1ο.

γενικά.

Οταν συζητάμε αφηρημένες έννοιες μια καλή αρχή είναι να ξεκαθαρίζουμε το τοπίο με ορισμούς. Όχι τεκμηριωμένους, αλλά τους δικούς μας, αυτούς δηλαδή που θα δίνουν το στίγμα της νοητικής μας θέσης. Η δική μου λοιπόν αντίληψη για τη λογοτεχνία, λέει: λογοτεχνία=τρόπος να δίνεις και να δείχνεις τη μουσική των νοημάτων. Για τη φιλοσοφία λεει:φιλοσοφία= η αντανάκλαση ενός συστήματος ιδεών και εννοιών σε ενα πρότυπο μοντέλο ζωής (ή τέλος πάντων, κάτι ανάλογο). Τα εργαλεία, τα μέσα της φιλοσοφίας είναι μέθοδοι και ιδέες. Τα εργαλεία, τα μέσα της λογοτεχνίας, είναι η αισθητική και η αρμονία. Επίσης, αν συγκρίνουμε και τους σκοπούς, θα διαπιστώσουμε οτι δεν υπάρχει ταύτιση.

Στο ερώτημα αν οι δυο έννοιες με τον τρόπο που τις αντιλαμβάνομαι παραπάνω είναι ενάντιες, αντιφατικές ή αλληλοαποκλειόμενες, η προφανής απάντηση μου είναι "όχι, βέβαια και μπορούν να συνυπάρχουν". Ωστόσο έχω μια ένσταση που αφορά το σκοπό και τη στόχευση των δυο εννοιών. Σκέφτομαι πως μοιραία πρέπει ν΄ αποφασισθεί ποιος σκοπός ηγείται. Σκέφτομαι πως, υπάρχει διαφορά ανάμεσα στη λογοτεχνία που κάνει χρήση της φιλοσοφίας και στη φιλοσοφία που κάνει χρήση της λογοτεχνίας.

ειδικά.

Μαρτίνες

Το συνολικό έργο ενός συγγραφέα, είναι, ούτως ή άλλως, ένα έργο "εν προόδω". Αλλιώς "διαβάζεις" ένα μεμονομένο ιστόρημα του οποίου είναι άγνωστη η πατρότητα, αλλιώς διαβάζεις το ίδιο κείμενο αν "γνωρίζεις" το συγγραφέα του, κι αλλιώς το διαβάζεις αν έχεις οικειοποιηθεί το πνεύμα του δημιουργού του. Η κάθε ανάγνωση, ο κάθε τρόπος, η κάθε μια από τις παραπάνω εναλλακτικές προσεγγίσεις, πιστεύω πως έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. (Ας μην επεκταθώ κι άλλο σ΄ αυτό, νομίζω είναι ευκρινές αυτό που θέλω να πω). Εγώ λοιπόν, δεν γνωρίζω τον Μαρτίνες, δεν τον έχω διαβάσει σε άλλο του κείμενο, και όσο για τον ίδιο, γνωρίζω αυτό που γράφει στο αυτί του βιβλίου. Έψαξα και βρήκα το "Σχετικά με το Ροδερέρ" εξαιτίας της συζήτησης που κάνουμε εδώ. Η προσέγγισή μου είναι η πρώτη απ΄ αυτές που περιγράφω.

"Σχετικά με το Ροδερέρ"

Αν θεωρήσουμε το κείμενο "φιλοσοφική λογοτεχνία" (ο όρος μου είναι απεχθής, αλλά τέλος πάντων), και χωρίς να έχω μπροστά μου το βιβλίο, με μόνο μπούσουλα μιαν επίγευση μνήμης θα πω, οτι ίσως, τη δεύτερη ανάγνωση που προτείνει ο camelot να τη χρωστάω στις σελίδες εκείνες του βιβλίου που περιγράφουν μια επιστολή που στέλνει ο Ρόδερερ στον αφηγητή.... ίσως... Όπως όμως και να χει, εγώ, επιμένω να παραμένω στο λογοτεχνικό δρώμενο, για το λόγο που εξήγησα παραπάνω: Εν προκειμένω, η λογοτεχνία ηγείται. (Κι επειδή μ΄ ενδιαφέρουν οι συγγραφείς ως ιδιαίτερης ιδιοσυγκρασίας οντότητες, ομολογώ οτι αναρωτιέμαι:άραγε ο Μαρτίνεζ συνεχίζει να ασχολείται με το αντικείμενο των πολύ καλών σπουδών του ή τα κατάπιε όλα-τα πάντα-τελείως η τέχνη? -θα προτιμούσα το δεύτερο)

ζήτημα 2ο

αλήθεια=????

1. = ιδιότητα της ανθρώπινης νόησης,

2. =/= ψέμα,

3. = κομμάτι οντότητας που μπορεί ν΄ αποδειχτεί.

4. = τελική ανάλυση

Ίσως και κάτι άλλο? Τότε, αφού προσθέσουμε και το άλλο αυτό πρέπει να διαλέξουμε: αλήθεια, για ποιά αλήθεια μιλάμε?

 

ε, πρεπει να σταματήσω εδώ!

 

ΥΓ α, υπάρχει και το ζήτημα της σχολής της Βιέννης που το ξέχασα. όμως, ο αντίλογος είναι γνωστός : η θέση αυτοκαταργείται αφού στερείται νοήματος ως μη αναλυτική και μη εμπειρικά επαληθεύσιμη

[eupalinos]

Ορχάν Παμούκ - Χιόνι

 

http://www.books.gr/ViewShopProduct.aspx?Id=4582757

 

(Ο πατέρας του Παμούκ ήταν μηχανικός, ενώ ο ίδιος σπούδασε αρχιτεκτονική και τελικά έγινε Νομπελίστας συγγραφέας.)

[sss]

"Η Δίκη" του Κάφκα

"Όταν έκλαψε ο Νίτσε" του Irvin Yalom

"Η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι" του Μίλαν Κούντερα

 

3 από τα αγαπημένα μου βιβλία!!!

[zena13]

Αν και δεν είναι λογοτεχνικό, για μένα είναι το καλύτερο βιβλίο που έχω διαβάσει μέχρι τώρα: "Σμιλεύοντας το χρόνο" του Αντρέι Ταρκόφσκι.

[roka]

Διάβασα την Ακολουθία της Οξφόρδης ενδίδοντας στη θερμή σύσταση του iovo για το μυθιστόρημα, όμως κυρίως, επειδή είχα σκοπό να προσεγγίσω σε μια δεύτερη συνάντηση το συγγραφέα Γκιγέρμο Μαρτίνεζ, μετά τη συζήτηση που κάναμε πρόσφατα με τον camelot, και η οποία είχε ως άξονα το πρώτο του μυθιστόρημα, το «σχετικά με το Ροδερέρ».

 

Θα καταθέσω απ την αρχή τη γνώμη μου σύντομα, -προσπαθώντας να είμαι πολύ ακριβής: Η Ακολουθία της Οξφόρδης δεν είναι αυτό που εγώ θα δεχόμουν να ορίσω ως ένα αντιπροσωπευτικό κείμενο μαθηματικής λογοτεχνίας. Η Ακολουθία της Οξφόρδης συνιστά μια ευρύτερη, θριαμβευτική μυθιστορηματική σύλληψη. Εξηγούμαι:

Με πρόσχημα την μαθηματική έννοια της ακολουθίας, και ανατρέχοντας σε φιλοσοφικούς στοχασμούς προσωπικοτήτων αναφοράς, όπως ο Βιντγκενσταιν, ή ο Γκέντελ, ή ο Πυθαγόρας, και ακροπατώντας στις εν γένει ιδιαιτερότητές τους, (πχ στις μυστικιστικές τους τάσεις, στο απόλυτο της ηθικής τους , στις αντιπαλότητές τους, κλπ, κλπ), – με όχημα όμως την πνευματική έννοια της ακολουθίας των ανθρώπινων πράξεων η οποία εν τέλει (κατά το συγγραφέα) καθορίζει και την οντότητα του ανθρώπου κατά την έξοδό του (απ΄ τη ζωή), ο Μαρτίνεζ μας περνάει μέσα από μια ρωγμή

«λες κι ένα χτύπημα από σπαθί, με μια βαθιά τομή,

είχε ανοίξει ως εκ θαύματος την πέτρα απ΄ άκρη σ΄ άκρη»

για να υμνήσει τη μαγεία της πιο απόλυτης, άδολης, και απέραντης αγάπης του κόσμου: αυτής του γονιού προς το παιδί του. Ο κεντρικός πυρήνας του κειμένου ξεφεύγει απ΄ τα πεπερασμένα της πλοκής και του μύθου, τα υπερβαίνει, και κατά την άποψή μου κατορθώνει να συνθέσει ένα απρόσμενο ποίημα στην αρχετυπική εικόνα του συλλογικού ασυνειδήτου, δηλαδή στα στοιχεία και στις μορφές συμπεριφοράς που είναι ίδιες σ΄ όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, σ΄ όλους τους ανθρώπους, (ακόμα και σ΄ αυτούς που ενδεχομένως τους αμφισβητείται και το δικαίωμα στην ανθρώπινη διασταση), -αλλά ο Μαρτίνεζ το πάει παραπέρα, -πολύ παραπέρα: Ως και στα ζώα, (είναι ακραία συμβολικό το εύρημα της μεταθανάτιας, αργής, μαρτυρικής πορείας εξαφάνισης του μαρσιποφόρου οπόσουμ), -και το πάει ακόμα μακρύτερα, -συγκλονιστικά μακρύτερα: Υποστηρίζει, πως καταλυτική επίδραση στον άνθρωπο δεν έχει μόνο αυτή καθαυτή η γονεική του ιδιότητα, αλλά ακόμα και η «δυνάμει» αντίστοιχή της: Αφού στο τέλος, πειστικά και αυτονόητα λέει, οτι ακόμα και η αξιακή της αντανάκλαση ως ιδέας, υπόμνησης, ή απλής πιθανότητας, είναι επαρκής, ικανή, και κυρίαρχη, για να καθορίσει εν τέλει όλη την ανθρώπινη ύπαρξη.

Στο σύνολό της.

[camelot]

@ roka

 

Αρχίζεις τη σκέψη σου με μία σημαντική δήλωση:

 

Θα καταθέσω απ την αρχή τη γνώμη μου σύντομα, -προσπαθώντας να είμαι πολύ ακριβής: Η Ακολουθία της Οξφόρδης δεν είναι αυτό που εγώ θα δεχόμουν να ορίσω ως ένα αντιπροσωπευτικό κείμενο μαθηματικής λογοτεχνίας.

 

Δεν γνωρίζω πως τεκμηριώνεται η άποψή σου αυτή αλλά επειδή σε προηγούμενο κείμενό σου (στην ίδια ενότητα) δηλώνεις:

 

Όταν συζητάμε αφηρημένες έννοιες μια καλή αρχή είναι να ξεκαθαρίζουμε το τοπίο με ορισμούς

 

αιαθάνομαι την υποχρέωση να πω τη γνώμη μου αποσαφηνίζοντας για την οικονομία της συζήτησης κάποιες έννοιες που χρησιμοποιήθηκαν

Και πρώτα από όλα (ίσως είναι χρήσιμο) να δούμε και λίγο ιστορικά τι σημαίνει Μαθηματική Λογοτεχνία. Αν δεν κάνω λάθος ο όρος εμφανίστηκε δειλά το 1992 λίγο μετά την πρώτη ελληνική έκδοση του βιβλίου Ο Θείος Πέτρος και η εικασία του Γκόλντμπαχ του Απόστολου Δοξιάδη. Το 1998 θέλοντας ο Δοξιάδης να το μεταφράσει στα αγγλικά αναμόρφωσε το βιβλίο αυτό σχεδόν εξ ολοκλήρου κάνοντας πολλές και σημαντικές αλλαγές και τελικά το επανέκδοσε με τη μορφή που γνωρίζουμε σήμερα αποσύροντας την προηγούμενη έκδοση. Αμέσως μετά από αυτό (και δοθείσης της επιτυχίας του) ακολούθησε μία εκδοτική έκρηξη με βιβλία παρόμοιου περιεχομένου. Το 1998 κυκλοφόρησε Το παντελόνι του Πυθαγόρα της Μάργκαρετ Βέρτχαϊμ, Η μπανιέρα του Αρχιμήδη των Ορτολί και Βιτκόφσκι και το περίφημο και γλαφυρότατο βιβλίο του Σάιμον Σάιν Το τελευταίο θεώρημα του Φερμά (με τεράστια εκδοτική επιτυχία). Ένα χρόνο αργότερα (1999) το βιβλίο του Γκετζ Το θεώρημα του Παπαγάλου που έσπασε ταμεία και διαμόρφωσε οριστικά πια την ατμόσφαιρα. Το 2001 Οι άγριοι αριθμοί του Φίλιμπερτ Σονγκτ και το πολύ σημαντικό κατά τη γνώμη μου (θα έλεγα εφάμιλλο με το βιβλίο του Μαρτίνες) βιβλίο του Κάρλο Φραμπέτι Ο αλγόριθμος της Μελαγχολίας.

Ακριβώς αυτήν την εποχή (δηλαδή περί το 2000 ίσως και λίγο πριν από τους παροικούντες τον σχετικό χώρο) άρχισε να φουντώνει και η συζήτηση για το νέο είδος λογοτεχνίας που χρησιμοποιούσαν στο περιεχόμενό τους Μαθηματικά.

Έκτοτε, γράφηκαν πολλά και μεταφράστηκαν στα ελληνικά αρκετά βιβλία που εντάχθηκαν στη ενότητα που ονομάστηκε (αδόκιμα και ίσως αντιαισθητικά) Μαθηματική Λογοτεχνία. (Μπορεί να τα βρεί κανείς όλα κάνοντας μια βόλτα σε αντίστοιχες ιστοσελίδες-και υπάρχουν πολλές στο διαδίκτυο).

Όλα αυτά τα βιβλία εντάσσονται σε αυτό που ονομάζουμε σήμερα Μαθηματική Λογοτεχνία? Η απάντηση είναι ΟΧΙ. Εντάσσονται σε μια γενικότερη ενότητα που μπορεί να ονομαστεί Μαθηματικά και Λογοτεχνία (που είναι ίσως και κατά την άποψή μου ορθότερη ονομασία της ενότητας).

Στη Μαθηματική Λογοτεχνία εντάσσονται μόνο εκείνα τα βιβλία που στη μυθοπλασία τους χρησιμοποιούν μαθηματικές έννοιες-σύμβολλα-συνεπαγωγές και συμπεράσματα κυρίως για δύο λόγους:

 

1. Ο ένας (ο προφανής) να κάνει τα μαθηματικά περισσότερο γνωστά στο ευρύ αναγνωστικό κοινό και να εξαλείψει την υπάρχουσα φοβία που υπάρχει για την εκμάθησή τους, ώστε αυτό (το κοινό) να τα προσεγγίσει ευχερέστερα. (Χαρακτηριστικά βιβλία της κατηγορίας αυτής είναι για παράδειγμα Το Θεώρημα του Παπαγάλου, το Flatland (Επιπεδοχώρα) του Edwin A. Abbot, Το τελευταίο παραμύθι του Μιγκέλ Τόρρες ντα Σίλβα του Τόμας Φόγκελ, Οι άγριοι αριθμοί, Η Αρχή του Ντ Αλαμπέρ του Κράμεϊ, Η κλεμμένη εξίσωση του Μαρκ Άλπερτ, Φράκταλ φόνοι του Μαρκ Κοέν, Πυθαγόρεια εγκλήματα του δικού μας Τεύκρου Μιχαηλίδη, Ο ιππότης της Βαρύτητας του Δημήτρη Καπετανάκη, τα βιβλία του Αργύρη Παυλιώτη Το επικηρυγμένο πρόβλημα, Παράξενοι ελκυστές κ.λπ κ.λπ.)

 

2. Ο άλλος (ο πιο σκοτεινός) να δείξει ότι πίσω από την ανιαρή περιγραφή της μυθοπλασίας υπάρχει ένα δεύτερο και πολλές φορές και τρίτο επίπεδο στοχασμού και αναστοχασμού που απαιτεί αποκωδικοποίηση από τον αναγνώστη. Και στην περίπτωση αυτή η διάρθρωση του έργου στήνεται με μαθηματική λογική. Η λύση, η λύτρωση, (εν τέλει και το κλειδί της ψυχικής τέρψης) σε ένα τέτοιο κείμενο είναι η ανάγνωση των άλλων επιπέδων που κρύβονται από τη φαινομενικά αθώα εξιστόρηση των δρώμενων. Όλα γίνονται αλλού. Ο αναγνώστης διαβάζει, αλλά πρέπει να κατανοήσει αυτά που δεν διαβάζει, αυτά που ακροθιγώς μόνο αναφέρει ο συγγραφέας για να τον υποψιάσει. Η ουσία και τα κλειδιά της κατανόησης βρίσκονται πίσω από το κείμενο. Η όλη αξία σε ένα τέτοιο βιβλίο είναι ακριβώς αυτό το διανοητικό παιχνίδισμα μεταξύ σωστής κατανόησης ή ψευδούς και ατυχούς κατανόησης, μεταξύ επαληθευσιμότητας και διαψευσιμότητας (που λέγαμε πριν καιρό στην ίδια ενότητα όταν αναφερόμασταν στον κύκλο της Βιέννης). Βιβλία που ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία είναι το Σχετικά με το Ροδερέρ (που διακρίνεται και από μία ζοφερή υπαρξιακή μελαγχολία). Άλλα βιβλία της κατηγορίας αυτής είναι ο Αλγόριθμος της Μελαγχολίας και Η κόλαση του Φραμπέτι και ένα από τα τελευταία βιβλία του Γκετζ, πολύ αριστοτεχνικό, Η Έπαυλη των ανδρών, όπου πίσω από μία φαινομενικά συνηθισμένη μυθοπλασία διακρίνει κανείς απρόβλεπτες προεκτάσεις της ανθρώπινης διανόησης που με μαθηματικούς συλλογισμούς προσεγγίζει τα άδυτα της ανθρώπινης ψυχής και κάποιες φορές της διαταραγμένης ανθρώπινης ψυχής.

Όσα βιβλία δεν εντάσσονται στις κατηγορίες που ανέφερα ή μάλλον δεν είναι γραμμένα με αυτήν την τεχνική αλλά περιέχουν μαθηματικά ή χρησιμοποιούν μαθηματικές έννοιες δεν μπορούν να ταξινομηθούν στην Μαθηματική Λογοτεχνία.

Για παράδειγμα τα βιβλία Η μουσική των πρώτων αριθμών του Σατόι, Υπόθεση Ρίμαν του Ντέρμπισαϊρ, Η Ράβδος του Ευκλείδη του Λουμινέτ, Ο Αιχμάλωτος των Μαθηματικών της Γκόλνσταϊν, Ο προκλητικός Κος Χίλμπερτ της Ράιντ, Ο Γάλλος Μαθηματικός του Πετσίνις, Ο Γκαλουά και το κλειδί της Συμμετρίας του Ίαν Στιούαρτ, Ο Πρίγκιπας των Μαθηματικών της Τεντ, τα βιβλία του Γκλάουσον Ο Ταξιδευτής των Μαθηματικών και Η μαγεία των Μαθηματικών κ.λπ. κ.λπ

δεν είναι Μαθηματική Λογοτεχνία. Eντάσσονται στη γενικότερη κατηγορία Μαθηματικά και Λογοτεχνία.

 

Ας δούμε τώρα τι γίνεται με την Ακολουθία. Δηλαδή αν είναι ή όχι αντιπροσωπευτικό κείμενο Μαθηματικής Λογοτεχνίας;

Κάτω από τις παραπάνω διευκρινίσεις και εφόσον αυτές ισχύουν, ισχυρίζομαι ότι εμπίπτει-κατατάσσεται καθαρά στα Βιβλία της Μαθηματικής Λογοτεχνίας. Ισχύει ή δεν ισχύει ότι στη μυθοπλασία του χρησιμοποιεί μαθηματική συλλογιστική και εξαρτά μάλιστα τη συνέχεια και την εξέλιξη της αφήγησης σε μαθηματικά σύμβολα? Είναι ή δεν είναι βιβλίο που απαιτεί από τον αναγνώστη δεύτερη ανάγνωστη λόγω των μαθηματικά λογικών συνεπαγωγών. Προσπαθεί ή όχι να μεταδώσει τη γοητεία της μαθηματικής λογικής και της φιλισοφίας των Mαθηματικών στον αναγνώστη ισχυριζόμενος ότι μια πλευρά των Mαθηματικών θα παραμένει πάντα σκοτεινή και απροσπέλαστη όπως ίσως πάντα θα παραμένει έτσι και μια πλευρά της ανθρώπινης ζωής (ίσως και της ανθρώπινης ψυχής); Tι άλλο εννοεί όταν λέει:

«Αυτό προσπαθούσα να σας εξηγήσω στο πάρκο, τον εφιάλτη που με συνοδεύει από τα παιδικά μου χρόνια: τις συνέπειες, τις άπειρες διακλαδώσεις, τα τέρατα που παράγουν τα όνειρα της λογικής»

 

Αν βρισκόταν σ' ένα φοιτητικό αμφιθέατρο, ο Μαρτίνες θα μιλούσε με πυθαγόρεια σύμβολα και θα κατέληγε στο συμπέρασμά του με μαθηματική συνεπαγωγή χρησιμοποιώντας αυστηρή θεωρητική και μαθηματική γλώσσα. Αντίκρυ στο ευρύ κοινό, το κατά τεκμήριο μαθηματικά απαίδευτο, ο Μαρτίνες μιλάει με φόνους που βρίσκονται σε μαθηματική ακολουθία αλλά και φτάνει στην εξιχνίασή τους με υποδερμική μαθηματική συνεπαγωγή, με μαθηματική λογική που διαφαίνεται σε ένα δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης.

Συμπέρασμα: εάν δεχθούμε ότι ισχύουν όλα τα παραπάνω το Bιβλίο του Mαρτίνες είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά και αντιπροσωπευτικά βιβλία Mαθηματικής Λογοτεχνίας.

 

Aς έρθουμε όμως τώρα στο ίδιο το βιβλίο

[camelot]

Το βιβλίο είναι γραμμένο αριστοτεχνικά.

Είναι ένα αστυνομικό μυθιστόρημα με κλασική πλοκή. Όμως. Ο Μαρτίνες το έγραψε πολύ διαφορετικά θέλοντας να διαφοροποιηθεί από τους κλασικούς συγγραφείς του είδους. Ο Έντγαρ Άλαν Πόε είχε τον επιθεωρητή Ωγκίστ Ντυπέν, ο οποίος διέθετε έναν συγκεκριμένο τρόπο έρευνας βασιζόμενος στη λογική του. Μετά ο Άρθουρ Κόναλ Ντόιλ δημιούργησε τον Σέρλοκ Χολμς και τη μέθοδο των επαγωγικών πειραματικών παρατηρήσεων. Ο Ηρακλής Πουαρώ έπαιζε με την ψυχολογία των υπόπτων ψάχνοντας να βρει δεύτερα κρυμμένα νοήματα σε προηγηθείσες συζητήσεις. Αυτοί ήταν οι τρεις γνωστότεροι διαφορετικοί τρόποι αναζήτησης της αλήθειας. Ο Μαρτίνες χρησιμοποίησε έναν τέταρτο: τη μαθηματική λογική. Ισχυρίζεται με το βιβλίο του αυτό ότι ο κάτοχος της μαθηματικής λογικής μπορεί να δει τα όρια της σκέψης στον πραγματικό κόσμο και να εξετάσει τις γοητευτικές θεωρίες που οι περισσότεροι τείνουν να πιστεύουν είτε είναι αληθείς είτε είναι ψευδείς. Γιαυτό τοποθετεί σιωπηρά τον εαυτό του στον αφηγητή που αντιπαρατίθεται και ανταγωνίζεται συνεχώς και αδιαλείπτως με τον Σέλντομ τον κορυφαίο καθηγητή μαθηματικής λογικής (μυθοπλαστικό πρόσωπο).

Και δεν πρέπει να πέσουμε στην παγίδα του και να τον εκλάβουμε ως ξενέρωτο φοιτητάκο, γιατί πολύ γρήγορα μας επιφυλάσσει οδυνηρές εκπλήξεις.

 

Από την αρχή ακόμη προετοιμάζει τον αναγνώστη για τη μεγάλη σύγκρουση:

(σελ. 28, μετά τον πρώτο φόνο ο αφηγητής γράφει: Η αρχική συντριβή είχε αντικατασταθεί τώρα από μια επίμονη προσπάθεια να βρεθεί νόημα ή λογική σε κάτι ακατανόητο.

Και στη σελ.39 ο Σέλντομ απαντά: Φόνοι που κανείς δεν τους θεωρεί φόνους. Νομίζω ότι τώρα αρχίζω να καταλαβαίνω: φόνοι που περνάν απαρατήρητοι).

 

Τι προσπαθεί να κάνει εδώ ο Μαρτίνες? Προσπαθεί να τραβήξει από το χέρι τον αναγνώστη να τον οδηγήσει εκεί που θέλει αυτός και να μη του δώσει την ελευθερία να σκεφθεί κάτι διαφορετικό. (Σαν το δάσκαλο στο αμφιθέατρο που λέει στο ακροατήριο: ελάτε να βρούμε μαζί τη λύση του προβλήματος χωρίς να αφήνει περιθώρεια άλλης επιλογής να επιλέξει το ακροατήριο ελεύθερα την αποδεικτική διαδικασία). Βοηθάει χωρίς να βοηθάει. Στην ουσία παρασύρει εκεί που θέλει αυτός. Όλα αυτά γίνονται φυσικά εν αγνοία του αναγνώστη (ή του ακροατή). Ερήμην τους.

Δηλαδή το τέλειο έγκλημα δεν είναι εκείνο που παραμένει άλυτο, αλλά εκείνο που λύνεται με λάθος τρόπο.

 

Όλο το βιβλίο είναι γεμάτο συμβολισμούς: από τον κύκλο, το πρώτο σημάδι-γεωμετρικό σχήμα που παραπέμπει στον ουροβόρο όφη, δηλαδή τον όφη των γνωστικών που δαγκώνει την ουρά του μέχρι το μικρό οπόσουμ της ωκεανίας που κυοφορεί τα νεογνά του σε δώδεκα μόλις ημέρες.

Σε κάθε περίπτωση κυρίαρχο θέμα στο βιβλίο είναι η ευφυία του ανθρώπου και η δυνατότητα που έχει κανείς να την ασκήσει στην καθημερινότητα. Εντελώς υποδόρια θέτει το ερώτημα: η υπερβολική ευφυία ενός ανθρώπου τον κάνει περισσότερο ευτυχισμένο ή δυστυχισμένο? Τον απομονώνει από τον περίγυρό του ή όχι. Και νομίζω ότι δίνει την απάντηση σχεδόν σε όλους τους διαλόγους που συμμετέχει ο Σέλντομ.

 

Αν τον αποκωδικοποιώ σωστά από τους διαλόγους του προκύπτουν διάφορα συμπεράσματα:

Υπάρχουν άνθρωποι ευφυείς που είναι δυστυχισμένοι.

Άλλοι που είναι εξίσου ευφυείς και βρίσκουν τον προσωπικό τους δρόμο προς την ευτυχία.

Στιγμές μεγάλης χαράς οι ευφυείς άνθρωποι μπορούν να γευθούν χάρη στα πράγματα που ανακαλύπτουν στη δουλειά τους. Πρόκειται για τη χαρά μιας ιδιοφυίας που ανακαλύπτει κάτι νέο κάτι εντελώς πρωτότυπο (και αυτό το έχουν νιώσει όλοι όσοι ασχολούνται με βασική έρευνα).

Κάποιες φορές οι έξυπνοι άνθρωποι είναι αλαζόνες και καταλήγουν να είναι μόνοι.

Ενώ οι πραγματικά έξυπνοι άνθρωποι έχουν υψηλή αίσθηση του χιούμορ και είναι μια ευτυχία να ζει κανείς μαζί τους.

Και το τελευταίο που συμπεραίνω εγώ είναι ότι πολλοί ευφυείς άνθρωποι αρέσκονται να παίζουν ένα ρόλο στην κοινωνία που συμπεριλαμβάνει και την υπεροψία. Αλλά τελικά (αφού ο Σέλντομ ηττήθηκε από τον μαθητή του σε αυτή τη τιτάνια διανοητική σύγκρουση), φαίνεται ότι στην περίπτωση αυτή που αναπτύσσεται η υπεροψία δεν έχει σχέση με την καθαρή ευφυία.

 

Δηλαδή η αλαζονεία των ευφυών (όταν υπάρχει) αποτελεί έλλειψη εφυίας (δεν υπάρχει).

 

Όλα τα υπόλοιπα είναι μυθοπλαστικά ευρύματα. Ερεθίσματα της σκέψης για να κλείσει την υπόθεση. Διαβάζοντας το βιβλίο δεν είδα πουθενα να δίνει ιδιαίτερη σημασία στα δρώμενα, σημασία δηλαδή μεγαλύτερη από εκείνη που του χρειάζεται για να αναζητήσει την αλήθεια με μαθηματική λογική. Θεωρώ ότι ο κύριος σκοπός του είναι ένας. Να καταδείξει με κάθε τρόπο ότι μια πλευρά των μαθηματικών (όπως και της ίδιας της... ζωής) ίσως μείνει για πάντα σκοτεινή και απροσπέλαστη. Αυτό μπορεί ν' αντίκειται στον οπτιμισμό του δέκατου ένατου αιώνα - «η επιστήμη θα δώσει απάντηση σε όλα» ή σε εκείνο που ισχυρίστηκε με αλαζονική αυτοπεποίθηση ο Χίλμπερτ στο 2ο Μαθηματικό Συνέδριο που έγινε το 1900 στο Παρίσι:

 

wir mussen wissen, wir werden wissen (= πρέπει να μάθουμε, θα μάθουμε)

 

κάτι που αν είχαν προηγηθεί οι εργασίες του Βιττγκεστάιν και του Γκέντελ ίσως δε θα τολμούσε να το πει.

 

Ωστόσο, κατορθώνει ο Μαρτίνες να ισορροπήσει μια χαρά τον σκεπτικισμό του εικοστού αιώνα και, παραδόξως, γεφυρώνει την κατάληξη των μαθηματικών με την αφετηρία τους, τους πυθαγόρειους, που πίστευαν ότι μαθηματικά και μαγεία συνδέονται άρρηκτα με τα μετα-μαθηματικά, θυμίζοντάς μας εκείνο που πρώτος ο Λάιμπνιτς πολύ εύστοχα ανέφερε:

 

Χωρίς τα μαθηματικά δεν μπορεί κανείς να διεισδύσει στη Φιλοσοφία.

 

Χωρίς τη φιλοσοφία δεν μπορεί κανείς να διεισδύσει στα Μαθηματικά.

 

Χωρίς αυτά τα δύο δεν μπορεί κανείς να διεισδύσει στις βαθύτερες αξίες της ζωής.

[roka]

@ camelot:

Αφού μελετήσω προσεκτικά τα όσα πυκνά λες θα προσπαθήσω να τοποθετηθώ οπωσδήποτε, αλλά, για την ώρα,

rip συνάδελφε, -που θα λεγε κι ο TheoTDM900 .

[camelot]

Μια πρόταση για το καλοκαίρι (και για συζήτηση)

 

Τα βιβλία της Άιρις Μέρντοχ με τον τίτλο Ένα κομμένο κεφάλι και Μια αρκετά αξιοπρεπής ήττα θα πρότεινα για τις διακοπές. Παλιά βιβλία, αλλά πάντα με θανάσιμα επίκαιρο περιεχόμενο, αφού παραπέμπουν σε σχέσεις ανθρώπων που συνδέονται όχι μόνο με δεσμά κοινωνικών θεσμών, αλλά κυρίως με άρρηκτους και ακατάλυτους δεσμούς ψυχικής και συναισθηματικής υποταγής.

 

Λένε ότι όταν ακολουθείς διανοητικά κάποιον τον καταστρέφεις. Στα πνευματικά ζητήματα ο μαθητής καταστρέφει το δάσκαλο κι ο δάσκαλος το μαθητή. Μπορείτε να το δείτε αυτό να συμβαίνει ιστορικά, αλλά και στην καθημερινή ζωή, όπου κάποιος κυριαρχεί πνευματικά πάνω σε κάποιον άλλον. Όχι στον οποιονδήποτε άλλον, αλλά στον άνθρωπο που αγαπά. Σ αυτήν την κυριαρχία δεν υπάρχει ελευθερία, δεν υπάρχει ομορφιά, δεν υπάρχει αγάπη. Η ευφυία όταν δεν ελέγχεται οδηγεί σε ανταγωνιστικότητα, σε αντιπαλότητα, σε βασανιστική εξουσία που οδηγεί τελικά και αναπόφευκτα στην αποξένωση και την απομάκρυνση των ανθρώπων. Όταν ελέγχεται μπορεί να μετατρέπεται σε σεξουαλική δύναμη που οδηγεί στην προσέγγιση των ανθρώπων.

 

Σ αυτές τις έννοιες ακροβατούν τα βιβλία της Μέρντοχ που με ταχυδακτυλουργικό τρόπο μετατρέπουν την αγάπη των ανθρώπων σε διανοητικό αδιέξοδο σε μονόδρομη επιλογή. Οι ήρωες οδηγούνται σε άλλες λύσεις, σε άλλες σχέσεις, σε επιλογές ψυχικής ανάγκης, διανοητικής επιθυμίας με τρόπο ανεπαίσθητο, γλυκό, βαθύτατα αληθινό και ανθρώπινο. Και ο αναγνώστης εκεί που δικαιώνει εκεί απορρίπτει. Εκεί που αποδέχεται, εκεί καταδικάζει. Μπερδεμένος, ζαλισμένος, έρμαιος της λογικής του και των διάφορων επιλογών του.

 

Λίγα λόγια για τη συγγραφέα

Η Άιρις Μέρντοχ υπήρξε ένα από τα γοητευτικότερα κορίτσια της εποχής της -όλοι την ερωτεύτηκαν- και έζησε μια πολυτάραχη και γεμάτη ζωή. Γεννήθηκε στο Δουβλίνο το 1919 από γονείς Άγγλους και Ιρλανδούς

Πέρασε, διαδοχικά, από τα στάδια της μποέμικης ζωής, του κομμουνισμού, της δημοσιοϋπαλληλίας, εργάστηκε σε στρατόπεδο προσφύγων στην Αυστρία, έγινε πανεπιστημιακή καθηγήτρια και με δύο λόγια πέρασε από τις φουρτούνες μιας αχαλίνωτης νιότης στις ηρεμίες της ωριμότητας και της σοφίας.

 

«Η πραγματική ζωή είναι ασύγκριτα περισσότερο παράδοξη από το μυθιστόρημα»

 

έγραψε σε κάποιον από τους φίλους της. Η ζωή της Μέρντοχ, όπως και τα βιβλία της, ήταν γεμάτη από εξωφρενικά πάθη και δυνατούς δεσμούς με μερικούς από τους πιο εμπνευσμένους διανοητές, καλλιτέχνες, συγγραφείς και ποιητές του καιρού της.

 

«Το σημαντικό», είπε ο Άλντους Χάξλεϊ «δεν είναι οι εμπειρίες που αποκτάς, αλλ' αυτό που φτιάχνεις από τις εμπειρίες αυτές».

[lpal]

Να προσθέσω εδώ στα παραπάνω ενδιαφέροντα στοιχεία ότι η Murdoch αρρώστησε από Alzheimer, πράγμα αρκετά ειρωνικό, μια που της άρεσαν πολύ τα games of the mind και ήταν εντυπωσιακά έξυπνη. ΑΛΛΟΣ ένας άνθρωπος που σπούδασε Oxford και μετά Cambridge και δεν βγήκε απολιθωμένη, αποχυμωμένη και γεμάτη βαθυστόχαστες σαπουνόφουσκες.

Οι χαρακτήρες της σπανιώς είναι αυτό που θα λέγαμε καλόκαρδοι. Επειδή διαφωνώ αρκετά με την ιδέα "βιβλία για το καλοκαίρι", όποιος θέλει να παίξει μ'αυτά και δεν τον πειράζει να "μαυρίσει", ας τσεκάρει τον "Μαύρο Πρίγκηπα" και φυσικά, το "Η θάλασσα, η θάλασσα".

 

Λ.