Τι αλλάζει στις δημόσιες συμβάσεις μελετών - Ο ΣΜΕΔΕΚΕΜ αναλύει τις σημαντικές αλλαγές που φέρουν οι διατάξεις του νόμου 4782/2021

[Engineer]

Τα προβλήματα του ν. 4412/2016 είχαν εντοπιστεί από την έναρξη της ισχύος του, αλλά με την πάροδο του χρόνου γινόταν φανερές όλο και περισσότερες αδυναμίες. Ενδεικτικό είναι ότι στα 4,5 χρόνια της ισχύος του έγιναν περισσότερες από 400 τροποποιήσεις, αντικαταστάσεις, διορθώσεις κ.λπ., από ορθογραφικά και συντακτικά λάθη, μέχρι σημαντικές αλλαγές σε διαδικασίες, απαιτήσεις, νομικά και τεχνικά ζητήματα.

Ο νέος νόμος 4782/2021 ενσωματώνει αρκετές από τις βελτιώσεις που είχαν ζητηθεί από τους συλλογικούς φορείς των μελετητών, την ΚΕΔΕ και το ΤΕΕ. Συνολικά περιλαμβάνει 153 αλλαγές, οι οποίες άρχισαν σταδιακά να ισχύουν, με τρία χρονικά ορόσημα: 9.3.2021, 1.6.2021 και 1.9.2021.

Ως πολύ θετικό στοιχείο πιστώνεται το γεγονός ότι από τα 379 άρθρα του ν. 4412/2016, τα 138 έχουν αντικατασταθεί ολόκληρα, ακόμη κι αν οι αλλαγές σ’ αυτά δεν ήταν σημαντικές, αλλά έγινε κωδικοποίηση ώστε να ενσωματωθούν αλλαγές που είχαν γίνει νωρίτερα.

Θετικό στοιχείο, επίσης, είναι το άρθρο 139 του ν. 4782/2021, στο οποίο συγκεντρώνονται όλες οι εφαρμοστικές υπουργικές αποφάσεις που πρέπει να εκδοθούν για την πλήρη εφαρμογή του νόμου.

Στις επόμενες παραγράφους γίνεται μία προσπάθεια να επισημανθούν κατ’ άρθρο και να αξιολογηθούν με τη ματιά των μελετητών, οι σημαντικότερες από τις αλλαγές που εισήχθησαν, και αφορούν σε βελτιώσεις του θεσμικού πλαισίου.

Άρθρο 2: Ορισμοί

Από τις αλλαγές στο άρθρο αυτό πρέπει να σημειωθεί ιδιαίτερα η βελτίωση στους ορισμούς των «υπηρεσιών», όπου γίνεται σαφής η αντιδιαστολή μεταξύ των «τεχνικών & λοιπών επιστημονικών» υπηρεσιών από τις «γενικές» υπηρεσίες, που πλέον αποκαλούνται απλώς «υπηρεσίες», ενώ αφαιρέθηκαν, όπως ήταν ορθό και λογικό, από τις τελευταίες, η παροχή περιβαλλοντικών υπηρεσιών και υπηρεσιών συστημάτων πληροφορικής.

Άρθρο 36: Υποχρέωση χρήσης – λειτουργία ΕΣΗΔΗΣ

Με στόχο την αύξηση της διαφάνειας επεκτάθηκε η υποχρεωτική χρήση του ΕΣΗΔΗΣ για ηλεκτρονικούς διαγωνισμούς στις συμβάσεις αξίας άνω των €30.000, αντί των €60.000 που ίσχυε μέχρι τώρα.

Άρθρο 39: Συμφωνίες – πλαίσιο

Καταργήθηκαν οι περιορισμοί για την ανάθεση συμφωνιών – πλαίσιο για συμβάσεις μελετών και παροχής τεχνικών & επιστημονικών υπηρεσιών (σύμφωνη γνώμη τεχνικού συμβουλίου, υπόδειξη χρήσης για υποστηρικτικές μελέτες, περιορισμός πιστώσεων), με αποτέλεσμα να απλουστεύεται η διαδικασία και να είναι ευκολότερη η χρήση αυτού του πολύ χρήσιμου εργαλείου.

Άρθρο 50: Δημόσιες συμβάσεις έργων με αξιολόγηση μελέτης

Η υποχρέωση εκπόνησης της μελέτης από μελετητές και ο ορισμός των τυπικών και ουσιαστικών προσόντων τους στη διακήρυξη του διαγωνισμού, ήταν πάγιο -δίκαιο- αίτημα των μελετητικών οργανώσεων και εισήχθη στον νόμο, προς όφελος πάντα του δημοσίου συμφέροντος μέσω της διασφάλισης της ποιότητας της μελέτης που εκπονείται από την ανάδοχο εργοληπτική εταιρεία.

Άρθρο 72: Εγγυήσεις

Σημαντική αλλαγή αποτελεί ο υπολογισμός της εγγύησης καλής εκτέλεσης επί της εκτιμώμενης αξίας της σύμβασης, όπως και η εξουσιοδότηση σε υπουργική απόφαση για επιπλέον εγγύηση σε περίπτωση μεγάλης έκπτωσης για συμβάσεις μελετών και έργων. Και οι δύο αυτές διατάξεις αναμένεται να βοηθήσουν στην κατεύθυνση της μείωσης των αλόγιστων εκπτώσεων. Στην ίδια κατεύθυνση αποβλέπει και η κατάργηση της κάλυψης μέρους της εγγύησης προκαταβολής από την εγγύηση καλής εκτέλεσης, μία διάταξη που εισήχθη παρά τη διαφωνία των συλλογικών φορέων των μελετητών.

Άρθρο 77: Κριτήρια επιλογής (συμβάσεις μελετών και τεχνικών & επιστημονικών υπηρεσιών)

Το νέο άρθρο συσχετίζει τα κριτήρια επιλογής(απαιτήσεις οικονομικής & χρηματοοικονομικής επάρκειας, καθώς και τεχνικής & επαγγελματικής ικανότητας),με τις προϋποθέσεις εγγραφής και κατάταξης των μελετητικών επιχειρήσεων στα οικεία μητρώα του π.δ. 71/2019.Ωστόσο, η εφαρμογή των διατάξεων του π.δ. 71/2019, με βάση την υπερισχύουσα διάταξη της παρ. 2 του άρθρου 144 του ν. 4764/2020, τελεί σε αναστολή μέχρι την 31.12.2022, και οι μεταβολές των μελετητικών πτυχίων κρίνονται με τις διατάξεις του π.δ. 138/2009, καθώς και του άρθρου 39 του ν. 3316/2005.Συνεπώς, κάθε παραπομπή στις διατάξεις του π.δ. 71/2019 είναι, προς το παρόν, άνευ αντικειμένου και δεν μπορεί να εφαρμοστεί ή θα εφαρμόζεται με προβλήματα και με υποκειμενικές ερμηνείες των υπαλλήλων των αναθετουσών Αρχών, παραβιάζοντας τις αρχές της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης των οικονομικών φορέων. Για τα θέματα αυτά και τις λεπτομέρειες της εφαρμογής του άρθρου 77, προκύπτουν κρίσιμα ζητήματα που πρέπει να απαντηθούν από την ΕΑΑΔΗΣΥ και το Υπουργείο Υποδομών.

Άρθρο 79: ΕΕΕΣ

Οι διατάξεις απλοποιούν εν γένει την υποβολή της υπεύθυνης δήλωσης, αφενός επειδή επεκτείνεται το ΕΕΕΣ σε όλες τις συμβάσεις (κατάργηση του ΤΕΥΔ), πλην των απευθείας αναθέσεων, όπου υποβάλλονται τα δικαιολογητικά με την προσφορά, και αφετέρου με τη διευκόλυνση των οικονομικών φορέων, που μπορούν να δηλώνουν σε χωριστή υπεύθυνη δήλωση διευκρινιστικά και συμπληρωματικά στοιχεία που δεν μπορούν να αναγραφούν στο ΕΕΕΣ. Επιπλέον, δίνεται η δυνατότητα τροποποίησης του ΕΕΕΣ αν επέλθουν μεταβολές στα δηλωθέντα, και επεκτείνεται η χρονική διάρκεια δυνατότητας υπογραφής του ΕΕΕΣ.

Άρθρο 86: Κριτήρια ανάθεσης των συμβάσεων

Τίθεται βαρύτητα στην αξιολόγηση της τεχνικής και της οικονομικής προσφοράς 70% και 30% αντίστοιχα. Το θέμα αυτό, και οι αντιρρήσεις των μελετητών, αναπτύχθηκε από τον ΣΜΕΔΕΚΕΜ στο προηγούμενο τεύχος του ΕΡΓΟΛΗΠΤΙΚΟΥ ΒΗΜΑΤΟΣ, για κάθε ενδιαφερόμενο. Πολύ σημαντική αλλαγή, ωστόσο, στο άρθρο αυτό είναι ο νέος τύπος υπολογισμού βαθμολογίας της οικονομικής προσφοράς, με εφαρμογή μη γραμμικής μεθόδου βαθμολόγησης, που ελαχιστοποιεί το βαθμολογικό όφελος για εκπτώσεις πέραν ενός εύλογου ορίου.

Άρθρο 88: Ασυνήθιστα χαμηλή προσφορά

Ως μέτρα για την αντιμετώπιση της παθογένειας των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών εισήχθησαν διατάξεις, όπως η κατάπτωση της εγγυητικής επιστολής συμμετοχής σε περίπτωση μη υποβολής εξηγήσεων, και η υποχρεωτική αναζήτηση εξηγήσεων όταν η προσφορά αποκλίνει πάνω από 10 ποσοστιαίες μονάδες από τον μέσο όρο των παραδεκτών προσφορών που υποβλήθηκαν. Επίσης, ρητά αναφέρεται ότι οι παρεχόμενες εξηγήσεις είναι δεσμευτικές για τον οικονομικό φορέα και δεν μπορεί να μεταβληθούν σε όλη τη διάρκεια της σύμβασης.

Άρθρο 104: Χρόνος συνδρομής όρων συμμετοχής – Οψιγενείς μεταβολές

Για τη συνδρομή των προϋποθέσεων κατά την υποβολή της προσφοράς αρκεί το ΕΕΕΣ, δηλαδή δεν υποβάλλονται άλλα αποδεικτικά μέσα για το χρονικό εκείνο σημείο. Η απαίτηση των δικαιολογητικών κατά τον χρόνο υποβολής της προσφοράς είχε δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα, με αποκλεισμούς οικονομικών φορέων-προσωρινών αναδόχων από διαγωνισμούς και θεωρήθηκε ότι η υπεύθυνη δήλωση επαρκεί. Εξάλλου, η ΕΑΑΔΗΣΥ είχε ήδη εκδώσει σχετική οδηγία.

Άρθρο 105: Κατακύρωση – σύναψη σύμβασης

Οι πλέον σημαντικές αλλαγές στο άρθρο αυτό είναι η δυνατότητα αναζήτησης αποζημίωσης από την αναθέτουσα Αρχή, σε περίπτωση που ο οικονομικός φορέας-ανάδοχος δεν προσέλθει να υπογράψει το συμφωνητικό, επιπλέον της κατάπτωσης της εγγυητικής επιστολής συμμετοχής. Αντίστοιχα, αν η αναθέτουσα Αρχή δεν καλέσει τον ανάδοχο εντός 60 ημερών για υπογραφή σύμβασης, αυτός δικαιούται να απέχει από την υπογραφή του συμφωνητικού χωρίς να εκπέσει η εγγύηση συμμετοχής και δικαιούται να αναζητήσει αποζημίωση.

Άρθρο 116 ως 118: Επιλογή διαδικασιών – Απευθείας αναθέσεις

Με τις διατάξεις των άρθρων αυτών καταργείται ο συνοπτικός διαγωνισμός και εισάγονται οι συμβάσεις «ήσσονος αξίας» (μέχρι €2.500), για την ανάθεση των οποίων δεν απαιτούνται διαδικασίες ανάθεσης σύμβασης και οι πληρωμές εκτελούνται ως εξόφληση έναντι νομίμου φορολογικού παραστατικού. Περαιτέρω, αποκαθίσταται η άνιση μεταχείριση των μελετητών που ίσχυε για την απευθείας ανάθεση για τις μελέτες των Βιβλίων Ι και ΙΙ, και καθιερώνεται η απευθείας ανάθεση στον οικονομικό φορέα της επιλογής της αναθέτουσας Αρχής και για τις μελέτες του Βιβλίου Ι, με τις προϋποθέσεις των ανώτατων ετησίων ορίων που ίσχυαν και με τις προηγούμενες διατάξεις. Έτσι, καταργείται η κλήρωση με το Κεντρικό Ηλεκτρονικό Σύστημα Κληρώσεων και όλα τα προβλήματα που είχε προκαλέσει και στις αναθέτουσες Αρχές και στους μελετητές.

Άρθρα 135 & 183: Διοίκηση έργου / Διοίκηση σύμβασης μελέτης και παροχής τεχνικών & λοιπών επιστημονικών υπηρεσιών

Τα άρθρα αυτά εκσυγχρονίζουν τη διαδικασία παρακολούθησης και επίβλεψης δημοσίων συμβάσεων μελετών και έργων και εισάγουν τη δυνατότητα παροχής υπηρεσιών επίβλεψης και ελέγχου αυτών από πιστοποιημένους οικονομικούς φορείς. Με τον τρόπο αυτό, διευκολύνονται οι αναθέτουσες Αρχές που δεν διαθέτουν επαρκές και κατάλληλο τεχνικό και επιστημονικό προσωπικό. Οι διατάξεις προβλέπουν τη διασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος με τον ορισμό επαυξημένων ευθυνών και κυρώσεων σε βάρος των οικονομικών φορέων που ασκούν την επίβλεψη.

Άρθρο 174: Διοικητική επίλυση συμβατικών διαφορών

Οι τροποποιήσεις στο άρθρο αυτό αφορούν σε σημαντικές μειώσεις των προθεσμιών για την άσκηση, τη διαβίβαση απόψεων και την έκδοση της απόφασης σε περιπτώσεις ενστάσεων, με στόχο την επιτάχυνση των διαδικασιών.

Άρθρο 221: Όργανα διενέργειας διαγωνισμών σύναψης δημοσίων συμβάσεων

Στο άρθρο αυτό αντιμετωπίστηκαν οι στρεβλώσεις του νόμου, και συγκεκριμένα καταργήθηκε η κλήρωση των μελών των επιτροπών από κεντρικό ηλεκτρονικό κατάλογο, και διατηρήθηκε μόνο στις περιπτώσεις που η αναθέτουσα Αρχή δεν διαθέτει το απαιτούμενο και εξειδικευμένο προσωπικό. Έτσι, θα σταματήσουν οι τεράστιες καθυστερήσεις στην προώθηση των διαγωνισμών. Επιπλέον, επιλύεται και το θέμα της κλήρωσης μελών στις επιτροπές που η ειδικότητά τους δεν είχε καμία σχέση με το αντικείμενο των συμβάσεων και παρά ταύτα καλούνταν να αξιολογήσουν τεχνικές προσφορές. Καινοτομία θετική αποτελεί η προσθήκη διάταξης για δυνατότητα ορισμού ατόμου με ειδικές γνώσεις σε επιτροπές διαγωνισμού («εξωτερικός εξειδικευμένος επιστήμονας»).

Άρθρα Βιβλίου ΙΙ:

Σε γενικές γραμμές, οι τροποποιήσεις στο Βιβλίο ΙΙ, σε σημαντικά θέματα όπως οι εγγυητικές επιστολές, ο έλεγχος των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών κ.λπ. έχουν συναφές περιεχόμενο με αυτές του Βιβλίου Ι.

Σε γενικές γραμμές μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι οι τροποποιήσεις του νόμου έχουν κατεύθυνση την επίτευξη των στόχων της απλοποίησης και διασαφήνισης των διατάξεων του νόμου, της μείωσης της γραφειοκρατίας, της αύξησης της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών προετοιμασίας, ανάθεσης και εκτέλεσης των δημοσίων συμβάσεων, της επέκτασης της χρήσης των ηλεκτρονικών εργαλείων, και της αντιμετώπισης των παθογενειών του νόμου. Σε κάθε νέα προσπάθεια υπάρχουν πάντα αδύνατα σημεία, τα οποία πρέπει να καταγραφούν και να αξιολογηθούν, ώστε να αντιμετωπιστούν σε επόμενη φάση.

View full είδηση