Πιλοτικό έργο προδιαγεγραμμένης καύσης στην Χίο, για την πρόληψη δασικών πυρκαγιών

[Engineer]

Με τη συνεργασία των αρμόδιων αρχών, καθώς και της κοινωνίας των πολιτών και επιστημόνων,  ολοκληρώθηκε με επιτυχία το διετές πιλοτικό έργο προδιαγεγραμμένης καύσης στη Χίο από το WWF Ελλάς, με την υποστήριξη της Procter & Gamble. Το έργο, που είχε λάβει ερευνητική άδεια από τη Γενική Διεύθυνση Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ, ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2021, ενώ σε αυτό συμμετείχαν –εκτός από τα στελέχη και τους εξωτερικούς συνεργάτες του WWF Ελλάς- ακόμα 10 ειδικοί επιστήμονες του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων (ΙΜΔΟ), 2 ειδικοί επιστήμονες του Πανεπιστημίου Αιγαίου, στελέχη της Διεύθυνσης Δασών Χίου, 20 εθελοντές της ομάδας εθελοντικής δράσης Χίου «Όμικρον», καθώς και στελέχη και εξοπλισμός της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Χίου και του Δήμου Χίου.  Με άλλα λόγια, ήταν ένα έργο, η εξέλιξη και η υλοποίηση του οποίου βασίστηκαν αποκλειστικά σε μια ευρεία συνεργασία φορέων και οργανισμών που αναγνωρίζουν πως η αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών θα πρέπει να ενισχυθεί με καινοτόμες δράσεις, ικανές να φέρουν αποτελέσματα.

Κεντρικοί στόχοι του έργου ήταν η δημιουργία επιστημονικών προδιαγραφών χρήσης της προδιαγεγραμμένης καύσης, αλλά και η θεσμοθέτησή της ως ένα εργαλείο διαχείρισης της βλάστησης, και κατ’ επέκταση, ως μια αποτελεσματική μέθοδος πρόληψης των δασικών πυρκαγιών. Πρόκειται για μία ιδέα που τοποθετεί τη διαχείριση της βλάστησης στο επίκεντρο της πρόληψης των δασικών πυρκαγιών και ξεκίνησε να σχεδιάζεται το 2020 από το WWF Ελλάς και το ΙΜΔΟ, ως μια προσπάθεια να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικότερα οι ολοένα και δριμύτερες δασικές πυρκαγιές των τελευταίων ετών. 

Από τον Φεβρουάριο του 2022 έως και τον Μάρτιο του 2023, πραγματοποιήθηκαν συνολικά 4 αποστολές στο νησί της Χίου, κατά τις οποίες κάηκαν πειραματικά 40 στρέμματα σε 9 δειγματοληπτικές επιφάνειες με διαφορετική βλάστηση. Οι ειδικοί επιστήμονες που συμμετείχαν ή/και συντόνισαν την προσπάθεια παρακολούθησαν, μέτρησαν και κατέγραψαν επιλεγμένες παραμέτρους πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από την εφαρμογή των προδιαγεγραμμένων καύσεων. Ενδεικτικά, μετρήθηκαν η συμπεριφορά της φωτιάς (ρυθμός εξάπλωσης και μήκος φλόγας) και η επίδρασή της στις ιδιότητες του εδάφους, τα δέντρα (η ροή των χυμών των δένδρων) και τη φυτική βιοποικιλότητα, η θερμοκρασία του εδάφους σε διάφορα βάθη, η διάβρωση, η υγρασία της επιφανειακής βλάστησης, κ.ά.

Η χρήση φωτιάς χαμηλής έντασης κατά τις προδιαγεγραμμένες καύσεις εξυπηρέτησε τον στόχο μείωσης της καύσιμης ύλης, για τη συντήρηση αντιπυρικών και στεγασμένων ζωνών. Σύμφωνα με τα ως τώρα αποτελέσματα της παρακολούθησης των οικολογικών επιπτώσεων:

• Δεν υπήρξαν ενδείξεις ότι επηρεάζονται αρνητικά οι λειτουργίες της τραχείας πεύκης στις στεγασμένες ζώνες, ούτε εκείνες της γειτνιάζουσας θαμνώδους ή δενδρώδους βλάστησης.
• Δεν δημιουργήθηκε υδρόφοβο στρώμα εδάφους.
• Η φωτιά δεν προκάλεσε σημαντικές μεταβολές στις βασικές ιδιότητες των εδαφών.
• Η φωτιά μείωσε την καύσιμη ύλη, «ξαναστέλνοντας» τα θρεπτικά συστατικά πίσω στο έδαφος και βοηθώντας στη γρήγορη ανακύκλωσή τους.
• Δεν διαπιστώθηκαν αρνητικές επιπτώσεις στη μικροπανίδα.
• Αυξήθηκε η φυτική ποικιλότητα.

Προσθέτοντας, από τη διεθνή εμπειρία, είναι προτιμότερο η συντήρηση των αντιπυρικών ζωνών να πραγματοποιείται με προδιαγεγραμμένη καύση συγκριτικά με τη χρήση βαριών ερπυστριοφόρων μηχανημάτων που αφενός διαταράσσουν το έδαφος αυξάνοντας τη διάβρωση, αφετέρου έχουν μεγαλύτερο κόστος. Όπως φαίνεται από τη χρήση της μεθόδου σε άλλες χώρες και ακολουθώντας συγκεκριμένους κανόνες, μπορεί να πετύχει και άλλους διαχειριστικούς στόχους όπως η αύξηση παραγωγής της βοσκήσιμης ύλης, η βελτίωση οικοτόπων για την άγρια πανίδα, η διατήρηση της μωσαϊκότητας του τοπίου, και η αφαίρεση ή η αντιμετώπιση ανεπιθύμητων ξενικών, εισβλητικών και χωροκατακτητικών ειδών χλωρίδας.

Το παρελθόν της προδιαγεγραμμένης καύσης & η επόμενη μέρα

Οι πρώτες προσπάθειες για την εισαγωγή της μεθόδου της προδιαγεγραμμένης καύσης στη χώρα μας ξεκίνησαν τη δεκαετία του 1970 όταν μέλη της δασικής επιστημονικής κοινότητας και στελέχη της Δασικής Υπηρεσίας εφάρμοσαν πιλοτικά την προδιαγεγραμμένη καύση. Δυστυχώς, αυτή η προσπάθεια εγκαταλείφθηκε για διάφορους λόγους (έλλειψη πόρων, επιστημονικής καθοδήγησης και ξεκάθαρων στόχων σε συνδυασμό με την ανυπαρξία θεσμικής υποστήριξης). Σχεδόν μισό αιώνα μετά και ενώ η προδιαγεγραμμένη καύση χρησιμοποιείται με θετικά αποτελέσματα σε δεκάδες χώρες ανά τον κόσμο (Αυστραλία, Η.Π.Α, Γαλλία, Πορτογαλία, Ισπανία), στην Ελλάδα δεν έχει ακόμα δημιουργηθεί το θεσμικό και επιστημονικό υπόβαθρο για την εφαρμογή της, την ίδια στιγμή που οι δασικές πυρκαγιές έχουν καταστεί πλέον ένα πρόβλημα με συνεχώς κλιμακούμενες επιπτώσεις. 

Κρίσιμο στοιχείο για την ορθή αξιοποίηση της προδιαγεγραμμένης καύσης αποτελεί η ρητή πρόβλεψη και ρύθμισή της στη νομοθεσία με τη θεσμοθέτηση των απαιτούμενων διαδικασιών, προδιαγραφών και προϋποθέσεων, και την αποσαφήνιση των αρμοδιοτήτων και της συνεργασίας των υπεύθυνων φορέων. Μόνο με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται ο τεκμηριωμένος σχεδιασμός της μεθόδου, αλλά και η ασφαλής, αποτελεσματική και οικονομικά βιώσιμη υλοποίησή της. Παρά τα προφανή οφέλη και τη σημαντική συμβολή της μεθόδου στην πρόληψη των δασικών πυρκαγιών, όπως προκύπτουν από τη εμπειρία πολλών άλλων χωρών και επιβεβαιώνονται από την παρούσα πιλοτική εφαρμογή, μέχρι σήμερα δεν υπάρχει νομοθετική πρόβλεψη για τη χρήση της προδιαγεγραμμένης καύσης στη χώρα μας. Στο πλαίσιο αυτό, το WWF Ελλάς θα παραδώσει το αμέσως επόμενο διάστημα συγκεκριμένες προτάσεις προς τους αρμόδιους φορείς για την εισαγωγή της προδιαγραμμένης καύσης στη νομοθεσία και τη δημιουργία προδιαγραφών χρήσης που προκύπτουν από την εφαρμοσμένη έρευνα.

Για πολλά χρόνια τα κράτη –μεταξύ αυτών και η χώρα μας- εστίασαν τις προσπάθειες τους στην καταστολή των δασικών πυρκαγιών, η οποία και θεωρήθηκε ότι από μόνη της μπορεί να μειώσει τα περιστατικά, την έκταση, αλλά και την ένταση των δασικών πυρκαγιών. Η καταστολή έχει όρια που συχνά ξεπερνιούνται, οδηγώντας ενίοτε τον μηχανισμό δασοπυρόσβεσης σε αποδιοργάνωση ή κατάρρευση. Στην πραγματικότητα, η πολιτική της καταστολής που δεν συνοδεύεται από συστηματική διαχείριση δασικής βλάστησης εκτός της αντιπυρικής περιόδου έχει οδηγήσει, λόγω και της εγκατάλειψης της υπαίθρου, στη συσσώρευση βιομάζας, η οποία αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης καταστροφικών πυρκαγιών μεγάλης έντασης και δριμύτητας. Εάν στα παραπάνω, συνυπολογίσουμε και τον παράγοντα της κλιματικής αλλαγής, τότε οδηγούμαστε σε μεγαλύτερες, εντονότερες και με μεγαλύτερη διάρκεια πυρκαγιές. Επομένως, χρειάζεται να δοθεί έμφαση στην πρόληψη και να αξιοποιηθούν αποτελεσματικές μέθοδοι διαχείρισης των δασικών πυρκαγιών που να συνοδεύονται από επιστημονική έρευνα και τεκμηρίωση, όπως είναι η προδιαγεγραμμένη καύση.

«Γνωρίζουμε ότι τέτοιες προσπάθειες, όπως το πιλοτικό πρόγραμμα του WWF Ελλάς, για να έχουν αποτέλεσμα απαιτούν ευρείες συνεργασίες, αλλά και σημαντικούς πόρους. Μας δίνει ιδιαίτερη χαρά να αποτελούμε μέρος αυτής της πρωτοβουλίας και να στηρίζουμε μία δράση με τόσο σημαντική προοπτική, καθώς πιστεύουμε ότι πέρα από την υποχρέωση που έχουμε ως επιχείρηση να μειώνουμε το αποτύπωμά μας, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και το κοινό μας σπίτι, τον πλανήτη μας», δηλώνει η Δέσποινα Πάσσαρη, Senior Director Corporate Communications P&G Central & South East Europe.

«Είναι γνωστό σε όλους μας πλέον ότι η κλιματική κρίση θα σημαίνει μεγαλύτερη ένταση και συχνότητα δασικών πυρκαγιών. Το βασικό ζητούμενο είναι να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα των δασών απέναντι στην κλιματική κρίση και σε αυτό μπορεί να βοηθήσει η προδιαγεγραμμένη καύση, πάντα με επιστημονικό σχέδιο και με την καθοδήγηση των αρμόδιων φορέων. Με την ολοκλήρωση του συγκεκριμένου έργου, ελπίζουμε πως θα ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο για την ενίσχυση της πρόληψης στη χώρα μας», αναφέρει ο Δημήτρης Καραβέλλας Γενικός Διευθυντής του WWF Ελλάς».

Σημειώσεις προς συντάκτες:

• Factsheet «Τι είναι η προδιαγεγραμμένη καύση;» και ορισμός «Ως προδιαγεγραμμένη καύση ορίζεται η προγραμματισμένη και ελεγχόμενη χρήση της φωτιάς, σε καθορισμένη περιοχή, υπό συγκεκριμένες συνθήκες και προϋποθέσεις και βάσει συγκεκριμένων διαδικασιών και προδιαγραφών με σκοπό τη διαχείριση της δασικής βλάστησης, την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του τοπίου, την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών και την επίτευξη διαχειριστικών στόχων όπως η βελτίωση οικοτόπων, βοσκοτόπων, η προστασία της βιοποικιλότητας, ο έλεγχος ή ο μετριασμός ασθενειών και εντόμων, η αφαίρεση ή η αντιμετώπιση ανεπιθύμητων ξενικών, εισβλητικών και χωροκατακτητικών ειδών χλωρίδας».
• Διαθέσιμο φωτογραφικό υλικό εδώ.
• Πλάνα drone από τις περιοχές των καύσεων και την όλη διαδικασία που ακολουθείται, είναι διαθέσιμα ΕΔΩ.
• Γενικό βίντεο της Prokter & Gamble για το έργο προδιαγεγραμμένης καύσης στη Χίο, είναι διαθέσιμο ΕΔΩ.
• Παλιότερη ανακοίνωση για το πρόγραμμα διαθέσιμη ΕΔΩ.

Πηγή: https://www.wwf.gr/

View full είδηση