Δράμα: Ανάδειξη της τοπικής ιστορίας με αξιοποίηση των δυνατοτήτων της Πολιτικής Συνοχής της ΕΕ

Μέσω των δυνατοτήτων της Πολιτικής Συνοχής της Ε.Ε. αποκαθίσταται ο ιστορικός Ιερός Ναός της Αγίας Σοφίας, στο ιστορικό κέντρο της Δράμας, και αναδεικνύεται παράλληλα η βυζαντινή ιστορία της Δράμας.

Συγκεκριμένα, μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανατολική Μακεδονία – Θράκη» της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ 2014-2020 κα συγκεκριμένα το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) υλοποιείται η πράξη «Αποκατάσταση και ανάδειξη του Ιερού Ναού Αγίας Σοφίας Δράμας – Φάση B’», με προϋπολογισμό 740.000 ευρώ. Δικαιούχος είναι η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δράμας και ο χρόνος ολοκλήρωσης της πράξης είναι στις 29/6/2022.

Ο Ιερός Ναός της Αγίας Σοφίας είναι όχι μόνο το σημαντικότερο βυζαντινό μνημείο στην πόλη της Δράμας, αλλά και το παλιότερο σωζόμενο κτίσμα της Δράμας, με ηλικία που υπερβαίνει τα χίλια χρόνια, καθώς, αφού, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών, η ανέγερση του τοποθετείται, μαζί με την ανέγερση των τειχών, μέσα στο 10ο αιώνα. Άλλωστε, για την κατασκευή του Ιερού Ναού χρησιμοποιήθηκαν οι ίδιες πέτρες που χρησιμοποιήθηκαν και για την κατασκευή των τειχών. Ο Ναός είναι κηρυγμένος ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο με σχετική Υπουργική Απόφαση από τις 19-12-1961 (ΦΕΚ 36/Β/3-2-1962).

Η οικοδόμηση του Ναού συμπίπτει με μια περίοδο μεγάλης ακμής του Βυζαντίου, στη διάρκεια της οποίας στο θρόνο ανέρχεται μια σειρά σπουδαίων αυτοκρατόρων της Μακεδονικής δυναστείας, που αρχίσει με τον Λέοντα ΣΤ’ τον Σοφό και τελειώνει με τον Βασίλειο Β’ τον Βουλγαροκτόνο.

Μάλιστα, ιστορικοί και μελετητές αναφέρουν πως ο συγκεκριμένος Ιερός Ναός θα μπορούσε να συνδυαστεί με την επανεμφάνιση της Δράμας στο ιστορικό προσκήνιο, μετά από απουσία αιώνων, καθώς από τον 12ο αιώνα υπάρχει ονομαστική αναφορά στην πόλη της Δράμας στις φιλολογικές πηγές.

Δεν είναι βέβαιο αν ο Ναός ήταν εξαρχής αφιερωμένος στην Αγία Σοφία, καθώς εκτιμάται πως αρχικά ήταν αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου σύμφωνα με χειρόγραφο σημείωμα ιερέα σε κώδικα της Μητρόπολης Δράμας (1861). Πάντως, κατά τη διάρκεια της πρώτης βουλγαρικής κατοχής (1912-13) οι Βούλγαροι σχεδίαζαν να μετατρέψουν την εκκλησία σε μουσείο, γεγονός που προκάλεσε τη σφορδή αντίδραση του Μητροπολίτη Αγαθαγγέλου του Μάγνητος. Μετά την απελευθέρωση της Δράμας από τους Βουλγάρους (1913) ο Ναός αποδόθηκε και πάλι στην ορθόδοξη χριστιανική λατρεία.

Πρόκειται για το τρουλλαίο μεταβατικού τύπου ναό με περίστωο. Αποτελείται, όπως και άλλοι παρόμοιοι ναοί, από έναν κεντρικό κύβο που στεγάζεται με τρούλλο, ο οποίος εδράζεται σε τέσσερις ογκώδεις πεσσούς συνδεόμενους μεταξύ τους με τόξα και σφαιρικά τρίγωνα. Μάλτα, διατηρεί ομοιότητες με εμβληματικά μνημεία της βυζαντινής ναοδομίας, όπως η Αγία Σοφία Θεσσαλονίκης και η Κοίμηση της Θεοτόκου στη Νίκαια της Βιθυνίας Μικράς Ασίας, και καταδεικνύει επιδράσεις από τα δύο σπουδαιότερα κέντρα της αυτοκρατορίας, την Κωνσταντινούπολη και τη Θεσσαλονίκη.

Το έργο «Αποκατάσταση και ανάδειξη του Ιερού Ναού Αγίας Σοφίας Δράμας στην ολοκλήρωση της αποκατάστασης και ανάδειξης του μνημείου, με επεμβάσεις σε επιλεγμένα σημεία, βάσει των δεδομένων που προέκυψαν κατά την προηγούμενη φάση εκτέλεσης εργασιών (ΕΣΠΑ 2007-2013).

Σκοπός του έργου είναι η συντήρηση των υφιστάμενων τμημάτων, η βελτίωση της στατικής επάρκειας, η αποκατάσταση της μορφής του κτηρίου, η βελτίωση της προσβασιμότητας, η αύξηση της επισκεψιμότητας και η αισθητική αναβάθμιση του μνημείου.

Στο πλαίσιο αυτό, ειδικότερα προβλέπονται:

-Η αντιμετώπιση των δομικών και οικοδομικών θεμάτων που προέκυψαν από τις εργασίες της προηγούμενης φάσης.

-Η αισθητική αναβάθμιση του Ναού με την καθαίρεση της νεότερης προσθήκης και την αποκατάσταση στοιχείων για τα οποία θα υπάρξει επαρκής τεκμηρίωση.

-Η αποκάλυψη των παλαιότερων φάσεων του Ναού και η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου.

Η ανάδειξη του Ναού, σε συνδυασμό με την ανάδειξη του ανατολικού σκέλους του οχυρωματικού περιβόλου της Δράμας και την αποκατάσταση του ναού των Ταξιαρχών, που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί, θα συμβάλλουν στην ανασύνθεση ενός τμήματος της εικόνας της βυζαντινής πόλης.

Και η Α’ φάση της αποκατάστασης του Ιερού Ναού πραγματοποιήθηκε με πόρους της Πολιτικής Συνοχής της Ε.Ε.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Πολιτική Συνοχής της Ε.Ε. συνέβαλε και στο παρελθόν για την πραγματοποίηση των εργασιών αποκατάστασης του Ιερού Ναού της Αγίας Σοφίας. Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου του ΕΣΠΑ (2007-2013), χρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης το έργο «Αποκατάσταση Ιερού Ναού Αγίας Σοφίας Δράμας « με 654.837,75 ευρώ, μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα» του Υπουργείου Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας.

Το έργο της α’ φάσης περιελάμβανε καθαίρεση επιχρισμάτων και αποχωματώσεις περιμετρικά του κτηρίου, εργασίες στερέωσης και συντήρησης της λιθοδομής, απομάκρυνσης των σαθρών υλικών και αρμολόγηση των όψεων, συντήρηση του τοιχογραφικού διάκοσμου, καθώς και εργασίες αντιμετώπισης της ανερχόμενης υγρασίας και στεγανοποίησης.

Τη σχετική απόφαση ένταξης, στις 13 Δεκεμβρίου 2013 υπέγραφε η σημερινή Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λίνα Μενδώνη, ως τότε Γενική Γραμματέας του Υπουργείου.

Κατά τη διάρκεια των εργασιών υπήρξε μάλιστα η αποκάλυψη και νέων ιστορικών στοιχείων, καθώς διαπιστώθηκε ότι ο Ιερός Ναός του 10ου αιώνα ανεγέρθηκε επάνω στα ερείπια μιας τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής που τα λείψανά της αποκαλύφθηκαν κατά τις εργασίες διαμόρφωσης του αύλειου χώρου της Αγίας Σοφίας.

[το άρθρο του Σπύρου Λάτσα δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα Εργασία… Συν και το ergasia-press.gr και στην EURACTIV.gr στο πλαίσιο του έργου «Η Συνοχή Δίπλα μας» και αναδημοσιεύεται στο economix.gr στο πλαίσιο της συνεργασίας περιεχομένου των δύο ΜΜΕ]