Η νέα πλατεία Ελευθερίας της Λευκωσίας, που σχεδίασε η Ζάχα Χαντίντ

Η πλατεία Ελευθερίας βρίσκεται στο κέντρο της Λευκωσίας και αποτελεί ένα εμβληματικό και ιστορικό τοπόσημο της Κύπρου, αφού στη συγκεκριμένη περιοχή έχουν συμβεί μερικά από τα πιο σημαντικά γεγονότα της τελευταίας διχοτομημένης πρωτεύουσας της Ευρώπης. Ένα σημείο που διατηρεί χαραγμένες στην Ιστορία πολλές ημερομηνίες και αποτελεί έναν τόπο πολύχρονων συγκρούσεων, αντιθέσεων, βίας.

Ο δήμος Λευκωσίας, το 2012, στο πλαίσιο της ανάπτυξης του κέντρου της πόλης, ξεκίνησε τις διαδικασίες αναβάθμισης της πλατείας Ελευθερίας, ώστε με την ανάπλασή της να μεταμορφωθεί σε υπαίθριο χώρο κοινωνικής συνάθροισης. Κατά τη διάρκεια των επτά χρόνων που χρειάστηκαν για την κατασκευή της εκφράστηκαν πολυάριθμες αντιδράσεις, υπήρξαν αλλεπάλληλες καθυστερήσεις και η πλατεία ουκ ολίγες φορές μετατράπηκε σε πεδίο αντιπαραθέσεων.

Όμως, εδώ και λίγες μέρες έχει παραδοθεί στο κοινό ένα μεγάλο τμήμα της, καθώς και ο ολοκαίνουριος υπόγειος χώρος στάθμευσης που έχει δημιουργηθεί κάτω από τη λεωφόρο Ομήρου.

Παρά τους ενδοιασμούς για την αισθητική και λειτουργική της αξία, φαίνεται ότι η νέα όψη της πλατείας αποτελεί ένα επιτυχημένο παράδειγμα διαμόρφωσης συγκοινωνιακού κόμβου και κοινωνικής διάδρασης, δίνοντας ταυτόχρονα μια νέα ταυτότητα στο αστικό τοπίο της Λευκωσίας. Να θυμίσουμε ότι το πολυσυζητημένο και δαιδαλώδες αυτό έργο στηρίζεται στα αρχιτεκτονικά σχέδια της διεθνούς φήμης Ζάχα Χαντίντ και του γραφείου της, τα οποία εκπονήθηκαν μετά από πανευρωπαϊκό διαγωνισμό. 

Κατά τη διάρκεια των επτά χρόνων που χρειάστηκαν για την κατασκευή της εκφράστηκαν πολυάριθμες αντιδράσεις, υπήρξαν αλλεπάλληλες καθυστερήσεις και η πλατεία ουκ ολίγες φορές μετατράπηκε σε πεδίο αντιπαραθέσεων. 

Επίσης, η γενική ιδέα που είχε υποβληθεί στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, σε συνεργασία με τον Κύπριο αρχιτέκτονα κ. Πασσά και εκπρόσωπο του γραφείου της Ζάχα Χαντίντ, αποσκοπούσε στη δημιουργία ενός αστικού πάρκου που θα περιλάμβανε κήπους, σιντριβάνια σε πολύπλοκα μαρμάρινα σχήματα αλλά και εντυπωσιακούς διαδρόμους για περιπάτους. 

Το έργο ειδικότερα περιλαμβάνει την ανάπλαση της πλατείας και του περιβάλλοντα χώρου, συγκεκριμένα την κατασκευή γέφυρας-πλατείας, την τοπιοτέχνηση της τάφρου, διορθωτικές εργασίες στα Ενετικά Τείχη, εγκατάσταση ανελκυστήρων και εργασίες φωτισμού, ηλεκτρομηχανολογικές εργασίες, εξοπλισμό (street furniture), κατασκευή καταστημάτων και χώρων υγιεινής. Επίσης, την κατασκευή διώροφου υποστηρικτικού χώρου στάθμευσης στη λεωφόρο Ομήρου με ράμπες πρόσβασης από τον δρόμο, δημόσια αποχωρητήρια, σκάλα και ανελκυστήρες σύνδεσης του χώρου στάθμευσης και της τάφρου με τις πλατείες Σολωμού και Ελευθερίας. 

Να προσθέσουμε ότι με την παράδοση του δημοτικού χώρου στάθμευσης στη λεωφόρο Ομήρου δίνεται σε πεζούς και ποδηλάτες η ευκαιρία πρόσβασης στην τάφρο και στους χώρους αναψυχής, όπου μπορούν να δουν από κοντά τα υδάτινα στοιχεία, τον ειδικό φωτισμό και τις διόδους περιπάτου. 

Αναμφισβήτητα, η νέα, μνημειώδης όψη της πλατείας καλύπτει σε μεγάλο βαθμό τις προσδοκίες του αρχικού σχεδιασμού. Οι τελικοί ηλεκτρομηχανολογικοί έλεγχοι και δοκιμές στα σιντριβάνια της τάφρου, στα ενδοδαπέδια φωτιστικά της γέφυρας και στον ανελκυστήρα Ντ'Αβίλα θα ολοκληρωθούν με το νέο έτος. Παράλληλα, στην τάφρο θα διεξάγονται τελικές εργασίες στο μαρμάρινο γλυπτό κάτω από τη γέφυρα και στους εσωτερικούς χώρους της καφετέριας, του σνακ-μπαρ και των δύο περιπτέρων, ενώ εκκρεμεί η κατακύρωση της προσφοράς για τους χώρους εστίασης.

Με την ευκαιρία της λειτουργίας του χώρου στάθμευσης, ο δήμαρχος Λευκωσίας Κωνσταντίνος Γιωρκάτζης ανέφερε ότι αυτή είναι μία ακόμα σημαντική μέρα για την πόλη και τους δημότες της. «Μετά την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης της ανάπλασης του εμπορικού τριγώνου, που αφορά την οδό Στασικράτους και τις γύρω οδούς, την παράδοση στην κυκλοφορία των λεωφόρων Κυριάκου Μάτση και Καλλιπόλεως, ο χώρος στάθμευσης της Ομήρου ανοίγει για το κοινό και θα διευκολύνει σημαντικά την πρόσβαση στο κέντρο της πρωτεύουσας. Από τον χώρο στάθμευσης οι επισκέπτες θα μπορούν εύκολα να μεταβούν στην εντός των τειχών πόλη, διασχίζοντας την τάφρο, κάτω από τη γέφυρα της πλατείας» σημείωσε.

Η Ζάχα Χαντίντ, σε συνέντευξή της, είχε περιγράψει το όραμά της: «Σε αντίθεση με την πράσινη γραμμή που χωρίζει την πόλη, η τάφρος γίνεται μια "πράσινη ζώνη", ένα "περιδέραιο" που περιβάλλει και ενοποιεί την πόλη και τις δύο πλευρές του τείχους, ενώ γίνεται το κεντρικό πάρκο της Λευκωσίας, όπως συμβαίνει και με το Central Park της Νέας Υόρκης, το Hyde Park του Λονδίνου και τους κήπους Tuileries του Παρισιού. Αυτό το νέο πάρκο της Λευκωσίας θα αποτελεί έναν ανοιχτό, δημόσιο χώρο στην καρδιά της πόλης». 

Η σύγχρονη Λευκωσία, πλούσια σε ιστορία και πολιτισμό, διαθέτει πλέον ένα έργο-ορόσημο στον αστικό ιστό της και ένα μοντέρνο, αρχιτεκτονικά, σημείο αναφοράς.