Μετ’ εμποδίων προχωρούν τα έργα βιολογικών καθαρισμών της χώρας

Ακούγεται αυτονόητο, αλλά όπως πολλά άλλα στη χώρα μας δεν είναι. Μεγάλο μέρος της Αττικής εξακολουθεί να εξυπηρετείται από βόθρους, ενώ έργα που θα καλύψουν σημαντικές περιοχές (όπως ο βιολογικός Ραφήνας-Αρτέμιδας) εξακολουθούν να βρίσκονται σε αρχικό στάδιο. Φιλοδοξία των συναρμόδιων υπουργείων είναι το μεγαλύτερο μέρος των υπολειπόμενων περιοχών της Αττικής, όπως και της υπόλοιπης χώρας, όπου οι ελλείψεις είναι σημαντικές, να καλυφθεί με αποχέτευση μέχρι το 2023.

Βάσει της κοινοτικής νομοθεσίας (οδηγία 91/271/ΕΟΚ), ανάλογα με τον πληθυσμό τους και το πού καταλήγουν τα λύματά τους, οι οικισμοί της Αττικής άνω των 2.000 κατοίκων θα έπρεπε να εξυπηρετούνται όλοι από αποχέτευση έως το 2005. Η πραγματικότητα όμως είναι πολύ διαφορετική και έτσι το 2017 και υπό τη δαμόκλειο σπάθη ενός νέου ευρωπροστίμου καταρτίστηκε από το υπουργείο Περιβάλλοντος ένα εθνικό επιχειρησιακό σχέδιο, ώστε να οργανώσει την πορεία μελετών και έργων.

Σύμφωνα με την τελευταία επικαιροποίηση του σχεδίου (Νοέμβριος 2020), το μεγαλύτερο πρόβλημα στην Αττική παραμένει η απουσία αποχέτευσης και βιολογικού καθαρισμού στη Ραφήνα, στην Αρτέμιδα και στη Νέα Μάκρη. Επίσης, το Μαρκόπουλο διαθέτει βιολογικό καθαρισμό, αλλά μόνο η μισή περιοχή καλύπτεται από αποχετευτικό δίκτυο. Τα Μέγαρα διαθέτουν δίκτυο αποχέτευσης, όμως ο βιολογικός τους καθαρισμός λειτουργεί πλημμελώς.

Χωρίς αποχέτευση είναι και το Κορωπί, στο οποίο τα έργα πρέπει να τελειώσουν φέτος το φθινόπωρο.

Αυτά για τους μεγάλους οικισμούς (β΄ προτεραιότητας), που έπρεπε να διαθέτουν εγκαταστάσεις από το 2000. Σε αυτούς πρέπει να προστεθούν οι περιοχές (α΄ προτεραιότητας, που έπρεπε να έχουν εγκαταστάσεις από το 1998) της Ελευσίνας, στην οποία έχει κατασκευαστεί ο βιολογικός καθαρισμός (Θριάσιο) αλλά ο αριθμός των συνδέσεων είναι χαμηλός, ο Γέρακας και η Παλλήνη που όμως έχουν σε εξέλιξη έργα κατασκευής αποχετευτικού δικτύου.

Οι μικρότεροι οικισμοί

Δυσκολότερη είναι η κατάσταση στους μικρότερους οικισμούς. Από τους 37 «γ΄ κατηγορίας» στην Αττική (που έπρεπε να έχουν ολοκληρωμένες υποδομές έως το 2005), πλήρως συμμορφωμένοι είναι μόλις πέντε: οι Θρακομακεδόνες, η Κερατέα, το Λαύριο, οι Ερυθρές και τα Βίλια (οι δύο τελευταίες όμως είναι συνδεδεμένες με τον προβληματικό βιολογικό στα Μέγαρα). Η κατάσταση στους υπόλοιπους 32 οικισμούς είναι ενδεικτική του πλήθους των προβλημάτων που καλείται να λύσει κάθε περιοχή.

• Η Νέα Πέραμος έχει πλήρες δίκτυο αποχέτευσης αλλά καταλήγει στον προβληματικό βιολογικό Μεγάρων.

• Ο Πόρος, ο Γαλατάς και Μέθανα έχουν πλήρεις υποδομές οι οποίες εμφανίζουν προβλήματα λειτουργίας.

• Τριάντα οικισμοί δεν διαθέτουν αποχετευτικό δίκτυο. Για τους 14 έχουν ενταχθεί στο ΕΣΠΑ έργα: Δροσιά, Ανοιξη, Αγιος Στέφανος, Κρυονέρι, Διόνυσος, Ροδόπολη, Σταμάτα, Αμπελάκια, Σελήνια, Σπέτσες, Μαραθώνας, Σπάτα, Παιανία, Γλυκά Νερά. Ενας οικισμός (Καπανδρίτι) έχει μελέτες αλλά δεν έχει εξασφαλιστεί χρηματοδότηση. Σε έναν οικισμό (Υδρα) τα έργα είχαν αποφασιστεί να χρηματοδοτηθούν από την Περιφέρεια αλλά υποβλήθηκε πρόταση ένταξης στο ΕΣΠΑ. Για δύο οικισμούς (Κάλαμος, Αιάντειο) οι μελέτες έχουν προχωρήσει και θα ενταχθούν στο επόμενο ΕΣΠΑ (2021-2017). Και 12 οικισμοί δεν έχουν ακόμη ώριμες μελέτες: Αίγινα, Κίτσι, Αγία Μαρίνα Κορωπίου, Ανάβυσσος, Καλύβια Θορικού (Λαγονήσι), Παλαιά Φώκαια, Σαρωνίδα, Αυλώνας, Μαρκόπουλο Ωρωπού, Νέα Παλάτια, Χαλκούτσι και Λεοντάριο. Τα έργα αυτά θα καταβληθεί προσπάθεια να ενταχθούν στο νέο ΕΣΠΑ.

Αλλά αν δει κανείς λεπτομερέστερα τις περιοχές όπου εκτελούνται σήμερα έργα, θα ανακαλύψει ότι και εκεί τα προβλήματα δεν είναι λίγα. Για παράδειγμα:

• Στο έργο των Σπετσών, προϋπολογισμού 16,6 εκατ. ευρώ, «θα απαιτηθεί νέα εργολαβία για την ολοκλήρωση του φυσικού αντικειμένου».

• Σε Παλλήνη και Γέρακα, έργο προϋπολογισμού 51 εκατ. ευρώ, υπάρχει εμπλοκή «λόγω συμμετοχής των διαγωνιζομένων σε καρτέλ».

• Για το Μαρκόπουλο (κατασκευή δικτύου αποχέτευσης και αναβάθμιση βιολογικού, προϋπολογισμού 29,3 εκατ. ευρώ), η μία σύμβαση έχει ανάδοχο, η δεύτερη παρουσιάζει εμπλοκή και η τρίτη δεν έχει προκηρυχθεί.

Το βασικότερο πρόβλημα στην Αττική βέβαια είναι οι αργοί ρυθμοί υλοποίησης του μεγαλύτερου έργου (προϋπολογισμού 292,4 εκατ. ευρώ), του βιολογικού καθαρισμού Ραφήνας-Αρτέμιδας, και η κατασκευή αποχέτευσης στην ευρύτερη περιοχή (έργο το οποίο έχει αναλάβει η ΕΥΔΑΠ). Οπως προκύπτει, από τα τέσσερα υποέργα, τα τρία έχουν δημοπρατηθεί, ενώ ένα… δεν έχει ακόμα προκηρυχθεί. Το έργο «σέρνεται» την τελευταία δεκαετία, με αποτέλεσμα να χάσει το προηγούμενο ΕΣΠΑ και να θεωρείται πλέον δεδομένο ότι μέρος του θα «μεταφερθεί» χρηματοδοτικά στο επόμενο, καθώς πολλές εργασίες δεν θα προλάβουν να «τρέξουν» μέσα στην επόμενη διετία.

Συντονισμός και επίσπευση διαδικασιών

Μεγάλη υστέρηση στην υλοποίηση των απαραίτητων υποδομών, ιδίως για τους οικισμούς 2.000-15.000 κατοίκων, παρουσιάζεται σε όλη τη χώρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι 269 οικισμοί (οι 14 άνω των 15.000 κατοίκων) εξακολουθούν να μην εξυπηρετούνται από αποχετευτικό δίκτυο, ακόμα 26 έχουν υποδομές αλλά όχι επαρκείς συνδέσεις με τα σπίτια, 25 διαθέτουν προβληματικές υποδομές, 38 όχι μόνο δεν έχουν υποδομές αλλά ούτε καν τις απαραίτητες μελέτες. Αντίθετα, έργα σε 168 οικισμούς είναι ενταγμένα στο τρέχον ΕΣΠΑ.

Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή της κατάστασης:

• Ανάμεσα στους 26 οικισμούς με λειτουργικές υποδομές, αλλά μικρό αριθμό συνδέσεων ή ανεπαρκή στοιχεία για τις εκροές τους, είναι η Ελευσίνα, το Διδυμότειχο, η Νάξος, η Κύμη, το Πυθαγόρειο, το Ρίο, τα Σέρβια, ο Αλμυρός και η Ερμιόνη.

• Ανάμεσα στους 25 οικισμούς που διαθέτουν παλαιές υποδομές (που δεν λειτουργούν ή υπολειτουργούν) είναι τα Μέγαρα, ο Πόρος, η Βέροια, η Αλεξάνδρεια, η Ρόδος, η Σάμος, η Ασπροβάλτα, τα Ανώγεια, η Μεγαλόπολη, η Αρχαία Επίδαυρος, τα Καμένα Βούρλα, οι Δελφοί, το Γαλαξίδι και τα Λουτρά Αιδηψού.

• Ανάμεσα στους 38 οικισμούς που δεν έχουν ούτε υποδομές ούτε μελέτες για το τι έργα χρειάζονται είναι η Ανάβυσσος, η Καλλονή, η Ιθάκη, η Μανωλάδα, η Ζαγορά, το Ροδολίβος, ο Αρχάγγελος και τα Αφάντου, το Βραχάτι, το Ζευγολατιό, το Βέλο, ο Ασσος, το Λέχαιο και οι Γαργαλιάνοι.
«Φιλοδοξία μας είναι μέχρι το 2023 να έχει εκτελεστεί το μεγαλύτερο μέρος από τα έργα που χρειάζονται στους 269 οικισμούς», λέει ο γενικός γραμματέας Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων Μανώλης Γραφάκος. «Προσπαθούμε με διαρκή παρακολούθηση να επισπεύσουμε τις μελέτες και τα έργα. Παράλληλα, όπου χρειάζεται, θα προχωρούμε σε νομοθετικές ρυθμίσεις – για παράδειγμα, για το θέμα των συνδέσεων των κατοικιών με το δίκτυο (που είναι μεγάλο πρόβλημα σε πολλές περιοχές) αναζητούμε μια λύση χρηματοδότησης του κόστους (σ.σ.: από το όριο του οικοπέδου έως το σπίτι βαρύνει τον πολίτη) όπως το “Εξοικονομώ”. Οι προτάσεις μας θα συμπεριληφθούν στο σχέδιο νόμου για την ανακύκλωση που θα κατατεθεί στη Βουλή το επόμενο διάστημα. Τέλος, το υπουργείο ξεκινά να ασχολείται σταδιακά και με τους οικισμούς δ΄ προτεραιότητας (σ.σ.: κάτω των 2.000 κατοίκων), ιδίως σε νησιωτικές και τουριστικές περιοχές».

Για τον συντονισμό της προσπάθειας, σε συνέχεια του Εθνικού Σχεδίου Λυμάτων, εκπονήθηκαν 13 περιφερειακά σχέδια που επικαιροποιούνται από την Τεχνική Γραμματεία Λυμάτων της ΜΟΔ.