Υποδομές: Γιατί το χαρτοφυλάκιο έργων - «μαμούθ» της Big 5 είναι «ατού» αλλά και πρόκληση

Ισχυρό «ατού» αλλά και μεγάλη πρόκληση φαίνεται να αποτελεί για τους 5 κορυφαίους εγχώριους ομίλους του τομέα κατασκευών – υποδομών, ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, ΕΛΛΑΚΤΩΡ (ΑΚΤΩΡ), ΑΒΑΞ, INTRAKAT, ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ, το ανεκτέλεστο «μαμούθ» που ήδη έχουν συσσωρεύσει και αγγίζει, βάσει όσων προκύπτουν από τα πρόσφατα οικονομικά μεγέθη (τέλος 2022) και τις οικονομικές εκθέσεις, τα επίπεδα των 12 -13 δισ. ευρώ.

Το συνολικό αυτό χαρτοφυλάκιο (με τις ανεκτέλεστες συμβάσεις και τις προς υπογραφή άμεσα) αναμένεται να «αυγατίσει» προσεχώς κατά τουλάχιστον 3 - 4 δισ. ευρώ σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα καθώς έρχονται νέες υπογραφές, αναθέσεις και νέοι διαγωνισμοί (εκκρεμούν διαδικασίες σε έργα μερικών δισ. ευρώ συνολικά, δημόσια – ιδιωτικά, ΣΔΙΤ και Παραχωρήσεις κ.α.).

Άλλωστε, σε αυτό το «πακέτο» θα προστεθεί μελλοντικά και το κατασκευαστικό αντικείμενο του ΒΟΑΚ, όπου χτες υποβλήθηκαν 3 προσφορές από τους ισχυρούς επιβεβαιώνοντας πλήρως όσα έγραψε το insider.gr πριν κιόλας το Πάσχα για τις 3 προσφορές (ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ μόνη, ΑΒΑΞ με ξένους – Γάλλους και συμμαχία ΑΚΤΩΡ Παραχωρήσεις – Μυτιληναίος). Δηλαδή, μαζί με τα άλλα projects που «τρέχουν» και έρχονται, το συνολικό ανεκτέλεστο θα διατηρείται σε υψηλότατα επίπεδα παρά το γεγονός ότι σταδιακά θα εκτελούνται εργασίες και θα παραδίδονται έργα.

Πρόκληση για τον κλάδο πως το τεράστιο ανεκτέλεστο θα... υλοποιηθεί
Αυτό, λοιπόν, που αποτελεί πρόκληση για τον κατασκευαστικό κλάδο είναι πώς το τεράστιο ανεκτέλεστο θα... υλοποιηθεί και μάλιστα με όρους που θα αφήσουν κερδοφορία στα κορυφαία γκρουπ που κατά βάση έρχονται, κάποια εξ αυτών, από ζημιογόνες χρήσεις πριν αρχίσουν σταδιακά να «γυρίζουν το παιχνίδι» ή να μειώνουν τη χασούρα της κατασκευής.

Με άλλα λόγια, αν δεν επιλυθούν σημαντικά ζητήματα, όπως η έλλειψη προσωπικού για τα εργοτάξια αλλά και σε επίπεδο στελεχών – μηχανικών, η άνοδος του κόστους υλικών και των επιτοκίων (σχεδόν 60 % - 70%, λένε οι επιχειρηματίες, ανέβηκαν οικοδομικά υλικά κ.α.), το θέμα με τις εγγυητικές των τραπεζών κ.α., τότε τίθεται ένα ερωτηματικό κατά πόσο το γιγαντιαίο ανεκτέλεστο καταλήγει να είναι «ευλογία ή κατάρα».

Σε ένα περιβάλλον αυξημένων επιτοκίων, πληθωρισμού, ακριβών καυσίμων και ανατιμήσεων στα οικοδομικά υλικά, έλλειψης «χεριών» και… εγγυητικών το υψηλό ανεκτέλεστο μπορεί να λειτουργήσει και ως πρόβλημα για τις εταιρείες. Οι οποίες, είτε έχουν «χτίσει» χαρτοφυλάκια που θυμίζουν άλλες εποχές, είτε τελευταία έχουν ενισχύσει το ανεκτέλεστό τους με μπαράζ νέων έργων φτάνοντας σε επίπεδα που δεν θα μπορούσαν καν να φανταστούν πριν από μερικά χρόνια.

Μπαράζ διαγωνισμών

Προφανώς, σε αυτό παίζουν ρόλο και οι μαζικοί διαγωνισμοί που «βγαίνουν» και πάλι την τελευταία 3ετία – 4ετία (ο υφυπουργός Υποδομών, Γ. Καραγιάννης, μίλησε για πρόγραμμα 14-25 δισ. ευρώ εκ των οποίων ήδη συμβασιοποιήθηκαν τα 5,5 δισ.), ενώ προγράμματα όπως το ΕΣΠΑ, κυρίως δε το Ταμείο Ανάκαμψης, «υπόσχονται» νέους διαγωνισμούς και αντικείμενο για τα επόμενα έτη. Άρα, γίνεται αντιληπτό ότι η δεκαετία που διανύουμε θεωρείται υπό μία έννοια ως «χρυσή» για τον κλάδο των υποδομών με projects 35-40 δισ. ευρώ αθροιστικά.

Πλην όμως, με την υφιστάμενη κατάσταση, το τρέχον πρόγραμμα παραγωγής έργων και τις αυξημένες ανάγκες ιδιωτικών κεφαλαίων (πακτωλός ΣΔΙΤ πολλών δις ευρώ, συν παραχωρήσεις, διαγωνισμοί όπως ΒΟΑΚ, Αττική Οδός κ.α.), πρέπει τα γκρουπ να έχουν τεχνική ισχύ στο… «φουλ» και υψηλότατη επάρκεια κεφαλαίων και ρευστότητας.

Κινήσεις ενίσχυσης και εξυγίανσης

Προφανώς, βέβαια, δεν έχουμε να κάνουμε με μια κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, ούτε είναι στην ίδια κατάσταση οι όμιλοι, τόσο ως προς την τεχνική όσο και σε σχέση με την χρηματοοικονομική επάρκεια. Επίσης, το τελευταίο χρονικό διάστημα έχουν ήδη γίνει αρκετές κινήσεις ενίσχυσης – εξυγίανσης σε όρους κεφαλαίων και ρευστότητας αλλά και σε σχέση με την ισχύ των ομίλων. Και αυτό αφορά σχεδόν όλα τα γκρουπ (π.χ. η ΑΒΑΞ πώλησε συμμετοχές μειώνοντας δανεισμό και ενισχύοντας κεφάλαια, ΑΚΤΩΡ και Intrakat πέρα από τις ΑΜΚ προωθούν και το μεταξύ τους deal κ.α.), ενώ δεν λείπουν οι διεργασίες και σε ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ (με την πώληση της Ενεργειακής) ή Μυτιληναίο (με αποσχίσεις κλάδων) και προσπάθεια εισόδου σε νέους τομείς (ΣΔΙΤ/Παραχωρήσεις).

Τα βασικά ζητήματα

Έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού και υποστήριξη από το τραπεζικό σύστημα (χρηματοδότηση εκεί που είναι αναγκαίο και έκδοση εγγυητικών επιστολών) είναι δύο από τα σημαντικότερα ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν το επόμενο διάστημα προκειμένου να μην «εκτροχιαστεί» το μεγάλο πρόγραμμα υποδομών. Κάτι που αναγνωρίζουν και σε κυβερνητικό επίπεδο.

Όπως ανέφερε προ ημερών ο υφυπουργός Υποδομών, κ. Γ. Καραγιάννης, μιλώντας σε εκπροσώπους των media, για την υλοποίηση των έργων χρειάζεται να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της έλλειψης ανθρώπινων πόρων (μηχανικοί και εργάτες). Εκτιμάται ότι λείπουν περί τις 200 χιλ. εργαζόμενοι. Πρόσθεσε επίσης, πως το θέμα των εγγυητικών απασχολεί το υπουργείο Υποδομών και για την αντιμετώπισή του βρίσκεται σε εξέλιξη συζήτηση με το υπουργείο Οικονομικών. Υπενθυμίζεται ότι αρκετοί κατασκευαστές, όπως πρόσφατα έκανε ο CEO της Intrakat, Αλ. Εξάρχου, αναδεικνύουν το θέμα των εγγυητικών και της πρόσβασης σε τραπεζικά κεφάλαια καθώς, υπό διαφορετικές συνθήκες, δεν θα γίνουν όλα τα έργα.

Το στοίχημα και η ανάγκη συνεργασίας – συστράτευσης

Προφανώς, το επόμενο στοίχημα επικεντρώνεται πλέον στην προσπάθεια της υλοποίησης των έργων Υποδομών, συνολικής αξίας 14 δισ. ευρώ, που έχουν προωθηθεί την τελευταία τετραετία από το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών. Βάσει των στοιχείων που δόθηκαν στη δημοσιότητα από τον υφυπουργό Υποδομών, Γιώργο Καραγιάννη, από το πρόγραμμα των 15 δισ. ευρώ της τετραετίας 2019 -2023, έχουν δημοπρατηθεί έργα 14 δισ. Από αυτά για τα 5,5 δισ. ευρώ έχουν υπογραφεί οι συμβάσεις εκτέλεσής τους. Ο ίδιος τόνισε πως είναι αναγκαία η συνεργασία δημοσίου και τεχνικών εταιρειών για την υλοποίηση των έργων, ενώ εκτίμησε πως η κατασκευαστική αγορά θα ανταποκριθεί.

Προοπτικές κερδοφορίας

Το υψηλό ανεκτέλεστο σημαίνει, εκτός από προοπτικές για το μέλλον, κεφάλαια για εγγυητικές, ανάγκες για κεφάλαιο κίνησης, ενώ σημειώνεται ότι σημαντικό μέρος των έργων που προωθούνται δεν είναι δημόσια αλλά ΣΔΙΤ (ή Παραχωρήσεις), άρα θέλουν ίδιες δυνάμεις. Πάντως, πέρα από τις κινήσεις ενίσχυσης που ήδη έχουν γίνει, ένα θετικό για τους κατασκευαστές είναι ότι πλέον τα νέα έργα «υπόσχονται» ικανοποιητικά περιθώρια κέρδους, αφού δεν παρατηρούνται μεγάλες εκπτώσεις (π.χ. σε δημόσια). Επίσης, το υπουργείο Υποδομών & Μεταφορών επιχειρεί να συνδράμει στο θέμα της αύξησης του κόστους με αναθεωρήσεις, οι τράπεζες ισχυρίζονται ότι είναι «εδώ» όσον αφορά στην χρηματοδότηση, κυκλοφορία και έσοδα στις οδικές παραχωρήσεις ανακάμπτουν και μάλιστα με ισχυρό ρυθμό. Επίσης, από την κυβέρνηση εξετάζονται, κατά πληροφορίες, τρόποι (νομοθετήματα) για να στελεχωθούν τα εργοτάξια με «ξένα χέρια», δηλαδή εργάτες από τρίτες χώρες.

Πάντως, ο ευρύτερος κλάδος φαίνεται ότι έχει... ανοδική τάση. Πρόσφατα, ο υφυπουργός Υποδομών παρέπεμψε σε μελέτη του ΙΟΒΕ επισημαίνοντας ότι «η ετήσια αξία παραγωγής των δραστηριοτήτων Αρχιτεκτόνων και Μηχανικών εκτιμάται ότι θα πλησιάσει τα 4 δισ. ευρώ μέχρι το 2025, θα φτάσει δηλαδή στα επίπεδα του 2004, ενώ το 2015 ήταν στα μισά, ενώ παράλληλα ως το 2025 και πάλι, αναμένεται οι κατασκευές να φτάσουν στο 8% του ΑΕΠ από 4% που ήταν το 2020». Το θέμα είναι πως το πολλά υποσχόμενο, όντως, ανεκτέλεστο – «γίγας» της Big 5 των κατασκευών – υποδομών αποτελέσει εφαλτήριο ανάπτυξης για ομίλους και μετόχους σε ένα περιβάλλον προκλήσεων και δυσκολιών. Τα στελέχη των ομίλων προϊδεάζουν για μια καλή περίοδος προσεχώς, δίχως, όμως, να παραγνωρίζουν τις παθογένειες και τα προβλήματα.