340.000 επιβάτες κάθε μέρα, 15 νέοι σταθμοί, τούνελ 12,8 χλμ.

Κι όμως, έπειτα από πολλά χρόνια συζητήσεων και εξαγγελιών, η προσθήκη μιας νέας γραμμής στο μετρό της Αθήνας αρχίζει πλέον να φαίνεται στον ορίζοντα. 

Προφανώς είναι ένα τεράστιο έργο, το μεγαλύτερο δημόσιο έργο της επόμενης δεκαετίας στη χώρα μας, που θα περάσει από πολλά κύματα μέχρι να φθάσει στην πολυπόθητη στιγμή της λειτουργίας. Είναι όμως ένα έργο που θα αλλάξει την καθημερινότητα πυκνοδομημένων περιοχών της πρωτεύουσας, όπως του Γκύζη, η Κυψέλη, το Γαλάτσι, η Καισαριανή και του Ζωγράφου, φέρνοντας καθημερινά 340.000 επιβάτες στο δίκτυο του μετρό. Οκτώ χρόνια έχει εκτιμηθεί ο χρόνος κατασκευής του, χρόνος που μπορεί να ξεκινήσει να μετράει από το 2022. 

Από το 1995

Το ενδιαφέρον είναι πως όταν ξεκίνησε, πριν από μια εικοσαετία, η συζήτηση για τη γραμμή 4 δεν αφορούσε… τη δημιουργία της γραμμής 4. Αρχικά, η μελέτη ανάπτυξης μετρό (η μεγαλύτερη μελέτη του είδους που έχει γίνει ποτέ στην πρωτεύουσα) το 1995-1999 προέβλεψε την κατασκευή δύο επεκτάσεων, ως πρόσθετους κλάδους στις γραμμές 2 και 3: Η μία από το Πανεπιστήμιο έως το Γαλάτσι και μία από την Πανόρμου έως το Μαρούσι.

Ομως, όταν ξεκίνησε η προμελέτη, διαπιστώθηκε ότι το σενάριο αυτό είχε πολλές αδυναμίες. Για παράδειγμα, θα έπρεπε να γίνει μια σύνθετη κατασκευή με υψηλό κόστος, να διακοπεί η λειτουργία των δύο γραμμών κατά την κατασκευή, να υπάρξει μεγάλη συχνότητα δρομολογίων κατά τη λειτουργία. 

Ετσι, η «Αττικό Μετρό» ξεκίνησε να μελετά τη δημιουργία μιας ξεχωριστής γραμμής, η οποία θα περιλάμβανε αυτά τα δύο σκέλη, δημιουργώντας μια καμπύλη σε σχήμα U, γι’ αυτό και αρχικά ονομάστηκε έτσι. Με τον τρόπο αυτό οριστικοποιήθηκε η βασική χάραξη, περίπου πριν από μία δεκαετία.

Ωστόσο έγιναν πολλές αλλαγές… της τελευταίας στιγμής, πριν ή ακόμα και κατά τη διάρκεια του διαγωνισμού (που προκηρύχθηκε τον Αύγουστο του 2017).

Για παράδειγμα, προστέθηκε ένας σταθμός («Ελικώνος», στην Ανω Κυψέλη, έπειτα από συντονισμένες προσπάθειες των κατοίκων της περιοχής), ενώ ένας άλλος σταθμός… απομακρύνθηκε. Πρόκειται για τον σταθμό «Νήαρ Ηστ» που μετακινήθηκε κατά 200 μέτρα, από το κέντρο της Καισαριανής μέσα στα όρια της Πανεπιστημιούπολης Ζωγράφου, γιατί οι τοπικές αρχές υποστήριξαν ότι η μακρά περίοδος κατασκευής… θα «σκότωνε» την τοπική αγορά (με ανάλογα επιχειρήματα, 20 χρόνια νωρίτερα ο σταθμός Αγίας Παρασκευής δεν έγινε στην ομώνυμη πλατεία αλλά… στο Χαλάνδρι).

Τα μεγάλα «αγκάθια» 

Αυτά από «ιστορικής» απόψεως. Από τεχνικής απόψεως όμως ο σχεδιασμός του έργου έπρεπε να υπερκεράσει ορισμένες δυσκολίες. Για παράδειγμα:

• Ο σταθμός Ακαδημίας ήταν η πιο προβληματική περίπτωση, με τους μελετητές να εξετάζουν εννέα εναλλακτικές για την κατασκευή του. Ανάμεσα στα προβλήματα που έπρεπε να ξεπεραστούν είναι η σχέση με τον σταθμό της γραμμής 2 Πανεπιστήμιο και τα μνημεία της Αθηναϊκής Τριλογίας (Ακαδημία, Πανεπιστήμιο, Βιβλιοθήκη), αλλά και το ξενοδοχείο «Τιτάνια» που έχει πέντε υπόγεια.

Τελικά ο σταθμός χωροθετήθηκε κάτω από την οδό Ακαδημίας, μεταξύ Ιπποκράτους και Σίνα, ενώ θα επικοινωνεί με υπόγεια σήραγγα με τον σταθμό Πανεπιστήμιο. Και θα κατασκευαστεί με συμβατικά μέσα (όχι τον μετροπόντικα) προκειμένου να μην επηρεαστούν τα μνημεία της τριλογίας.

• Δυσκολίες αναμένεται να παρουσιάσει η κατασκευή και του σταθμού Ευαγγελισμός, που θα κατασκευαστεί μέσα στο πάρκο Ριζάρη και διαγώνια σε σχέση με τον υφιστάμενο σταθμό της γραμμής 3. 

• Στα Εξάρχεια, ομοίως, θα πρέπει να ληφθεί ειδική μέριμνα για την περίφημη «Γαλάζια Πολυκατοικία» του 1933. Επειτα από παρέμβαση του Πολυτεχνείου αποφασίστηκε η είσοδος/έξοδος του σταθμού να μην κατασκευαστεί επάνω στην πλατεία, αλλά στη γειτονική οδό Τοσίτσα, ώστε να εξυπηρετεί και το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Επίσης, παρότι δεν αναφέρεται δημόσια, όλοι διατηρούν μια ανησυχία για το πώς θα υποδεχθεί η «πλατεία» το κλείσιμο της πλατείας για το στήσιμο του εργοταξίου κατασκευής του ομώνυμου σταθμού. 

• Στην Κυψέλη η αρχική χάραξη τροποποιήθηκε καθώς από την περιοχή περνάει ένα υπόγειο ρέμα… αλλά κανείς δεν γνωρίζει ακριβώς από πού. Οι μελετητές εκτιμούν ότι με τη σημερινή θέση σήραγγας και σταθμού θα το αποφύγουν, όμως οι εκπλήξεις δεν αποκλείονται. 

Αυτά όσον αφορά τους σταθμούς. Οσον αφορά τη σήραγγα, το έργο θα κατασκευαστεί με μια σήραγγα μονής τροχιάς (δηλαδή με έναν κλάδο από όπου διέρχονται και οι δύο κατευθύνσεις και όχι με δύο δίδυμες σήραγγες, όπως στο μετρό της Θεσσαλονίκης), αλλά θα έχει κλειστές αποβάθρες με γυάλινες πόρτες (όπως στο μετρό της Θεσσαλονίκης).
Από τα 12,8 χλμ. της διαδρομής, στα 10,3 χλμ. η σήραγγα θα κατασκευαστεί υπογείως, με τη βοήθεια μετροπόντικα (ΤΒΜ), ενώ το υπόλοιπο θα διανοιχθεί με συμβατικά μέσα. Η σήραγγα θα ενώνεται σε δύο σημεία με τις γραμμές 2 και 3 του μετρό, με τη σήραγγα διακλάδωσης Αμερικής και με τη σήραγγα διακλάδωσης Εθνικού Κήπου.  

Η διάρκεια κατασκευής του έργου εκτιμάται στα 8 έτη και ο αρχικός προϋπολογισμός του είναι 1,51 δισ. ευρώ (χωρίς ΦΠΑ). Σύμφωνα με την «Αττικό Μετρό», το πρώτο αυτό τμήμα της γραμμής 4 εκτιμάται ότι θα εξυπηρετεί τουλάχιστον 341.000 επιβάτες ημερησίως για το έτος 2030.

Τα έργα πριν τρυπήσει ξανά την Αθήνα ο μετροπόντικας

Η νέα γραμμή θα περιλαμβάνει:

• 15 σταθμούς: Αλσος Βεΐκου, Γαλάτσι, Ελικώνος, Κυψέλη, Δικαστήρια, Αλεξάνδρας, Εξάρχεια, Ακαδημία, Κολωνάκι, Ευαγγελισμός, Καισαριανή, Πανεπιστημιούπολη, Ιλίσια, Ζωγράφου και Γουδί.

• 9 ενδιάμεσα ή τερματικά φρέατα (ΕΥΔΑΠ, Βεΐκου – Πλυντήριο – Συντήρηση, Βιβλιοθήκη, Διακλάδωση Ευαγγελισμού, Φορμίωνος, Νήαρ Ηστ, Δικαιοσύνης, ΤΒΜ Κατεχάκη, ΓΝΑ).

• 2 επίσταθμους, στα άκρα της γραμμής.

• Το νέο κέντρο ελέγχου λειτουργίας (ΚΕΛ). Θα κατασκευαστεί μέσα στο αμαξοστάσιο των Σεπολίων. Αρχικά θα αφορά μόνο τη γραμμή 4, αλλά μελλοντικά να μεταφερθεί εκεί ο έλεγχος και των υπόλοιπων γραμμών. 

• Το νέο κτίριο συντήρησης και επισκευής των νέων συρμών, επίσης μέσα στο αμαξοστάσιο Σεπολίων.

• Ενα κτίριο συντήρησης και πλυντηρίου συρμών στην περιοχή Βεΐκου.

Στα σχέδια της εταιρείας είναι να δρομολογηθούν άμεσα και οι δύο πρώτες επεκτάσεις της γραμμής, η μία από Αλσος Βεΐκου έως τον σταθμό ΗΣΑΠ Περισσού (κομβικής σημασίας, αφού θα μπορεί κάποιος να μπει στο δίκτυο του μετρό από τον ηλεκτρικό χωρίς να χρειάζεται να κατέβει στο κέντρο) και η άλλη από Γουδί έως Κατεχάκη. Στον πλήρη σχεδιασμό της, αν ποτέ υλοποιηθεί, η γραμμή 4 έχει μήκος 38 χλμ. και περιλαμβάνει 35 σταθμούς. 

Ξεκινάει το ξήλωμα…

Πριν όμως ξεκινήσει το κυρίως  έργο, για πρώτη φορά οι πρόδρομες εργασίες του θα πραγματοποιηθούν με χωριστή εργολαβία. Ο ανάδοχος των πρόδρομων εργασιών καταγράφει την υφιστάμενη κατάσταση στις θέσεις των σταθμών και των φρεατίων και τη λήψη των απαραίτητων αδειών.

Κατόπιν προχωράει με την περίφραξη των εργοταξιακών χώρων, την αποξήλωση και απομάκρυνση όλων των «κινητών» (στύλοι, στάσεις λεωφορείων και εκδοτήρια εισιτηρίων, περίπτερα, προτομές, αγάλματα, σιντριβάνια, παγκάκια, πυροσβεστικοί κρουνοί κ.λπ.). Στη συνέχεια, ακολουθούν οι δοκιμαστικές τομές στα σημεία που θα υποδειχθούν από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, οι αρχαιολογικές ανασκαφές (αν χρειαστεί η απόσπαση των αρχαιοτήτων που θα βρεθούν) και, τέλος, η μετακίνηση των δικτύων κοινής ωφελείας. Η διάρκεια των πρόδρομων εργασιών είναι 30 μήνες και ιδανικά πρέπει να «κουμπώνουν» χρονικά με το κυρίως έργο.