Έργα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας: Οι κρίσιμες παράμετροι του νέου νομοθετικού πλαισίου

Η μαζική διείσδυση των ΑΠΕ στο μίγμα ηλεκτροπαραγωγής σε συνδυασμό με την έλλειψη επαρκούς διαθέσιμου ηλεκτρικού χώρου στο δίκτυο έχει καταστήσει επιτακτική την ανάγκη άμεσης προώθησης των έργων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας προκειμένου να δοθεί λύση στο πρόβλημα της στοχαστικότητας των ΑΠΕ και να διατηρηθεί η ευστάθεια του συστήματος, ιδίως στις περιόδους που υφίσταται υψηλή παραγωγή και παράλληλα χαμηλή ζήτηση.

Ο νομοθέτης εισήγαγε το πρώτον με τον ν. 4951/2022 (άρθρα 59-89) ειδικό νομοθετικό πλαίσιο για την αδειοδότηση των σταθμών αποθήκευσης, καθιερώνοντας δύο κατηγορίες αδειών έργων. Η μεν πρώτη αφορά σταθμούς αμιγούς αποθήκευσης (μπαταρίες) που μπορούν να εγκατασταθούν σε οποιοδήποτε σημείο και να συνδεθούν με το δίκτυο με απλή αδειοδοτική διαδικασία, και η δε δεύτερη σταθμούς αποθήκευσης που συνδυάζονται με έργα ΑΠΕ. Η δεύτερη αυτή κατηγορία χωρίζεται σε δύο υποκατηγορίες: α) Σταθμούς που δεν απορροφούν ενέργεια από το δίκτυο και β) σταθμούς αποθήκευσης που μπορούν και να δίνουν ενέργεια στο δίκτυο και να απορροφούν από αυτό. 

I. Οι σταθμοί αμιγούς αποθήκευσης με μπαταρίες

I.1 Το αδειοδοτικό πλαίσιο

Σύμφωνα με το άρθρο 69 του ν. 4951/2022, με το οποίο προστέθηκε το άρθρο 132Ε στον Ν. 4001/2011, για την άσκηση της δραστηριότητας της αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας απαιτείται η έκδοση άδειας αποθήκευσης από φυσικά ή νομικά πρόσωπα, σύμφωνα με τον Κανονισμό Αδειών Αποθήκευσης, ο οποίος θα εκδοθεί κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 135Α του ν. 4951/2022. Από την ανωτέρω υποχρέωση εξαιρούνται οι σταθμοί αποθήκευσης, η ισχύς των οποίων δεν υπερβαίνει το 1 MW. Η άδεια αποθήκευσης χορηγείται από την ΡΑΑΕΥ με διάρκεια έως και είκοσι πέντε έτη (25) έτη και δύναται να παραταθεί για ίσο χρονικό διάστημα. Όσον αφορά, ειδικά στους σταθμούς αντλησιοταμίευσης, η άδεια αποθήκευσης χορηγείται για χρονικό διάστημα έως και τριάντα πέντε (35) ετών. Ειδικότερα, δυνάμει του άρθρου 71 παρ. 1 του ν. 4951/2022, με το οποίο προστέθηκε το άρθρο 132Ζ στον Ν. 4001/2011, ο κάτοχος άδειας αποθήκευσης έχει το δικαίωμα, με την παρέλευση διαστήματος μεγαλύτερου των δύο τρίτων (2/3), ήτοι διαστήματος μεγαλύτερου των δεκαέξι (16) και είκοσι τριών (23) ετών αντίστοιχα, και εφόσον ο σταθμός αποθήκευσης βρίσκεται σε λειτουργία, να υποβάλει αίτηση παράτασης της διάρκειας ισχύος της.

Μετά την κατάθεση της αίτησης για χορήγηση άδειας αποθήκευσης, περίληψη της οποίας πρέπει να αναρτηθεί στην ιστοσελίδα της ΡΑΑΕΥ εντός είκοσι (20) ημερών, εκκινεί, δυνάμει του άρθρου 70 παρ. 3 του ν. 4951/2022, με το οποίο προστέθηκε το άρθρο 132ΣΤ στον Ν. 4001/2011, δεκαπενθήμερη προθεσμία για την υποβολή αντιρρήσεων από οποιονδήποτε αποδεικνύει και τεκμηριώνει το έννομο συμφέρον του.  

Στο σημείο αυτό δέον να επισημανθεί ότι ο Κανονισμός Αδειών Αποθήκευσης, στον οποίον θα εξειδικευόταν το νομοθετικό πλαίσιο για την αδειοδότηση των σταθμών αποθήκευσης, δεν έχει εκδοθεί μέχρι και σήμερα, με συνέπεια, δυνάμει των μεταβατικών διατάξεων του άρθρου 77 παρ. 2 του ν. 4951/2022, με το οποίο προστέθηκε το άρθρο 132Η στον Ν. 4001/2011, να εφαρμόζονται οι σχετικές διατάξεις της υπό στοιχεία Δ5/Φ1/οικ.17951/8.12.2000 απόφασης του Υπουργού Ανάπτυξης, με θέμα «Κανονισμός αδειών παραγωγής και Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΦΕΚ. Β΄ 1498/08.12.2000), για τα ζητήματα που δεν ρυθμίζονται διαφορετικά με τα άρθρα 132Ε έως 132Ζ.   

II.2 Η αποζημίωση των σταθμών αμιγούς αποθήκευσης

Η Ελληνική κυβέρνηση στις 10 Ιουνίου 2022 κοινοποίησε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθεστώς ενισχύσεων με εκτιμώμενο προϋπολογισμό ύψους 341 εκατ. ευρώ για τη στήριξη της κατασκευής και της λειτουργίας εγκαταστάσεων αποθήκευσης στο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας, συνολικής δυναμικότητας έως 900 MW, συνδεδεμένων με το δίκτυο υψηλής τάσης, το οποίο θα χρηματοδοτηθεί εν μέρει από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΜΑΑ). Η Επιτροπή αξιολόγησε το καθεστώς σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις, και συγκεκριμένα το άρθρο 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της ΣΛΕΕ και τις Κατευθυντήριες Γραμμές του 2022 για τις Κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του Κλίματος, της Προστασίας του Περιβάλλοντος και της Ενέργειας και το ενέκρινε ως συμβατό με την ενιαία αγορά.

Η επιλογή των έργων θα πραγματοποιηθεί μέσω διαφανούς και αμερόληπτης διαδικασίας υποβολής προσφορών. Η ανάθεση των συμβάσεων στα επιλεγμένα έργα θα πρέπει να πραγματοποιηθεί πριν από το τέλος του 2023, οι δε εγκαταστάσεις αποθήκευσης θα πρέπει να ολοκληρωθούν έως το τέλος του 2025. Η ενίσχυση θα χορηγηθεί, σωρευτικά, υπό μορφή: i) επενδυτικής επιχορήγησης, η οποία θα καταβληθεί κατά τη φάση κατασκευής όλων των υποστηριζόμενων έργων· και ii) ετήσιας στήριξης που θα καταβάλλεται κατά τη φάση λειτουργίας των έργων, για περίοδο 10 ετών. Το συνολικό ποσό της ετήσιας στήριξης ανά δικαιούχο θα καθορισθεί σε διαγωνισμό και θα προσαρμοσθεί μέσω μηχανισμού ανάκτησης σε περίπτωση που το έργο έχει πλεονάζοντα έσοδα από τη συμμετοχή του στην αγορά κατά τη φάση λειτουργίας.  

Στο πλαίσιο των ανωτέρω, στις 25.04.2023 η Γενική Γραμματεία Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας έθεσε σε δημόσια διαβούλευση το σχέδιο της Υπουργικής Απόφασης περί των ανταγωνιστικών διαδικασιών για τη χορήγηση επενδυτικής και λειτουργικής ενίσχυσης σε σταθμούς αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, σύμφωνα με την υποπαρ. 2Α τους παρ. 2 του άρθρου 143ΣΤ του ν.4001/2011 (Α’ 179). Μεταξύ άλλων, στο σχετικό σχέδιο της ΥΑ προσδιορίζεται ότι εντός του 2023 θα διεξαχθούν τρεις ανταγωνιστικές διαδικασίες. Η πρώτη εκτιμάται ότι θα λάβει χώρα προς τα τέλη Ιουνίου για έργα ισχύος έως 450 MW, η δεύτερη αναμένεται το γ’ τρίμηνο του έτους για έργα 300 MW και η τρίτη το δ’ τρίμηνο για άλλα 300 MW, χωροθετημένα όμως αποκλειστικά στις υπό απολιγνιτοποίηση περιοχές της Κοζάνης, της Φλώρινας και της Μεγαλόπολης. Συνολικά προβλέπεται η στήριξη ενός χαρτοφυλακίου έργων συνολικής ισχύος 1 GW.

Το ΥΠΕΝ προωθεί ως ανώτατο όριο ισχύος τα 100 MW για τα έργα που θα συμμετάσχουν στις δημοπρασίες και κατώτατο όριο το 1 MW, ενώ προβλέπεται και ανώτατο όριο για τη συμμετοχή κάθε επενδυτή στο 25% της δημοπρατούμενης ισχύος. Μάλιστα με την παρ. 12 του άρθρου του 132 ΣΤ του ν. 4001/2011, όπως αυτή προστέθηκε με το άρθρο 112 του ν. 5043/2023, δόθηκε το δικαίωμα κατάτμησης των μεγάλων έργων αποθήκευσης ενέργειας στους επενδυτές, ώστε όσοι ωριμάζουν μεγάλα έργα αποθήκευσης να έχουν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν στους διαγωνισμούς της ΡΑΑΕΥ. Επίσης, για τους ίδιους λόγους δόθηκε και δικαίωμα συνένωσης μικρότερων έργων. Παράλληλα, στο σχέδιο ΥΑ, για να διασφαλιστεί ικανοποιητικός βαθμός διασποράς των έργων, προτείνεται περιορισμός στα 300 MW ανά περιφέρεια.

Τα έργα που θα προκριθούν, θα λάβουν οριζόντια επενδυτική ενίσχυση 200.000 ευρώ ανά MW, ενώ η λειτουργική ενίσχυση που θα εξασφαλίσουν θα ισχύει για μια δεκαετία. Ωστόσο, τα εν λόγω έργα δεν θα μπορούν να συνάψουν διμερείς συμβάσεις αγοραπωλησίας ηλεκτρικής ενέργειας (PPAs) για όλη την περίοδο ενίσχυσης, ενώ δεν θα έχουν επίσης τη δυνατότητα να συμμετάσχουν στην προθεσμιακή αγορά. Επίσης, η εξειδίκευση του πλαισίου ενίσχυσης μέσω της Υπουργικής Απόφασης περιορίζει τους επενδυτές που δεν θέλουν τα έργα τους να συμμετάσχουν στην αγορά ως ανεξάρτητες οντότητες. Έτσι, χαρτοφυλάκια μπορούν να δημιουργηθούν αποκλειστικά είτε μεταξύ έργων που θα προκριθούν από τους δύο πρώτους διαγωνισμούς (και εγκατάσταση οπουδήποτε στην επικράτεια), είτε μεταξύ μονάδων οι οποίες θα ενισχυθούν από την τρίτη δημοπρασία (και θα εγκατασταθούν στις πρώην λιγνιτικές περιοχές). Και στις δύο περιπτώσεις, ένα τέτοιο portfolio δεν θα μπορεί να ξεπερνά τα 50 MW.

Να σημειωθεί ότι στις 20.05.2023 εκδόθηκε η σχετική Υπουργική Απόφαση, με αριθμό ΥΠΕΝ/ΔΗΕ/55948/1087 (ΦΕΚ Β΄/3416.20.05.2023), για την οποία επιφυλασσόμεθα να συντάξουμε νεότερο ενημερωτικό σημείωμα κατόπιν προσεκτικής αποτίμησης του περιεχομένου αυτής. 

II. Σταθμοί ΑΠΕ με ενσωματωμένη αποθήκευση

Οι σταθμοί ΑΠΕ με ενσωματωμένη αποθήκευση εντάσσονται στην κατηγορία των Ειδικών Έργων και, όπως ήδη αναφέρθηκε, διακρίνονται σε δύο υποκατηγορίες, αναλόγως με τη δυνατότητά τους ή μη να απορροφούν ηλεκτρική ενέργειας από το δίκτυο, κατά τα ειδικότερα οριζόμενα στις παρ. 11Α και 11Β άρθρα του άρθρου 10 του ν. 4685/2020, όπως αυτές προστέθηκαν με το άρθρο 79 του ν. 4951/2022. 

Πιο συγκεκριμένα, οι σταθμοί της παρ. 11Α, ήτοι οι σταθμοί που δεν απορροφούν ενέργεια από το Σύστημα Μεταφοράς ή το Δίκτυο Διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, παρά μόνο για την εξυπηρέτηση των βοηθητικών τους καταναλώσεων, θα λαμβάνουν Βεβαίωση Παραγωγού, όπως τα συνήθη έργα ΑΠΕ, και οι κάτοχοι των σχετικών Βεβαιώσεων, δυνάμει του άρθρου 11Β του ν. 4685/2020, όπως αυτό προστέθηκε με το άρθρο 81 του Ν. 4951/2022, θα δύναται είτε να συνάπτουν Συμβάσεις Λειτουργικής Ενίσχυσης είτε να συμμετέχουν στις Αγορές Ηλεκτρικής Ενέργειας. 

Ως προς τους σταθμούς της παρ. 11Β, ήτοι αυτούς που επιτρέπεται να απορροφούν ενέργεια από το Σύστημα Μεταφοράς ή το Δίκτυο Διανομής ηλεκτρικής ενέργειας για σκοπούς αποθήκευσής της, θα λαμβάνουν Βεβαίωση Παραγωγού Ειδικών Έργων ΑΠΕ, χωρίς όμως να υπάρχει η δυνατότητα σύναψης συμβάσεων λειτουργικής ενίσχυσης. Αντιθέτως, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 19Α παρ. 1 στ. γ’ του ν. 4685/2020, όπως αυτό προστέθηκε με το άρθρο 86 του ν. 4951/2022, θα συμμετάσχουν στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας. Περαιτέρω, προβλέπεται ότι οι εν  λόγω σταθμοί δεν δύνανται να υπερβαίνουν τη συνολική Μέγιστη Ισχύ Έγχυσης του σταθμού ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ με διατάξεις αποθήκευσης, κατά την έννοια της περ. (λιγ) της παρ. 3 του άρθρου 2 του ν. 4001/2011 (Α΄ 179), που αναγράφεται στη Βεβαίωση Ειδικών Έργων, ήτοι επιτρέπεται υπέρβαση της μέγιστης ισχύος έγχυσης μέχρι ποσοστού πέντε τοις εκατό (5%), εφόσον η υπέρβαση αυτή εμφανίζεται σε μικρή συχνότητα, σύμφωνα με τα οριζόμενα στον Κανονισμό Βεβαιώσεων.

Να σημειωθεί ότι κατ’ εξαίρεση από τη γενική απαγόρευση της τροποποίησης της Βεβαίωσης Ειδικών Έργων ή Άδειας Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας έργου που εμπίπτει στην κατηγορία του Ειδικού Έργου ώστε να μην υπάγεται πλέον στην εν λόγω κατηγορία, επιτρέπεται, σύμφωνα με την παρ. 7 του άρθρου 19 του ν. 4685/2020, όπως αυτή προστέθηκε με το άρθρο 85 του ν. 4951/2022, για τους σταθμούς παραγωγής ΑΠΕ και Σ.Η.Θ.Υ.Α. ή τους σταθμούς της παρ. 11Α του άρθρου 10 να υποβληθεί αίτηση για την τροποποίηση της Βεβαίωσης σε Βεβαίωση Ειδικών Έργων, για την υπαγωγή στην παρ. 11Β του άρθρου 10, εντός του κύκλου υποβολής αιτήσεων. Περαιτέρω, πρέπει να τονισθεί ότι σύμφωνα με το άρθρο 11 παρ. 15 εδ. β  του ν. 4685/2020, δεν επιτρέπεται η κατάτμηση για τους σταθμούς ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ με ενσωματωμένη αποθήκευση και των δύο υποκατηγοριών.  

Επιμέλεια: Δικηγορική Εταιρεία «Μεταξάς & Συνεργάτες» (www.metaxaslaw.gr)