Δημόσιοι Κοινόχρηστοι Χώροι: Τι πρέπει να γνωρίζουν οι πολίτες για την ελεύθερη πρόσβαση τους;

Μεγάλη ανταπόκριση βρήκε στην κοινωνία το θέμα της απελευθέρωσης του αιγιαλού από το λεγόμενο «κίνημα της πετσέτας». Οι πολίτες ζητούν επιτακτικά την εφαρμογή του νόμου στην υπέρμετρη κατάληψη όλων των ελεύθερων χώρων από τις επιχειρήσεις εστίασης και αναψυχής.

Τα τραπεζοκαθίσµατα, τα στέγαστρα, τα διαφημιστικά σταντ, οι τέντες, τα περίπτερα που συνεχώς επεκτείνονται, τα καταστήματα που εκθέτουν τα προϊόντα τους στα πεζοδρόμια και οι ποικίλες άλλες µόνιµες ή ηµιµόνιµες εγκαταστάσεις καταστημάτων αναψυχής (µπαρ, καφετέριες, εστιατόρια) καταλαμβάνουν σήμερα σε μεγάλο βαθμό τους δημόσιους κοινόχρηστους χώρους της πόλης όπως είναι οι πλατείες, οι πεζόδρομοι, τα πάρκα, τα άλση, τα πεζοδρόμια κ.ά.

Έτσι δημιουργήθηκε τα τελευταία χρόνια, μια εμπορευματική -καταναλωτική λογική για τους δημόσιους χώρους μετατρέποντας τους σε ημι-ιδιωτικές ζώνες ή σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις σε αμιγώς ιδιωτικές, περιορίζοντας την παραμονή των πολιτών.

Σύμφωνα με την πολεοδομική νομοθεσία, όλοι αυτοί οι χώροι οφείλουν να είναι ανοιχτοί, να έχουν σε αυτούς πρόσβαση όλοι οι πολίτες και να αποτελούν κατά κανόνα ιδιοκτησίες του δημοσίου ή οργανισμών του δημοσίου, όπως οι Δήμοι. Κατ΄ εξαίρεση επιτρέπονται περιορισμένες κατασκευές και εγκαταστάσεις, προς εξυπηρέτηση του κοινωνικού συνόλου.

Για αυτό, θα πρέπει οι πολίτες να γνωρίζουν ποιες είναι οι βασικές αρχές που ισχύουν για τους δημόσιους κοινόχρηστους χώρους, τί επιτρέπεται και τί απαγορεύεται σε αυτούς.

Ποιοι Χώροι είναι δημόσιοι κοινόχρηστοι χώροι εντός πόλης;

Σύμφωνα με το σχέδιο πόλης σε κάθε πόλη, υπάρχουν ελεύθεροι και πράσινοι χώροι, εκτάσεις χωρίς κτίρια, δρόμοι, πεζόδρομοι, πλατείες, παιδικές χαρές, οι ακτές, οι ανοιχτοί αρχαιολογικοί χώροι, τα πάρκα ή άλση, οι κήποι, οι ανοιχτές και χωρίς κτίρια αθλητικές εγκαταστάσεις, όλοι αυτοί οι χώροι οφείλουν να είναι ανοιχτοί, να έχουν σε αυτούς πρόσβαση όλοι οι πολίτες και να αποτελούν κατά κανόνα ιδιοκτησίες του δημοσίου ή οργανισμών του δημοσίου.

Οι ελεύθεροι και πράσινοι χώροι χαρακτηρίζονται από τη νομοθεσία πρωτίστως κοινόχρηστοι χώροι.

Επίσης ως τμήματα των δρόμων και ως κοινόχρηστα λογίζονται και τα πεζοδρόμια.

Ποιες είναι οι βασικές αρχές που ισχύουν για τους δημόσιους χώρους και πρέπει να γνωρίζει ο πολίτης;

1. Στα πεζοδρόμια να υπάρχει ελεύθερη κίνηση των πεζών σε λωρίδα ελάχιστου πλάτους 1,50 µ. τουλάχιστον.
2. Στους πεζόδροµους θα πρέπει να εξασφαλίζεται η ασφαλής διέλευση των πεζών και οχημάτων εκτάκτου ανάγκης. Επίσης θα πρέπει να αφήνεται ελεύθερος χώρος διέλευσης πεζών µπροστά από την ρυµοτοµική γραμμή πλάτος 1,50 µ.
3. Τα κινητά επί των όψεων προστεγάσµατα πρέπει να είναι σύµφωνα µε τα προβλεπόµενα από τις πολεοδομικές διατάξεις.
4. Στους κοινόχρηστους χώρους δεν επιτρέπεται καµία µόνιµη κατασκευή (προστεγάσµατα, στέγαστρα,ανεµοφράκτες κλπ). Όποια κατασκευή, σκίαστρο ή οµπρέλα πρέπει να είναι κινητή και σχετικά εύκολα µετακινούµενη.
5. Δεν επιτρέπεται γενικά η τοποθέτηση οποιασδήποτε συσκευής (ψυγεία, πάγκοι, ντουλάπια κλπ).
6. Δεν επιτρέπεται η τοποθέτηση οποιασδήποτε κατασκευής, έστω και κινητής που να αλλοιώνει το δάπεδο των πεζοδρόµων και των κοινοχρήστων χώρων.
7. Σε όλο το μήκος της ελεύθερης ζώνης διέλευσης των πεζών θα πρέπει να υπάρχει ελεύθερο ύψος ίσο με 2,20 μ. (απολύτως ελεύθερο από οποιοδήποτε εμπόδιο (μαρκίζες, επιγραφές, σημάνσεις, πινακίδες, τέντες κ.λπ.).

Οι Δήμοι έχουν δικαίωμα να προσθέσουν κι άλλες κανονιστικές διατάξεις για την καλύτερη διαχείριση των κοινοχρήστων χώρων.

Τι απαγορεύεται εντός κοινοχρήστου χώρου;

Από την Πολεοδομική Νομοθεσία, όπως και από σχετική νοµολογία του Συµβούλιου Επικρατείας, είναι ξεκάθαρο ότι στους κοινόχρηστους χώρους επιτρέπονται µόνο μερικές μικρές ή ελαφρές κατασκευές και ο απαραίτητος αστικός εξοπλισμός, για την παραμονή των πολιτών σε αυτούς. Όλες οι κατασκευές πραγµατοποιούνται από τον Δήµο, ή από ιδιωτικούς φορείς µετά από έγκριση του Δήµου.

Απαγορεύεται η κατασκευή κτιρίων, περιφράξεων, στεγάστρων µε µόνιµες κατασκευές, που εξυπηρετούν ιδιωτικές χρήσεις όπως αναψυκτήρια – εστιατόρια. Έτσι είναι αυθαίρετες, όλες οι ξύλινες μόνιμες ή ημιμόνιμες κατασκευές οι οποίες δημιουργούν κλειστούν χώρους, είτε με πλαστικά φύλλα (νάιλον), είτε με τζάμι, είτε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, που ουσιαστικά επεκτείνουν τον κλειστό χώρο των καταστημάτων σε κοινόχρηστους χώρους (π.χ. πεζοδρόμια, παραλίες κλπ.) και που έχουν κατακλύσει τα τελευταία χρόνια τις πλατείες και τους πεζόδροµους.

Τι εγκαταστάσεις επιτρέπονται εντός των δημόσιων κοινοχρήστων χώρων;

Από την πολεοδομική νομοθεσία όπως και από τη σχετική νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) είναι ξεκάθαρο ότι στους κοινόχρηστους χώρους επιτρέπονται μόνο μερικές κατηγορίες μικρών κατασκευών και εγκαταστάσεων, όπως:

1) ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

α) Διαµόρφωση του εδάφους, όπως κλίµακες, τοίχοι, διάδροµοι, κεκλιµένα επίπεδα, µηχανικά µέσα κάλυψης υψοµετρικών διαφορών, καθώς και κατασκευές για την εξυπηρέτηση ατόµων µε αναπηρία ή/ και εµποδιζόµενων ατόµων,

β) Εξωραϊσµό και την αισθητική τους αναβάθµιση, τον εξοπλισµό και την ασφάλειά τους και γενικά κατασκευές για την εξυπηρέτηση του προορισµού των χώρων αυτών,

γ) Λυόµενες και προσωρινές κατασκευές (για συγκεκριμένο σκοπό και χρονικό διάστημα π.χ. Χριστουγεννιάτικο Χωρίο).

δ) Κατασκευές για τη λειτουργία και την εξυπηρέτηση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς (π.χ. στάση λεωφορείου).

2) ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

α) Κατασκευές δικτύων υποδοµής και εγκαταστάσεων κοινής ωφέλειας

β) Εγκατάσταση σταθµών µέτρησης ατµοσφαιρικής ρύπανσης, θορύβου και µετεωρολογικών παραµέτρων µε τον αναγκαίο εξοπλισμό.

γ) Υπέργειοι και υπόγειοι σταθµοί διανοµής ή µέτρησης και ρύθµισης φυσικού αερίου.

δ) Η εγκατάσταση κεντρικών λεβήτων ή µονάδων Συµπαραγωγής Ηλεκτρισµού και Θερµότητας Υψηλής Αποδοτικότητας (ΣΗΘΥΑ) για τηλεθέρµανση.

Ποιος έχει την ευθύνη για την καθαριότητα, συντήρηση και διαχείριση των κοινοχρήστων χώρων της πόλης και των οικισμών;

Την αρμοδιότητα την έχει ο Δήμος, ο οποίος έχει τη δυνατότητα να διαμορφώνει, να συντηρεί και να εκμεταλλεύεται το χώρο, διαφυλάττοντας όμως τον δημόσιο χαρακτήρα του. Ο κάθε Δήμος ψηφίζει τον κανονισμό λειτουργίας των κοινοχρήστων χώρων με τον οποίο καθορίζει τι επιτρέπεται στη χρήση των χώρων αυτών, σύμφωνα με το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο. Επίσης ο Δήμος, μπορεί να μισθώνει μέρος των δημόσιων χώρων σε ιδιώτες για την εκμετάλλευση αυτών.

Τι γίνεται όταν οι επιχειρηματίες καταλαμβάνουν παράνομα τον κοινόχρηστο χώρο;

Οι δημοτικές αρχές έχουν υποχρέωση να απομακρύνουν τέτοιες αυθαίρετες κατασκευές (τέντες, τζάμια, νάιλον, δοκάρια κλπ.), που μειώνουν τους κοινόχρηστους χώρους και, εφόσον έχουν δώσει άδειες για τέτοιες εγκαταστάσεις, οφείλουν να τις ανακαλέσουν για λόγους δημοσίου συμφέροντος που αφορούν την τήρηση του Συντάγματος και των πολεοδομικών διατάξεων.

Πώς οφείλουν οι δήμοι να διαμορφώνουν τους κοινόχρηστους χώρους για την ανεμπόδιστη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία;

1. Κατά τη διαμόρφωση ή ανακατασκευή των κοινόχρηστων χώρων των οικισμών (π.χ. χώροι πλατειών/πεζοδρόμων/πεζοδρομίων/νησίδων, χώρων πρασίνου, στάσεων/αποβαθρών κ.λπ.) εφόσον το επιτρέπει η μορφολογία του εδάφους, επιβάλλεται να εξασφαλίζεται η δυνατότητα πρόσβασης ατόμων με αναπηρία ή/και εμποδιζόμενων ατόμων με ράμπες ή μηχανικά μέσα κάλυψης υψομετρικών διαφορών σε συνδυασμό πάντοτε με κλίμακες, κατάλληλη τοποθέτηση αστικού εξοπλισμού, όπως στεγάστρων, καθιστικών, στύλων φωτισμού, κάδων απορριμμάτων, σήμανσης κ.λπ., καθώς και να διαμορφώνεται ποσοστό 5% των χώρων στάθμευσης ή τουλάχιστον ένας για χρήση αναπηρικών αυτοκινήτων, σύμφωνα με τις ισχύουσες οδηγίες, πρότυπα και κανονισμούς.
2. Σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται η κατασκευή μιας μεμονωμένης βαθμίδας σε οποιοδήποτε σημείο των κοινοχρήστων χώρων.
3. Σε όλες τις κλίμακες που κατασκευάζονται σε υπαίθριους χώρους επιβάλλεται η τοποθέτηση συνεχών πλαϊνών χειρολισθήρων και στις δύο πλευρές αυτών, σε δύο ύψη (0,70μ. και 0,90μ.) μετρούμενα από το πάτημα των βαθμίδων κατακόρυφα από την ακμή της βαθμίδας. Σε περιπτώσεις κλιμάκων πλάτους άνω των 3,60μ. εκτός από τους πλαϊνούς χειρολισθήρες τοποθετούνται και ενδιάμεσοι διπλοί χειρολισθήρες.

Σε πεζοδρόμια και σε πεζοδρόμους του μη βασικού δικτύου πεζοδρόμων, εφόσον η μορφολογία του εδάφους δεν επιτρέπει τη δυνατότητα δημιουργίας πλήρως προσβάσιμων χώρων κίνησης για άτομα σε αναπηρικό αμαξίδιο, εξασφαλίζεται πάντοτε η προσβασιμότητα για τις λοιπές κατηγορίες χρηστών