Η ιστορία της γεφυροποιίας στην Ελλάδα

Στο άρθρο αυτό γράφομε για δύο γέφυρες οι οποίες είναι πολύ γνωστές και κατασκευάσθηκαν την περίοδο της Ανοικοδομήσεως (1950 – 1980) και μάλιστα την εποχή κατά την οποία το προεντεταμένο σκυρόδεμα στην Ελλάδα αντιμετωπιζόταν ως μία νέα τεχνική λύση από τους Μηχανικούς τους ασχολουμένους με μελέτες και κατασκευές οδικών γεφυρών, οικοδομικών έργων κ.τ.ο.

Η πρώτη γέφυρα με την οποία θα ασχοληθεί το άρθρο αυτό είναι η Γέφυρα Αλφειού, μήκους 390,00 μ. (2 ανοίγματα x 35,00 μ. + 8 ανοίγματα x 40,00 μ. = 390,00 μ.) με κωδικό Έργου 97130/Π.Δ.Ε. και προϋπολογισμό κατασκευής 17.000.000 δρχ., η οποία αποκαθιστά την συνέχεια της Εθνικής Οδού 9 (Πύργος – Κυπαρισσία – Καλαμάτα). Πρόκειται περί ενός έργου το οποίον έχει διττή λειτουργία: Από την μίαν πλευρά είναι γέφυρα οδική και από την άλλη υδατογέφυρα για την εξυπηρέτηση των ειδικών τεχνικών έργων εγγειοβελτιώσεως της πεδιάδος Επιταλίου. Κύριος του Έργου αυτού ήταν το Υπουργείο Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων. Προϊσταμένη Αρχή ήταν η Γενική Διεύθυνση Δημοσίων Έργων δια της Διευθύνσεως Γ3. Επιβλέπουσα Υπηρεσία ήταν το 2ο Γραφείο Κατασκευής Οδών (Έδρα: Πάτρα).

Το έργο δημοπρατήθηκε δια του συστήματος «Μελέτη – Κατασκευή» δια δύο δημοπρασιών λόγω αναβολής της 1ης η οποία είχε ορισθεί να διεξαχθεί την Δευτέρα 23 Οκτωβρίου 1959. Τελικά αυτή διεξήχθη την Δευτέρα 16 Νοεμβρίου 1959 κατακυρωθείσης της στατικής μελέτης και της μελέτης των προεντεταμένων δοκών της γέφυρας στο Τμήμα Μελετών της ΑΝΩΝΥΜΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ «ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ» του οποίου προΐστατο ο κ. Θεοδόσιος – Ρήγας Παναγιώτου Τάσιος* και της υδατογέφυρας στο ΤΕΧΝΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΑΝΔΡΕΟΥ ΚΑΛΛΙΝΣΚΗ*.

Η κατασκευή της γέφυρας ανατέθηκε στην ΑΝΩΝΥΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ «ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ/Ε.ΔΟ.Κ.»* (Αλέξανδρος Παύλου Βερδέλης)* η οποία με τον μηχανικό εξοπλισμό της κατασκεύασε τις θεμελιώσεις της γέφυρας δια 18 καταδυομένων φρεατοπασσάλων ΒΕΝΟΤΟ, βάθους μεταξύ 20,00 μ. ως 30,00 μ., διαμέτρου 1,50 μ. και αποστάσεως 40,00 μ. Επί των φρεάτων αυτών κατασκευάσθηκαν τα πέδιλα των μεσοβάθρων και των ακροβάθρων της γέφυρας όμως επειδή το πλάτος τους δεν επαρκούσε για την σωστή θεμελίωση επί της συνεκτικής αργίλου, έγινε σειρά τσιμεντενέσεων υποθεμελιώσεως δια αμμοχαλίκου τις οποίες ανέλαβε να εκτελέσει η ΑΝΩΝΥΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ» δια του Γεωργίου Μάρκου Ποτηριάδη* κατόπιν ειδικών γεωτρήσεων, τις οποίες ενήργησε η Υπηρεσία Επιβλέψεως, προκειμένου να διαπιστώσει την σύσταση του εδάφους θεμελιώσεως.

Ο σκοπός επομένως αυτών των τσιμεντενέσεων ήταν η βελτίωση της αντοχής της αργίλου λόγω διαπιστωθείσης μειωμένης φορτιοϊκανότητος και διαπλατύνθηκε επίσης ο κεφαλόδεσμος, επί του οποίου εδράζεται το πέδιλον του βάθρου. Η εκτέλεση αυτών των τσιμεντενέσεων υποθεμελιώσεως απαίτησε 3.000 τόνους τσιμέντου και ο εργολήπτης πραγματοποίησε νέες γεωτρήσεις ελέγχου. Η ανωδομή της γέφυρας κατασκευάσθηκε υπό μορφή φορέως Γκέρμπερ με πλάτος οδοστρώματος 9,00 μ. και συνολικό 15,00 μ. μετρούμενο από τις κάθετες εξωτερικές παρειές των πεζοδρομίων άνωθεν της υδατογέφυρας, χρησιμοποιουμένου προεντεταμένου σκυροδέματος εφαρμοσθέντος του συστήματος Φρεζινέ*. Το πλάτος των εκατέρωθεν πεζοδρομίων είναι 2,60 μ. (2,50 μ. στην υδατογέφυρα και 0,50 μ. τα κράσπεδα). Εφαρμόσθηκε διαμήκης προένταση στο κάτω μέρος των πλακοδοκών του καταστρώματος και εγκάρσια προένταση στην πλάκα γεφυρώσεως. Προκειμένου να αντιμετωπισθεί η δυσχέρεια της σκυροδετήσεως των πλακοδοκών (4 ανά άνοιγμα για τη κάλυψη του πλάτους της γέφυρας) κατασκευάσθηκε ειδικό ικρίωμα κατά 1,50 μ. υψηλότερα της τελικής στάθμης τοποθετήσεως αυτών και εξετελέσθη η προένταση σύμφωνα την μελέτη και τον προγραμματισμό που έγινε στο εργοτάξιο. Μετά την εκτέλεση της 1ης φάσεως της εργασίας κυρίας προεντάσεως οι σκυροδετημένες πλακοδοκοί καταβιβάσθηκαν με γρύλλους υδραυλικών μέχρι της στάθμης του όνυχος εδράσεώς τους και δια κυλίστρων εσύρθησαν οριζοντίως στην τελική τους θέση.

Εκ των έργων κατασκευής του ανοίγματος μήκους 40,00 μ. της γέφυρας Αλφειού της ΑΝΩΝΥΜΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ «ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ/Ε.ΔΟ.Κ.»

Φωτογραφία των εγκαινίων της γέφυρας Αλφειού τα οποία έγιναν το Σάββατο 30 Ιουνίου 1962 στις 7:00 το βράδυ, υπό του Υπουργού Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων, Σόλωνος Γκίκα

Μετά την εκτέλεση αυτών των εργασιών άρχισε η 2η φάση της προεντάσεως των αμφιπροεχουσών δοκών υπό λίαν δυσμενείς συνθήκες και κάτω από τον όνυχα εδράσεως των αιωρουμένων πλακοδοκών. Συγχρόνως επί των αυτών βάθρων κατασκευάσθηκε εκ προεντεταμένου σκυροδέματος και η υδατογέφυρα για την εξυπηρέτηση των έργων εγγειοβελτιώσεως πεδιάδος Επιταλίου και η οποία έχει διατομή κιβωτίου με εσωτερικές διαστάσεις 1,00 μ. x 2,00 μ., μήκος ανοίγματος 40,00 μ. και ονομαστική παροχή 4,50 κ.μ./δευτ. Σε αυτήν τα καλώδια προεντάσεως διετάχθησαν εντός των κατακόρυφων τοιχωμάτων, τα οποία έχουν πάχος 15 εκ. και ελήφθη δια λόγους αυξημένης στεγανότητος, ελαχίστη τάση θλίψεως σ = 15 χλγρ./τετ. εκ. Οι αρμοί σκυροδετήθηκαν εκ των υστέρων και τα αμφιέρειστα κιβωτοειδή στοιχεία της υδατογέφυρας συνδέθηκαν στις πυκνές αναμονές του οπλισμού παρεμβαλλομένου χάλκινου ελάσματος το οποίο επιτρέπει και μικρομετατοπίσεις.

Μετά το πέρας όλων των ανωτέρω εργασιών κατασκευής σε όλες τις αμφιέρειστες πλακοδοκούς και εις τα κιβώτια της υδατογέφυρας η ΑΝΩΝΥΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ «Ε.ΔΟ.Κ.» αντικατέστησε δια των υδραυλικών της γρύλλων όλα τα εφέδρανα δια νέων. Η αντικατάσταση αυτή ήταν δυσχερής και πρωτότυπη εργασία η οποία εξετελέσθη σε 2 φάσεις: Κατά την 1η φάση ανυψώθηκε ολόκληρη η οδογέφυρα (κατά την έννοια του μήκους) δια πλακοειδών υδραυλικών γρύλλων (VERIN – PLAT) τύπου STUP. Το πλάτος της στέψεως των βάθρων είναι 1,00 μ. Έτσι χρησιμοποιήθηκαν για τις 4 πλακοδοκούς της γέφυρας 8 γρύλλοι ύψους 2 εκ., συνδεδεμένοι σε μία κοινή αντλία προεντάσεως με εργαζόμενο μέσο το ύδωρ προκειμένου να αναβιβασθούν οι πλακοδοκοί βάρους 9.000 τόνων. Η αυτή εταιρεία κατασκεύασε τα στηθαία της γέφυρας δια σιδηρών στοιχείων.

Τα εγκαίνια της γέφυρας αυτής έγιναν το Σάββατο 30 Ιουνίου 1962 στις 7:00 το βράδυ, υπό του Υπουργού Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων, Σόλωνος Γκίκα. Το συνολικό κόστος όλων των έργων ήταν 26.500.000 δρχ. Πρόκειται περί ενός έργου απολύτως πρωτοτύπου το οποίον κατασκευάσθηκε υπό των Ελλήνων Εργοληπτών και αυτό το καθιστά εξαιρετικώς ενδιαφέρον από τεχνικής και κατασκευαστικής απόψεως.

Η κατασκευή των φρεάτων ΒΕΝΟΤΟ η οποία εκτελείται δια ειδικών μηχανημάτων της ΑΝΩΝΥΜΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ «ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ/Ε.ΔΟ.Κ.»

Η Γέφυρα Μοσχοποτάμου στον παλαιό Ανισόπεδο Κόμβο Κατερίνης, Αρχείον της Α.Τ.Ε. «ΟΔΩΝ ΚΑΙ ΟΔΟΣΤΡΩΜΑΤΩΝ – ΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑ»

Ο Ανισόπεδος Κόμβος Κατερίνης και η Γέφυρα Μοσχοποτάμου της Εθνικής Οδού 1

Το επόμενο έργο με το οποίο θα ασχοληθούμε είναι ο Ανισόπεδος Κόμβος Κατερίνης και η Γέφυρα Μοσχοποτάμου της Εθνικής Οδού 1 ο οποίος είχε μελετηθεί και κατασκευασθεί το 1959. Το έργο αυτό ήταν το πρώτο του είδους του στη χώρα, το οποίο κατασκευάσθηκε με τους τελευταίους τεχνικούς νεωτερισμούς όπως την χρήση του προεντεταμένου σκυροδέματος στην κατασκευή της γέφυρας με τη μεθόδου B.B.R.V,  η οποία εφαρμοζόταν για πρώτη φορά σε ελληνικό έργο γεφυροποιίας.

Έχει όμως σημασία να δει κανείς την ιστορία αυτού του έργου. Το Υπουργείο Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων δια του Γραφείου Μελετών Κυκλοφορίας προχώρησε το 1959 στην σύνταξη ενός προσχεδίου για την κατασκευή μίας ανισόπεδης διασταυρώσεως κάπου στην Ελλάδα. Έτσι ελήφθη η απόφαση να κατασκευασθεί αυτή η διασταύρωση στην Κατερίνη, επί της Εθνικής Οδού 1 και στην θέση του χειμάρρου Μοσχοποτάμου. Η Υπηρεσία Γ3 του Υπουργείου δημοπράτησε* το έργο πάλι μέσω του συστήματος «Μελέτη – Κατασκευή». Η δημοπρασία αυτή κατεκυρώθη στην ΑΝΩΝΥΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ «ΔΟΜΙΚΗ» η οποία συνέταξε την στατική μελέτη της γέφυρας και την μελέτη των προεντεταμένων στοιχείων της μέσω του Τμήματος Μελετών Προεντεταμένου Σκυροδέματος της Εταιρείας του οποίου Διευθυντής ήταν ο Στυλιανός Γεωργίου Σουμελίδης*.

Την επίβλεψη της κατασκευής ασκούσε το Γραφείο Ελέγχου Κατασκευής της Εθνικής Οδού Λαρίσης – Τεμπών – Κατερίνης υπό τον Ιωάννη Εμμανουήλ Γενεράλη* ενώ επί τόπου στο εργοτάξιο επέβλεπε ο Αγαμέμνων Πλάτωνος Χρονίδης*. Την κατασκευή πραγματοποίησε η ΑΝΩΝΥΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ «ΔΟΜΙΚΗ» (Μηχανικοί Κατασκευής: Νικόλαος Δημητρίου Σοφός*, Σταύρος Νικολάου Λάσκαρης*).

Τα έργα ξεκίνησαν να κατασκευάζονται κατά τις αρχές του 1959 και παρεδόθηκαν χωρίς εγκαίνια το Σάββατο 05 Σεπτεμβρίου 1959. Η αξία των έργων 8.000.000 δρχ. Όπως σημειώσαμε πιο πάνω, πρόκειται για ένα έργο του οποίου ανάλογο δεν υπήρχε. Ο κόμβος αυτός αποτελείτο από την γέφυρα της Εθνικής Οδού 1 η οποία είχε μήκος 105,00 μ. (3 ανοίγματα x 35,00 μ.), πλάτος καταστρώματος 14,00 μ. (βασικόν πλάτος οδοστρώματος: 11,00 μ. + πλάτος εκατέρωθεν πεζοδρομίων: 1,50 μ.), την Οδό Σιδηροδρομικού Σταθμού – Κατερίνης μαζί με τους κλάδους συνδέσεως του κόμβου και την γέφυρα του χειμάρρου Μοσχοποτάμου η οποία ήταν πλαίσιο γεφυρώσεως 4 ανοιγμάτων.

Η γέφυρα της Εθνικής Οδού 1 συνίστατο κατασκευαστικώς σε 4 κύριες δοκούς πάχους 30 εκ. με 3 διαδοκίδες κατά άνοιγμα και πλάκα καταστρώματος πάχους 18 εκ. Το συνολικό ύψος του φορέως της γέφυρας ήταν 2,00 μ. και διεστρώθη επιτοπίως σε ολόσωμη κατασκευή κατασκευασθέντος ικριώματος σκυροδετήσεως/υποστυλώσεως. Η προένταση του φορέως εκτελέστηκε δια του Συστήματος B.B.R.V.* εφαρμοσθείσης προεντάσεως (μετά την αφαίρεση των απωλειών) 2.430 τόνων σε 8 καλώδια. Για την σκυροδέτηση χρησιμοποιήθηκε σκυρόδεμα Β100 σε κάθε δοκό της γέφυρας. Επίσης ο όγκος του χρησιμοποιηθέντος σκυροδέματος ήταν 632,00 κ.μ. σκυροδέματος κατηγορίας Β400, το συνολικό βάρος των χαλύβων προεντάσεως ήταν 22 τόνοι και ο χαλαρός οπλισμός 63 τόνοι. Ο κόμβος αυτός υπήρχε μέχρι και το 2003 οπότε κατεδαφίσθηκε ολοκληρωτικά από την ΑΝΩΝΥΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ «ΕΥΚΛΕΙΔΗΣ» και την ΑΝΩΝΥΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ «ΕΡΓΑΣ» για να κατασκευάσουν τους κλάδους της σήραγγας του Αυτοκινητοδρόμου 1.

Κυριάκος Γκλεζάκος: Μηχανολόγος Επαγγελματικού Λυκείου – Ερευνητής της Ιστορίας των Ελληνικών Δημόσιων Τεχνικών Έργων

Πηγή: Εργοληπτικόν Βήμα Νο_142 της ΠΕΣΕΔΕ