Κατεδαφίσεις εγκαταλελειμμένων κτιρίων - Το κτιριακό απόθεμα της Αθήνας

Στην κατεδάφιση εννέα εγκαταλελειμμένων κτιρίων, τα οποία έχουν κριθεί ετοιμόρροπα ή επικίνδυνα, προχωρούν άμεσα οι υπηρεσίες του Δήμου Αθηναίων, μετά τα δύο διαδοχικά περιστατικά κατάρρευσης κτιρίων στο κέντρο της πόλης (η φωτογραφία, από τη χθεσινή κατάρρευση κτίσματος στην Πνύκα). Το παρωχημένο, ανεπαρκές και άκαμπτο νομικό πλαίσιο, η αδιαφορία, αλλά και η οικονομική κρίση έχουν αφήσει έρμαιο στη φθορά του χρόνου εκατοντάδες εγκαταλελειμμένα κτίρια – υπολογίζονται σε περίπου 1.800, πολλά διατηρητέα, άλλα όχι, μόνο στην πόλη των Αθηνών.

Μια σύντομη ιστορία: Ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής - Πολεοδομίας ΕΜΠ Παναγιώτης Τουρνικιώτης γεννήθηκε και μεγάλωσε δίπλα στην πλατεία Κουμουνδούρου. Οπως λέει ο ίδιος, το σπίτι τους δεν ήταν κάτι τόσο ξεχωριστό, ωστόσο κηρύχθηκε διατηρητέο την εποχή των μαζικών «κηρύξεων» στην Αθήνα. Μια μέρα του ’98, έπειτα από έντονη βροχή, κατέρρευσε η στέγη του. Το κτίριο ήταν ήδη εγκαταλελειμμένο (δεν ανήκε στην οικογένεια του κ. Τουρνικιώτη, που είχαν προ πολλού μετακομίσει σε άλλη περιοχή). Πολύ σύντομα, για λόγους επικινδυνότητας, το κτίριο γκρεμίστηκε. Σήμερα στο οικόπεδο υπάρχουν μόνο δύο ψηλά δέντρα. Ο ιδιοκτήτης δεν κατάφερε ποτέ να ξαναχτίσει, καθώς ακόμη και χωρίς το διατηρητέο κτίσμα το οικόπεδο υπόκειται σε διάφορους περί διατηρητέων περιορισμούς. «Την ίδια στιγμή, το κτίριο βρίσκεται ακόμη στη λίστα των διατηρητέων κτιρίων της Αθήνας που τηρεί το υπουργείο Περιβάλλοντος. Δεν έχει κάνει κανείς τον κόπο να σημειώσει ότι είναι πλέον χώμα», λέει ο κ. Τουρνικιώτης στην «Κ».

Μια μικρή ιστορία, δηλωτική της «ακαμψίας» του θεσμικού πλαισίου που διέπει τα διατηρητέα κτίρια στη χώρα μας και η οποία ευθύνεται για την πολύ οικεία σε οποιονδήποτε περπατά στην Αθήνα εικόνα: όμορφα κτίρια που όμορφα καταρρέουν. Μόλις τα τελευταία λίγα εικοσιτετράωρα δύο κτίρια στην Αθήνα, ένα στο Γκάζι την Κυριακή και ένα στην Πνύκα χθες τα ξημερώματα, κατέρρευσαν, ευτυχώς χωρίς να υπάρξουν θύματα. Από τα περίπου 1.800 εγκαταλελειμμένα κτίρια της πόλης εκτιμάται ότι περίπου τα μισά είναι χαρακτηρισμένα διατηρητέα, όμως στην πράξη είναι έρμαια της φθοράς του χρόνου (ο συνολικός αριθμός των διατηρητέων της Αθήνας είναι πάνω από 1.100, άλλα με το θεσμικό πλαίσιο του ΥΠΠΟ και άλλα, πολύ περισσότερα, με εκείνο του ΥΠΕΝ). «Εμένα να σου πω την αλήθεια δεν μου κάνει εντύπωση που έπεσαν δύο. Απορώ πώς μένουν όρθια άλλα 50», λέει χαρακτηριστικά στην «Κ» ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Συλλόγου Ιδιοκτητών Διατηρητέων Κτιρίων και Μνημείων, αρχιτέκτων Νίκος Χαρκιολάκης.

«Σύμφωνα με ό,τι ισχύει σήμερα στην Ελλάδα, τα πάντα γύρω από ένα διατηρητέο κτίριο βαρύνουν τον ιδιοκτήτη. Από τα θέματα επικινδυνότητας μέχρι το γεγονός ότι μπορεί να αποτελεί εστία μόλυνσης. Οταν στο δικό μου διατηρητέο στην Πατησίων έπεσε ένας σοβάς, παρόλο το οικονομικό ζόρι, ξόδεψα 4.000 ευρώ για να φτιάξω την πρόσοψη. Οταν κάποιοι άρχισαν να πετούν τα σκουπίδια τους στην αυλή του, πήγα, καθάρισα και απολύμανα. Τι γίνεται όμως όταν δεν έχεις αυτές τις 4.000 ευρώ; Ο νόμος λέει ότι εάν δεν προχωρήσεις στις απαραίτητες εργασίες, τις αναλαμβάνει ο δήμος και σου καταλογίζει τη δαπάνη. Δηλαδή, τι θα καταλογιστεί στη γιαγιά στην Πλάκα που παίρνει 200 ευρώ σύνταξη; Ειδικά σήμερα, είμαστε σε αδιέξοδο. Ο κόσμος δεν έχει λεφτά, δεν κάνει καν αποδοχή κληρονομιάς. Κανείς δεν θέλει να εμπλακεί σε αυτό το καθεστώς πολυνομίας. Αν στο Μάτι έβγαλαν 45 τις συναρμόδιες υπηρεσίες, στα διατηρητέα είναι 145!».

Χθες το πρωί, στις 10.30, κατέρρευσε κτίριο στην Πνύκα, το οποίο έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο.
Τον ίδιο φόβο, ότι σε λίγα χρόνια θα υπάρξουν πολλές ακόμη καταρρεύσεις κτιρίων, εκφράζει και ο καθηγητής κ. Τουρνικιώτης. «Τις δεκαετίες του ’80 και του ’90 υπήρξε ένα κύμα μαζικών κηρύξεων κτιρίων χωρίς όμως αυτό να είναι καλά τεκμηριωμένο ούτε σε ό,τι αφορά την τεχνική δυνατότητα ούτε την οικονομοτεχνική δυνατότητα.

Το θεσμικό πλαίσιο δεν προσφέρει στους ιδιοκτήτες δυνατότητες και δεν δόθηκαν ποτέ ουσιαστικά κίνητρα». Οι προσπάθειες που έγιναν τα τελευταία χρόνια, στο πλαίσιο του ρυθμιστικού της Αθήνας κυρίως, για να διαμορφωθεί ένα πιο ευέλικτο θεσμικό πλαίσιο, δεν προχώρησαν. «Πρόσφατα έγινε μια προσπάθεια για τα μεγάλα κτίρια που είναι ιδιοκτησίας του ευρύτερου Δημοσίου. Το πρόβλημα όμως είναι τα μικρά σπιτάκια, πολλά από τα οποία είναι χωρίς στέγες και αδρανούν μέχρι να πέσουν επιθετικά κάποια στιγμή». Οπως λέει ο κ. Τουρνικιώτης, για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα, απαιτείται ένα «καλά συγκερασμένο σχέδιο, το οποίο δεν θα είναι απλώς καλών προθέσεων, αλλά θα δίνει διαχειριστικά ή οικονομικά κίνητρα. Ενα θεσμικό πλαίσιο που θα επιτρέπει να ξεπερνάμε προβλήματα όπως είναι η ύπαρξη 18 συνιδιοκτητών ή όταν ένα διατηρητέο ανήκει στη Μεγαλόχαρη ή είναι ιδιοκτησία ιδρύματος».

«Γοητεία της παρακμής»

Το φαινόμενο, πάντως, αντανακλά την κρίση της Αθήνας. «Η οποία δεν σχετίζεται με την οικονομική κρίση, αλλά με την αποχώρηση, τη δεκαετία του ’90, των κατοίκων της για τα προάστια. Το κέντρο άλλαξε ριζικά, με αποτέλεσμα να φτάσουμε σήμερα σε ένα κέντρο με πολλά εγκαταλελειμμένα κτίρια. Να δείτε τι θα γίνει σε λίγα χρόνια, εάν δεν υπάρξει παλινδρόμηση. Προς το παρόν, η παλινδρόμηση είναι τουριστική. Το βλέπουμε στο σινάφι μας. Τη γοητεία που ασκούν σε παιδιά που έρχονται από το εξωτερικό δρόμοι που έχουν στη σειρά δέκα κτίρια που θα καταρρεύσουν τα επόμενα 2-10 χρόνια. Η γοητεία της παρακμής»