Κυριότητα και δόμηση οικοπέδων με πρόσωπο σε αιγιαλό και παραλία

Ένα από τα μεγαλύτερα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι οι έντονες πιέσεις που δέχεται ο νησιωτικός και γενικά ο παράκτιος χώρος από την άναρχη δόμηση και την καταπάτηση με αυθαίρετες κατασκευές (τοιχία, σκάλες, περιφράξεις κ.άλ.) της ζώνης αιγιαλού. Για τη δόμηση των παραλιακών ακινήτων απαραίτητη προϋπόθεση είναι η χάραξη του αιγιαλού και παραλίας, που είναι μία επίπονη διαδικασία, κυρίως γιατί θίγει δικαιώματα ιδιωτών. Το κράτος για να βάλει μία τάξη στον δημόσιο χώρο προχώρησε στην ηλεκτρονική χάραξη της Προσωρινής Οριογραμμής Αιγιαλού επί των ψηφιακών χαρτών του Κτηματολογίου (έτους 2007-2009) για όλη τη χώρα. Oλες λοιπόν οι οριοθετήσεις, μαζί με τις παλαιότερες (που ψηφιοποιούνται) καθώς και την νέες που προκύπτουν από επαναχάραξη «ανεβαίνουν» σε έναν ενιαίο ψηφιακό χάρτη στη ηλεκτρονική διεύθυνση https://www1.gsis.gr/gspp/dhpe/publicgis/faces/homeShore, του Υπουργείου Οικονομικών και κάθε ενδιαφέρομενος μπορεί να δει πού είναι ο αιγιαλός σε μια συγκεκριμένη περιοχή.

Τι είναι αιγιαλός και τι παραλία;

• «Αιγιαλός» είναι η ζώνη ξηράς που βρέχεται από τη θάλασσα κατά τις µεγαλύτερες και συνήθεις αναβάσεις των κυµάτων της. Ο αιγιαλός αποτελεί ουσιώδες στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος της χώρας, που προστατεύεται από την Πολιτεία, η οποία το διαχειρίζεται, σύµφωνα µε τη φύση του και τον κοινόχρηστο χαρακτήρα του.
• «Παραλία» είναι η ζώνη της ξηράς η οποία προστίθεται στον αιγιαλό, προς εξυπηρέτηση της επικοινωνίας της ξηράς µε τη θάλασσα και αντίστροφα, καθώς και για τη διατήρηση και προστασία των ακτών από τη διάβρωση και γενικότερα την προστασία του αιγιαλού. Το πλάτος της παραλίας καθορίζεται σε τουλάχιστον τριάντα (30) και μέχρι πενήντα (50) μέτρα από τη γραμμή του αιγιαλού.
• Πολλές φορές γίνεται χάραξη αιγιαλού και παλαιού αιγιαλού. Γιατί υπάρχουν και νέος και παλιός αιγιαλός;

«Παλαιός αιγιαλός» είναι η ζώνη ξηράς η οποία προκύπτει από τη μετακίνηση της ακτογραμμής προς τη θάλασσα, οφείλεται σε φυσικές προσχώσεις ή νόμιμα τεχνικά έργα και προσδιορίζεται από τη νέα γραμμή αιγιαλού και το όριο του παλαιότερα υφιστάμενου αιγιαλού.

Ο παλαιός αιγιαλός ανήκει στη δημόσια κτήση, είναι ανεπίδεκτα κτήσης ιδιωτικών δικαιωμάτων και καταγράφεται ως πράγμα κοινόχρηστο, που ανήκουν κατά κυριότητα στο Δημόσιο, το οποίο τα προστατεύει και τα διαχειρίζεται.

Σε περιπτώσεις καθορισμού ή επανακαθορισμού του παλαιού αιγιαλού, οι ιδιοκτησίες ιδιωτών που αποκτήθηκαν προ του έτους 1884 προστατεύονται και βρίσκονται εκτός των ορίων του αιγιαλού. Συνεπώς, δεν καθίστανται δημόσιο κτήμα.

Σε ποιον ανήκουν ο αιγιαλός και η παραλία;

• Ο αιγιαλός και η παραλία είναι πράγματα κοινόχρηστα και ανήκουν κατά κυριότητα στο Δηµόσιο, το οποίο έχει υποχρέωση να τα προστατεύει και να τα διαχειρίζεται.
• Κύριος προορισµός των κοινοχρήστων πραγµάτων είναι η ελεύθερη και ακώλυτη πρόσβαση του κοινού προς αυτά, καθώς και η επικοινωνία της ξηράς µε τη θάλασσα. Με απόφαση του υπουργού Οικονοµικών, επιτρέπεται η εξαίρεση τµηµάτων των κοινοχρήστων πραγµάτων από την κοινή χρήση, αποκλειστικά και µόνο για την εξυπηρέτηση επιτακτικού δηµοσίου συµφέροντος που αφορά στη δηµόσια ασφάλεια, την υγεία και την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Επιτρέπεται, επίσης, η παραχώρηση των πραγµάτων αυτών µόνο κατά χρήση.
• Απαγορεύεται η κατασκευή κτισµάτων και εν γένει η τοποθέτηση κατασκευασµάτων στον αιγιαλό και την παραλία. Κατ’ εξαίρεση, επιτρέπεται µόνο η εκτέλεση έργων για την επιδίωξη των σκοπών του κοινόχρηστου χαρακτήρα, καθώς και για τη διευκόλυνση πρόσβασης στους χώρους αυτούς ατόµων µε ειδικές ανάγκες (ΑµεΑ).
• Αν µεταξύ αιγιαλού και δηµόσιας οδού, παρεμβάλλεται ιδιωτικό ακίνητο, πρέπει να υπάρχει ελεύθερη δίοδος για την ακώλυτη και ασφαλή πρόσβαση στον αιγιαλό από τη δηµόσια οδό, σύµφωνα µε την πολεοδοµική νοµοθεσία.
• Η παραλία όπως και ο αιγιαλός ανήκει στην κατηγορία των κοινοχρήστων πραγµάτων, µε µόνη διαφορά ότι η παραλία δεν είναι δηµιούργηµα της φύσης όπως ο αιγιαλός, αλλά προϊόν πολιτειακής πράξης και δηµιουργείται µε διοικητική πράξη. Αυτό σηµαίνει ότι η παραλία για να αποκτήσει τον κοινόχρηστο χαρακτήρα της και να περιέλθει στην κυριότητα του Ελληνικού ∆ηµοσίου είναι απαραίτητη η κίνηση και ολοκλήρωση της απαλλοτριωτικής διαδικασίας.

Δηλαδή, μεταβιβάζεται και η ζώνη παραλίας;

Ναι, μεταβιβάζεται με τις εξής προϋποθέσεις:

1)      Να μην έχει συντελεστεί απαλλοτρίωση

2)      Να μην έχει παραχωρηθεί σε Κοινή Χρήση με την έκδοση οικοδομικής άδειας στο ακίνητο

3)      Να περιγράφεται στο τοπογραφικό που θα συνοδεύει το συμβόλαιο ως τμήμα ρυμοτομούμενο για το οποίο δεν έχει συνταχθεί πράξη αναλογισμού από τον αρμόδιο δήμο.

4)      Το εμβαδό της ζώνης παραλίας αφαιρείται από την τελική ιδιοκτησία και δεν προσμετράται για την αρτιότητα και την οικοδομησιμότητα αυτής.

Πώς καθορίζεται η παραλία, όταν βρίσκονται σπίτια, καταστήματα και άλλα κτίρια κοντά στον αιγιαλό;

Σε αυτήν την περίπτωση η οριογραμμή της παραλίας λαμβάνει υπόψη της την υφιστάμενη γραμμή δόμησης και ανάλογα καθορίζεται και η γραμμή παραλίας π.χ. αν υπάρχει σχέδιο πόλης στην περιοχή ή είναι εντός οικισμού τα κτίρια ή διατηρητέα κλπ.

Συγκεκριμένα:

1) Όπου υφίσταται σχέδιο πόλεως, η οριογραμμή της παραλίας δεν μπορεί να υπερβεί την εγκεκριμένη γραμμή δόμησης.

2) Σε παραδοσιακούς οικισμούς η οριογραμμή της παραλίας δεν μπορεί να υπερβεί τη γραμμή δόμησης, όπως αυτή νομίμως έχει διαμορφωθεί. Η γραμμή δόμησης προσδιορίζεται από τη Διεύθυνση Περιβάλλοντος - Χωροταξίας (ΔΙΠΕΧΩ) της Γενικής Γραμματείας Περιφέρειας.

3) Σε πόλεις και οικισμούς που δημιουργήθηκαν πριν από το έτος 1923 ή έχουν πληθυσμό κάτω από 2.000 κατοίκους και στους οποίους δεν υπάρχει εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο, η οριογραμμή της παραλίας δεν μπορεί να υπερβεί τη διαμορφωμένη γραμμή δόμησης, όπως αυτή νομίμως έχει διαμορφωθεί. Η γραμμή δόμησης προσδιορίζεται από τη Διεύθυνση Περιβάλλοντος - Χωροταξίας (ΔΙΠΕΧΩ) της Γενικής Γραμματείας Περιφέρειας.

4) Κατά την έγκριση ή επέκταση σχεδίων πόλεων η γραμμή δόμησης σε κάθε περίπτωση δεν μπορεί να υπερβαίνει την οριογραμμή της παραλίας με την επιφύλαξη των περιπτώσεων, που αφορούν παραδοσιακούς οικισμούς ή διατηρητέα κτίσματα και κατασκευές.

5) Σε περιοχές εκτός σχεδίου εξαιρούνται από τη ζώνη παραλίας τα χαρακτηρισμένα ως διατηρητέα κτίσματα ή κατασκευές.

Υπάρχει υψομετρική διαφορά πολλών μέτρων από η γραμμή αιγιαλού. Γιατί να είναι η ζώνη παραλίας 30 μέτρα; Μπορεί να γίνει μικρότερη;

Ναι. Η επιτροπή καθορισμού αιγιαλού και παραλίας , δύναται να καθορίσει μικρότερο πλάτος παραλίας, μετά από αιτιολογημένη κρίση, λαμβάνοντας υπόψη, ιδίως, τα ειδικότερα γεωμορφολογικά στοιχεία και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος της περιοχής.

Μπορώ να νομιμοποιήσω το σπίτι μου σε παραλία;

Ναι, μπορεί να γίνει τακτοποίηση αυθαιρέτου εντός της ζώνης παραλίας, αρκεί να κατασκευάστηκε το κτίσμα πριν τη δημοσίευση της χάραξης του αιγιαλού στην εφημερίδα της κυβερνήσεως.

Πολλές βίλες και επιχειρήσεις έχουν κάνει την παραλία ιδιωτική και πολλές φορές την περιφράζουν. Επιτρέπεται;

Οχι, δεν επιτρέπεται. Η παραλία είναι κοινόχρηστος χώρος, αλλά εντούτοις πολλές φορές καταπατείται και ανοικοδομείται, λόγω της έλλειψης ελέγχου των αρμοδίων υπηρεσιών, π.χ. κτηματική υπηρεσία, πολεοδομία. Επίσης κατάχρηση γίνεται και από επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στις παραλίες (εστιατόρια, καφετέριες, μπαρ, κέντρα διασκέδασης), για ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων ή εγκατάσταση άλλων, φορητών ή μόνιμων κατασκευών (π.χ. ζαρντινιέρες, πέργκολες, εξέδρες, μεγάλες ομπρέλες που εδράζονται με μπετό στο έδαφος, τέντες κ.λπ.) χωρίς καμία άδεια από την αρμόδια αρχή. Οι περισσότερες όμως επιχειρήσεις αναπτύσσονται καταχρηστικά σε πολλαπλάσιο χώρο από αυτόν που τους έχει παραχωρηθεί, τοποθετώντας πολλές μόνιμες κατασκευές.

Σε τι απόσταση τοποθετώ το σπίτι μου από τη θάλασσα για να κτίσω;

Κατ’ αρχάς για να δομηθεί ένα παραλιακό ακίνητο απαιτείται χάραξη ζώνης παραλίας γιατί η καθορισμένη γραμμή παραλίας ορίζει το όριο της ιδιοκτησίας του γηπέδου.

Σε περίπτωση σχεδίου πόλης η γραμμή παραλίας είναι συνήθως και η ρυμοτομική γραμμή.

Στις εκτός σχεδίου περιοχές και εκτός οικισμού, το κτίσμα τοποθετείται τουλάχιστον 30 μέτρα αν η παραλία ορισθεί στα 0 μ. από τον αιγιαλό (0 + 30) μέχρι 65 μέτρα αν η παραλία ορισθεί

στα 50 μ. από τον αιγιαλό (50 + 15 ( Δ)).

Σε περίπτωση που η απόσταση γραμμής παραλίας από την

γραμμή αιγιαλού είναι 10 μ. το κτίριο τοποθετείται στα 20 μ. από τη γραμμή παραλίας.

Της ΓΡΑΜΜΑΤΗΣ ΜΠΑΚΛΑΤΣΗ, τοπογράφου - πολεοδόμου μηχανικού [email protected]