Οι ενέργειες των κληρονόμων ακινήτων με αυθαίρετες κατασκευές

Eνα από τα θέματα που απασχολούν πολλούς πολίτες είναι η κληρονομιά, που τους αφήνει ένα οικείο πρόσωπο, είτε με διαθήκη, είτε χωρίς διαθήκη. Εκτός από τα έξοδα σύνταξης του συμβολαίου αποδοχής και την φορολογία, που ενδεχομένως θα προκύψει, πολλοί έρχονται αντιμέτωποι και με αυθαίρετα κτίσματα ή προσθήκες, που έγιναν στο ακίνητο από τον θανόντα ιδιοκτήτη του, κατά το παρελθόν και τα οποία παραμένουν «κρυφά» στον Δήμο, στην Πολεοδομία, στο Ε9, στη ΔΕΗ, στο Κτηματολόγιο κλπ, δηλαδή είναι αδήλωτα. Κι ενώ οι κληρονόμοι ουδεμία ευθύνη φέρουν για την κατάσταση των ακινήτων τα οποία κληρονομούν, από την άλλη μεριά τους απασχολεί το ερώτημα: Τί πρέπει να κάνουν για να αποκτήσουν το ακίνητο χωρίς βάρη;

Μάλιστα το πρόβλημα πολλές φορές είναι μεγάλο, γιατί ο κάθε κληρονόμος κληρονομεί εξ αδιαθέτου ιδανικά μερίδια αδιαίρετα πολλών ακινήτων (συνήθως πολύ χαμηλής αξίας στην επαρχία) και είναι δύσκολο έως και ανέφικτο όλοι μαζί οι κληρονόμοι να συμφωνήσουν για την τακτοποίηση των αυθαιρέτων, λόγω του μεγάλου κόστους, με αποτέλεσμα να σκέπτονται αν πρέπει να προβούν στην αποδοχή κληρονομίας. Έτσι τα τελευταία χρόνια πολλοί κάνουν αποποίηση κληρονομιά, για να μην μπλέξουν με την εφορία και τις άλλες υπηρεσίες.

Μπορούν οι κληρονόμοι να προχωρήσουν σε δήλωση αποδοχής κληρονομιάς όταν υφίστανται αυθαίρετα κτίσματα και κατασκευές εντός του κληρονομούμενου ακινήτου;

 Η δήλωση αποδοχής κληρονομιάς και η μεταγραφή της, μπορεί να γίνει κανονικά αφού εκφεύγει του πεδίου εφαρμογής της νέας πολεοδομικής νομοθεσίας για τα αυθαίρετα (απαγόρευση μεταβιβάσεως καθώς και επισύναψη υπεύθυνης δήλωσης ιδιοκτήτη και βεβαίωσης μηχανικού). Όμως, οι κληρονόμοι θα πρέπει να προβούν οπωσδήποτε στη σύνταξη νέου εξαρτημένου από το ΕΓΣΑ 87 (δορυφορικό σύστημα αναφοράς), προκειμένου να έχουν την ακριβή μέτρηση του οικοπέδου και όλων των κτισμάτων και κατασκευών που βρίσκονται μέσα σε αυτό, προκειμένου να γίνει ο υπολογισμός της αξίας του ακινήτου και να πληρωθούν οι αναλογούντες φόροι, ώστε να μην προβούν αργότερα σε διόρθωση της αποδοχής και πληρωμή συμπληρωματικών φόρων.

Πειράζει που στην διαθήκη δεν συμπεριελήφθησαν και οι αυθαίρετες προσθήκες της κατοικίας;

Όχι, γιατί στις προηγούμενες δεκαετίες, ήταν πολύ συνηθισμένο γεγονός, οι ιδιοκτήτες να κτίζουν με νόμιμη οικοδομική άδεια το κυρίως σπίτι και στη συνέχεια λόγω αναγκών να προσθέτουν κι έναν επιπλέον χώρο (π.χ. κουζίνα, λουτρό, αποθήκη). Μάλιστα, επειδή γνώριζαν ότι ήταν αυθαίρετες αυτές οι κατασκευές δεν τις δήλωναν σε καμία δημόσια αρχή από το φόβο της επιβολής προστίμων. Στην αποδοχή κληρονομιάς θα ληφθεί υπόψη η καταγραφή της έκτασης οικοπέδου και κτισμάτων σύμφωνα με το πρόσφατο τοπογραφικό διάγραμμα και θα γίνει η διόρθωση των στοιχείων (ΤΑΠ, Ε9, ΕΝΦΙΑ κλπ) του θανόντος, προκειμένου να ταυτίζονται με την πραγματικότητα.

Τι γίνεται όταν το κόστος της νομιμοποίησης των αυθαιρέτων κατασκευών σε ένα κληρονομούμενο ακίνητο είναι μεγάλο και δεν μπορεί να καταβληθεί από τους κληρονόμους;

Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να υποβληθεί αίτηση στο ηλεκτρονικό σύστημα αυθαιρέτων του ΤΕΕ και αντί της τακτοποίησης να πληρωθεί το αναλογούν παράβολο και να δηλωθεί, ότι θα εκδοθεί άδεια νομιμοποίησης των κτισμάτων (αν επιτρέπεται από τους όρους δόμησης της περιοχής) ή άδεια κατεδάφισης των αυθαιρέτων κατασκευών. Προϋπόθεση είναι τα κτίσματα να έχουν ανεγερθεί μέχρι τις 27 Ιουλίου του 2011.

Υπάρχει και η περίπτωση να πραγματοποιηθεί η μεταβίβαση με την καταβολή του ποσοστού 30% του συνολικού ποσού του προστίμου των αυθαιρέτων και το υπόλοιπο ποσό να πληρωθεί με δόσεις από τους κληρονόμους, με ειδική μνεία στο σχετικό συμβολαιογραφικό έγγραφο.

Ποια θεωρούνται αυθαίρετα κτίρια και κατασκευές και πρέπει να τακτοποιηθούν;

Σύμφωνα με το νόμο που ισχύει σήμερα, τα αυθαίρετα χωρίζονται σε πέντε (5) κατηγορίες ανάλογα με το χρόνο ανέγερσής τους και τη βαρύτητα της αυθαιρεσίας. Ανάλογα της κατηγοριοποίησης αυτής είναι και τα πρόστιμα που επιβάλλονται σε κάθε περίπτωση.

Οι κατηγορίες αυθαιρέτων είναι:

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 1: Όλες οι αυθαίρετες κατασκευές επικρατούσας χρήσης κατοικίας προ του 1975 (είτε έχουν, είτε δεν έχουν οικοδομική άδεια).

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 2: Αυθαίρετα προ της 01/01/1983 (είτε έχουν, είτε δεν έχουν οικοδομική άδεια).

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 3: Όλες οι μικροπαραβάσεις σε ακίνητα που έχουν ανεγερθεί με οικοδομική άδεια, όπως μείωση υποχρεωτικής φύτευσης, προσθήκη μονώσεων, πέργκολες, μικρές αλλαγές εξωτερικών διαστάσεων, θέσεις και διαστάσεις κουφωμάτων, μικρές διαμορφώσεις εδάφους, κτιριοδομικές παραβάσεις, πρόχειρες ξύλινες κατασκευές κ.λπ. για όλες τις υπερβάσεις.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 4: Για αυθαίρετες κατασκευές μετά το 1983 με παραβίαση α) μέχρι 20% κάλυψης και δόμησης και ύψους β) μέχρι 40% κάλυψης και δόμησης και 20% του ύψους ΚΑΙ δεν υπερβαίνουν τα 250τμ για κατοικία και 1000τμ για λοιπές χρήσεις γ) ημιυπαιθρίων χώρων εκτός σχεδίου μέχρι 60% κάλυψης και δόμησης ύψους σε σύγκριση με την οικοδομική άδεια και δ) αυθαίρετη αλλαγή χρήσεως εντός σχεδίου.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 5: Αυθαίρετες κατασκευές και αυθαίρετες αλλαγές χρήσεως που δεν περιλαμβάνονται στις ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ 1 έως 4. Δηλαδή: α) Τα εξ ολοκλήρου αυθαίρετα, β) Αυθαίρετες κατασκευές που παραβιάζουν σε ποσοστό μεγαλύτερο του 40% τα πολεοδομικά μεγέθη κάλυψης, δόμησης και μεγαλύτερο του 20% το πολεοδομικό μέγεθος του ύψους που προβλέπονται από τους όρους δόμησης της περιοχής ή αυτούς που ίσχυαν κατά τον χρόνο έκδοσης της οικοδομικής άδειας και υπερβαίνουν τα 250 τ.μ. για χρήση κατοικίας ανά ιδιοκτησία και τα 1.000 τ.μ. κτιρίου για τις λοιπές χρήσεις.

Μέχρι πότε μπορούμε να δηλώσουμε τα αυθαίρετα κτίσματα που κληρονομούμε;

1. Για τις κατηγορίες 1, 2, 3 και 4 αυθαιρέτων, οι ιδιοκτήτες από κληρονομική διαδοχή, έχουν στη διάθεσή τους προκειμένου να τα τακτοποιήσουν ένα χρονικό περιθώριο ως το τέλος Μαρτίου 2026.
2. Τα αυθαίρετα κατηγορίας 5 (τα μεγάλα αυθαίρετα), που αποκτώνται κατόπιν κληρονομικής διαδοχής, εφόσον η αίτηση υπαγωγής υποβληθεί εντός ενός (1) έτους από την προθεσμία του άρθρου 1847 του Αστικού Κώδικα (περί αποποίησης κληρονομιάς) μπορούν να τακτοποιηθούν το αργότερο μέχρι τις 31.12.2025.

Προσοχή όμως, γιατί αυτό το χρονικό περιθώριο, δεν σημαίνει πως πρόκειται για παράταση. Κι αυτό διότι κάθε χρόνο έχει αύξηση του προστίμου κατά 5% και σύνδεση με την εφαρμογή για την Ηλεκτρονική Ταυτότητα Κτιρίου.

Ποιοι ιδιοκτήτες αυθαιρέτων βρίσκονται στη δυσκολότερη θέση;

Οπως προαναφέρθηκε, στη δυσκολότερη θέση βρίσκονται οι ιδιοκτήτες των αυθαιρέτων που ανήκουν στη λεγόμενη κατηγορία 5.

Τι πρόστιμο πληρώνω για ένα εξ ολοκλήρου αυθαίρετο και σε πόσες δόσεις μπορώ να το εξοφλήσω;

Καταρχήν για την υπαγωγή του αυθαιρέτου απαιτείται η καταβολή ενός παραβόλλου που υπολογίζεται ως εξής:

α) 250 ευρώ για αυθαίρετη κατασκευή/χρήση μέχρι 100 τ.μ.

β) 500 ευρώ για κτίριο/χρήση άνω των 100 τ.μ. και μέχρι 500 τ.μ.

γ) 1.000 ευρώ για κτίριο/χρήση άνω των 500 τ.μ. και μέχρι 2.000 τ.μ.

δ) 4.000 ευρώ για κτίριο/χρήση άνω των 2.000 τ.μ. και μέχρι 5.000 τ.μ.

ε) 10.000 ευρώ για κτίριο/χρήση άνω των 5.000 τ.μ.

Το πρόστιμο υπολογίζεται ανάλογα με το μέγεθος, την τιμή ζώνης της περιοχής, την παλαιότητα και άλλα πολεοδομικά μεγέθη.

 Μπορεί να εξοφληθεί σε έως και 100 μηνιαίες δόσεις με ελάχιστο ποσό δόσης τα 50 ευρώ, ενώ δίνεται η δυνατότητα έκπτωσης 20% στην εφάπαξ καταβολή ή 10% στην καταβολή του 30% του αναλογούντος προστίμου.

Επίσης τα πρόστιμα διαμορφώνονται, για τις υπόλοιπες 4 κατηγορίες αυθαιρέτων ως εξής:

-        Προσαυξάνεται κατά 10%, αν η αυθαίρετη κατασκευή ή χρήση βρίσκεται σε περιοχές προστασίας για τις οποίες έχουν εκδοθεί και ισχύουν Προεδρικά Διατάγματα καθορισμού όρων δόμησης.

-        Προσαυξάνεται κατά 25%, αν η αυθαίρετη κατασκευή ή χρήση υπαχθεί από την 1η Οκτωβρίου 2021 μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 2022.

-        Προσαυξάνεται κατά 30%, αν η αυθαίρετη κατασκευή ή χρήση υπαχθεί στις διατάξεις του νόμου από την 1η Οκτωβρίου 2022 μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 2023.

-        Προσαυξάνεται κατά 35%, αν η αυθαίρετη κατασκευή ή χρήση υπαχθεί από την 1η Οκτωβρίου 2023 μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 2024.

-        Προσαυξάνεται κατά 40%, αν η αυθαίρετη κατασκευή ή χρήση υπαχθεί στις διατάξεις του νόμου από την 1η Οκτωβρίου 2024 μέχρι τις 31 Μαρτίου 2026.

Εγώ ως κληρονόμος δεν γνωρίζω την χρονολογία κατασκευής των αυθαιρέτων για να υπολογιστεί το πρόστιμο. Πως μπορω να εξακριβώσω το χρόνο κατασκευής τους;

Ο χρόνος κατασκευής των αυθαιρέτων αποδεικνύεται από τις σχετικές αεροφωτογραφίες που δίνονται κατόπιν παραγγελίας από την Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού και το Ελληνικό Κτηματολόγιο.

Πέραν της αεροφωτογραφίας, ο χρόνος εγκατάστασης μιας αυθαίρετης κατασκευής ή αυθαίρετης αλλαγής χρήσης, αποδεικνύεται με έγγραφο φορολογικής ή άλλης δημόσιας αρχής (π.χ. πρώτη ηλεκτροδότηση ακινήτου από την ΔΕΗ, μισθωτήριο συμβόλαιο, Ε9, παλιό συμβόλαιο κλπ.) στο οποίο να αναφέρεται το ακίνητο και η χρήση του όπως αυτή περιγράφεται κατά την υπαγωγή του, στο ηλεκτρονικό σύστημα του ΤΕΕ.

Της ΓΡΑΜΜΑΤΗΣ ΜΠΑΚΛΑΤΣΗ
τοπογράφου - πολεοδόμου μηχανικού
[email protected]