Μετάβαση στο περιεχόμενο
  • HoloBIM Structural
    HoloBIM Structural

  • Αρθρογραφία

    Αρθρογραφία

    419 ειδήσεις in this category

    1. Αρθρογραφία

      Θεσσαλονίκη και αστικό πράσινο – Το σήμερα και το όραμα των κατοίκων

      Engineer

      Το χρονικό διάστημα από τον Μάρτιο του 2020 μέχρι και σήμερα, λόγω της πανδημίας και της προσπάθειας αντιμετώπισής της, έχει συντελεστεί μια τεράστια αλλαγή στον τρόπο ζωής στις πόλεις, με πρωτοφανή περιορισμό των κατοίκων της τόσο στις μετακινήσεις όσο και στις επιλογές διασκέδασης και αναψυχής κατά τον ελεύθερο χρόνο τους. Οι αλλαγές αυτές έχουν λειτουργήσει ως καταλύτης επαναξιολόγησης του (αστικού) περιβάλλοντος, από τους ίδιους τους κατοίκους των πόλεων, και επανεκτίμησης της αξίας του δημόσιου χώρου και ειδικότερα των χώρων πρασίνου. Ταυτόχρονα, στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα, σε παγκόσμια κλίμακα, η επιστημονική κοινότητα, οι δημοτικές αρχές και οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων συνεργάζονται όλο και περισσότερο, όλο και πιο εντατικά, με σκοπό να ενσωματώσουν στον μελλοντικό σχεδιασμό των πόλεων περισσότερους ανοικτούς χώρους και χώρους πρασίνου, ώστε να ανταποκριθούν καλύτερα στις τρέχουσες και τις μελλοντικές ανάγκες και κινδύνους.
      Όπως άλλωστε τονίζεται στις στρατηγικές ανθεκτικότητας πολλών πόλεων, μεταξύ των οποίων και της Αθήνας, η ενίσχυση της αστικής ανθεκτικότητας συνδέεται άρρηκτα με την ενίσχυση (ποσοτική και ποιοτική) των χώρων πρασίνου. Στην Ελλάδα, όπως γνωρίζουμε, οι χώροι αστικού πρασίνου είναι ελάχιστοι σε σύγκριση με αντίστοιχες πόλεις του εξωτερικού, με την αναλογία των χώρων αυτών ανά κάτοικο (τ.μ. πρασίνου/κάτοικο)  σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη να μην υπερβαίνει το 25% της ελάχιστης προτεινόμενης αναλογίας από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (9 τ.μ./κάτοικο).
      Παρόλα αυτά η συζήτηση γύρω από τη σημασία των χώρων πρασίνου είναι αρκετά περιορισμένη, ενώ η χάραξη μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής σχεδιασμού με στόχο τη δημιουργία νέων χώρων πρασίνου δεν φαίνεται να αποτελεί βασική προτεραιότητα στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας. Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, αποφασίσαμε να διεξάγουμε μια έρευνα για τους χώρους πρασίνου της πόλης με στόχο τη διερεύνηση της σχέσης των πολιτών της Θεσσαλονίκης με τους χώρους αυτούς.
      Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στο διάστημα 3/2/21-3/3/21 από την ερευνητική μονάδα χωρικού σχεδιασμού και βιώσιμης ανάπτυξης (ΕΜΧΑ) του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης (ΤΜΧΑ) του ΑΠΘ, με τη συμβουλευτική υποστήριξη της ierax analytix (ierax.gr). Συμμετείχαν σε αυτή 1049 κάτοικοι του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Θεσσαλονίκης, ηλικίας άνω των 17 ετών. Βασική μας επιδίωξη ήταν να αποτυπώσουμε τόσο την υφιστάμενη κατάσταση όσο και το όραμα των κατοίκων της Θεσσαλονίκης για το αστικό πράσινο σε διάφορες κλίμακες του χώρου (από το επίπεδο της γειτονιάς ως το επίπεδο του Πολεοδομικού Συγκροτήματος). Τα πρώτα αποτελέσματα της έρευνας φαίνεται να παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον, καθώς πέρα των άλλων, μπορούν να τροφοδοτήσουν με πολύ χρήσιμες πληροφορίες πολλά θέματα της άμεσης επικαιρότητας. 
      Ένα από τα βασικά ερωτήματα που κλήθηκαν να απαντήσουν οι συμμετέχοντες στην έρευνα ήταν “ποιους χώρους πρασίνου επισκέπτονται συχνότερα”. Αυτή η πληροφορία σε συνδυασμό με τη διεύθυνση κατοικίας τους μας επέτρεψε να υπολογίσουμε την απόσταση που διανύουν οι Θεσσαλονικείς για να επισκεφτούν ένα πάρκο.
       
      Σύμφωνα με τα αποτελέσματά μας, μόλις το 20% των κατοίκων επισκέπτονται ένα πάρκο σε απόσταση ίση ή μικρότερη των 400μ (Ευκλείδεια απόσταση – σε ευθεία γραμμή στο χάρτη). To 50% περίπου επιλέγει να διανύσει τουλάχιστον ένα χιλιόμετρο, ενώ η μέση απόσταση που διανύει ένας κάτοικος της Θεσσαλονίκης βρέθηκε ίση με 1,8 χλμ. Για τον λόγο αυτό, ένας στους τέσσερις κατοίκους δεν πηγαίνει σχεδόν ποτέ με τα πόδια στο πάρκο και αναγκάζεται να χρησιμοποιήσει κάποιο μέσο μεταφοράς (αυτοκίνητο, λεωφορείο, ποδήλατο, κτλ.). Αυτά τα δύο αποτελέσματα, σε συνδυασμό με τα περιοριστικά μέτρα που έχουν ληφθεί τον τελευταίο χρόνο, καθιστούν πλέον από δύσκολη ως ανέφικτη την μετακίνηση σε χώρους πρασίνου ενός μεγάλου πληθυσμού κατοίκων της πόλης. Ίσως για τον λόγο αυτό, αντίθετα από ότι συνέβη στις περισσότερες πόλεις του κόσμου, στη Θεσσαλονίκη (όπως μαρτυρούν τα αποτελέσματά μας) δεν αυξήθηκε στη διάρκεια της πανδημίας η συχνότητα επίσκεψης σε χώρους πρασίνου. Αντίθετα μάλιστα, παρατηρείται μια μικρή τάση μείωσης, καθώς πριν την πανδημία το 83% του δείγματός μας δήλωσε ότι επισκέπτονταν τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα κάποιον χώρο πρασίνου ενώ κατά τη διάρκεια της πανδημίας το ποσοστό αυτό μειώθηκε στο 77%.
      Ένα ακόμα σημαντικό συμπέρασμα που προέκυψε από την έρευνά μας αφορά την αξιολόγηση των υφιστάμενων χώρων πρασίνου ως προς την επάρκεια αλλά και την ποιότητά τους. Σύμφωνα με τα αποτελέσματά μας, το 90% των κατοίκων αξιολογεί τους χώρους αυτούς κάτω του μετρίου (κάτω από το 5 σε μια κλίμακα από 1 έως 10), είτε η ερώτηση αφορά τη γειτονιά είτε το σύνολο του Πολεοδομικού Συγκροτήματος. Στον χάρτη που ακολουθεί παρουσιάζονται οι σχετικές αξιολογήσεις σε επίπεδο γειτονιάς, οι οποίες, όπως φαίνεται, παρουσιάζουν σημαντική διαφοροποίηση από περιοχή σε περιοχή, με το ιστορικό  κέντρο να εμφανίζει τις χαμηλότερες τιμές.
      Αξιολόγηση των χώρων πρασίνου σε επίπεδο γειτονιάς στο Πολεοδομικό Συγκρότημα Θεσσαλονίκης
      (1=καθόλου ικανοποιητικοί και 10 = πολύ ικανοποιητικοί)  Αξιολόγηση των χώρων πρασίνου σε επίπεδο γειτονιάς στο Πολεοδομικό Συγκρότημα Θεσσαλονίκης 
      Ένα εξίσου ενδιαφέρον εύρημα αφορά το γεγονός ότι το 61% των κατοίκων που συμμετείχαν στην έρευνα επιλέγει να επισκεφτεί χώρους πρασίνου που βρίσκονται είτε στην νέα παραλία είτε σε περιοχές μακριά από το κέντρο της πόλης (Σέιχ Σου, Φράγμα της Θέρμης, Πανόραμα, Φίλυρο κτλ.). Κατά συνέπεια, μόλις 4 στους 10 κατοίκους επιλέγουν κατά προτεραιότητα έναν από τους υπόλοιπους χώρους πρασίνου που βρίσκονται εντός του αστικού ιστού. Όλα τα παραπάνω έρχονται να επιβεβαιώσουν την ανάγκη για σχεδιασμό και δημιουργία νέων χώρων πρασίνου εντός του Πολεοδομικού Συγκροτήματος και αναπόφευκτα να επαναφέρουν το ερώτημα της βέλτιστης αξιοποίησης διάφορων διαθέσιμων χώρων, όπως για παράδειγμα του χώρου όπου βρίσκεται σήμερα η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης (ΔΕΘ).
      Πριν από επτά χρόνια (2013), σε μια έρευνα που είχαμε επίσης πραγματοποιήσει με θέμα τα πιθανά οφέλη που θα προσέφερε στους κατοίκους της Θεσσαλονίκης η δημιουργία ενός μεγάλου Μητροπολιτικού Πάρκου, το βασικό συμπέρασμα που είχε προκύψει ήταν ότι οι κάτοικοι του Πολεοδομικού Συγκροτήματος όχι μόνο επιθυμούσαν την μετατροπή του χώρου της ΔΕΘ σε Μητροπολιτικό πάρκο, αλλά απέδιδαν και μεγάλη αξία σε αυτό το έργο. Ωστόσο πρόσφατες έρευνες γνώμης στην πόλη έδειχναν ως βέλτιστη απόφαση την προτεινόμενη ανάπλαση της ΔΕΘ, χωρίς όμως να προσφέρουν στους πολίτες ως πιθανή εναλλακτική τη μετατροπή της περιοχής σε Μητροπολιτικό Πάρκο. Για τον λόγο αυτό κρίναμε σκόπιμο να ρωτήσουμε τους κατοίκους της πόλης ποιο από τα δύο σενάρια/λύσεις προτιμούν: (α) την προτεινόμενη ανάπλαση ή (β) τη δημιουργία ενός μεγάλου Μητροπολιτικού πάρκου και γιατί.
      Όπως φαίνεται και στο σχετικό διάγραμμα, η μεγάλη πλειοψηφία των ερωτηθέντων (78.4%) προέκρινε τη λύση του Μητροπολιτικού πάρκου, τονίζοντας στα επιμέρους σχόλιά τους την αναγκαιότητα για έναν τέτοιο χώρο στη Θεσσαλονίκη, επισημαίνοντας όμως ταυτόχρονα (βάσει της εμπειρίας τους από άλλους χώρους πρασίνου της πόλης) τη σημασία της  κατάλληλης συντήρησής του. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι αρκετοί πολίτες που απάντησαν υπέρ της λύσης της ανάπλασης, εξέφρασαν (επίσης στα σχόλιά τους) αρκετές επιφυλάξεις ως προς το προτεινόμενο σχέδιο και πρότειναν ουσιαστικά μια ενδιάμεση λύση: τη διατήρηση των αναγκαίων μόνο εγκαταστάσεων/κτιρίων της ΔΕΘ και τη μετατροπή της υπόλοιπης περιοχής σε χώρο πρασίνου που θα αποδοθεί στους κατοίκους της πόλης.
      Επιλογή της βέλτιστης μελλοντικής χρήσης του χώρου της ΔΕΘ
      Η ανάλυσή μας δεν σταματά όμως εδώ. Μετά την παρουσίαση των πρώτων αυτών αποτελεσμάτων στοχεύουμε στη συνέχεια: (α) να εντοπίσουμε τις περιοχές του Πολεοδομικού Συγκροτήματος που χρήζουν μεγαλύτερης ανάγκης σε νέους ή βελτιωμένους χώρους πρασίνου, (β) να χαρτογραφήσουμε τα σημαντικότερα προβλήματα στους υφιστάμενους χώρους πρασίνου και (γ) να αναλύσουμε σε βάθος τόσο τα κριτήρια επιλογής των χώρων πρασίνου που υποδεικνύουν οι πολίτες, όσο και τις οικοσυστημικές υπηρεσίες που θεωρούν οι πολίτες ότι οι χώροι αυτοί προσφέρουν στο αστικό περιβάλλον. Φιλοδοξία μας αποτελεί η έρευνα αυτή να καταλήξει σε συγκεκριμένες προτάσεις προς τις αρμόδιες δημοτικές αρχές για μια σειρά από μέτρα/δράσεις που θα μπορούσαν να συμβάλουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και στην καλύτερη αντιμετώπιση των μελλοντικών κινδύνων, είτε αυτοί αφορούν περιπτώσεις όπως η τρέχουσα πανδημία είτε  κινδύνους που θα επιφέρει η κλιματική αλλαγή, με απώτερο τελικά στόχο την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της πόλης μας. 
      Περισσότερα...

      790 • 0

    2. Αρθρογραφία

      Γ. Ευριπιώτης: “ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ή ΧωροΑταξία 1983-23”

      tetris

      Διαβάστε παρακάτω την εισήγηση του κ. Γιώργου Ευριπιώτη, Αρχιτέκτονα Πολεοδόμου Χωροτάκτη, στην ενδιαφέρουσα ημερίδα που έλαβε χώρα στο Ευγενίδειο ίδρυμα με πρωτοβουλία του κ. Δημητριάδη -Ευγενίδη με θέμα τις επεμβάσεις στο τοπίο στην Σίφνο και τις Κυκλάδες:
      ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ή ΧωροΑταξία 1983-23
      Διάγουμε την τέταρτη δεκαετία από την έναρξη της ΕΠΑ. Η μεγαλειώδης αυτή συστράτευση του Αντώνη Τρίτση αποτέλεσε την πρώτη φορά που η πολιτεία τόλμησε να περάσει από την επιχειρηματική στην επιχειρησιακή χωροταξία. Δηλαδή από τη στείρα πανεπιστημιακή θεωρητική θεώρηση στην πρακτική εφαρμογή …. επι εδάφους .
      Ήμουν τυχερός που αφιερώνοντας ζωτικό μέρος της ζωής μου, συντόνισα ως επικεφαλής χωροτάκτης διεπιστημονικής ομάδας, αυτή την χωροταξική επέμβαση στις Κυκλάδες. Οργώσαμε τον κυκλαδικό χώρο, με ενημέρωση (πλέον των 170 συναντήσεων), με ενεργοποίηση τοπικών ομάδων εργασίας, εκλαΐκευση του νόμου, σχεδίαση του κυκλαδικού χώρου και δυστυχώς μετά από αυτή την επίπονη προσπάθεια ήλθε ένα στυγνό στοπ μετά επαίνων από την τότε πολιτική ηγεσία.
      Και έτσι, ενώ το τόλμημα πέρασε στην ιστορία, στην δε πράξη επήλθε το αντίθετο αποτέλεσμα από το προσδοκώμενο. Ωθήσαμε άθελα τους κατοίκους να οικοδομήσουν …. σε χώρο, που θα είχε διασωθεί, εάν δεν υπήρχε η προτεινόμενη Χωροταξική διαχείριση αυτού. Στη συνέχεια, τριάντα χρόνια σύγχυσης και ασάφειας, όπου η πολιτεία ήταν παντελώς απούσα. Νομοθετώντας αποσπασματικά και αντιφατικά.
      Και φθάνουμε πλέον στην τρέχουσα περίοδο, όπου λανσάρονται τοπικά Πολεοδομικά σχέδια ένα συνονθύλευμα πολεοδομικού + χωροταξικού σχεδιασμού μέσω μαζικής ανάθεσης σε παραγοντικά γραφεία με δήθεν ταχείες διαδικασίες και παράλληλα με αυτά, εφαρμόζεται η επικίνδυνη θεσμοθέτηση των ΕΣΧΑΣΕ, όπου το μέτρο διαμορφώνεται αναλόγως των απαιτήσεων….του πελάτη.
      Δηλαδή το απόλυτο αλαλούμ. Οι Κυκλάδες Ισπανοποιούνται!
      Δεν ξεχνάμε βέβαια τις διακηρύξεις του πρ. Υπουργού ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, ο οποίος ανακοίνωνε θριαμβευτικά τη μείωση της εκτός σχεδίου δόμησης από 200 σε…. 186 μ2… εδώ γελάμε !
      Όταν παράλληλα είχαμε τα μπόνους των υποσκάφων και τη λαιμαργία των ΕΣΧΑΣΕ ….βλέπε τη δήθεν πράσινη ανάπτυξη της Αστυπάλαιας με πρόσφατη πρόταση δόμησης 25000μ2 σε σπιτάκια σε πλήρη διάταξη.
      Η σύγχρονη Αρχιτεκτονική στις Κυκλάδες
      Εικοσαετία 60 – 80
      Ο αθηναϊκός μιμητισμός εισέβαλε στις στάσιμες Κυκλάδες κυρίως από Κυκλαδίτες εργολάβους των Αθηνών, που αναπαρήγαγαν τα αθηναϊκά πρότυπα στους ιδίους τόπους τους. Έτσι το Γαλάτσι ήλθε στη Νάξο, Πάρο, Τήνο…Τότε το υπουργείο Οικισμού στην προσπάθειά του να σώσει τους οικισμούς επέβαλε κυκλαδικά πρότυπα, όπως περιστεριώνες, καμάρες , σαμάρια με τραπεζοειδείς γωνιακές απολήξεις……. Και έτσι δημιουργήθηκε μια τυποποιημένη fake κυκλαδίτικη δόμηση.
      Μέσω όλων αυτών διαμορφώθηκαν – αλλοιώθηκαν – διαχρονικά οι κυκλαδικοί οικισμοί και κυρίως τα επίνεια αυτών. Και βέβαια μην ξεχνάμε τα μπόνους ορόφων της Χούντας. Δείγματα αυτών των πολυώροφων κτηρίων βρίσκουμε στην Τήνο, Νάξο, Πάρο, Σύρο, Κύθνο….
      Αυτό επαναλαμβάνεται δυστυχώς και σήμερα με τα μπόνους του ΓΟΚ. Τι ιστορία και αυτή!
      Δεκαετία 90-2000
      Αρχίζει η άναρχη υπερδόμηση υπό το φόβο που προξένησε η χωροταξική πολιτική της ΕΠΑ . Κτίζουμε άνευ σχεδιασμού για να σώσουμε τα οικόπεδά μας και είναι λογικό. Στις Κυκλάδες η ιδιοκτησία είναι ιστορικά πατρογονική.
      Δεκαετία 2000-2015
      Ήλθαν τα ευνοϊκά δάνεια και η εικονική ανάπτυξη, όπου δομούνται τα πάντα, κτίσματα υπό μορφή τραίνου με διώροφα μεθ’ υπογείου, διαμερισματάκια εν σειρά. Στη συνέχεια ,δε ,όπως διαφάνηκε, πολλά από αυτά κατέληξαν στις τράπεζες………με τις γνωστές συνέπειες. Και έτσι φθάσαμε στην οικονομική κρίση, όπου οι Κυκλάδες επιτέλους ανέπνευσαν! Αλλά για λίγο!
      Δεκαετία 2020
      Τώρα πλέον στην τρέχουσα δεκαετία η οικονομία επανακάμπτει δειλά. Οι επενδυτές βλέπουν την Κυκλαδίτικη γη, ως El Dorado και αγοράζουν ό,τι πωλείται. Η αρχιτεκτονική, αφού δοκίμασε τα πάντα, στρέφεται στη διεθνή…..μοντερνιά και διεθνοποίηση του προϊόντος, τη διακοσμητική μποχο-ποίηση με πρωτοπόρο την Αντίπαρο, Μύκονο, Κέα,…Ευτυχώς ορισμένα νησιά αντιστέκονται και βέβαια υπάρχουν και εξαίσια κτίσματα ως εξαιρέσεις. Οι Κυκλάδες χάνουν τον έμμετρο κυβισμό τους, την αρμονία και την ένταξη της δομημένης οντότητας στο περιβάλλον και το κλίμα τους.
      Και δε φθάνουν όλα αυτά
      Έρχεται και το εφεύρημα με το μπόνους των υποσκάφων, όπου πλέον εμφανίζονται άχαρες επιμήκεις κατασκευές (πρόσφατα κατατέθηκε σε ΣΑ μελέτη μήκους όψης πλέον των 100 μ), κατασκευές με τζαμαρίες που λαμπυρίζουν κατά τη δύση ή την ανατολή και σφαγιάζουν βάναυσα το κυκλαδίτικο ανάγλυφο και την αρμονία.
      Τώρα είναι μάλλον αργά .. αλλά
      Θα πρέπει όλοι εμείς να συλλογιστούμε, οι δε αποφασίζοντες να δράσουν άμεσα, αν και παρατηρείται ανησυχητική απραγία.
      Οι Κυκλάδες, σπυριάζουν επικίνδυνα,
      τα αυτοκίνητα είναι πλέον περισσότερα των κατοίκων,
      Χάνεται η κλίμακα,
      Εμφανίζεται η προκατασκευή,
      Χάνεται η μοναδικότητα …. και το brand name. Αλλοιώνεται το ανάγλυφο,
      Χάνεται η μικροκαλλιέργεια,
      Χάνεται η κοινωνική εγγύτητα, εμφανίζεται η εγκληματικότητα Εκλείπει το νερό, οι μονάδες υγείας είναι υποτυπώδεις,
      Τα απορρίμματα και τα απόβλητα διογκώνονται,
      Τα φωτοβολταϊκά ……διαλύουν ό,τι έχει απομείνει.
      Και κυρίως εκλείπουν οι γηγενείς…… με ότι αυτό συνεπάγεται !!
      Γιώργος Ευριπιώτης
      Περισσότερα...

      153 • 0

    3. Αρθρογραφία

      Αρχιτεκτονικά σχέδια για την τρίτη ηλικία

      tetris

      Η αρχιτεκτονική στρέφει το βλέμμα της σε μια πτυχή της νέας πραγματικότητας που στο άμεσο μέλλον θα διαμορφώσει την καθημερινή ζωή του πληθυσμού στη γη: σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΟΗΕ, το 2050 σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού (32,5%) θα είναι ηλικίας 65 ετών και άνω. Πρακτικά σημαίνει ότι η πληθυσμιακή γήρανση θα επηρεάσει τον σχεδιασμό των πόλεων και τους τρόπους κατοίκησής τους.
      Η σύγχρονη αρχιτεκτονική έχει μελετήσει τις δημογραφικές προβλέψεις για να προσεγγίσει τις χωρικές, κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές που θα καθορίσουν τις επιλογές των ηλικιωμένων, όπως ορίζονται σε αυτό που οι σύγχρονες πολιτικές πρόβλεψης αποκαλούν «Aging in Place». Ο όρος σημαίνει ότι ένα άτομο είναι σε θέση να ζει στον τόπο της επιλογής του χωρίς να χάνει την ποιότητα ζωής του όταν φτάσει στην τρίτη ηλικία. Σύμφωνα με το archdaily.com, η κατανόηση της αρχιτεκτονικής από τη σκοπιά των «νέων ηλικιωμένων» παραπέμπει σε αλλαγή παραδείγματος. Οι αρχιτέκτονες καλούνται να σκεφτούν μια σειρά διευκολύνσεων για τις καθημερινές δραστηριότητες, ώστε να σχεδιάσουν συστήματα κατοίκησης που επιτρέπουν την προσβασιμότητα και την άνεση στις μετακινήσεις, καθώς και τις σχέσεις με τα φυσικά στοιχεία του ανέμου, του φυσικού φωτός, της βλάστησης. Πολλές μελέτες επισημαίνουν ότι η υγιής γήρανση σχετίζεται με την ιδέα να επιτραπεί στους ανθρώπους να μεγαλώνουν σε συνθήκες παρόμοιες με αυτές που έχουν βιώσει καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους και αυτό φαίνεται να είναι το μονοπάτι που πρέπει να ακολουθήσει η αρχιτεκτονική, είτε προσαρμόζοντας υπάρχοντα κτίρια είτε χτίζοντας νέα.
      Ενα παράδειγμα αλλαγών σε υφιστάμενα κτίρια έχουν δώσει οι πολυκατοικίες στο Ommoord, μια γειτονιά στο Ρότερνταμ. Το οικιστικό συγκρότημα 30 χρόνια μετά την κατασκευή του (1968) δεν εξυπηρετούσε τους ενοίκους. Οι κάτοικοι του Ommoord είχαν μεγαλώσει ηλικιακά και το 1999 ο ολλανδός αρχιτέκτονας Χανς βαν ντερ Χάιτζντεν ανέλαβε να βρει μια αρχιτεκτονική λύση για διαφορετικά προφίλ κατοίκων μέσα από μια διαδικασία συν-σχεδιασμού, στην οποία συμμετείχαν οι ίδιοι οι ηλικιωμένοι κάτοικοι. Ετσι το ισόγειο και τα γκαράζ έγιναν χώροι υγειονομικής περίθαλψης και προστέθηκαν άλλα διαμερίσματα με θέα στον κήπο, όπως και ένα κοινοτικό κέντρο. Επίσης τοποθετήθηκαν περισσότερες σκάλες και ανελκυστήρες για να βελτιωθεί η προσβασιμότητα των διαμερισμάτων σε άνω ορόφους και για να μειωθεί το μήκος των διαδρόμων πρόσβασης.
      To ισπανικό παράδειγμα
      Παρόμοια πρωτοβουλία ανέλαβε το 2016 στην ισπανική πόλη San Andrés del Rabanedo ο αρχιτέκτονας Οσκαρ Μιγκέλ Αρες Αλβάρες, καθοδηγώντας τις ανακαινίσεις στη γειτονιά La Pinilla έτσι ώστε οι κάτοικοί της, το 30% των οποίων είναι άνω των 75 ετών, να μπορούν να παραμείνουν στα σπίτια τους, στη γειτονιά και στο οικογενειακό τους περιβάλλον. Η ανακαίνιση μάλιστα 500 κατοικιών έχει υποστηριχθεί από την περιφερειακή κυβέρνηση για την προσαρμογή και τη φιλοξενία του ηλικιωμένου πληθυσμού. Για τον αρχιτέκτονα, το σπίτι για τους ηλικιωμένους πρέπει να είναι διαμορφωμένο σε τμήματα με πολύ φως και χώρους για την αποθήκευση αντικειμένων που αποτελούν μέρος της ιστορίας τους. Κυρίως όμως να είναι προσβάσιμο μέσω των αισθήσεων. Ο Αλβάρες εξηγεί ότι οι ηλικιωμένοι δεν έχουν μόνο κινητικές αλλά και αισθητηριακές δυσκολίες, γι’ αυτό και η αρχιτεκτονική μπορεί να τους κινητοποιεί μέσω του χρώματος, του φωτός και της υφής, βοηθώντας τους να αποκτήσουν μεγαλύτερη αυτονομία.
      Βραζιλία, Ιαπωνία
      Ωστόσο, εκτός από τις προσαρμογές, κατασκευάζονται νέα συγκροτήματα κατοίκησης που απευθύνονται σε χρήστες άνω των 60 ετών. Στη βραζιλιάνικη πόλη Κουριτίμπα ένα αρχιτεκτονικό πρόγραμμα ενεργού γήρανσης, το Bioos, που αναπτύχθηκε από τον αρχιτέκτονα Ρικάρδο Αμαράλ, περιλαμβάνει διαμερίσματα αποκλειστικά για ηλικιωμένους, χώρους για ιατρικές κλινικές και ένα υπόγειο με καταστήματα και υπηρεσίες που απευθύνονται σε αυτό το κοινό. Το πρόγραμμα επιτρέπει στη στέγαση να ενσωματώνει τεχνολογίες που διευκολύνουν την καθημερινή ζωή, χωρίς αυτοσχεδιασμούς ή προσαρμογές, αλλά και χωρίς να μοιάζει με κλινική. Και στην Ιαπωνία το αρχιτεκτονικό πρόγραμμα Jikka είναι η πρόταση γήρανσης μακριά από το αστικό χάος, με χώρους σχεδιασμένους να παραπέμπουν σε αρχέγονη καλύβα. Αφορά μια κατοικία για δύο γυναίκες περίπου εξήντα ετών με έναν κοινωνικό λειτουργό και έναν μάγειρα.
      © smithmicro Φαλίδα Εφη
      Περισσότερα...

      1026 • 0

    4. Αρθρογραφία

      Αυθαίρετα: Αναδρομή 168 ετών στους νόμους που στόχευαν στο πολεοδομικό συμμάζεμα της χώρας

      tetris

      Μια αναδρομή 168 ετών στους νόμους που στόχευαν στο πολεοδομικό συμμάζεμα της χώρας, με αρχή τη ρύθμιση του 1855 για τα Αναφιώτικα – Ο ρόλος του Προσφυγικού το 1922, τα ήξεις αφήξεις με τις κατεδαφίσεις και το διαχρονικό παιχνίδι με τους ψηφοφόρους
      Το «όργιο» ασυδαοσίας με την αυθαίρετη δόμηση ανά την ελληνική επικράτεια είναι σχεδόν… συνομήλικο με το νεοελληνικό κράτος. Είναι αξιοσημείωτο ότι και η νομιμοποίηση αυθαιρέτων ξεκίνησε αντίστοιχα (έστω και με αποσπασματικό τρόπο) από τα χρόνια του Οθωνα, όταν το 1855 τακτοποιήθηκε ο οικισμός Αναφιώτικα κάτω από την Ακρόπολη και παράνομα κτίσματα στο κέντρο της Αθήνας.
      Οσον αφορά το σύνολο της επικράτειας, εδώ και έναν αιώνα οι ρυθμίσεις τακτοποίησης του χώρου διαδέχονται η μία την άλλη, επιτήδειοι ανακαλύπτουν κάθε φορά νέα κόλπα για να τις παρακάμπτουν, λίγο μετά εμφανίζονται «παράθυρα» για τη νομιμοποίηση πολεοδομικών παρανομιών, με τη διοίκηση πάντα να αποποιείται τις ευθύνες της. Οσο για τις τελεσίδικες αποφάσεις κατεδάφισης αυθαιρέτων, παραμένουν ανεκτέλεστες, με μικρές εξαιρέσεις για τα… μάτια του κόσμου, οι οποίες συνήθως αφορούν φράχτες και παραπήγματα.
      Το επόμενο διάστημα αναμένεται από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) να προωθηθεί στη Βουλή η νέα νομοθετική πρωτοβουλία για την επαναφορά της δυνατότητας τακτοποίησης των μεγάλων αυθαιρέτων της λεγόμενης «Κατηγορίας 5», δηλαδή των κτιρίων με υπερβάσεις άνω του 40% των πολεοδομικών μεγεθών κάλυψης και δόμησης και άνω του 20% του επιτρεπόμενου ύψους ή δίχως οικοδομική άδεια.
      1923-1926
      Οι πρώτες απόπειρες
      Η ρύθμιση έρχεται μια εκατονταετία έπειτα από την πρώτη προσπάθεια «τακτοποίησης» της άναρχης ανάπτυξης του χώρου με το νομοθετικό διάταγμα «Περί σχεδίων πόλεων, κωμών και συνοικιών του κράτους και οικοδομής αυτών» (ΦΕΚ 228/Α/1923, 16.8.1923) και ύστερα από περίπου 150 ρυθμίσεις νομιμοποίησης αυθαιρέτων. Του διατάγματος είχε προηγηθεί η άναρχη εγκατάσταση στα αστικά κέντρα των προσφύγων μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922.
      Τρία χρόνια αργότερα, το 1926, εκδίδεται το προεδρικό διάταγμα «Περί αυθαιρέτων κατασκευών και διώξεως των παραβατών κατά την εκτέλεση οικοδομικών εργασιών», με το οποίο επιδιώκεται ο διαχωρισμός του χώρου σε εντός και εκτός σχεδίου περιοχές και ο έλεγχος των οικοδομικών εργασιών με την παροχή οικοδομικής άδειας. Μάλιστα, προέβλεπε κατεδάφιση για όσες οικοδομές εκτελούνταν χωρίς άδεια ή καθ’ υπέρβασή της και δεν ανταποκρίνονταν στους όρους των σχεδίων πόλεως. Ωστόσο, οι συγκεκριμένες ρυθμίσεις δεν περιόρισαν το πρόβλημα, καθώς ελάχιστα εφαρμόστηκαν. Ηταν άλλωστε η φτώχεια που ωθούσε εκείνα τα χρόνια τους πολίτες στην αυθαιρεσία. Το επισημαίνει σε άρθρο του στα «Τεχνικά Χρονικά», την 1η Νοεμβρίου 1937, ο τότε επιθεωρητής δημοσίων έργων Αν. Δημητρακόπουλος: «Σήμερον, λόγω νεωτέρων συνθηκών, η κατάστασις είναι βέβαια περισσότερον έντονος. Και αυτή ακόμη η τάσις ανεγέρσεως αυθαιρέτων οικίσκων εκτός σχεδίου, η οποία και εις το παρελθόν υπήρχεν, είχε και έχει ως βαρύτεραν πρωταρχικήν αιτίαν την οικονομικήν ανεπάρκειαν μεγάλου μέρους των κατοίκων και έπειτα έρχονται όλα τα άλλα (προσπάθεια κτήσεως ιδιοκτήτου οικίας, κερδοσκοπία, αστυνομική ανεπάρκεια, κρίσις της στέγης, ταχέα μέσα συγκοινωνίας, αστάθεια του νομίσματος κ.λπ.)».
      1953-1957
      Κριτική για τις κατεδαφίσεις
      Μάλιστα, μια δεκαπενταετία αργότερα, το 1953, ο μηχανικός ο Γ. Φ. Φωτόπουλος επικρίνει σε άρθρο του στα «Τεχνικά Χρονικά» το γκρέμισμα στις φτωχογειτονιές: «Το Σχέδιον Πόλεως κατεδάφισε και άλλα φτωχόσπιτα εις το Δουργούτι ή εις την Κοκκινιά ή εις κάποιαν άλλη ακραίαν λαϊκήν συνοικίαν των Αθηνών. Είναι ζήτημα αν κανείς εσκέφθη πόσα δράματα κρύπτονται πίσω από την δημοσιογραφικήν αυτήν είδησιν. Ενα δράμα είναι ότι το Σχέδιον Πόλεων, δηλαδή οι τεχνικοί που έρχονται εις επαφήν περισσότερον με τον απλόν κόσμον, υποχρεώνονται, αντί ν’ απασχολούνται αποκλειστικώς με την ανοικοδόμησιν, ν’ απασχολούνται με την κατεδάφισιν».
      Το μέγεθος του προβλήματος αποτυπώνεται το 1956 στη «Στατιστική Επετηρίδα». Από τις 57.524 νέες κατοικίες που ανεγέρθηκαν στην Ελλάδα εκείνη τη χρονιά οι 15.558 ήταν αυθαίρετες. Εναν χρόνο αργότερα, το 1957, ο μηχανικός Γεώργιος Μάρκου, σχολιάζοντας την κατάργηση του νόμου που ίσχυε έως τότε και απαγόρευε την κατεδάφιση αυθαιρέτων των οποίων η στέγη είχε ολοκληρωθεί (γι’ αυτό χτίζονταν αυθαίρετα εν μία νυκτί), υπογραμμίζει ότι δεν έφερε αποτέλεσμα. «Ο νόμος τα κατεδαφίζει, πολλά όμως σώζονται, και όποιος εξέλθη ολίγον πέραν της περιοχής της πόλεως θα ευρεθή προ θεάματος χιλιάδων και δεκάδων χιλιάδων τοιούτων αυθαιρέτων οικοδομών. Ο νόμος δεν έφερεν αποτέλεσμα, προκάλεσε δάκρυα, δυστυχία, αγανάκτησιν, εχθρούς του καθεστώτος, αλλά δεν ωφέλησεν» σημειώνει.
      1968
      Εξαίρεση με κυρώσεις
      Κατά τη μεταπολεμική περίοδο, έως και το τέλος της χούντας, οι κυβερνήσεις υιοθέτησαν για τους αυθαιρετούχους την τακτική του… καρότου και του μαστιγίου. Οι ρυθμίσεις διαδέχονταν η μία την άλλη, αφενός δίνοντας προνόμια και παροχές για τους μικροϊδιοκτήτες και ανοίγοντας «παράθυρα» νομιμοποίησης αυθαιρέτων και αφετέρου νομοθετώντας νόμους με αυστηρές ποινές για τις πολεοδομικές αυθαιρεσίες.
      Ο αναγκαστικός νόμος 410/1968 προέβλεπε την εξαίρεση από την κατεδάφιση όλων των αυθαίρετων κατασκευών εντός σχεδίου πόλεως, με δήλωση στην Εφορία για επιβολή ειδικής εισφοράς και ποινικές κυρώσεις σε βάρος των ιδιοκτητών τους. Ακολουθούν το 1973 το νομοθετικό διάταγμα (ΝΔ) 8/73 «Περί Γενικού Οικοδομικού Κανονισμού (ΓΟΚ)» ορίζοντας πρόστιμο ίσο με την αξία του αυθαιρέτου και επιβάλλοντας εκ νέου πρόστιμο πενταπλάσιο του αρχικού εάν ξαναχτιζόταν κατεδαφιστέο κτίσμα. Εναν χρόνο αργότερα δημοσιεύεται το ΝΔ 349/1974 «Περί κατεδαφίσεως αυθαιρέτως ανεγειρόμενων κτισμάτων και επιβολής κυρώσεων εις τους άνευ αδείας οικοδομούντας» με ρυθμίσεις για την άμεση κατεδάφιση των κτισμάτων, την επιβολή προστίμων, ακόμη και ποινές φυλάκισης.
      Την κατάσταση περιγράφει το 1976 ο τότε γενικός γραμματέας του τοπικού τμήματος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ΤΕΕ) στην Κεντρική Μακεδονία, κ. Σωτήρης Κούβελας. «Ο,τι κακό δεν έγινε στα δύσκολα χρόνια του 1923, που πίεζαν ο χρόνος για την αποκατάσταση των προσφύγων και η φτώχεια μας, γίνεται σήμερα στην εποχή που τα οικονομικά μας είναι πολύ καλύτερα από τότε». Οπως αναφέρει σε άρθρο του στα «Τεχνικά Χρονικά», η Θεσσαλονίκη ήταν ζωσμένη από αυθαίρετα σπίτια, καθώς μόνο στο δεύτερο εξάμηνο του 1975 ξεφύτρωσαν 6.000 κτίσματα κάθε είδους, «από παράγκες μέχρι τετραώροφες οικοδομές με σκελετό μπετόν αρμέ». Σύμφωνα με τον ίδιο, πολλά από αυτά «ήταν χτίσματα σε οικόπεδα του Δημοσίου ή των δήμων, που έχουν καταληφθεί επίσης αυθαίρετα», όσο για τα αυθαίρετα εκτός σχεδίου, «καλύπτουν σε έκταση όσο το 1/3 της πόλης που έχει σχέδιο».
      1977
      Δημεύσεις και μηχανημάτων
      Η κατάσταση ενισχύθηκε από τις δηλώσεις στελεχών τής τότε κυβέρνησης που υπόσχονταν ότι όλα τα αυθαίρετα θα μπουν στο σχέδιο πόλεως. Παράλληλα, δήλωναν ότι θα τακτοποιούσαν όσους ζούσαν σε αυθαίρετα στις πολυκατοικίες που θα έχτιζε το κράτος, δίνοντάς τους από ένα διαμέρισμα. Ετσι, όσοι δεν είχαν χτίσει έως τότε αυθαίρετο έσπευσαν να το κάνουν «ποντάροντας» στην επικείμενη ένταξή του στο σχέδιο ή – εάν κρινόταν κατεδαφιστέο – στην απόκτηση ενός ολοκαίνουργιου διαμερίσματος.
      Από το 1977 και μετά διαιωνίζεται η κατ’ εξακολούθηση νομοθέτηση τακτοποίησης αυθαιρέτων, συνήθως ατελέσφορη, με στόχο, πέρα από τον εισπρακτικό, να μπει ένα τέλος στην πολεοδομική παρανομία. Με τον νόμο 651/1977, μεταξύ άλλων, επιβάλλονται ποινές σε ιδιοκτήτες αυθαιρέτων, εργολάβους και επιβλέποντες μηχανικούς, δημεύονται μηχανήματα και οχήματα που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή αυθαιρέτων και απαγορεύεται η ύδρευση και η ηλεκτροδότηση νέων αυθαιρέτων. Παράλληλα, εξαιρούνται από την κατεδάφιση αυθαίρετα που ανεγέρθηκαν μετά την ισχύ του ΓΟΚ του 1955 και έως την έναρξη ισχύος του ΝΔ 8/73. Τον ίδιο χρόνο, με τον νόμο 720/1977 δίνεται δυνατότητα γενικής εξαίρεσης από την κατεδάφιση, αλλά αυτή τη φορά όχι μόνο εντός σχεδίου (όπως με τον 410/1968) αλλά και εκτός σχεδίου πόλεως, με εξαίρεση αυθαίρετα σε αιγιαλό και δασικές εκτάσεις. Η ρύθμιση κρίθηκε αντισυνταγματική το 1980, καθώς παραβίαζε τη συνταγματική αρχή της ισότητας και του κράτους δικαίου και το άρθρο 24 του Συντάγματος.
      1983-1985
      Πολεοδομία σε νέες βάσεις
      Ακολουθεί η δεκαετία του 1980, οπότε η αυθαιρεσία γίνεται συνώνυμη της νομιμότητας στη δόμηση, με την ανάπτυξη της παραθεριστικής κατοικίας και την άνθηση των χωριών αυθαιρέτων, ακόμη και μέσα σε δάση, αυτά που αργότερα (κατά τη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ) θα πάρουν την ονομασία «οικιστικές πυκνώσεις» και θα επιχειρηθεί η νομιμοποίησή τους, η οποία επίσης ακυρώθηκε από το ΣτΕ.
      Ακολούθησε ο νόμος 1337/1983 που έθετε σε νέες βάσεις το πολεοδομικό δίκαιο και όριζε τη νομιμοποίηση μεμονωμένων αυθαιρέτων με την εξαίρεσή τους από την κατεδάφιση και τη συλλογική νομιμοποίηση με την ένταξη ολόκληρων περιοχών αυθαιρέτων σε πολεοδομικό σχέδιο. Ο νόμος συμπληρώθηκε από τον 1512/1985 με τη δυνατότητα, μεταξύ άλλων διευκολύνσεων, εξαίρεσης από την κατεδάφιση και νέων κατασκευών με μικρές παραβάσεις. Ωστόσο το ΣτΕ περιόρισε την ισχύ της ρύθμισης στα αυθαίρετα που είχαν ανεγερθεί πριν από το 1983. Το 1985 εκδόθηκε και η υπουργική απόφαση για την εξειδίκευση κοινωνικών λόγων για άδεια αποπερατώσεως αυθαίρετων κτισμάτων που είχαν εξαιρεθεί από την κατεδάφιση.
      1993
      Το… ΣΑΠΟ και το ΣτΕ
      Στη δεκαετία του ’90 διάφορες τροποποιήσεις και προσθήκες στον 1337/83, οι οποίες ενσωματώθηκαν σε διάφορους άσχετους νόμους, έκαναν… λάστιχο τις διαδικασίες εξαίρεσης από την κατεδάφιση. Μεταξύ άλλων, μια προσπάθεια το 1993 μαζικής ένταξης περιοχών με αυθαίρετες παραθεριστικές κατοικίες σε σχέδια πόλης, μέσω ενός νέου «εργαλείου», του Σχεδίου Αμεσης Πολεοδομικής Οργάνωσης (ΣΑΠΟ), ανατράπηκε από το ΣτΕ.
      Το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο ακύρωσε αρκετά χρόνια αργότερα και τους νόμους 3044/2002 και 3775/2009 (ο οποίος προέβλεπε νομιμοποίηση της μετατροπής ημιυπαίθριων χώρων σε κλειστούς κύριων χρήσεων έναντι χρηματικής εισφοράς), όχι όμως τον 3212/2003 και την εφαρμοστική ΚΥΑ (9732/2004) για τον καθορισμό προστίμων ανέγερσης και διατήρησης των αυθαίρετων κατασκευών, όταν παραβιάζεται η άδεια δόμησης. Ο τελευταίος προέβλεπε για αυθαίρετα σε ρέματα, βιοτόπους, παραλιακά δημόσια κτήματα, αρχαιολογικούς χώρους, δάση και αναδασωτέες εκτάσεις ποινή φυλάκισης και χρηματική ποινή έως 100.000 ευρώ.
      2010-2013
      Για το δημόσιο συμφέρον
      Ακολούθησε ο νόμος Τ. Μπιρμπίλη (3840/2010) που κρίθηκε από το ΣτΕ ως συνταγματικός, ο οποίος «τακτοποιούσε» παρανομίες εντός του νόμιμου περιγράμματος των κτιρίων (ημιυπαίθριους κ.λπ.). Ακολούθησαν ο νόμος Γ. Παπακωνσταντίνου 4014/11 που προέβλεψε ένα γενικό σύστημα εξαίρεσης από την κατεδάφιση αυθαίρετων και ακυρώθηκε από το ΣτΕ. Ακολούθησε ο νόμος Στ. Καλαφάτη 4178/13, με την Ολομέλεια του ΣτΕ που κλήθηκε να τον κρίνει το 2015 να δέχεται για πρώτη φορά ότι η αθρόα νομιμοποίηση αυθαίρετων χρήσεων και κατασκευών είναι κατ’ εξαίρεση επιτρεπτή, εφόσον τεκμηριώνεται ότι επιβάλλεται από σπουδαίο δημόσιο συμφέρον και λαμβάνονται μέτρα για την αποτροπή επανάληψης της αυθαιρεσίας και τον περιορισμό της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος και των όρων διαβίωσης.
      2017-2020
      Παράταση στις προθεσμίες
      Στη συνέχεια ήρθε ο νόμος Γ. Σταθάκη 4495/2017, ενώ το 2020 ο τότε υπουργός Κωστής Χατζηδάκης έδωσε παράταση στην προθεσμία νομιμοποίησης όλων των αυθαιρέτων μέσω της «Ταυτότητας Κτιρίων» έως το 2025, με εξαίρεση τα μεγάλα αυθαίρετα της «Κατηγορίας 5». Για αυτά τα αυθαίρετα αναμένεται ρύθμιση που θα επιτρέπει και πάλι την «τακτοποίησή» τους, η οποία θα εισαχθεί ως τροπολογία είτε έως το τέλος Ιανουαρίου σε κάποιο άσχετο νομοσχέδιο είτε στο νομοσχέδιο του ΥΠΕΝ για τις αστικές αναπλάσεις, το οποίο θα προωθηθεί προς ψήφιση στη Βουλή πριν από τις εκλογές. Σε κάθε περίπτωση, ύστερα από έναν αιώνα συστηματικών προσπαθειών «τακτοποίησης» της αυθαίρετης δόμησης, το συμπέρασμα είναι ότι έπειτα από κάθε ρύθμιση νομιμοποίησης πολεοδομικών παρανομιών εμφανίζεται μια νέα γενιά αυθαιρέτων.
      1,9 εκατ.αυθαίρετα έχουν δηλωθεί από το 2011 – σύμφωνα με τα τελευταία επεξεργασμένα στοιχεία του ΤΕΕ (έως 31.10.2021) – και το ίδιο διάστημα έχουν εισπραχθεί 2,5 δισ. ευρώ από πρόστιμα νομιμοποίησης αυθαιρέτων, από τα περίπου 4,5 δισ. ευρώ που έχουν συνολικά βεβαιωθεί και αποπληρώνονται σε δόσεις.1,16 εκατ.αυθαίρετα δηλώθηκαν μετά τον νόμο 4495/2017, ενώ βεβαιώθηκαν πρόστιμα 2,5 δισ. ευρώ. Από αυτά τα 262.000 ανήκουν στην «κατηγορία 5» των μεγάλων αυθαιρέτων και τα υπόλοιπα 900.000 στις «μικρότερες» κατηγορίες.705.307 δηλώσεις υπαγωγής σε ρύθμιση τακτοποίησης είχαν υποβληθεί μετά τους νόμους 4014/2011 και 4178/2013, για τις οποίες έχουν βεβαιωθεί πρόστιμα περίπου 2 δισ. ευρώ.
      Περισσότερα...

      1214 • 1

    5. Αρθρογραφία

      Πώς οι ψηφιακές τεχνολογίες καταστρέφουν τους πόρους του πλανήτη

      Engineer

      Για πολύ καιρό στην κοινή γνώμη κυριαρχούσε η εντύπωση ότι η ψηφιακή βιομηχανία είναι καθαρή επειδή είναι «άυλη». Μπροστά στους γίγαντες του πετρελαίου και της αυτοκινητοβιομηχανίας, η Σίλικον Βάλεϊ έμοιαζε να είναι η φυσική σύμμαχος κάθε πολιτικής κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Αυτή η ψευδαίσθηση σιγά-σιγά διαλύεται. Μια έρευνα που διεξήχθη σε διαφορετικές ηπείρους αποκαλύπτει το υπέρογκο περιβαλλοντικό κόστος της υψηλής τεχνολογίας.
      Προγραμματιστές της Σίλικον Βάλεϊ και κατασκευαστές ημιρυμουλκούμενων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η εταιρεία παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών ΜακΚίνσεϊ, ο Τζο Μπάιντεν και ο Σι Τζινπίνγκ, οι Βρετανοί Φιλελεύθεροι και οι Γερμανοί Πράσινοι: απέναντι στην κλιματική επείγουσα ανάγκη σχηματίστηκε μια παγκόσμια ιερή συμμαχία γύρω από μια πίστη. Την πίστη σε μια μεγάλη στροφή προς τον διαδικτυακό κόσμο για το καλό του πλανήτη. «Σε τέτοιο βαθμό ώστε να θεωρούμε όλο και περισσότερο πως δεν θα μπορέσουμε να θέσουμε υπό έλεγχο την κλιματική αλλαγή χωρίς μια μαζική καταφυγή στην ψηφιακότητα», τονίζει η οργάνωση The Shift Project που δεν συμμερίζεται αυτή την άποψη1. Ένα καινούργιο ευαγγέλιο υπόσχεται τη σωτηρία μέσω των «έξυπνων» πόλεων, γεμάτες από αισθητήρες και αυτόνομα ηλεκτρικά οχήματα. Η ιερή αυτή πεποίθηση μπορεί να υπολογίζει στη συνδρομή μερικών πολύ αποτελεσματικών αποστόλων για τη διάδοσή της. Όπως το Global eSustainability Initiative (GeSI), ένα εργοδοτικό λόμπι με έδρα τις Βρυξέλλες για το οποίο «οι εκπομπές που αποφεύγονται με τη χρήση τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών είναι σχεδόν δέκα φορές πιο σημαντικές από εκείνες που προξενεί η εγκατάστασή τους»2. Όμως, ανεξάρτητοι ερευνητές αμφισβητούν τόσο τη γνησιότητα αυτών των μετρήσεων που αναπαράγονται παντού όσο και την αμεροληψία των δημιουργών τους.
      Πέρα από τις προσπάθειες του «πράσινου μάρκετινγκ» που έχουν αναπτύξει οι επιχειρηματίες και τα φερέφωνά τους, ποιος είναι ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος των ψηφιακών εργαλείων; Είναι αυτά τα νέα δίκτυα επικοινωνίας συμβατά με την «οικολογική μετάβαση»; Έχοντας ολοκληρώσει μια έρευνα που μας οδήγησε σε δεκάδες χώρες, ιδού η πραγματικότητα: η ψηφιακή ρύπανση είναι κολοσσιαία –και μάλιστα είναι εκείνη που αυξάνεται με τους ταχύτερους ρυθμούς.
      «Από τη στιγμή που ανακάλυψα τα μεγέθη αυτής της ρύπανσης, είπα στον εαυτό μου: “Πώς είναι δυνατόν;”», θυμάται η Φρανσουάζ Μπερτού, ερευνήτρια σε θέματα πληροφορικής. Οι βλάβες στο περιβάλλον προέρχονται κατ’ αρχάς από δισεκατομμύρια μέσα διασύνδεσης (τάμπλετ, υπολογιστές, έξυπνα τηλέφωνα) που μας ανοίγουν την πόρτα του διαδικτύου. Προέρχονται εξίσου από τα δεδομένα που παράγουμε ανά πάσα στιγμή: καθώς μεταφέρονται, αποθηκεύονται, επεξεργάζονται μέσα σε τεράστιες εγκαταστάσεις που καταναλώνουν πόρους και ενέργεια, οι πληροφορίες αυτές θα επιτρέψουν τη δημιουργία νέου ψηφιακού περιεχομένου, για το οποίο θα απαιτούνται… διαρκώς περισσότερα μέσα διασύνδεσης!
      Προκειμένου να πραγματοποιήσουμε ενέργειες τόσο ανεπαίσθητες όπως η αποστολή ενός μέιλ στο Gmail, ενός μηνύματος στο WhatsApp, ενός ιμότζι στο Facebook, ενός βίντεο στο TikTok ή μιας σειράς φωτογραφιών με γατάκια στο Snapchat, έχουμε δημιουργήσει, σύμφωνα με την Greenpeace, μια υποδομή που πολύ σύντομα «πιθανώς να καταστεί η μεγαλύτερη κατασκευή του ανθρώπινου είδους»3.
      Οι αριθμοί είναι διαφωτιστικοί: η παγκόσμια ψηφιακή βιομηχανία καταναλώνει τόσο νερό, πρώτες ύλες και ενέργεια ώστε το αποτύπωμά της είναι τριπλάσιο εκείνου μιας χώρας όπως η Γαλλία ή το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι ψηφιακές τεχνολογίες χρησιμοποιούν σήμερα το 10% της παγκόσμιας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και αποβάλλουν σχεδόν το 4% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2), δηλαδή λίγο λιγότερο από το διπλάσιο των εκπομπών της πολιτικής αεροπορίας σε ολόκληρο τον κόσμο4. «Εάν οι ψηφιακές εταιρείες αποδειχθούν πιο ισχυρές από τις αρχές που τις επιθεωρούν, υπάρχει ο κίνδυνος να μην είμαστε πλέον σε θέση να ελέγξουμε τον οικολογικό αντίκτυπό τους», προειδοποιεί ο Γιαν Ταλίν, ιδρυτής του Skype και του ινστιτούτου Future of Life, που ασχολείται με τη δεοντολογία των τεχνολογιών5.
      Ακόμα και σήμερα, ο Γενς Τόιμπλερ, ερευνητής στο Ινστιτούτο Βούπερταλ, θυμάται την έντονη έκπληξή του. Πριν από μερικά χρόνια, ο Γερμανός επιστήμονας συμμετείχε σε ένα συνέδριο που διεξήχθη στο ερευνητικό κέντρο με έδρα την ομώνυμη πόλη, στη Βεστφαλία της δυτικής Γερμανίας. Τότε, θυμάται, έμεινε «άναυδος μπροστά στην εικόνα ενός άνδρα που φορούσε μια βέρα και κουβαλούσε ένα τεράστιο σακίδιο στην πλάτη, το οποίο ανταποκρινόταν στο πραγματικό υλικό αποτύπωμα του μικρού χρυσού κρίκου του. Αυτή η εικόνα με σημάδεψε». Με αυτή την αναπαράσταση, το ινστιτούτο παρουσίαζε μια πρωτότυπη μέθοδο υπολογισμού της υλικής επίπτωσης του τρόπου με τον οποίο καταναλώνουμε, που αναπτύχθηκε από τους ερευνητές του κατά τη δεκαετία του 1990: το material input per service unit (MIPS), δηλαδή την ποσότητα των υλικών πόρων που απαιτούνται για τη δημιουργία ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας6.
      Προκειμένου να υπολογιστεί ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος, η βιομηχανία ενδιαφέρεται κυρίως για τις εκπομπές της σε διοξείδιο του άνθρακα. Αυτή όμως η μέθοδος υπολογισμού συχνά επισκιάζει άλλες μορφές ρύπανσης όπως η επίπτωση της αποβολής χημικών προϊόντων στην ποιότητα των υδάτων. Από τη δεκαετία του 1990, το MIPS εστίαζε περισσότερο στην περιβαλλοντική υποβάθμιση που έχει να κάνει με την παραγωγή εμπορευμάτων και υπηρεσιών. Ιδού μια πλήρης αντιστροφή της προοπτικής: να παρατηρούμε τι εισάγεται στη διαδικασία παραγωγής ενός αντικειμένου παρά τι εξάγεται από αυτήν.
      Πιο συγκεκριμένα, το MIPS υπολογίζει το σύνολο των πόρων που κινητοποιήθηκαν και μετακινήθηκαν κατά την παραγωγή, τη χρήση και την ανακύκλωση ενός ρούχου, ενός μπουκαλιού πορτοκαλάδας, ενός χαλιού, ενός smartphone… Υπολογίζονται τα πάντα: οι ανανεώσιμοι (φυτικοί) ή μη ανανεώσιμοι (ορυκτοί) πόροι, οι μεταβολές του εδάφους που προκαλούν οι γεωργικές εργασίες, το νερό και οι χημικές ουσίες που καταναλώνονται κ.ο.κ. Ας πάρουμε ένα μπλουζάκι: η παραγωγή του σε μια ινδική βιοτεχνία απαίτησε ηλεκτρισμό, ο οποίος με τη σειρά του παρήχθη από κάρβουνο, για την εξαγωγή του οποίου αποψιλώθηκε ένα πευκόδασος…
          Οικολογικό σακίδιο
      Αυτή η προσέγγιση μεταφράζεται σε έναν αριθμό, το «οικολογικό σακίδιο», δηλαδή τον συντελεστή πολλαπλασιασμού της κάθε καταναλωτικής ενέργειάς μας. Η μέθοδος δεν είναι τέλεια: «Η πλειοψηφία των δεδομένων που έχουν χρησιμοποιηθεί για τον υπολογισμό του MIPS προκύπτουν από γνώμες και εκτιμήσεις ειδικών» όπου η ανακρίβεια είναι συχνά ο κανόνας, διευκρινίζει ο Γενς Τόιμπλερ. Όπως και να έχει, δεν μπορούμε παρά να πέσουμε από τα σύννεφα μπροστά στην τρομακτική αλήθεια του: ένα δαχτυλίδι που εμπεριέχει μερικά γραμμάρια χρυσού έχει ένα MIPS… 3 τόνων! Μπορούμε επίσης να υπολογίσουμε το MIPS μιας υπηρεσίας ή μιας καταναλωτικής ενέργειας: ένα χιλιόμετρο στο αυτοκίνητο και μία ώρα τηλεόρασης χρησιμοποιούν αντιστοίχως 1 και 2 κιλά πόρων. Ένα λεπτό στο τηλέφωνο «κοστίζει» 200 γραμμάρια. Όσον αφορά ένα SMS, «ζυγίζει» 632 γραμμάρια. Για αρκετά προϊόντα, το MIPS μπορεί να παρουσιάσει μια αρκετά χαμηλή αναλογία: έτσι η κατασκευή μιας ατσάλινης ράβδου έχει ανάγκη «μονάχα» τους δεκαπλάσιους πόρους του τελικού βάρους της. Όμως, «από τη στιγμή που εμπλέκεται η τεχνολογία, το MIPS είναι υψηλότερο», εξηγεί ο Γένς Τόιμπλερ. Οι ψηφιακές τεχνολογίες είναι μια καλή απόδειξη, εάν λάβουμε υπόψη τον μεγάλο αριθμό μετάλλων που χρησιμοποιούν, ειδικά «ορισμένα σπάνια μέταλλα που εξορύσσονται δύσκολα από το υπέδαφος», συνεχίζει ο ερευνητής. Έτσι, ένας υπολογιστής 2 κιλών κινητοποιεί, ανάμεσα σε άλλα, 22 κιλά χημικών προϊόντων, 240 κιλά καυσίμων και 1,5 τόνο καθαρού νερού7. Το MIPS μιας τηλεόρασης ποικίλλει ανάμεσα στα 200 και 1000 προς 1, ενώ ενός smartphone είναι 1.200 προς 1 (183 κιλά πρώτης ύλης για 150 γραμμάρια τελικού προϊόντος). Όλα τα ρεκόρ όμως καταρρίπτει το MIPS ενός μικροτσίπ: 32 κιλά πρώτων υλών για ένα ολοκληρωμένο κύκλωμα 2 γραμμαρίων, δηλαδή μια αναλογία 16.000 προς 1.
      «Οι άνθρωποι συχνά εκπλήσσονται από την απόκλιση ανάμεσα στην επίπτωση που νομίζουν ότι έχει η απόφασή τους να αγοράσουν ένα καταναλωτικό αγαθό και τον πραγματικό αντίκτυπό της», διαβεβαιώνει ο Γενς Τόιμπλερ. Και όχι άδικα: η γεωγραφική ζώνη που βρίσκεται στην πιο απομακρυσμένη θέση της παραγωγικής αλυσίδας είναι εκείνη που θα πληρώσει τον πιο βαρύ υλικό φόρο, πολύ μακριά από το μαγαζί πώλησης. Έτσι, η ψηφιακότητα έκανε –ανεπαίσθητα– το «υλικό αποτύπωμά» μας να εκτιναχτεί. Με δισεκατομμύρια διακομιστές (servers), κεραίες, ρούτερ και σημεία διαδικτυακής πρόσβασης να βρίσκονται αυτήν τη στιγμή σε λειτουργία, οι «άυλες» τεχνολογίες δεν καταναλώνουν μόνο πρώτες ύλες: θα αποτελέσουν ένα από τα μεγαλύτερα εγχειρήματα υλικής παραγωγής που έχουν ποτέ αναληφθεί.
      Ανάμεσα σε αυτές τις πολύ πραγματικές υποδομές, τα κέντρα δεδομένων (data centers) κατέχουν μια ξεχωριστή θέση. Αυτές οι τερατώδεις κατασκευές από μπετόν και ατσάλι, παστωμένες με διακομιστές, πολλαπλασιάζονται με τον ρυθμό του χειμάρρου των πληροφοριών που δημιουργούνται από το ψηφιακό μας σύμπαν: πέντε δισεκατομμύρια δισεκατομμυρίων ψηφιολέξεων (bytes) την ημέρα, δηλαδή ίσα με το σύνολο όλων των δεδομένων που παράχθηκαν από το ξεκίνημα της πληροφορικής μέχρι το 2003. Με αυτά μπορούν να γεμίσουν δέκα εκατομμύρια δίσκοι Blue Ray που, αν στοιβάζονταν ο ένας πάνω στον άλλον, θα έφταναν τέσσερις φορές το ύψος του Πύργου του Άιφελ. Κι όμως, όλα αυτά έχουν το μέγεθος ενός σπίρτου, αν συγκριθούν με όσα δεδομένα θα παράγουν εκατοντάδες δισεκατομμύρια αντικείμενα με σύνδεση 5G που θα ξεχυθούν σύντομα στον κόσμο. Για να αντιληφθούμε τα γιγαντιαία αυτά μεγέθη, αρκεί να παρατηρήσουμε ένα απλό ηλεκτρικό πατίνι, από εκείνα που ενοικιάζονται μέσω μιας εφαρμογής.
      Πολύ λίγοι χρήστες αυτών των πατινιών γνωρίζουν πως οι εταιρείες που τα ενοικιάζουν «συλλέγουν έναν τεράστιο όγκο δεδομένων, που δημιουργούνται από τις συνήθειες μετακίνησης των χρηστών», εξηγεί ο Μοχάμεντ Τάζσαρ, δικηγόρος στην Αμερικανική Ένωση για τις Πολιτικές Ελευθερίες (ACLU). Την στιγμή που δημιουργείτε έναν λογαριασμό σε μια συγκεκριμένη εφαρμογή, μοιράζεστε το επώνυμο, το όνομα, την ηλεκτρονική διεύθυνση, τον ταχυδρομικό κώδικα, τον αριθμό τηλεφώνου, τις τραπεζικές λεπτομέρειες, το ιστορικό των πληρωμών σας κ.ο.κ. Μετά, η εταιρεία εντοπισμού θα μπορεί να συλλέξει όλες τις πληροφορίες που σχετίζονται με τις διαδρομές σας χάρη στους ανιχνευτές που βρίσκονται στα πατίνια και στα δεδομένα που μεταδίδει το κινητό τηλέφωνό σας. Ο όμιλος Bird έχει την άδεια ακόμη και να εμπλουτίσει το προφίλ σας με πληροφορίες συλλεγμένες από διαφορετικές εταιρείες που ήδη κατέχουν δικά σας δεδομένα και να διερευνήσει τη φερεγγυότητά σας στους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας! Καβαλώντας αυτό το δίτροχο, δίνετε επίσης τη συγκατάθεσή σας στον πάροχο να μοιραστεί κάποια από τα δεδομένα σας «με τρίτους για λόγους έρευνας, μάρκετινγκ και για άλλους σκοπούς» δηλώνει για παράδειγμα ο όμιλος Lime, χωρίς περισσότερες διευκρινίσεις. Οι προδιαγραφές αυτές «είναι γραμμένες με ακαθόριστους και ασαφείς όρους, διότι πρέπει να παραμένουν ακατανόητες», σημειώνει ο Τάζσαρ. Αυτό το κύμα πληροφοριών, το οποίο εμπλουτίζει τα προσωπικά προφίλ που πωλούνται σε διάφορες εταιρείες σε τιμές χρυσού, αναπόφευκτα κατευθύνεται σε ένα κέντρο δεδομένων – στο cloud, το ψηφιακό «νέφος».
      Η συστηματική και σε παγκόσμια κλίμακα συλλογή κάθε είδους δεδομένων «δεκαπλασιάζει τις ανάγκες για κέντρα δεδομένων», αναλύει ένας επαγγελματίας της Bolt. Οι cloud cities («πόλεις-νέφη»), ειδικευμένες στην αποθήκευση δεδομένων, συνωστίζονται στην Κίνα. Εξάλλου, το μεγαλύτερο κέντρο δεδομένων του πλανήτη, στην πόλη Λανγκ Φανγκ, μία ώρα με το αυτοκίνητο νότια του Πεκίνου, εκτείνεται σε σχεδόν 600.000 τετραγωνικά μέτρα, δηλαδή σε επιφάνεια… 110 γηπέδων ποδοσφαίρου! Η κατανάλωση των κέντρων δεδομένων σε νερό και ηλεκτρισμό, απαραίτητων για την ψύξη των μηχανημάτων, αυξάνεται ακόμη περισσότερο όσο οι πάροχοι υπηρεσιών κάνουν τα πάντα για να αποφύγουν εκείνο που στον κλάδο τους ονομάζουν «απόλυτο σκοτάδι»: τη γενικευμένη βλάβη εξαιτίας μιας διακοπής της ηλεκτρικής τροφοδότησης, μια διαρροής νερού στο σύστημα κλιματισμού, ενός προγραμματιστικού σφάλματος… Το 2017, για παράδειγμα, μια γιγαντιαία βλάβη σε ένα κέντρο δεδομένων της εταιρείας British Airways οδήγησε στην ματαίωση 400 πτήσεων και εγκλώβισε 75.000 επιβάτες στο αεροδρόμιο Χίθροου του Λονδίνου. Μια παρατεταμένη μηχανική βλάβη στους διακομιστές της Amazon θα δημιουργούσε σοβαρό οικονομικό πρόβλημα στη Δύση.
      Σε ένα αδιάκοπα πιο ανταγωνιστικό περιβάλλον, πολλές εταιρείες φιλοξενίας ιστότοπων δεσμεύονται ώστε οι υποδομές τους να λειτουργούν το 99,995% του χρόνου, δηλαδή οι υπηρεσίες τους δεν είναι διαθέσιμες για μόλις 26 λεπτά ετησίως. «Όσον αφορά εκείνους που παθαίνουν συχνά μπλακ-άουτ, απλώς αφήνουν το επάγγελμα», λέει ωμά ο Φιλίπ Λους, πρόεδρος του Institut Datacenter. Για να φτάσουν στην απόλυτη διαθεσιμότητα, οι εταιρείες διακομιστών πολλαπλασιάζουν τις προφυλάξεις. Κατ’ αρχάς φροντίζουν για τον «πλεονασμό» των δικτύων διανομής ενέργειας. «Βρίσκεσαι με δύο παροχές ηλεκτρισμού, δύο γεννήτριες και δύο τεράστιες αίθουσες, μεγέθους δημόσιας βιβλιοθήκης, γεμάτες με μπαταρίες μόλυβδου, για να διασφαλίσεις τη συνέχεια της λειτουργίας μεταξύ της βλάβης και της στιγμής όπου οι γεννήτριες θα αναλάβουν την τροφοδοσία», εξηγεί ο Πολ Μπενουά της Qarnot Computing. Αυτό τo σχέδιο δράσης συνοδεύεται από μια, συχνά γιγαντιαία, αλυσίδα υλικοτεχνικής υποστήριξης.
      Έτσι, οι στέγες πολλών κέντρων δεδομένων, στην ίδια την καρδιά της Νέας Υόρκης, «είναι ιλιγγιώδεις αποφύσεις» που περιέχουν «πύργους ψύξης του νερού για τον κλιματισμό (…), δεξαμενές νερού για την περίπτωση διακοπής, γερανούς για να ανεβάσουν τις γεννήτριες ντίζελ από τον δρόμο… Τα υπόγειά τους είναι επενδυμένα με καλώδια, εξοπλισμένα με δεξαμενές μαζούτ αρκετών εκατοντάδων χιλιάδων λίτρων για να τροφοδοτούν τις γεννήτριες», απαριθμούν η Σεσίλ Ντιγκέ και η Φανί Λοπέζ, δύο ερευνήτριες που διεξήγαγαν μια παγκόσμια έρευνα πάνω στα κέντρα δεδομένων8. Ξεκάθαρα, καταλήγει ο Φιλίπ Λους, «δεν υπάρχει κτίριο όπου το τετραγωνικό μέτρο να κοστίζει περισσότερο απ’ ό,τι σε ένα υψηλού επιπέδου κέντρο δεδομένων».
        «Διακομιστές ζόμπι»
      Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, επιπροσθέτως οι εταιρείες φιλοξενίας ιστότοπων πολλαπλασιάζουν κι αυτές τα κέντρα δεδομένων, όχι όμως χωρίς προηγουμένως να έχουν διασφαλίσει πως τα αντίγραφα των δικτυακών τόπων (οι «ιστότοποι-καθρέφτες») έχουν δημιουργηθεί σε διαφορετική τεκτονική πλάκα! Έτσι, ένας σεισμός δεν θα μπορούσε να μας εμποδίσει να ποστάρουμε το περιεχόμενο του πιάτου μας στο Instagram ή να καθυστερήσει ένα ραντεβού στο Tinder. Κατά τη διάρκεια ενός συνεδρίου που είχε γίνει γύρω στο 2010, μηχανικοί της Google είχαν εξηγήσει πως η υπηρεσία ηλεκτρονικού ταχυδρομείου Gmail αντιγραφόταν έξι φορές, ενώ ο γενικός κανόνας θέλει ένα βίντεο με γατάκια να αποθηκεύεται σε τουλάχιστον επτά κέντρα δεδομένων ανά τον κόσμο. Έτσι, ο κλάδος στοιχειώνεται από «διακομιστές ζόμπι», εξίσου λαίμαργους με τους υπόλοιπους.
      Τέλος, οι εταιρείες φιλοξενίας ιστότοπων υπερμεγεθύνουν τις υποδομές προκειμένου να ανταποκριθούν σε ενδεχόμενες αιχμές της κίνησης. Αποτέλεσμα: «εάν ένας δρομολογητής λειτουργεί στο 60% της ικανότητάς του, είναι το ανώτερο που μπορεί να φτάσει», εκτιμά η ερευνήτρια πληροφορικής Αν-Σεσίλ Οργκερί. Το απότοκο αυτής της υπερβολής είναι μια απίστευτη κακοδιαχείριση της ηλεκτρικής ενέργειας. Μια παλιά έρευνα των «New York Times» (22 Σεπτεμβρίου 2012) αποκάλυπτε πως ορισμένα κέντρα δεδομένων που χρησιμοποιούνταν ελάχιστα ενδεχομένως σπαταλούσαν ακόμα και το 90% του ηλεκτρισμού που κατανάλωναν. Κατά τη διάρκεια ενός συνεδρίου που είχε διεξαχθεί στο Παρίσι στα τέλη του 2019, στο πλαίσιο της έκθεσης Data Centre World (μίας από τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις των επαγγελματιών του cloud), ένα στέλεχος έκανε την εξής απίστευτη δήλωση: «Συνειδητοποιήσαμε πως τα κέντρα δεδομένων θα δεσμεύσουν το ένα τρίτο του ηλεκτρισμού της Μητροπολιτικής Περιφέρειας Παρισίων»9.
      Όσο για το Amazon Web Services, που έχει εγκατασταθεί από το 2017 στην περιφέρεια Ιλ ντε Φρανς, «φέρεται να έχει υπογράψει στη Γαλλία ένα συμβόλαιο παροχής 155 μεγαβάτ ηλεκτρικής ενέργειας, τα οποία μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες μιας πόλης πολλών εκατομμυρίων κατοίκων», αποκαλύπτει ένας ειδικός που προτιμάει να παραμείνει ανώνυμος. Ο κλάδος εκτιμάται ότι σήμερα αντιπροσωπεύει ένα ποσοστό μεταξύ 1% και 3% της παγκόσμιας κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, ένας αριθμός που, λαμβάνοντας υπόψη τον ρυθμό ανάπτυξης του cloud, θα μπορούσε να τετραπλασιαστεί ή να πενταπλασιαστεί μέχρι το 203010. Με άλλα λόγια, καταλήγουν η Σεσίλ Ντιγκέ και η Φανί Λοπέζ, τα κέντρα δεδομένων θα εμφανίζονται «ανάμεσα στους κορυφαίους καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας του 21ου αιώνα»11. Και η κύρια πηγή ενέργειας που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ρεύματος δεν είναι άλλη από το κάρβουνο12.
      Το Διαδίκτυο διαμορφώνει ένα κόσμο όπου η ανθρώπινη δραστηριότητα με την αυστηρή έννοια δεν είναι πια η μόνη που δίνει ζωή στο ψηφιακό σύμπαν. «Οι υπολογιστές και τα διασυνδεδεμένα αντικείμενα επικοινωνούν μεταξύ τους χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Η παραγωγή δεδομένων δεν περιορίζεται πλέον από κάποια εκ μέρους μας ενέργεια», διαβεβαιώνει ο Μάικ Χάζας, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ13. Το φαινόμενο αυτό δημιουργεί βεβαίως έναν περιβαλλοντικό αντίκτυπο… δίχως να είμαστε ικανοί να τον υπολογίσουμε, πόσο μάλλον να τον ελέγξουμε. Εδώ τίθεται ένα ανησυχητικό ερώτημα: σε σχέση με την ψηφιακή δραστηριότητα, μπορεί κάποτε τα ρομπότ να αφήσουν ένα οικολογικό αποτύπωμα ακόμα πιο βαθύ από εκείνο των ανθρώπων; Περισσότερο από το 40% της διαδικτυακής δραστηριότητας ήδη προέρχεται από ρομποτικά προγράμματα ή από άτομα που πληρώνονται για να προκαλέσουν επίπλαστη προσοχή. «Τρολ», «μπότνετ», και «σπάμποτ» στέλνουν ανεπιθύμητα μέιλ, μεγεθύνουν τη διάδοση φημών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή μεγαλοποιούν τη δημοτικότητα ορισμένων βίντεο. Το Διαδίκτυο των Πραγμάτων επιταχύνει βέβαια αυτή τη μη ανθρώπινη δραστηριότητα: το 2023, οι συνδέσεις μεταξύ μηχανημάτων (ονομάζεται και Μ2Μ, από το «machine to machine»), ιδίως εκείνες από τα διασυνδεδεμένα σπίτια και τα «έξυπνα» αυτοκίνητα, υπολογίζεται ότι θα αποτελούν το ήμισυ των συνδέσεων στον Παγκόσμιο Ιστό14. Όσον αφορά τα δεδομένα, το μη-ανθρώπινο στοιχείο έχει ήδη αρχίσει να παράγει περισσότερα από το ανθρώπινο –και συμβαίνει ήδη από το 2012.
      Είναι μόνο η αρχή, αφού στα ρομπότ από εδώ και πέρα απαντούν… άλλα ρομπότ. Από το 2014, τα «παραγωγικά ανταγωνιστικά δίκτυα» λόγου χάρη επιτρέπουν σε λογισμικά να παράγουν πλαστά βίντεο που αντικαθιστούν ένα πρόσωπο ή τροποποιούν τα λόγια μιας προσωπικότητας (τα επονομαζόμενα deepfakes). Και σε αυτά τα δίκτυα αντιτίθενται αλγόριθμοι επιφορτισμένοι με την καταστροφή τους. «Κανένας άνθρωπος δεν έγραψε τους κώδικες για τη δημιουργία τέτοιου περιεχομένου και είναι μηχανήματα που επιστρατεύονται για να ξεσκεπάσουν τα deepfakes. Είναι ένας πόλεμος μεταξύ μηχανών», συνοψίζει ο Λίαμ Νιούκομπ, Βρετανός μηχανικός, ειδικός του διαδικτύου. Άλλο παράδειγμα: προκειμένου να αντικρούσουν τους σπάμερ (που συχνά είναι επίσης ρομπότ), μια νεοζηλανδική εταιρεία δημιούργησε το Re:scam, ένα λογισμικό που ξεκινά μια ατελείωτη συνομιλία με τους αυτοματοποιημένους απατεώνες, ώστε να τους κάνει να χάσουν πολύτιμο χρόνο15. Στον χρηματοπιστωτικό τομέα, η αυτοματοποιημένη κερδοσκοπία αντιπροσωπεύει το 70% των παγκόσμιων συναλλαγών και έως το 40% της αξίας των διαπραγματευόμενων τίτλων. Περάσαμε από ένα δίκτυο που χρησιμοποιείται από και για τους ανθρώπους σε ένα Ίντερνετ το οποίο εκμεταλλεύονται οι μηχανές –ακόμα και για λογαριασμό τους.
      Το σύμπαν των επενδυτικών κεφαλαίων κατοικείται όλο και λιγότερο από χρηματιστές που αντιμάχονται προκειμένου να πραγματοποιήσουν τα μεγαλύτερα κέρδη. Σε αυτό τον κόσμο, υποστηρίζει ο καθηγητής Χουάν Πάμπλο Παρντό-Γκουέρρα, συγγραφέας ενός σχετικού βιβλίου, «τα άτομα παίζουν, στην καλύτερη περίπτωση, έναν περιορισμένο ρόλο»16… Ένας παλαιός αναλυτής θεωρεί πως «η απόλυτη φαντασίωση των ποσοτικών επενδυτικών κεφαλαίων είναι να μην έχουν σχεδόν καθόλου εργαζόμενους, οι οποίοι ούτως ή άλλως θα πατούν μερικά κουμπιά κάθε τόσο έτσι ώστε να λειτουργούν τα πάντα». Μαντεύουμε τη συνέχεια… «Μόλις όλη αυτή η υποδομή λειτουργήσει, δεν θέλει και πολλή φαντασία για να πεις: “Ίσως ο υπολογιστής θα μπορούσε να πάρει μόνος του την επενδυτική απόφαση”», προβλέπει ο Μάικλ Κερνς, καθηγητής της θεωρίας της πληροφορικής.
      Δίπλα στα επενδυτικά κεφάλαια που αποκαλούμε «ενεργητικά», όπου οι αγοραπωλησίες ακόμα διεξάγονται σε μεγάλο βαθμό από ανθρώπους, πολλαπλασιάζονται και τα «παθητικά» κεφάλαια, όπου οι χρηματιστηριακές πράξεις μπαίνουν σταδιακά στον αυτόματο πιλότο. Συχνά έχει να κάνει με διαπραγματεύσιμα αμοιβαία κεφάλαια (index funds), τα οποία ακολουθούν χρηματιστηριακούς δείκτες (για παράδειγμα το S&P 500, βασισμένο στις 500 μεγαλύτερες επιχειρήσεις των αμερικανικών χρηματιστηρίων) και επενδύουν μακροπρόθεσμα στις εταιρείες που συμμετέχουν σε αυτούς. Εδώ συναντάμε την BlackRock, τη Vanguard, τη Renaissance Technologies ή ακόμα την Two Sigma. Οι επενδύσεις που πραγματοποιούνται από παθητικά κεφάλαια ξεπερνούν σήμερα στις ΗΠΑ εκείνες της ενεργητικής διαχείρισης 17. Με αυτόν τον τρόπο, το σύνολο της οικονομίας γίνεται, όλο και περισσότερο, ένα ζήτημα γραμμών κώδικα, αλγορίθμων και υπολογιστών.
        Ένα ρομπότ στο διοικητικό συμβούλιο
      Τα επενδυτικά κεφάλαια που κατευθύνονται από μηχανές προκαλούν πλέον μεγαλύτερες καταστροφές στο περιβάλλον από εκείνα που επιβλέπονται από ανθρώπους. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει ο Τόμας Ο’Νιλ, ένας ερευνητής που διεξήγαγε από το 2018 μια έρευνα για λογαριασμό της βρετανικής οργάνωσης InfluenceMap18. Μελετώντας ιδίως τα παθητικά επενδυτικά κεφάλαια που διαχειρίζεται η BlackRock, παρατηρεί πως το 2018 είχαν καταγράψει «μια “ένταση άνθρακα” άνω των 650 τόνων ανά εκατομμύριο δολάρια, τη στιγμή που τα ενεργητικά κεφάλαια (…) παρουσιάζουν μια πολύ κατώτερη ένταση, της τάξης των 300 τόνων ανά εκατομμύριο δολάρια». Σύμφωνα με την εκτίμηση του ερευνητή, το σύνολο των παθητικών κεφαλαίων παγκοσμίως έχει υπερεκτεθεί στα ορυκτά καύσιμα, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από τα ενεργητικά κεφάλαια. Προγραμματισμένα να παράγουν κέρδος και όχι να προλαμβάνουν το λιώσιμο των πάγων, τα αλγοριθμικά επενδυτικά κεφάλαια επιταχύνουν την κλιματική κρίση.
      Βεβαίως, με διαφορετικές ρυθμίσεις θα μπορούσαν να ευνοούν τη μείωση των εκπομπών άνθρακα – σε μια τέτοια λύση όμως, οι επικεφαλής αυτών των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων αντιπαραθέτουν τις δεσμεύσεις που έχουν απέναντι στους πελάτες τους, τους οποίους βαρύνει, όπως ισχυρίζονται, η ευθύνη των επενδύσεών τους. Σύντομα η ερώτηση ίσως να μην τίθεται καν. Το 2017, ένα επενδυτικό κεφάλαιο με βάση το Χονγκ Κονγκ, το Deep Knowledge Ventures, ανακοίνωσε τον διορισμό ενός ρομπότ ονόματι Vital στο διοικητικό συμβούλιό του19, μέχρι του σημείου καμία απόφαση να μην οριστικοποιείται χωρίς προηγουμένως να έχει ληφθεί υπόψη η ανάλυσή του. Όσο για την αμερικανική εταιρεία EquBot, θα βασίζεται από εδώ και πέρα στις υπηρεσίες μιας «τεχνητής νοημοσύνης» ξεπερνώντας «τις ψυχολογικές και συναισθηματικές αδυναμίες που παρεμποδίζουν την ανθρώπινη λογική»20, όπως δηλώνει ο ιδρυτής της εταιρείας.
      Ποιος θα είναι ο οικολογικός αντίκτυπος ενός κόσμου στον οποίο σμήνη από αυτόνομα αυτοκίνητα θα διασχίζουν άδεια τις κοιμισμένες πόλεις και αρμάδες λογισμικών θα συγκρούονται μεταξύ τους στο διαδίκτυο, εικοσιτέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο, ενόσω εμείς θα ασχολούμαστε με τα χόμπι μας; Θα είναι κολοσσιαίος –πιθανότατα μεγαλύτερος από το σύνολο της ψηφιακής ρύπανσης με ανθρώπινη προέλευση. Μια ένδειξη για αυτό: πρόσφατα, ερευνητές υπολόγισαν πως η τροφοδότηση μιας τεχνητής νοημοσύνης με σημαντικούς όγκους δεδομένων μπορεί να προκαλέσει τόσες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα όσες πέντε αυτοκίνητα κατά τη διάρκεια ολόκληρου του κύκλου ζωής τους21. Πέρα από όλα αυτά, η επικέντρωση στις σημερινές επιπτώσεις της ψηφιακής συμπεριφοράς μας κινδυνεύει να αποδειχθεί μάταιη και απατηλή, καθώς ο ερχομός του 5G αλλάζει ριζικά τα δεδομένα.
      Οι ψηφιακές τεχνολογίες είναι ο καθρέφτης των σύγχρονων ανησυχιών μας, της καινούργιας οικολογικής αγωνίας μας. Κουβαλούν ωστόσο απίστευτες ελπίδες για την πρόοδο της ανθρωπότητας. Με τη χρήση τους, θα επιμηκύνουμε το προσδόκιμο ζωής των ανθρώπων, θα εξερευνήσουμε την αρχή του σύμπαντος, θα γενικεύσουμε την πρόσβαση στην εκπαίδευση και θα κατασκευάσουμε τα πρωτόκολλα αντιμετώπισης των επόμενων πανδημιών. Θα προκαλέσουν ακόμα και εξαιρετικές οικολογικές πρωτοβουλίες.
      Για πρώτη φορά στην ιστορία, μια γενιά κινητοποιείται για να «σώσει» τον πλανήτη, να φέρει τα κράτη ενώπιον της δικαιοσύνης για την απραξία τους μπροστά στην κλιματική κρίση και να ξαναφυτέψει δέντρα. Γονείς αναστενάζουν λέγοντας πως έχουν «τρεις Γκρέτα Τούνμπεργκ στο σπίτι», που σηκώνουν το ανάστημά τους ενάντια στην κατανάλωση κρέατος, στο πλαστικό και στα αεροπορικά ταξίδια. Ταυτόχρονα, αυτή η γενιά προσφεύγει πολύ περισσότερο από τις άλλες στο διαδικτυακό εμπόριο, στην εικονική πραγματικότητα και στα βιντεοπαιχνίδια. Ξετρελαίνεται για διαδικτυακά βίντεο και δεν γνωρίζει άλλον κόσμο πέρα από εκείνον της υψηλής τεχνολογίας.
      Πρέπει να εγκαταλείψουμε κάθε αφέλεια τη στιγμή που εμπλεκόμαστε στη μεγάλη μάχη του καινούργιου αιώνα: η ψηφιακότητα, όπως ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια μας, στη συντριπτική πλειοψηφία της δεν τίθεται στην υπηρεσία του πλανήτη και του κλίματος. Καθώς όμως αποτελεί έναν παράγοντα σε μεταβατική φάση, είναι παραδόξως αυτή που, περισσότερο από όλους τους άλλους, θα μας εκσφενδονίσει πέρα από τα φυσικά και βιολογικά όρια του κοινού σπιτιού μας.
          «Lean ICT: pour une sobriété numérique», έκθεση της ομάδας υπό την διεύθυνση του Hugues Ferreboeuf για λογαριασμό του οργανισμού The Shift Project, Παρίσι, Οκτώβριος 2018. «#SMARTer2030 opportunity: ICT solutions for 21st century challenges», GeSI και Accenture Strategy, Βρυξέλλες, 2015. «Clicking clean: Who is winning the race to build a green Internet?», Greenpeace International, Άμστερνταμ, 2017. «Lean ICT: pour une sobriété numérique», ό.π. Εκτός αν ορίζεται διαφορετικά, οι δηλώσεις προέρχονται από συνεντεύξεις με τον συγγραφέα. Michael Ritthoff, Holger Rohn και Christa Liedtke, «Calculating MIPS: Resource productivity of products and services», Wuppertal Spezial 27e, Ινστιτούτο Wuppertal για το Κλίμα, το Περιβάλλον και την Ενέργεια, Ιανουάριος 2002. Frédéric Bordage, Aurélie Pontal, Ornella Trudu, «Quelle démarche Green IT pour les grandes entreprises françaises?», μελέτη του WeGreen IT σε συνεργασία με το WWF Γαλλίας, Οκτώβριος 2018. Cécile Diguet και Fanny Lopez, «L’impact spatial et énergétique des data centers sur les territoires», έκθεση της l’Agence de l’environnement et de la maîtrise de l’énergie (Ademe), Ανζέρ, Φεβρουάριος 2019. Παρέμβαση του José Guignard, στελέχους του Gaz réseau distribution France (GRDF), Data Centre World, Νοέμβριος 2019. Ben Tarnoff, «To decarbonize we must decomputerize: Why we need a Luddite revolution», «The Guardian», Λονδίνο, 18 Σεπτεμβρίου 2019. Cécile Diguet και Fanny Lopez, ό.π. Βλ. Sébastien Broca, «Τεχνολογίες του αύριο, ενέργεια του χθες: Ο ψηφιακός κόσμος δουλεύει με κάρβουνο», «Le Monde diplomatique – ελληνική έκδοση», 5 Απριλίου 2020, monde-diplomatique.gr. Mike Hazas, παρέμβαση στο συνέδριο «Drowning in data – digital pollution, green IT, and sustainable access», EuroDIG, Ταλίν (Εσθονία), 7 Ιουνίου 2017. «Cisco Annual Internet Report (2018-2023) White Paper», Σαν Χοσέ (ΗΠΑ), ενημερώθηκε στις 9 Μαρτίου 2020. James Vincent, «Send scam emails to this chatbot and it’ll waste their time for you», The Verge, Ουάσιγκτον, 10 Νοεμβρίου 2017. Juan Pablo Pardo-Guerra, «Automating Finance: Infrastructures, Engineers, and the Making of Electronic Markets», Cambridge University Press, 2019. «The passives problem and Paris goals: How index investing trends threaten climate action», έκθεση του Sunrise Project, Σάρι Χιλς (Αυστραλία), 2020. «Who owns the world of fossil fuels? A forensic look at the operators and shareholders of the listed fossil fuel reserves», InfluenceMap, Λονδίνο, Δεκέμβριος 2018 (ενημερώθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2019). Nicky Burridge, «Artificial intelligence gets a seat in the boardroom», «Nikkei Asia», Tόκιο, 10 Μαΐου 2017. Conrad De Aenlle, «A.I. has arrived in investing. Humans are still dominating», «The New York Times», 12 Ιανουαρίου 2018. Karen Hao, «Training a single AI model can emit as much carbon as five cars in their lifetimes», MIT Technology Review, Στάνφορντ, ΗΠΑ, 6 Ιουνίου 2019.
      Περισσότερα...

      1266 • 1

    6. Αρθρογραφία

      Ο Αμαζόνιος πλέον εκπέμπει περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από όσο απορροφά

      Engineer

      Το τροπικό δάσος του Αμαζονίου εκπέμπει πλέον περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από όσο έχει τη δυνατότητα να απορροφήσει, επιβεβαίωσαν για πρώτη φορά οι επιστήμονες.
      Σύμφωνα με την έκθεσή τους, οι επιπλέον της απορρόφησης εκπομπές φτάνουν το ένα δισεκατομμύριο τόνους τον χρόνο. Προηγούμενα, το τροπικό δάσος αποτελούσε «συλλέκτη άνθρακα», απορροφώντας τμήμα των εκπομπών που βρίσκονται πίσω από την κλιματική αλλαγή.
      Το μεγαλύτερο κομμάτι των εκπομπών προκαλείται από τις πυρκαγιές, πολλές από τις οποίες είναι αποτέλεσμα εμπρησμών με σκοπό την αποψίλωση για την παραγωγή κρέατος και σόγιας. Πέρα όμως από τις πυρκαγιές, οι υψηλότερες θερμοκρασίες και οι αυξανόμενες περίοδοι ξηρασίας κάνουν το δάσος του Αμαζονίου να απορροφά λιγότερο και να εκπέμπει περισσότερο CO2.
      Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μικρά αεροσκάφη για να πετάξουν πάνω από τον Αμαζόνιο και να καταγράψουν τα επίπεδα CO2 σε ύψος έως 4.500 μέτρων κατά την τελευταία δεκαετία. Προηγούμενες έρευνες που υποδείκνυαν το ίδιο αποτέλεσμα είχαν βασιστεί σε δορυφορικά δεδομένα, που μπορούν να αλλοιωθούν λόγω της συννεφοκάλυψης, ή μετρήσεις στο επίπεδο του εδάφους, που μπορούν να καλύψουν μόνο ένα μικροσκοπικό κομμάτι της γιγαντιαίας έκτασης του δάσους.
      Οι επιστήμονες δήλωσαν πως η ανακάλυψη ότι κομμάτι του Αμαζονίου εκπέμπει διοξείδιο του άνθρακα ακόμα και άνευ πυρκαγιών ήταν ιδιαίτερα ανησυχητική. Το πιθανότερο είναι πως πρόκειται για το αποτέλεσμα της εκτεταμένης αποψίλωσης και των πυρκαγιών που κάνουν το δάσος πιο ευπαθές. Τα δέντρα παράγουν μεγάλο τμήμα της ετήσιας βροχόπτωσης της περιοχής, άρα η λιγόστευση των δέντρων προκαλεί πιο έντονες περιόδους ξηρασίας, καύσωνες, περισσότερους θανάτους δέντρων και φωτιές.
      Η κυβέρνηση της Βραζιλίας του προέδρου Ζαΐρ Μπολσονάρο έχει ενθαρρύνει την επιπλέον αποψίλωση του Αμαζονίου, που έφτασε σε υψηλό 12ετίας, ενώ οι πυρκαγιές τον περασμένο Ιούνιο βρέθηκαν στο υψηλότερο επίπεδό τους από το 2007.
      Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature, αναφέρει πως οι πυρκαγιές παράγουν περίπου 1,5 δισ. τόνους CO2 ανά έτος, με το δάσος να απορροφά περίπου μισό δισ. Το 1 δισ. τόνων που μένει στην ατμόσφαιρα αντιστοιχεί στις ετήσιες εκπομπές της Ιαπωνίας, του πέμπτου μεγαλύτερου ρυπαντή στον κόσμο.
      «Στα νοτιοανατολικά, το δάσος δεν αναπτύσσεται πλέον πιο γρήγορα από ό,τι πεθαίνει. Αυτό είναι κακό — το να έχουμε τον πιο αποτελεσματικό απορροφητή άνθρακα στον πλανήτη να αλλάζει σε πηγή άνθρακα, σημαίνει πως πρέπει να εξαλείψουμε τη χρήση ορυκτών καυσίμων πιο γρήγορα από ό,τι νομίζαμε», δήλωσε ο καθηγητής Σκοτ Ντένινγκ, του Πανεπιστημίου της Πολιτείας του Κολοράντο.
      «Φανταστείτε να μπορούσαμε να απαγορεύσουμε τις πυρκαγιές στον Αμαζόνιο — θα μπορούσε να είναι συλλέκτης άνθρακα», είπε η Λουτσιάνα Γκάτι, του Εθνικού Ινστιτούτου Διαστημικής Έρευνας της Βραζιλίας, που ηγήθηκε της έρευνας. «Όμως κάνουμε το αντίθετο — επιταχύνουμε την κλιματική αλλαγή».
      «Το χειρότερο κομμάτι είναι πως δεν χρησιμοποιούμε την επιστήμη για να λάβουμε αποφάσεις», προσέθεσε. «Οι άνθρωποι νομίζουν πως η μετατροπή περισσότερης γης σε αγροτική θα σημαίνει περισσότερη παραγωγικότητα, αλλά στην πραγματικότητα χάνουμε παραγωγικότητα λόγω της αρνητικής επίδρασης στη βροχόπτωση».
      Η άποψη αυτή επιβεβαιώνεται και από έρευνα που δημοσιεύτηκε την περασμένη Παρασκευή, σύμφωνα με την οποία η βραζιλιάνικη βιομηχανία σόγιας χάνει 3,5 δισ. δολάρια τον χρόνο λόγω της άμεσης αύξησης ακραίας ζέστης που ακολουθεί την καταστροφή του δάσους.
      Περισσότερα...

      1832 • 1

    7. Αρθρογραφία

      Εξαμηνιαία αποτύπωση οικονομικού κλίματος στις μικρές επιχειρήσεις - Φεβρουάριος 2021

      Engineer

      Η εξαμηνιαία έρευνα οικονομικού κλίματος για τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, η οποία διενεργείται συστηματικά από τον Μάιο του 2009, αποτελεί την δεύτερη που διεξάγεται υπό τις πρωτοφανείς συνθήκες που έχει διαμορφώσει η υγειονομική κρίση.
      Ο γενικός δείκτης οικονομικού κλίματος το Β εξάμηνο του 2020 διατηρείται σε εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο καθώς διαμορφώνεται στις 20,1 μονάδες.

      Η έρευνα αναδεικνύει σοβαρές διαφοροποιήσεις μεταξύ των επιχειρήσεων. Η πανδημική κρίση δεν επηρεάζει με την ίδια ένταση όλες τις επιχειρήσεις. Ιδιαίτερα οι επιχειρήσεις που έχουν αναστείλει τη λειτουργία τους με κρατική εντολή βρίσκονται σε εξαιρετικά δυσμενή θέση.
      Το παρατεταμένο διάστημα που διατηρείται το απαγορευτικό για τη λειτουργία μεγάλου μέρους της οικονομικής δραστηριότητας, σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα που υπάρχει για τον χρόνο που τελικά θα απαιτηθεί για να επιστρέψουμε σε κάποιας μορφής κανονικότητα, φαίνεται πως επιβαρύνει εκθετικά την κατάσταση της πλειοψηφίας των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων.
      Απαιτείται ένα συνεκτικό σχέδιο υποστήριξης των επιχειρήσεων, ιδιαίτερα εκείνων που πλήττονται δυσανάλογα από τις επιπτώσεις της υγειονομικής κρίσης, για το διάστημα της σταδιακής επανεκκίνησης της ελληνικής οικονομίας. Το σχέδιο δράσης για την επόμενη μέρα θα πρέπει να εξυπηρετεί 2 δέσμες μέτρων:
      1η δέσμη: Επαρκή ενίσχυση της ρευστότητας των επιχειρήσεων για να μπορέσουν να επανεκκινήσουν. Ένα μέρος της χρηματοδότησης αυτής θα πρέπει να αφορά την κάλυψη των οφειλών που δημιουργήθηκαν κατά την διάρκεια της πανδημίας και να έχει τη μορφή της επιδότησης.
      2η δέσμη: Προγράμματα επιδότησης του μη μισθολογικού ή/και του μισθολογικού κόστους για την διατήρηση των θέσεων εργασίας.
      Ταυτότητα έρευνας: Η παρούσα έρευνα είναι η πρώτη για το 2021 που διεξάγει το Ινστιτούτο Μικρών Επιχειρήσεων της ΓΣΕΒΕΕ σε εξαμηνιαία βάση από τον Μάιο του 2009 . Οι τηλεφωνικές συνεντεύξεις διενεργήθηκαν από την εταιρία MARC AE σε πανελλαδικό δείγμα 801 πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων (0-49 άτομα προσωπικό), στο διάστημα 10-24 Φεβρουαρίου 2021. Η έρευνα έχει ως βασικό στόχο την αποτύπωση του οικονομικού κλίματος στις πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις, στους κλάδους της μεταποίησης, του εμπορίου και των υπηρεσιών, που αποτελούν το 99,6% των επιχειρήσεων στην Ελλάδα. Τα ευρήματα αυτής της έρευνας μπορούν να συγκριθούν με τα αντίστοιχα των προηγούμενων ερευνών (Μάιος 2009 - Ιούλιος 2020). Οι έρευνες αυτές αποτελούν το μοναδικό εργαλείο, σε πανελλαδικό επίπεδο, για την καταγραφή της κατάστασης και της πορείας του μεγαλύτερου τμήματος της πραγματικής οικονομίας στην Ελλάδα. Τα πρωτογενή δεδομένα οικονομικών και επιχειρηματικών προσδοκιών χρησιμοποιούνται από την Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (SME United) για την κατασκευή των δεικτών ευρωπαϊκού οικονομικού κλίματος και είναι συγκρίσιμα με τα στοιχεία άλλων χωρών της ΕΕ. Οπως και στις προηγούμενες έρευνες, έτσι και τώρα, υπάρχει μια σαφής καταγραφή των τάσεων του οικονομικού κλίματος καθώς και η παρακολούθηση των βασικών δεικτών λειτουργίας των μικρών επιχειρήσεων κατά το 2ο εξάμηνο του 2020, ενώ παράλληλα επιχειρείται οικονομική πρόβλεψη για το 1ο εξάμηνο του 2021.
      Το παραδοτέο υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Παρεμβάσεις της ΓΣΕΒΕΕ για τη συστηματική παρακολούθηση και πρόγνωση αλλαγών του παραγωγικού και επιχειρηματικού περιβάλλοντος των μικρομεσαίων επιχειρήσεων» με κωδικό ΟΠΣ 5003864. Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα & Καινοτομία 2014-2020».
      Σχετικά Αρχεία
       Παρουσίαση έρευνας - 2020  Infographic - Η έρευνα με μία ματιά
      Περισσότερα...

      655 • 0

    8. Αρθρογραφία

      Δώδεκα (12) προτάσεις για αντιπλημμυρική θωράκιση

      Engineer

      Κατά τη διάρκεια του πρωτοφανούς ακραίου και καταστροφικού φαινομένου «Daniel», με βάση τα στοιχεία του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ιστοσελίδα www.meteo.gr ), καταγράφηκαν μέγιστες 24ωρες βροχοπτώσεις σε σταθμούς της Θεσσαλίας τουλάχιστον ίσες με τον μέσο ετήσιο υετό. Για παράδειγμα στις 5/9/23, στον Σταθμό «Βόλος» καταγράφηκαν 450,8 mm και στον Σταθμό «Πορταριά» 761,9 mm, ποσά που προσεγγίζουν το 90% και το 120% περίπου της μέσης ετήσιας βροχόπτωσης, αντίστοιχα. Το φαινόμενο «Daniel» στη Θεσσαλία, σε ύψος, ένταση και έκταση ξεπέρασε κατά πολύ το αντίστοιχο του «Ιανού» (Σεπτέμβριος 2020), με παραπάνω από 700.000 στρέμματα να πλημμυρίζουν, σε σχέση με τα 150.000 στρέμματα της αντίστοιχης πλημμύρας του Ιανού.
      Από πλευράς στατιστικής, το φαινόμενο χαρακτηρίζεται ως εξαιρετικά σπάνιο φαινόμενο που συνιστά «βιβλική καταστροφή». Τέτοια φαινόμενα Μεσογειακών Κυκλώνων – Medicanes, που είναι μικρογραφίες σε ένταση και έκταση των τροπικών κυκλώνων, όπως ο «Ιανός» προ τριετίας και ο «Daniel» σήμερα, αναμένεται να απαντώνται όλο και πιο συχνά σύμφωνα με τους μετεωρολόγους, εξαιτίας της ανόδου της θερμοκρασίας της θάλασσας της Μεσογείου. Συνεπώς, η σφοδρότητα και η επαναληψιμότητα των καταιγίδων και των επακόλουθων πλημμυρών, αναμένεται να αυξηθεί.
      Από την άλλη πλευρά, όμως, δεν μπορούμε ως Κοινωνία και Πολιτεία να θεωρήσουμε όλα τα ακραία φαινόμενα ως απότοκα της κλιματικής αλλαγής και να απαλλασσόμαστε από ευθύνες και δράσεις, γιατί ζούμε στη νέα παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής και τα αντιμετωπίζουμε όλο και πιο συχνά. Αρχικά χρειάζεται αλλαγή στη νοοτροπία αντιμετώπισης αυτών των φαινομένων με τη λογική της πρόληψης. Μερικές σκέψεις προς την κατεύθυνση αυτή, θα μπορούσαν να είναι οι παρακάτω:
      α) τακτική συντήρηση και καθαρισμός των υδραυλικών έργων.
      http://greenagenda.gr/wp-content/uploads/2023/09/thes4-800-x-451.jpg Τόνοι φερτών υλών και κλαδιών μείωσαν την παροχετευτικότητα του ποταμού Κραυσίδωνα στο κέντρο του Βόλου (11/9, Γέφυρα ΟΣΕ- Οδός Παπαδιαμάντη)
      β) καθαρισμός των χειμάρρων, με σεβασμό στο ποτάμιο οικοσύστημα και την παρόχθια βλάστηση, χωρίς οριζόντια αποξήλωση και καταστροφή της χλωρίδας, όπου μετατοπίζεται το πρόβλημα της πλημμύρας στα κατάντη.
      γ) ενίσχυση των έργων ορεινής υδρονομίας, τα οποία συγκρατούν μεγάλες ποσότητες νερού και φερτών υλών και δρουν ανασταλτικά προς τα πλημμυρικά φαινόμενα. Αυτό απαιτεί ενίσχυση του ρόλου των Δασικών Υπηρεσιών και των Δασαρχείων, τα οποία αποδυναμώθηκαν σημαντικά τα τελευταία χρόνια.
      δ) εφαρμογή των θεσμοθετημένων και εγκεκριμένων μελετών – σχεδίων διαχείρισης του πλημμυρικού κινδύνου στα υδατικά διαμερίσματα της χώρας που ολοκληρώθηκαν το έτος 2018. Με βάση τα σχέδια αυτά, είχαν επισημανθεί οι περιοχές πλημμύρας, για περιόδους επαναφοράς Τ = 50, 100 και 1000 ετών, οι οποίες σχεδόν ταυτίζονται με τις περιοχές της πλημμύρας που προκλήθηκε από τον Daniel,
      ε) εφαρμογή των master plan, για τις περιοχές που έχουν ήδη εκπονηθεί και η εκπόνηση νέων σε περιοχές που χρήζουν άμεσης προστασίας, εξειδικεύοντάς τα παραπάνω σχέδια διαχείρισης του πλημμυρικού κινδύνου, σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας και Δήμου. Σε αυτά, θα πρέπει προβλέπονται και ζώνες ελεγχόμενου πλημμυρισμού σε χώρους παλαιοκοιτών των ποταμών (όπου αυτό είναι εφικτό από πλευράς χωροταξίας) και άλλα επιχειρησιακά μέτρα, όπως η ελεγχόμενη θραύση αναχωμάτων, με γνώμονα την προστασία αρχικά των ανθρώπινων ζωών και στη συνέχεια των περιουσιών και της τοπικής οικονομίας.
      στ) διάνοιξη ρεμάτων που έχουν υπογειοποιηθεί με πλακοσκεπείς οχετούς ή έχουν μπαζωθεί ή τσιμεντοποιηθεί εντός σχεδίων πόλεων και αποκατάσταση της κοίτης, στο πλαίσιο του εφικτού από πλευράς χωροταξίας.
      http://greenagenda.gr/wp-content/uploads/2023/09/thes2-800-x-450.jpg Λεπτόκοκκα φερτά υλικά στις εκβολές του Κραυσίδωνα (13/9, οκτώ ημέρες μετά την έντονη βροχόπτωση)
      ζ) χρήση κατάλληλων υλικών – κυβολίθων – εντός των σχεδίων πόλεων, για μείωση της στεγανοποίησης του εδάφους, η οποία οδηγεί σε επιφανειακή απορροή με πολύ μεγάλη ταχύτητα, αδυναμία διήθησης του νερού και έντονη διαβρωτικότητα.
      η) σε περιπτώσεις καταστροφών, ανακατασκευή των υδραυλικών έργων με βάσει υδρολογικούς υπολογισμούς των νέων δεδομένων των όμβριων καμπύλων (ΥΠΕΚΑ, 2016).
      θ) η χρήση της Περιόδου Επαναφοράς – Σχεδιασμού ενός υδραυλικού έργου, μπορεί να είναι επαυξημένη σε σχέση με το προηγούμενο παρωχημένο θεσμικό πλαίσιο του Π.Δ. 696/74. Για παράδειγμα, σε μία γέφυρα Εθνικής Οδού, όπου η Περίοδος Επαναφοράς λαμβάνεται ίση με Τ = 100 έτη, εάν ληφθεί ίση με 1000 έτη, η προσαύξηση της παροχής σχεδιασμού θα είναι της τάξης του 33%, και αν ληφθεί ίση με 10000 έτη, η αντίστοιχη προσαύξηση θα είναι της τάξης του 67%, κάτι που δεν καθιστά απαγορευτικό το κόστος κατασκευής ενός έργου. Σε συνδυασμό, μάλιστα, και με το κόστος των καταστροφών που αναμένεται να προλάβει, θα έπρεπε να προκρίνεται μία τέτοια λύση.
      η) αυστηρός έλεγχος στις αλλαγές των χρήσεων γης και ιδιαίτερα σε περιπτώσεις καταπατήσεων – μπαζωμάτων και επιχωματώσεων – παραποτάμιων περιοχών.
      http://greenagenda.gr/wp-content/uploads/2023/09/thes1-800-x-451.jpg Η 2ας Νοεμβρίου στον Βόλο θυμίζει βομβαρδισμένο τοπίο (11/9)
      θ) εκπαίδευση στους μαθητές και στους πολίτες σε ότι αφορά τον κίνδυνο της πλημμύρας και την προστασία μας από αυτόν, όπως καθιερώθηκε σταδιακά μετά τον μεγάλο σεισμό της Θεσσαλονίκης το 1978 για θέματα προστασίας από το σεισμικό κίνδυνο. Να τονιστεί εδώ ότι ο πλημμυρικός κίνδυνος είναι κάτι που μπορεί να προβλεφθεί με μεγάλη ακρίβεια σε σχέση με τον σεισμικό κίνδυνο, για τον οποίον δεν μπορεί να γίνει πρόβλεψη.
      ι) εγκατάσταση ολοκληρωμένων συστημάτων έγκαιρης πρόγνωσης πλημμυρικών φαινομένων, σε συνδυασμό με την πρόγνωση του καιρού και του ύψους των βροχοπτώσεων, τα οποία θα ενημερώνουν για το πού και πότε θα παρουσιαστεί το πλημμυρικό φαινόμενο, ώστε να δίνεται χρόνος για την ασφαλή απομάκρυνση και προστασία του πληθυσμού.
      Με τέτοια κατακλυσμιαία φαινόμενα, βέβαια, όπου ξεπεράστηκε κατά πολύ η Περίοδος Επαναφοράς και Σχεδιασμού των υδραυλικών έργων, ακόμα κι αν τηρούνταν τα παραπάνω, η πλημμύρα θα ήταν αναπόφευκτη, αλλά θα μπορούσε τουλάχιστον να μετριαστεί το μέγεθος της καταστροφής και να αποφευχθούν και οι ανθρώπινες απώλειες. Τέλος, σε ό,τι αφορά το οικονομικό μέγεθος των ζημιών, ίσως θα πρέπει να γίνει κοινός τόπος η ασφάλιση των κατοικιών από φυσικές καταστροφές. Τα ποσά, συνήθως, είναι της τάξης των 100 – 200 € ετησίως, τάξεις μεγέθους κάτω από τα ποσά των επαπειλούμενων φυσικών καταστροφών και επειδή το κράτος αδυνατεί να ανταπεξέλθει στα μεγέθη αυτά και υπάρχει πολύ χρονοβόρα γραφειοκρατική διαδικασία, αξίζει τον κόπο μία μικρή οικονομική θυσία, όπως ακριβώς συμβαίνει σε προηγμένες χώρες του εξωτερικού.
      *Ο Άρης Ψιλοβίκος είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, διευθυντής του Εργαστηρίου Οικοϋδραυλικής & Διαχείρισης Εσωτερικών Υδάτων, Ιδρυματικός Εκπρόσωπος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στο Δίκτυο Climpact για την κλιματική αλλαγή και πρόεδρος της Ελληνικής Υδροτεχνικής Ένωσης
      **Κεντρική φωτογραφία:Έντονη πρανική διάβρωση στον ποταμό Κραυσίδωνα και καταστροφές οικιών λίγο πριν τη γέφυρα προς Κουκοράβα (11/9)
      Περισσότερα...

      2422 • 0

    9. Αρθρογραφία

      Όλοι οι αγωγοί τροφοδοσίας της Ευρώπης με φυσικό αέριο από την Ρωσία

      Engineer

      Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η Ευρωπαϊκή Ένωση έθεσε ως στόχο να καταργήσει σταδιακά όλες τις ρωσικές εισαγωγές ενέργειας έως το 2027. Εντούτοις, η εκτίναξη των τιμών και το ενδεχόμενο να παραμείνει η Ευρώπη δέσμια των απειλών διακοπής της τροφοδοσίας, καθιστά επιτακτική την ταχύτερη δυνατή απεξάρτηση από το ρωσικό πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άνθρακα.
      Πόσο εφικτό είναι κάτι τέτοιο; Θα φανεί στην πράξη. Προς το παρόν και για το προσεχές μέλλον, πάντως, η Ευρώπη είναι ενεργειακά εξαρτημένη από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες. Το φυσικό αέριο και εν μέρει το πετρέλαιο φτάνει από τη Ρωσία, μέσα από ένα περίπλοκο δίκτυο αγωγών.
      Η Ρωσία παρέχει παραπάνω από το ένα τρίτο του φυσικού αερίου που καταναλώνει η Ευρώπη και παράλληλα παραμένει μια από τις κυριότερες πηγές προμήθειας πετρελαίου στη Γηραιά Ήπειρο. Η ΕΕ εισάγει φυσικό αέριο και από Νορβηγία, Βρετανία και Ολλανδία, αλλά τα αποθέματα των τριών αυτών χωρών εξαντλούνται. Έτσι, η Ρωσία παραμένει ο βασικότερος ενεργειακός τροφοδότης της Ευρώπης, καθώς την προμηθεύει με 158 δισ. μετρικούς τόνους φυσικού αερίου.
      Είναι ενδεικτικό ότι το 50% του φυσικού αερίου που εισάγει η Γερμανία προέρχεται από τη Ρωσία. Η Γαλλία καλύπτει τον ενεργειακό της εφοδιασμό από την Ρωσία κατά 25%, λόγω του γεγονότος ότι στηρίζεται περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα στην πυρηνική ενέργεια. Η εξάρτηση της Ιταλίας από το ρωσικό φυσικό αέριο αγγίζει το 46%.
      Μικρότερες χώρες, όπως η Σερβία, η Βόρεια Μακεδονία, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η Μολδαβία, η Φινλανδία και η Λετονία εξαρτώνται ακόμα περισσότερο από από το ρωσικό φυσικό αέριο. Σε κάποιες περιπτώσεις, η εξάρτηση υπερβαίνει και το 90%. Σημαντική είναι και η εξάρτηση της Ελλάδας. Αντιθέτως, το Ηνωμένο Βασίλειο αντλεί το ήμισυ των ενεργειακών του αναγκών σε φυσικό αέριο από εγχώριες πηγές, ενώ κύριοι προμηθευτές του από το εξωτερικό είναι η Νορβηγία και το Κατάρ. Λόγω της γεωγραφικής θέσης της, η Ισπανία τροφοδοτείται κυρίως από την Αλγερία και τις ΗΠΑ.
      Ο υποθαλάσσιος Nord Stream 1
      Στην Ευρώπη υπάρχουν οι εν ενεργεία αγωγοί, οι αγωγοί που περιμένουν έγκριση, οι αγωγοί που βρίσκονται υπό κατασκευή και τέλος όσοι αγωγοί δεν λειτουργούν πια. Σημαντικός λειτουργικός αγωγός είναι ο υποθαλάσσιος Nord Stream 1, ο οποίος τροφοδοτεί απευθείας τη Γερμανία με ρωσικό φυσικό αέριο, μέσω της Βαλτικής Θάλασσας.
      Έκανε πρεμιέρα το 2011, αλλά το σχέδιο κατασκευής του ξεκίνησε την δεκαετία 1990. Η κατασκευή του, που κόστισε 7,4 δισ. ευρώ, πραγματοποιήθηκε από κοινοπραξία τεσσάρων κορυφαίων εταιρειών, με πρώτη τη ρωσική Gazprom (51%). Το 2012 λειτούργησε και η δεύτερη γραμμή του. Μέσω του Nord Stream 1 διοχετεύεται στην Ευρώπη το 1/3 όλων των εξαγωγών φυσικού αερίου της Ρωσίας προς την Ευρώπη.
      Ο αγωγός συνέδεσε την ρωσική πόλη Vyborg (130 χλμ βορειοδυτικά της Αγίας Πετρούπολης) με την γερμανική πόλη Greifswald. Όπως προαναφέρθηκε διασχίζει υποθαλάσσια τη Βαλτική Θάλασσα, περνώντας από τις ΑΟΖ της Ρωσίας, της Φινλανδίας, της Σουηδίας, της Δανίας, καθώς και από τα χωρικά ύδατα της Ρωσίας, της Δανίας και της Γερμανίας. Έχοντας 1.224 χλμ μήκος, είναι ο μακρύτερος υποθαλάσσιος αγωγός στον κόσμο, ξεπερνώντας τον αγωγό Λάντζελντ κατά 54 χλμ.
      Η ετήσια δυναμικότητα του Nord Stream 1 είναι 55 δισ. κυβικά μέτρα. Αποτελείται από χιλιάδες σωλήνες βάρους 24 τόνων ο καθένας. Η κατασκευή του αγωγού είχε τότε προκαλέσει πολιτικές αντιδράσεις, κυρίως από την Πολωνία. Αναμφίβολα εδραίωσε ακόμα περισσότερο την ενεργειακή εξάρτηση της Γερμανίας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών από το ρωσικό φυσικό αέριο, αλλά ταυτόχρονα έλυσε με φτηνό τρόπο το ενεργειακό πρόβλημα αυτών των χωρών.
      Ο Nord Stream 2
      Έχει ολοκληρωθεί η κατασκευή και του παράλληλου υποθαλάσσιου αγωγού Nord Stream 2, αλλά η λειτουργία του έχει παγώσει, αρχικά λόγω κάποιων νομικών προβλημάτων και στη συνέχεια λόγω της ουκρανικής κρίσης. Ο εν λόγω αγωγός φυσικού αερίου θα κάλυπτε ενεργειακές ανάγκες της Γερμανίας, αλλά και γειτονικών ευρωπαϊκών χωρών.
      Ο Nord Stream 2, που κόστισε 11 δισ. δολάρια, έχει μήκος 1.230 χλμ και δυνατότητα να μεταφέρει 151 εκατ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου την ημέρα, δηλαδή έχει τη δυνατότητα να διπλασιάσει την ποσότητα ρωσικού φυσικού αερίου που εισάγει η Γερμανία μέσω Βαλτικής.
      Ο χερσαίος αγωγός Yamal-Europe
      Νοτιότερα υπάρχει ο χερσαίος αγωγός Yamal-Europe, ο οποίος διέρχεται από τη Λευκορωσία και τροφοδοτεί την Πολωνία και τη Γερμανία. Ο αγωγός Yamal-Europe έχει μήκος 4.196 χλμ και συνδέει τα ρωσικά κοιτάσματα φυσικού αερίου στη χερσόνησο Yamal στη δυτική Σιβηρία με την Πολωνία και τη Γερμανία.
      Ο αγωγός διοχετεύει περίπου το 15% της ετήσιας παροχής φυσικού αερίου της Ρωσίας προς τα δυτικά. Η χωρητικότητά του είναι 33 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως, ή περίπου 100 εκατ. κυβικά μέτρα την ημέρα. Ο Yamal-Europe άρχισε να λειτουργεί και αντίστροφα, μεταφέροντας φυσικό αέριο από τη Γερμανία προς την Πολωνία.
      Ο υποθαλάσσιος αγωγός Blue Stream
      Στον Νότο βρίσκεται ο υποθαλάσσιος αγωγός Blue Stream με μήκος 774 χλμ και δύο γραμμές, που μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο στην Τουρκία διαμέσου της Μαύρης θάλασσας. Το κόστος του έργου ήταν 3,2 δισ. δολάρια. Η μεταφορική του ικανότητα είναι 16 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως. Η προετοιμασία του έργου άρχισε το 1997 και η κατασκευή του πραγματοποιήθηκε το 2001-2002.
      Η υποθαλάσσια διαδρομή σχεδιάστηκε από την ιταλική εταιρεία Saipem και το χερσαίο τμήμα στη Ρωσία από την Stroytransgaz (ξεκινάει από τη Σταυρούπολη και καταλήγει στην επαρχεία Κρασνοντάρ). Ο Blue Stream άρχισε να λειτουργεί τον Φεβρουάριο 2003. Ωστόσο, λόγω της διαφωνίας μεταξύ Μόσχας και Άγκυρας σχετικά με τις τιμές, η επίσημη τελετή έναρξης στο σταθμό μέτρησης αερίου Darusu έγινε στις 17 Σεπτεμβρίου 2005. Ο Blue Stream άρχισε να λειτουργεί πλήρως το 2010.
      Ο γερμανικός αγωγός NEL
      Ένας λιγότερο γνωστός αγωγός είναι ο γερμανικός NEL, ο οποίος κόστισε ένα δισ. ευρώ. Καταλήγει στην πόλη Rehden, έχει μήκος 440 χλμ και μπορεί να μεταφέρει περί 20 δισ. κυβικά μέτρα φυσικό αέριο ετησίως. Παράλληλα συνδέεται με δύο αγωγούς τον Rehden-Hamburg και τον Midal. Στην ουσία τροφοδοτεί το Nότο της Γερμανίας με φυσικό αέριο.
      Ο αγωγός OPAL
      Ο αγωγός OPAL διασχίζει την ανατολική Γερμανία. Κινείται παράλληλα στα γερμανοπολωνικά σύνορα. Έχει μήκος 470 χλμ και μεταφέρει περισσότερα από 35 δισ. κυβικά μέτρα φυσικό αέριο ετησίως. Συνδέεται με τους αγωγούς της κεντρικής Ευρώπης στα γερμανοτσεχικά σύνορα. Με βάση τη νομοθεσία, επειδή ο αγωγός συνδέεται μόνο με τον Nord Stream 1 θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει μόνο το 50% της δυναμικότητας του.
      Η Γερμανία το 2016 άλλαξε αυτήν τη διάταξη, κάτι το οποίο δημιούργησε εντάσεις με την Πολωνία. Συγκεκριμένα, το 2016, κατόπιν αιτήσεως και της Gazprom, η γερμανική ομοσπονδιακή υπηρεσία δικτύων κοινοποίησε στην Κομισιόν την πρόθεσή της να τροποποιήσει ορισμένες διατάξεις της χορηγηθείσας το 2009 εξαιρέσεως.
      Κατ’ ουσίαν, με τη σχεδιαζόμενη τροποποίηση θα καθίστατο δυνατή η εκμετάλλευση της πλήρους δυναμικότητας του αγωγού φυσικού αερίου OPAL, υπό την προϋπόθεση ότι τουλάχιστον το 50% του φυσικού αερίου που μεταφέρει θα πωλούνταν με δημοπρασίες. Το κατάφεραν για κάποια χρόνια αλλά το 2019, μετά απο πιέσεις-απειλές της κυβέρνησης Τραμπ, οι Γερμανοί επέστρεψαν στον παλιό καθεστώς του 50%.
      Ο αγωγός Soyuz
      Ο αγωγός Soyuz ξεκινάει από την Ρωσία και ενώνεται με τον αγωγό Brotherhood-Transgas. Μέσω της Ουκρανίας τροφοδοτείται η Σλοβακία, η Ουγγαρία και η Σερβία. Μέσω διακλάδωσης, παρέχεται φυσικό αέριο και στην Βοσνία. Επίσης, τροφοδοτείται και η Κροατία μέσω Αυστρίας και Σλοβενίας.
      Μέσω της νότιας διακλάδωσης του Soyuz, η οποία διέρχεται από την Μολδαβία παρέχεται φυσικό αέριο στην Ρουμανία, Βουλγαρία, Βόρεια Μακεδονία (με διακλάδωση) και Ελλάδα. Το Μαυροβούνιο και το Κόσοβο δεν διαθέτουν υποδομές φυσικού αερίου, ενώ στην Αλβανία αυτές είναι αρκετά περιορισμένες, χωρίς να διασυνδέονται με διεθνείς αγωγούς.
      Παλαιότερα, όλοι οι αγωγοί που έστελναν ρωσικό φυσικό αέριο ήταν χερσαίοι και περνούσαν από την Ουκρανία. Ήταν εξάλλου πιο σύντομη η διαδρομή και πιο εύκολη η κατασκευή τους. Ήταν οι διαφωνίες μεταξύ Μόσχας και Κιέβου και η ρωσική κατηγορία ότι οι Ουκρανοί έπαιρναν φυσικό αέριο χωρίς να πληρώνουν, που υποχρέωσαν τη Ρωσίας να αναζητήσει εναλλακτικές διαδρομές διοχέτευσης φυσικού αερίου στην Ευρώπη, παρακάμπτοντας την Ουκρανία. Έτσι προέκυψε ο αγωγός NordStream και το σχέδιο για τον αγωγό SouthStream.
      Ο αγωγός SouthStream
      Το σχέδιο για τον SouthStream, λοιπόν, ήταν μια απόπειρα της Ρωσίας να κατασκευάσει μια επιπλέον οδό προς τις μεγάλες αγορές της Ευρώπης. Είχε σχεδιαστεί να ξεκινάει υποθαλάσσια από την Ρωσία και το υποθαλάσσιο τμήμα του να καταλήγει στην Βουλγαρία από όπου θα διακλαδωνόταν. Ο ένας κλάδος θα πήγαινε στην Ελλάδα και από στην Ιταλία. Ο άλλος κλάδος θα πήγαινε στη Σερβία και από εκεί στην κεντρική Ευρώπη.
      Η ΕΕ αρνήθηκε να εντάξει τον αγωγό στο πλαίσιο των διευρωπαϊκών δικτύων, οι δε ευρωπαϊκές κυρώσεις κατά της Ρωσίας μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, ακύρωσαν το σχέδιο, λόγω και της βουλγαρικής στάσης. Έτσι, αντί του SouthStream κατασκευάστηκε ο TurkishStream, ο οποίος μετέφερε ποθαλάσσια ρωσικό αέριο στην τουρκική ακτή και από εκεί τροφοδοτεί την Ελλάδα και άλλες βαλκανικές χώρες.
      Ο αγωγός TurkishStream
      Ο TurkishStream περιλαμβάνει δύο δίδυμους αγωγούς, με ετήσια χωρητικότητα 15,75 δισ. κυβικών μέτρων ο καθένας. Ο πρώτος αγωγός προμηθεύει την Τουρκία και ο δεύτερος τροφοδοτεί τις βαλκανικές χώρες. Έτσι, μεταφέρει ετησίως 31,5 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, διασχίζοντας τη Μαύρη Θάλασσα σε μήκος 930 χλμ. Έτσι, η Τουρκία αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη χώρα-πελάτη της Ρωσίας μετά τη Γερμανία.
      Ο αγωγός Druzhba
      Ο αγωγός Druzhba που σημαίνει «Φιλία» μεταφέρει πετρέλαιο σε μιαν απόσταση 4.000 χλμ. Ξεκινά από την πόλη Σαμάρα, χωρίζεται εντός της Λευκορωσίας σε δύο κλάδους με τον ένα να πηγαίνει στην Πολωνία και Γερμανία και τον άλλο προς Ουκρανία, Σλοβακία και Τσεχία-Ουγγαρία.
      Ο αγωγός Baltic Pipeline System
      Ο αγωγός BPS (Baltic Pipeline System) είναι πετρελαιαγωγός δυναμικότητας 1,3 εκατ. bbl ημερησίως, που καταλήγει στο λιμάνι Primorsk κοντά στην Πετρούπολη από όπου το πετρέλαιο διοχετεύεται στις αγορές με τάνκερ. Ο επίσης πετρελαιαγωγός BTC, Baku-Tbilisi-Ceyhan μεταφέρει αζέρικο πετρέλαιο στο λιμάνι Τσεϊχάν στη νότια Τουρκία, απέναντι από την Κύπρο. Μεταφέρει αργό πετρέλαιο σε διαδρομή 1.760 χλμ. Ο αγωγός αυτός έγινε με παρότρυνση της Δύσης, η οποία ήθελε να αποφύγει το πέρασμα του αγωγού από ρωσικό έδαφος και επιπλέον έπρεπε να παρακαμφθεί και ο Βόσπορος, στον οποίο υπάρχει κυκλοφοριακή συμφόρηση.
      Η χαρτογράφηση των αγωγών είναι ιδιαίτερα περίπλοκη διαδικασία. Σύμφωνα με το Global Energy Monitor, στο τέλος του 2020 υπήρχαν σε όλον τον πλανήτη τουλάχιστον 2.381 λειτουργικοί αγωγοί πετρελαίου και φυσικού αερίου που περνούν από την επικράτεια 162 χωρών. Το συνολικό μήκος αυτών των αγωγών υπολογίζεται σε πάνω από 1.180.000 χλμ – είναι δηλαδή αρκετό για να κυκλώσει τη Γη 30 φορές!
      Οι 649 από τους 2.381 είναι αγωγοί πετρελαίου και οι 1.732 αγωγοί μεταφέρουν φυσικό αέριο, ενώ 33 τελούν υπό κατασκευή. Πρώτη σε αγωγούς είναι οι ΗΠΑ. Ακολουθεί η Ρωσία, η οποία διαθέτει αγωγούς πετρελαίου 38.419 χλμ. και φυσικού αερίου 92.831 χλμ. Ακολουθεί ο Καναδάς, η Κίνα και η Αυστραλία.
      Περισσότερα...

      10589 • 0

    10. Αρθρογραφία

      Η ιχνηλάτηση των πλαστικών απορριμμάτων στην Ελλάδα

      Engineer

      Ο Τζιμ Πάκετ περπατάει αργά στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας κρατώντας μια σακούλα με σκουπίδια. Πλησιάζει έναν μπλε κάδο και ρίχνει μέσα ένα πλαστικό μπουκάλι. Το μπουκάλι που πέταξε ο 60αρης Αμερικανός κρύβει ένα «μυστικό»: έχει ενσωματωμένο έναν πανάκριβο ανιχνευτή GPS. Τους επόμενους μήνες, θα καταγράφει λεπτό προς λεπτό την πορεία του πλαστικού απορρίμματος.
      Πρόκειται για έναν από τους τράκερς που τοποθετήθηκαν σε ανακυκλώσιμα σε διάφορα σημεία της χώρας, στο πλαίσιο πολύμηνης έρευνας του ανεξάρτητου δημοσιογραφικού ιστοτόπου wearesolomon.com για τις άγνωστες διαδρομές των πλαστικών απορριμμάτων σε συνεργασία με το Basel Action Network (ΒΑΝ) και το ελληνικό γραφείο της Greenpeace.
      Το μπουκάλι που πέταξε στον μπλε κάδο στο κέντρο της Αθήνας ο Πάκετ, επικεφαλής του ΒΑΝ, ήταν ο πρώτος από αυτούς. Οι περισσότεροι καταστράφηκαν στην πορεία. Όσοι επέζησαν όμως έδειξαν πλαστικά που δεν ανακυκλώνονται ποτέ, αλλά καταλήγουν σε χωματερές ή σε μονάδες ανακύκλωσης εκτός χώρας.
      Ο Πάκετ, που έχει αφιερώσει τη ζωή του στον έλεγχο του εμπορίου αποβλήτων και στην αποκάλυψη των συμφερόντων που το τροφοδοτούν, περιγράφει ένα σταθερό μοτίβο: πλουσιότερες χώρες στέλνουν τα απόβλητά τους σε φτωχότερες. «Είναι ανήθικο και μη βιώσιμο», υπογραμμίζει.
      Η πλαστική ρύπανση είναι ένα από τα μεγαλύτερα και πιο δυσεπίλυτα περιβαλλοντικά προβλήματα παγκοσμίως. Επηρεάζει πρωτίστως τις φτωχότερες χώρες και τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς, όχι μόνο σε χώρες όπως η Ινδονησία, αλλά και εντός Ευρώπης, όπου φτωχότερα μέλη της ΕΕ μετατρέπονται σε αποθετήρια πλαστικών αποβλήτων πιο ανεπτυγμένων εταίρων τους, ειδικά μετά την απαγόρευση εισαγωγής στερεών αποβλήτων που επέβαλε η Κίνα το 2018.
      Ανακύκλωση: μια υπόσχεση που δεν τηρήθηκε
      Για τον Πάκετ, οι μπλε κάδοι ανακύκλωσης είναι μια υπόσχεση που δεν τηρήθηκε  ποτέ. «Ό,τι πετάς στον μπλε κάδο, ανακυκλώνεται. Αυτό είναι το μήνυμα που στέλνουν στον κόσμο. Στην πραγματικότητα, ελάχιστα πλαστικά ανακυκλώνονται».
      Πράγματι, όπως ανέδειξε η έρευνα του Solomon, από τους 41 εκατ. τόνους πλαστικών αποβλήτων των οποίων η διαχείριση γίνεται εντός της ΕΕ ανα έτος, μόνο το 29% ανακυκλώνεται. Τα υπόλοιπα οδηγούνται για ενεργειακή αξιοποίηση μέσω καύσης ή καταλήγουν στη χωματερή.
      Η περίπτωση της Ελλάδας είναι χαρακτηριστική. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παραχώρησε στο Solomon η Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης, η οποία διαχειρίζεται το περιεχόμενο των γνωστών μπλε κάδων, μόλις το 50% του περιεχομένου τους οδηγείται στην ανακύκλωση.
      Στα ίχνη του ελληνικού πλαστικού σκουπιδιού
      Η έρευνα διήρκησε πέντε μήνες. Η ερευνητική ομάδα συνομίλησε με ειδικούς στον τομέα της ανακύκλωσης πλαστικού, συναντήθηκε με Έλληνες και ξένους επιχειρηματίες του κλάδου, πήρε τις γνώμες ειδικών επιστημόνων και ακτιβιστών, συγκέντρωσε και ανέλυσε επίσημα και αδημοσίευτα στοιχεία, και επισκέφθηκε μονάδες όπου καταλήγουν ελληνικά πλαστικά σκουπίδια στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία.
      Επί χρόνια, η πολυπόθητη μετάβαση στην «κυκλική οικονομία» βασίζεται στο μάντρα «μείωση, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση». Γνωστή και ως «ιεραρχία αποβλήτων», η αρχή αυτή διαφημίζεται ως λύση στο τεράστιο πρόβλημα της πλαστικής ρύπανσης που απειλεί οικοσύστημα και ανθρώπους.
      Όμως το βάρος πέφτει κυρίως στην ανακύκλωση –  μια υποτίθεται ενάρετη διαδικασία χωρίς καμία παρενέργεια. Σε έρευνα της Greenpeace, σχεδόν το 90% των Ελλήνων που συμμετείχαν δήλωσαν ότι η ανακύκλωση πλαστικού «μπορεί να βοηθήσει δραστικά το περιβάλλον».
      Στην πόλη της Ξάνθης, όπου η ομάδα απέρριψε ένα από τα πλαστικά σκουπίδια με ανιχνευτή GPS, συναντήθηκε με την καθηγήτρια Αγγλικών Μαρία Αντωνιάδου δίπλα σε έναν μπλε κάδο. Η κ. Αντωνιάδου ανακυκλώνει με θρησκευτική ευλάβεια. «Συμβάλλω κι εγώ έτσι στην προστασία του περιβάλλοντος. Τα υλικά θα ξαναχρησιμοποιηθούν για να γίνουν κάτι άλλο».
      Αυτή είναι όμως η μισή αλήθεια –αν όχι ένας βολικός μύθος. 
      «Ζούμε σε μια χώρα και σε ένα πλανήτη όπου στις καλύτερες περιπτώσεις περίπου ένα στα δέκα πλαστικά μπουκάλια καταλήγει στην ανακύκλωση. Τα υπόλοιπα πάνε στη χωματερή, στις θάλασσες. Και να διπλασιάσουμε την ανακύκλωση το πρόβλημα δεν λύνεται. Παρ’ όλα αυτά, το κυρίαρχο αφήγημα είναι ότι θα αυξήσουμε την ανακύκλωση και όλα θα είναι καλά», λέει ο Νίκος Χαραλαμπίδης, διευθυντής του ελληνικού γραφείου της Greenpeace, τον οποίο η ερευνητική ομάδα συνάντησε στα κεντρικά της οργάνωσης στο Μεταξουργείο.
      Όπως περιγράφει, την ανακύκλωση προβάλλει μια καλολαδωμένη και καλά χρηματοδοτούμενη μηχανή. «Έχει περσόνες, έχει κουτιά, έχει σπιτάκια που λένε “τι ωραίο πράγμα που είναι”. Εμείς ερχόμαστε να πούμε ότι η ανακύκλωση είναι παράλογη, και θα πρέπει να είναι η εξαίρεση και όχι η λύση ή ο κανόνας».
      Η κ. Αντωνιάδου, που διαχωρίζει με προσοχή τα σκουπίδια της, μάλλον θα απογοητευόταν αν μάθαινε πως το «παγιδευμένο» σκουπίδι που απορρίψαμε σε μπλε κάδο στο κέντρο της πόλης της κατέληξε στη χωματερή της Καβάλας. Την ίδια τύχη είχε και ένα ακόμα ανακυκλώσιμο που απέρριψε η ομάδα στην πρωτεύουσα της Σύρου, το οποίο κατέληξε στον ΧΥΤΑ του νησιού.
      http://greenagenda.gr/wp-content/uploads/2023/12/plastika-skoupidia-tracking-solomon-1-1536x864-600-x-337.jpg
      Τα στοιχεία αποκαλύπτουν και κάτι άλλο: ακόμα και από τα πλαστικά ανακυκλώσιμα που φτάνουν στο στάδιο της διαλογής, πολλά καταλήγουν χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, σε φορτία που καταρχάς επιβαρύνουν την ατμόσφαιρα με επιπλέον εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
      Εξάγοντας το πλαστικό σκουπίδι, εξάγεται όμως και το κόστος της διαχείρισής του για το περιβάλλον και την υγεία. Επιστήμονες, οικολόγοι και ακτιβιστές έχουν τεκμηριώσει ότι η ανακύκλωση όχι μόνο δεν είναι πανάκεια, αλλά μπορεί να αποτελεί μέρος του προβλήματος: καθησυχάζει τους πολίτες -στην Ευρώπη παράγονται 35 κιλά πλαστικών αποβλήτων συσκευασίας κατά κεφαλήν- με αποτέλεσμα να μειώνεται το κίνητρο για μείωση της χρήσης.
      Με αυτά τα δεδομένα, εύλογα η ετήσια παραγωγή πλαστικών παγκοσμίως όχι μόνο δεν μειώνεται, αλλά αυξάνεται αλματωδώς. Εκτοξεύτηκε από τους 234 εκ. τόνους το 2000 σε 460 το 2019. Κατά την ίδια περίοδο, τα πλαστικά απόβλητα υπερδιπλασιάστηκαν. Η δε ζήτηση συνεχίζει να αυξάνεται εκθετικά. Σύμφωνα με τον Οικονομικό Οργανισμό Συνεργασίας και Ανάπτυξης, μέχρι το 2060 η κατανάλωση πλαστικού θα έχει τριπλασιαστεί.
      Η επένδυση σε ακόμα περισσότερες μονάδες ανακύκλωσης δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα. Αντίθετα, δημιουργεί το γνωστό στα οικονομικά ως “lock-in effect”: οι τεράστιες επενδύσεις σε εγκαταστάσεις και υποδομές ανακύκλωσης κάνουν τις κοινωνίες «αιχμάλωτες» της ανακύκλωσης, ακόμα κι αν δεν αποτελεί την ιδανική λύση διαχείρισης αποβλήτων.
      Και ιδανική λύση δεν είναι σίγουρα. Όχι μόνο γιατί το ανακυκλωμένο πλαστικό είναι κατώτερης ποιότητας και χρειάζεται παρθένο για να δημιουργηθεί νέο προϊόν. Αλλά και γιατί η ίδια η διαδικασία δεν είναι ποτέ όσο «πράσινη» διαφημίζεται.
      http://greenagenda.gr/wp-content/uploads/2023/12/plastika-katanalosi-solomon-1536x864-600-x-337.jpg
      Η μη-πράσινη διαδικασία της ανακύκλωσης
      Σε μία έρευνα-σταθμό που δημοσιεύτηκε σε έγκριτο επιστημονικό περιοδικό τον Μάιο του 2023, διεθνής ομάδα επιστημόνων προχώρησε σε μια εντυπωσιακή ανακάλυψη: η ανακύκλωση πλαστικού μπορεί να απελευθερώσει τεράστιες ποσότητες μικροπλαστικών στο νερό και να μολύνει τον αέρα. Εύρημα ακόμα πιο ανησυχητικό, δεδομένου ότι έγινε σε εργοστάσιο ανακύκλωσης τελευταίας τεχνολογίας, σε μια πλούσια δυτική χώρα, τη Βρετανία.
      Στα δείγματα βρέθηκαν μικροπλαστικά που απελευθερώθηκαν και ισοδυναμούσαν με το 13% του πλαστικού που είχε ανακυκλωθεί. Τα μικροπλαστικά, δηλαδή σωματίδια πλαστικού με μέγεθος μικρότερο από 5 χιλιοστά, μολύνουν τον πλανήτη –έχουν βρεθεί ακόμα και σε φρέσκο χιόνι στην Ανταρκτική–, ενώ έχουν εντοπιστεί στο ανθρώπινο αίμα και μπορεί να είναι τοξικά για τα φυτά, τα ζώα και τον ίδιο τον άνθρωπο.
      Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη διαθέσιμη έρευνα του Ευρωβαρομέτρου, το 94% των Ελλήνων ανησυχεί για τις επιπτώσεις τους.
      Το πρώτο βήμα μετά τον μπλε κάδο
      Τα ανακυκλώσιμα υλικά που φτάνουν στον μπλε κάδο διαχωρίζονται σε πρώτη φάση στα Κέντρα Διαλογής και Ανάκτησης Υλικών (ΚΔΑΥ) που υπάρχουν σε όλη την Ελλάδα. Το μεγαλύτερο και ένα από τα πιο σύγχρονα βρίσκεται στο Κορωπί, όπου απορριμματοφόρα ξεφορτώνουν καθημερινά 400-500 τόνους ανακυκλώσιμων από 30 δήμους στην Αθήνα.
      Εκεί η ερευνητική ομάδα συνάντησε τον Κωνσταντίνο Βεργανελάκη, μηχανολόγο-μηχανικό και υπεύθυνο λειτουργίας του εργοστασίου της εταιρείας WATT AE. Ο κ. Βεργανελάκης  επιβεβαιώνει ότι μόνο το μισό περιεχόμενο του κάθε κάδου μπορεί να οδεύσει τελικά προς ανακύκλωση. Το δε 50% του υλικού αυτού συνήθως εξάγεται.
      «Είναι χρηματιστηριακή η αξία και είναι καθαρά θέμα ζήτησης και προσφοράς. Εμείς εξάγουμε και Ευρώπη και Ασία, ανάλογα με τη φύση του υλικού. Συνήθως τα εύκαμπτα υλικά, όπως η σακούλα, πηγαίνουν σε βαλκανικές χώρες», σημειώνει.
      Το «νεκρό» ποτάμι της Βουλγαρίας
      Ένα από τα φορτηγά που φορτώνουν υλικά από την αυλή του ΚΔΑΥ έχει προορισμό τη Βουλγαρία. Η χώρα, που απορροφά μέρος του ελληνικού πλαστικού, αντιμετωπίζει ήδη συνέπειες από την επεξεργασία του υλικού.
      Ήταν Σάββατο πρωί στις 25 Ιανουαρίου του 2020, όταν ο ψαράς Βάλεντιν Νταναϊλοβ έλαβε μήνυμα από έναν άλλο ψαρά κοντά στο Πάζαρτζικ, μια μικρή πόλη 70.000 κατοίκων στη Νότια Βουλγαρία, χτισμένη στις όχθες του Έβρου ή Μαρίτσα όπως ονομάζεται ο ποταμός στη γειτονική χώρα.
      Το μήνυμα συνοδευόταν από φωτογραφίες που έδειχναν τεράστιες ποσότητες από νεκρά ψάρια, ξεβρασμένα στις όχθες του. Για τον 46χρονο Νταναϊλοβ, που έμαθε να ψαρεύει δίπλα στον πατέρα του όταν ήταν ακόμα 4-5 χρονών, το θέαμα ήταν εξοργιστικό. «Νεκρά ψάρια κάθε λογής ξεβρασμένα στο ποτάμι. Τρομακτικό θέαμα. Ψάρια δηλητηριασμένα στο φυσικό τους περιβάλλον. Μια γενοκτονία».
      Οι βουλγαρικές αρχές ανακάλυψαν τεράστιες ποσότητες μολυσμένου νερού στον ποταμό, προκαλώντας τον άμεσο θάνατο των ψαριών. Το επεισόδιο χαρακτηρίστηκε ως το χειρότερο κρούσμα τοξικής μόλυνσης στην ιστορία του Έβρου, επηρεάζοντας 26 χιλιόμετρα της ροής του.
      Πλαστικά υπολείμματα, τα οποία ανεξάρτητη επιτροπή ειδικών επιστημόνων χαρακτήρισε κατάλοιπα της διαδικασίας ανακύκλωσης, έχρισαν μια τοπική εταιρεία ανακύκλωσης, την Ecoinvest, ως ύποπτο. Ο τοπικός εισαγγελέας απήγγειλε δύο κατηγορίες κατά της διεύθυνσης της εταιρείας, για μόλυνση του περιβάλλοντος και ανεξέλεγκτη διαχείριση αποβλήτων.
      Η εταιρεία διέκοψε προσωρινά την παραγωγή της, και στις 26 Ιανουαρίου τα δείγματα νερού από το ποτάμι βγήκαν καθαρά. Οι αρχές δεν ολοκλήρωσαν ακόμα την έρευνά τους, οι κατηγορίες δεν κατέληξαν σε καταδίκες, και η εταιρεία επιμένει ότι έχει αναβαθμίσει το σύστημα διαχείρισης, και ότι το νερό που χρησιμοποιεί είναι σε κλειστό κύκλο και δεν μολύνει τον ποταμό.
      Σήμερα δεν έχει απομείνει κανένα ορατό σημάδι στο σημείο όπου καταγράφηκε το χειρότερο περιστατικό μόλυνσης στην ιστορία του ποταμού Έβρου, μεταξύ Πάζαρτζικ και Φιλιππούπολης. Κάτω από μια μικρή γέφυρα, τα ήρεμα νερά του διασχίζουν μια καταπράσινη έκταση στο σούρουπο. Μοναδικό σημείο ζωής, ένας μοναχικός ψαράς. Λίγη ώρα αργότερα, θα μαζέψει τα καλάμια και τα δολώματά του και θα φύγει. Με άδεια χέρια. Το ποτάμι, σύμφωνα με τους επιστήμονες, είναι πλέον κατά τμήματα «εντελώς νεκρό».
      Τρεισήμισι χρόνια μετά από εκείνο το περιστατικό, ένα λευκό φορτηγό περνάει τις πύλες των εγκαταστάσεων της Ecoinvest λίγο μετά τις 11 το πρωί. Ένας εργαζόμενος με κίτρινο γιλέκο ανοίγει τη συρόμενη πλαϊνή πόρτα. Στην καρότσα του φορτηγού, τόνοι από πλαστικά σκουπίδια σε δεμάτια, στοιβαγμένα το ένα πάνω στο άλλο. Σε ένα από αυτά, ξεπροβάλλει μια συσκευασία με ελληνικά γράμματα, μια ετικέτα της Γενικής Ταχυδρομικής.
      «Μόλις ήρθε από την Ελλάδα», λέει το στέλεχος της Ecoinvest που υποδέχεται το φορτηγό. Το ελληνικό πλαστικό σκουπίδι τοποθετείται δίπλα στους 1.500-1.800 τόνους από άλλα πλαστικά απόβλητα, τα οποία κατακλύζουν τα 20.000 τετραγωνικά μέτρα της εγκατάστασης.
       «Θα τα παρομοίαζα με χρυσάφι»
      Η Ecoinvest είναι μία από τις ηγέτιδες εταιρείες στον κλάδο της ανάκτησης της χώρας με μερίδιο 10% στην εγχώρια αγορά αποβλήτων συσκευασίας. Και μία από τις 177 που έχουν λάβει άδεια εισαγωγής σκουπιδιών από το εξωτερικό με σκοπό την ανάκτηση, πολλές από τις οποίες ιδρύθηκαν ή επέκτειναν τις δραστηριότητες μετά τις κινεζικές απαγορεύσεις.
      Η Ελλάδα είναι βασικός προμηθευτής πλαστικού σκουπιδιού τόσο της εταιρείας, όσο και της Βουλγαρίας γενικότερα – και γίνεται όλο και σημαντικότερος. Οι εισαγωγές  από τη χώρα μας αυξάνονται αλματωδώς τα τελευταία χρόνια: 48.000 τόνοι το 2022, ποσότητα υπερδιπλάσια σε σχέση με το 2020.
      http://greenagenda.gr/wp-content/uploads/2023/12/plastika-eisagwges-solomon-1536x864-600-x-337.jpg
      «Για τους περισσότερους, αυτά είναι απλώς σκουπίδια. Για εμάς, είναι η αρχή της επιχειρηματικής μας δραστηριότητας. Θα τα παρομοίαζα με χρυσάφι», λέει ο Τιμοχίρ Λαζάροβ, ένας ήπιων τόνων τεχνοκράτης.
      Η Ecoinvest είναι κερδοφόρα, στηρίζεται από τα περιφερειακά ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και μόλις επένδυσε σε μια νέα, υπερσύγχρονη γραμμή παραγωγής. «Είναι η Ρολς Ρόις της ανακύκλωσης πλαστικού» μας λέει με υπερηφάνεια ο Λαζάροβ, δείχνοντας το φανταχτερό μηχάνημα, γεμάτο φωτάκια και ενδείξεις. Το μόνο παράπονό του είναι ότι δεν υπάρχει αρκετό πλαστικό σκουπίδι για να λειτουργήσει στο 100% των δυνατοτήτων της η νέα υπερσύγχρονη γραμμή. «Χρειαζόμαστε κι άλλο πλαστικό».
      Η εταιρεία στη συνέχεια πουλάει το 80% του ανακτημένου πλαστικού, κυρίως στο εξωτερικό, αλλά και στην Ασία, όπου θα χρησιμοποιηθεί σε κλάδους όπως οι κατασκευές και η γεωργία. Βασικός πελάτης και των τελικών προϊόντων της: η Ελλάδα.
      Η Βουλγαρία επένδυσε στον τομέα και πλέον η εισαγωγή σκουπιδιών είναι καλοδεχούμενη – τουλάχιστον από τους πολιτικούς. «Η εισαγωγή αποβλήτων για ανάκτηση και ανακύκλωση στη Βουλγαρία είναι εξαιρετικά σημαντική για τη βουλγαρική οικονομία και ιδίως για τη μεταποίηση», δήλωσε στο Solomon το βουλγαρικό υπουργείο Περιβάλλοντος. Το «lock-in effect» στην πράξη.
      «Πριν την Κίνα, οι διαπραγματεύσεις ήταν δύσκολες»
      270 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του Πάζαρτζικ, στην πόλη Βέλικο Τάρνοβο. Εκεί κατοικοεδρεύει ένας άλλος κολοσσός του βουλγαρικού κλάδου ανακύκλωσης με ελληνική πελατεία, η εταιρεία Megaport.
      Κάθε μήνα φτάνουν εδώ από την Ελλάδα 200 τόνοι πλαστικό σκουπίδι τύπου LDPE, ποσότητα που αντιπροσωπεύει το 10% της πρώτης ύλης της. Η Megaport αγοράζει από ελληνικά ΚΔΑΥ και ιδιωτικές εταιρείες, πληρώνοντας ανάλογα με την ποιότητα από 5 έως 350 ευρώ τον τόνο. Μετά την ανακύκλωσή του, συχνά πωλείται πίσω στην Ελλάδα με τη μορφή είτε πέλετ είτε μαύρης σακούλας σκουπιδιών. Ένα 8% όμως δεν μπορεί να ανακυκλωθεί και είτε μετατρέπεται σε RDF για να καεί στα τσιμεντάδικα της Βουλγαρίας είτε καταλήγει στη χωματερή.
      Η κινεζική απαγόρευση εισαγωγής σκουπιδιών, αλλά και οι αυστηροί όροι εξαγωγής σε χώρες εκτός ΟΟΣΑ που επέβαλε η Ε.Ε., ήταν μάννα εξ ουρανού για εταιρείες όπως η Megaport. «Πριν την απαγόρευση, πήγαινες στην Αθήνα και οι διαπραγματεύσεις ήταν δύσκολες. Μας έλεγαν, ‘αυτή είναι η τιμή, αν δεν σας αρέσει, υπάρχει πάντα η Κίνα’».
      Ένα καλλωπισμένο πράσινο ξέπλυμα
      Για την 33χρονη Ντανίτα Ζαχαρινόβα, η ανακύκλωση πλαστικού δεν είναι παρά μια καλλωπισμένη επιχείρηση greenwashing – ενός «πράσινου ξεπλύματος», που εξυπηρετεί μόνο τις βιομηχανίες και δίνει στους καταναλωτές την ψευδαίσθηση ότι κάνουν το καθήκον τους.
      «Η ανακύκλωση του πλαστικού όχι μόνο δεν είναι λύση, αλλά προκαλεί και σειρά από προβλήματα, από τη χρήση νερού και τη ρύπανση του περιβάλλοντος, μέχρι την άγνωστη σύσταση των πλαστικών αποβλήτων. Η ανακύκλωση είναι στις περισσότερες περιπτώσεις μάρκετινγκ και διαφήμιση, και όχι μαγική λύση στο πρόβλημα του πλαστικού», λέει η Ζαχαρινόβα, από την περιβαλλοντική οργάνωση Za Zemiata (Για τη Γη) που μελετά εδώ και χρόνια το θέμα και πέτυχε φέτος, έπειτα από σχεδόν δεκαετή δικαστικό αγώνα, την ακύρωση της κατασκευής μιας κολοσσιαίας μονάδας καύσης απορριμμάτων στη Σόφια.
      Η ομάδα συνάντησε τη Ζαχαρινόβα στην περιοχή Λόζενετς, μια εύπορη γειτονιά στο κέντρο της Σόφιας, δίπλα σε μια γωνιά για χωριστή συλλογή απορριμμάτων. Ακόμα κι εδώ, σε αυτή την «καλή περιοχή» με τους καλοντυμένους κατοίκους και τα καταστήματα βιολογικών προϊόντων, οι κάδοι είναι ξέχειλοι και τα απορρίμματα μπερδεμένα. Η Ζαχαρινόβα περιγράφει ένα χαοτικό κι αναποτελεσματικό σύστημα ανακύκλωσης στη χώρα, το οποίο συνδυάζεται με την έκρηξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας στον τομέα της ανακύκλωσης, δημιουργώντας την τόσο μεγάλη ζήτηση για εισαγόμενο πλαστικό σκουπίδι από χώρες όπως η Γερμανία, η Ιταλία και η Ελλάδα.
      Η λύση κατά την ίδια είναι μία: «να μην χρησιμοποιούμε προϊόντα που δεν μπορούν να ανακυκλωθούν και να σκεφτόμαστε πολύ περισσότερο την επαναχρησιμοποίηση και κυρίως την πρόληψη».
      Ελλάδα: Εξαγωγός και παράλληλα εισαγωγέας απορριμμάτων
      Και η ίδια η Ελλάδα είναι μέρος του λεγόμενου «εμπορίου σκουπιδιών». Απλώς με διαφορετική μορφή. Αυτή της εισαγωγής RDF για καύση από την τσιμεντοβιομηχανία.
      Η ομάδα ταξίδεψε στην πόλη του Βόλου. Στα περίχωρα της πόλης, το εντυπωσιακό τοπίο που φιλοτεχνούν τα γαλάζια νερά του Παγασητικού και το καταπράσινο δάσος του Πηλίου διακόπτεται από ένα κολοσσιαίο εργοστάσιο τσιμέντου. Η εταιρεία στην οποία ανήκει το εργοστάσιο, η AΓΕΤ/Lafarge, το 2022 εισήγαγε 70.000 τόνους RDF από την Ιταλία και σχεδιάζει να τριπλασιάσει την ποσότητα αυτή στο εγγύς μέλλον. Το RDF είναι ένα καύσιμο που παράγεται από απορρίμματα, συμπεριλαμβανομένου του πλαστικού. Η Ελλάδα, παρά την αφθονία των απορριμμάτων της, δεν παράγει αρκετό RDF, το οποίο θεωρείται πιο «πράσινο» από το πετ-κοκ.
      Για την παραλαβή του RDF, η εταιρεία έχει δικές της λιμενικές εγκαταστάσεις. Κάθε καράβι μεταφέρει 3.000 τόνους. Πολλοί ντόπιοι φοβούνται ότι η καύση αποβλήτων στις τσιμεντοκάμινους συμβάλλει ώστε τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης να φτάνουν στα ύψη στο Βόλο τις μισές ημέρες κάθε έτους. Τα ποσοστά εγκεφαλικών επεισοδίων και καρκίνου του ήπατος είναι εδώ αρκετές φορές υψηλότερα από τον εθνικό μέσο όρο.
      Φυσικά, το οικονομικό κίνητρο είναι σημαντικό. Το RDF είναι πιο φτηνό από το φυσικό αέριο, με την εταιρεία να εισπράττει από τους Ιταλούς τέλος εισόδου (gate fee) και να αποφεύγει πρόστιμα από τους ρύπους – οι εκπομπές από την καύση RDF δεν προσμετρώνται στο σύστημα. Οι εκπομπές ρύπων φυσικά δεν εξαφανίζονται. «Εάν η κοινωνία θέλει τσιμέντο, δυστυχώς μοιραία θα έχουμε διοξείδιο του άνθρακα», λέει ο Μιχάλης Βλάχος, γενικός διευθυντής του εργοστασίου στον Βόλο.
      Η καύση αποβλήτων τόσο κοντά στην πόλη και τα σχέδια για εντατικοποίηση της πρακτικής αυτής κρούουν εδώ και χρόνια τον κώδωνα του κινδύνου. Μια ηγετική φυσιογνωμία του τοπικού κινήματος αντίστασης κατά της καύσης αποβλήτων στο εργοστάσιο τσιμέντου είναι ο συνταξιούχος μηχανικός Στέλιος Λημνιός.
      Ο Λημνιός μετρά τρεις δεκαετίες στο οικολογικό κίνημα. Εδώ και χρόνια μάχεται κατά της καύσης σκουπιδιών από την ΑΓΕΤ, με κάθε μέσο: με κινητοποιήσεις, εκδηλώσεις, πορείες, και μία καταδίκη σε τρίμηνη ποινή φυλάκισης. Τον Σεπτέμβριο του 2019, ως μέλος της Επιτροπής Αγώνα Πολιτών κατά της καύσης σκουπιδιών, ο Λημνιός μπήκε στις φυλασσόμενες εγκαταστάσεις της ΑΓΕΤ για να αποτρέψει ένα φορτίο με σκουπίδια προς καύση από την Ιταλία.
      Οι δικαστικές περιπέτειες δεν πτοούν τον Λημνιό, ο οποίος τον περασμένο Οκτώβριο αθωώθηκε, όπως και οι δύο συγκατηγορούμενοί του, για την ενέργεια εκείνη. Συνεχίζει τον αγώνα. Κατά τον ίδιο, το εργοστάσιο πρέπει να μεταφερθεί μακριά από τον αστικό ιστό και να γίνονται συστηματικές, αδιάβλητες μετρήσεις για τους ρύπους και τις άλλες περιβαλλοντικές επιπτώσεις της λειτουργίας του στον Βόλο.
      «Δεν έχουμε καμία εμπιστοσύνη», λέει κοντά στο δικαστήριο της πόλης, όπου βρέθηκε για ακόμα μία φορά κατηγορούμενος. «Στον Βόλο το σχέδιο είναι να γίνει μονάδα RDF που θα παίρνει τα υπολείμματα και της Λάρισας, και των Τρικάλων, ίσως και της Λαμίας. Αυτό το αντιμάχεται η τοπική κοινωνία. Δεν κάνουν ανακύκλωση, προάγουν την καύση».
      Η εταιρεία αρνείται κατηγορηματικά ότι έχει οποιαδήποτε συμμετοχή στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος – μιλά για συνεχείς ελέγχους, τόσο του εισαγόμενου RDF όσο και των ρύπων, αλλά και του περιβαλλοντικού της αποτυπώματος. Προβάλλει δε τη μεγιστοποίηση της υποκατάστασης ως πολιτική φιλική προς το περιβάλλον. «Χρονιά τη χρονιά κάνουμε επενδύσεις και προσπαθούμε να μεγιστοποιούμε το ποσοστό της ενέργειας από εναλλακτικά καύσιμα» λέει. Στόχος της είναι το ποσοστό των εναλλακτικών καυσίμων να φράσει κοντά στο 90%. Το 2022 επένδυσε 7 εκατ. ευρώ για εναλλακτικά καύσιμα, και θα επενδύσει άλλα 20-30 εκατομμύρια μέχρι το 2026.
      Το Συμβούλιο της Επικρατείας ίσως βάλει φρένο σε αυτά τα σχέδια. Στα μέσα Οκτωβρίου απαγόρευσε την εισαγωγή RDF προς καύση μέσω θαλάσσης, με το τοπικό περιβαλλοντικό κίνημα να μιλά για «μεγάλη νίκη των Βολιωτών».
      Η ερευνητική ομάδα ρώτησε την εταιρεία πώς ερμηνεύει την απόφαση αυτή και πώς θα την επηρεάσει. «Το ΣτΕ με την απόφασή του έκρινε ότι αναφορικά με δύο όρους της ΑΕΠΟ δεν τηρήθηκε η δέουσα διαδικασία και ως εκ τούτου ακύρωσε δύο όρους για τυπικούς και όχι για ουσιαστικούς λόγους», σημείωσε, καταλήγοντας πως δεν επηρεάζεται η δραστηριότητα και η λειτουργία του εργοστασιου.
      Ακολουθώντας ένα πλαστικό μπουκάλι
      Η πορεία του GPS που είχε τοποθετηθεί σε ένα πλαστικό μπουκάλι νερού και απορρίφθηκε στο κέντρο της Αθήνας οδήγησε στη δεύτερη ευρωπαϊκή χώρα, στην οποία μαζί με τη Βουλγαρία, η Ελλάδα εξάγει τους τόνους πλαστικού σκουπιδιού της. Ακολουθώντας τη διαδρομή που έκανε το μπουκάλι η ομάδα έφτασε στη Ρουμανία στην εταιρεία ανακύκλωσης Professional Recycling, στο Τούργκου Μούρες, μια πόλη στα βόρεια της χώρας.
      http://greenagenda.gr/wp-content/uploads/2023/12/plastika-skoupidia-tracking2-solomon-1-1536x864-600-x-337.jpg
      Όπως και η Βουλγαρία, ειδικά μετά την κινεζική απαγόρευση εισαγωγής πλαστικών αποβλήτων, η Ρουμανία έγινε χώρα εισαγωγής νόμιμων αλλά και σε πολλές περιπτώσεις παράνομων και επικίνδυνων εισαγωγών πλαστικών απορριμμάτων από άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
      Ακτιβιστές άρχισαν να καταγγέλλουν μια ανεξέλεγκτη κατάσταση, που τροφοδοτούνταν από δίκτυα διαφθοράς στη χώρα. Το 2021 η χώρα υποχρεώθηκε υπό την πίεση αυτή να μειώσει τα συνοριακά περάσματα από όπου μπορούσαν να εισαχθούν απόβλητα και υιοθέτησε ένα σύστημα παρακολούθησης των αποβλήτων. «Η Ρουμανία δεν θα γίνει η χωματερή της Ευρώπης», είχε πει ο υπουργός Περιβάλλοντος.
      Το πλαστικό μπουκάλι πέρασε ένα από τα περάσματα αυτά και έφτασε στην αυλή της εταιρείας. Εκεί, ένας υπάλληλος μετακινεί βαριεστημένα με κλαρκ τις πολύχρωμες μπάλες με πλαστικά μπουκάλια από την αυλή στο εργοστάσιο, όπου θα μπουν στη γραμμή «παραγωγής»για να μετατραπούν σε νιφάδες πλαστικού.
      Ανάμεσα τους, διακρίνονται ελληνικές ετικέτες: μπουκάλια από νερό, αναψυκτικά και ελληνικό γάλα περιμένουν να ανακυκλωθούν εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από εκεί που πετάχθηκαν. Η εταιρεία ιδρύθηκε το 2010 και θεωρείται πρότυπο σε σχέση με τον τρόπο διαχείρισης πλαστικού.
      Υποδειγματικά εργοστάσια ανακύκλωσης, σε μια χώρα χωρίς ανακύκλωση
      «Στη Ρουμανία υπάρχουν δύο κατηγορίες ανακυκλωτών: έχουμε τέσσερα-πέντε υποδειγματικά εργοστάσια ανακύκλωσης και εκατοντάδες άλλους ψευδοανακυκλωτές», παραδέχεται ο Ραούλ Ποπ, ειδικός στη διαχείριση απορριμμάτων και υπεύθυνος προγραμμάτων στην οργάνωση Ecoteca.
      Η εικόνα της Professional Recycling μοιάζει να ανήκει στην πρώτη κατηγορία. Οι μεγάλες εγκαταστάσεις, όπου τηρούνται οι κανόνες υγιεινής, έρχoνται σε πλήρη αντίθεση με τις μάντρες των ντόπιων ανακυκλωτών πλαστικού, αλλά και με τη συνολική εικόνα της διαχείρισης των αποβλήτων στη χώρα, όπου ακόμα και στην πρωτεύουσα της, το Βουκουρέστι, εντοπίσαμε ελάχιστους κάδους ανακύκλωσης.
      Η εικόνα αυτή αντανακλάται στους αριθμούς. Η Ρουμανία καταγράφει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά ανακύκλωσης σε όλη την ΕΕ, ωστόσο εισάγει κάθε χρόνο χιλιάδες τόνους πλαστικού από άλλες χώρες, τις περισσότερες φορές με πολύ καλύτερες επιδόσεις στην ανακύκλωση από την ίδια.
      Το κινέζικο εργοστάσιο ανακύκλωσης σακούλας
      Πολύ διαφορετική εικόνα παρουσιάζει ένα εργοστάσιο ανακύκλωσης που επισκεπτόμαστε στο Βουκουρέστι. Μέσα από τα αρχεία της ρουμανικής περιβαλλοντικής επιθεώρησης αλλά και τις δηλώσεις Ελλήνων εμπόρων πλαστικού, εντοπίσαμε μια εταιρεία, κινεζικών συμφερόντων, που εισάγει πλαστικές σακούλες από την Ελλάδα.
      Επισκεπτόμενοι τη μονάδα, η οποία στεγάζεται σε μια αποθήκη, η ερευνητική ομάδα αντίκρισε αμέτρητες μπάλες πλαστικών σακουλών στον εξωτερικό χώρο να λιώνουν κάτω από τον δυνατό ήλιο ανάμεσα σε σκουριασμένα μηχανήματα. Μέσα στην αποθήκη, εργαζόμενοι χωρίς τα απαραίτητα μέτρα προστασίας μετατρέπουν σε φρενήρεις ρυθμούς τις σακούλες σε λωρίδες.
      Εκπρόσωποι της εταιρείας αρνήθηκαν να τους συναντήσουν ή να προχωρήσουν σε κάποιο σχόλιο. Το ερώτημα που εύλογα γεννάται από τις συνθήκες που είδαν οι ερευνητές είναι το κατά πόσο η εταιρεία αυτή δεν μολύνει το περιβάλλον. «Δεν γίνονται αρκετοί έλεγχοι για την τήρηση των περιβαλλοντικών κανόνων», σημειώνει ο Ραούλ Ποπ, προσθέτοντας πως οι αρμόδιες υπηρεσίες έχουν εκδώσει μέχρι σήμερα άδεια λειτουργίας σε περίπου 3.500 εταιρείες ανακύκλωσης. «Περίπου 200 από αυτές ανακυκλώνουν πραγματικά».
      «Έχω δει παντού παράνομα φορτία, σε λιμάνια, σε φορτηγά, εμπορικά τρένα. Πίσω από πανάκριβα έπιπλα κρύβονται παράνομα απόβλητα. Όταν ζητάει ο επιθεωρητής να βγουν, οι μεταφορείς ισχυρίζονται ότι δεν μπορούν να μετακινήσουν τα έπιπλα», περιγράφει ο Οκτάβιαν Μπερτσενάου, πρώην επικεφαλής του σώματος περιβαλλοντικής επιθεώρησης και ακτιβιστής για χρόνια στον τομέα της εισαγωγής αποβλήτων.
      Όπως αναφέρει, το καλό πλαστικό, το οποίο σύμφωνα με τον ίδιο δεν ξεπερνάει το 15% του συνόλου των εισαγωγών, έχει αξία κι έτσι καταλήγει στα εργοστάσια ανάκτησης, ώστε να αποκτήσει μια δεύτερη ζωή. Το κακής ποιότητας πλαστικό, από το οποίο οι χώρες θέλουν να απαλλαχθούν, καταλήγει αντιθέτως σε χωράφια, σε νόμιμες ή «αόρατες» παράνομες χωματερές.
      Κυκλώματα διαφθοράς, χαμηλό κόστος ταφής
      Ένας λόγος που αυτό συμβαίνει στη Ρουμανία είναι οι ελλιπείς έλεγχοι, τα δίκτυα διαφθοράς αλλά και το χαμηλό κόστος (νόμιμης ή παράνομης) ταφής των απορριμμάτων.
      Η Ρουμανία έχει ένα από τα χαμηλότερα κόστη ταφής στην ΕΕ: 100 ευρώ/τόνο για τις νόμιμες χωματερές ενώ το κόστος παράνομης ταφής, σύμφωνα με τον κ. Μπερτσενάου, δεν ξεπερνάει τα 20 ευρώ/τόνο.
      Ο ίδιος ωστόσο, όπως και ο Ραούλ Ποπ, υποστηρίζουν πως ενώ στις νόμιμες χωματερές απαγορεύεται να θάβονται απορρίμματα από άλλες περιοχές -πόσω μάλλον από άλλες χώρες- ο κανόνας καταστρατηγείται. Μιλώντας με δήμαρχο προαστίου του Βουκουρεστίου, μας είπε -υπό τον όρο ανωνυμίας- πως παρά τις φήμες για την ταφή τοξικών αποβλήτων σε χωματερή δίπλα ακριβώς στην περιοχή του και τα πολλά παράπονα κατοίκων για αναπνευστικά προβλήματα, η εταιρεία που είχε αναλάβει τη διαχείριση της χωματερής δεν του επέτρεψε ποτέ την είσοδο, μέχρι τη στιγμή που έκλεισε.
      Άνθρακας ο θησαυρός
      Ο «χρυσός», όπως χαρακτήρισε ο Βούλγαρος μάνατζερ Τιμοχίρ Λαζάροβ τα ανακυκλώσιμα πλαστικά, αποδεικνύεται λοιπόν άνθρακας, και το περίφημο «πράσινο βελάκι» στις συσκευασίες δεν ολοκληρώνει στην πραγματικότητα ποτέ τον κύκλο του, μετατρέποντας την κυκλική οικονομία σε απατηλή υπόσχεση. Ο Νίκος Χαραλαμπίδης, από το ελληνικό γραφείο της Greenpeace, ελπίζει πως όλο και περισσότεροι πολίτες θα αντιληφθούν τη ζοφερή αυτή πραγματικότητα.
      «Οι συσκευασίες μιας χρήσης είναι το πρόβλημα. Τελεία και παύλα. Το ζητούμενο είναι να αναδείξουμε αυτόν τον παραλογισμό, να δούμε πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το παράλογο των πλαστικών που κάνουν τον γύρο της Ελλάδας ή του κόσμου στο όνομα της ανακύκλωσης, για να καταλήξουμε σε μια αγορά που πουλάει και σε μια κοινωνία που χρησιμοποιεί πολύ λιγότερα αντικείμενα μιας χρήσης».
      H έρευνα υλοποιήθηκε με την υποστήριξη του μη κερδοσκοπικού δημοσιογραφικού οργανισμού iMEdD.
      Πηγή: wearesolomon.com
      Περισσότερα...

      763 • 2

    11. Αρθρογραφία

      Ανεπιθύμητα φαινόμενα ανατινάξεων: Θόρυβος και σκόνη

      Engineer

      Σε συνέχεια προηγούμενου σχετικού άρθρου για τα ανεπιθύμητα φαινόμενα των ανατινάξεων”, θα αναφερθούμε στο θόρυβο & στη σκόνη.
      Σε  κάθε ανατίναξη δημιουργείται ωστικό κύμα, κυρίως από την εκτόνωση της πίεσης των αερίων που προκύπτουν από την έκρηξη των υλικών.
      Σύμφωνα με τους Wiss & Lineham (1978), η δημιουργία ωστικού κύματος οφείλεται σε:
      διαφυγή των αερίων της έκρηξης από το στόμιο του διατρήματος (venting) & δια μέσου της μάζας του θρυμματισμένου βράχου. διαφυγή αερίων από τις ασυνέχειες του πετρώματος που συναντούν τα διατρήματα. μετατόπιση του θραυσμένου πετρώματος κατά την ανατίναξη, όπου λόγω του μεγάλου όγκου συμπιέζει τον αέρα. πρόσκρουση μεταξύ των τεμαχίων του εξορυγμένου υλικού καθώς αυτά κινούνται αιωρούμενα. ελεύθερη έκρηξη υλικών στην επιφάνεια του εδάφους, όπως πχ όταν χρησιμοποιείται ακαριαία θρυαλλίδα για την έναυση των υπονόμων. Το ωστικό κύμα προκαλεί τοπική μεταβολή της πίεσης στον αέρα (υπερπίεση) η οποία και μεταδίδεται ακτινικά προς κάθε δυνατή διεύθυνση με ταχύτητα περίπου 340 m/sec. Έτσι παράγεται ένας ανεπιθύμητος κι ενοχλητικός ήχος (θόρυβος).
      Επειδή η ανατίναξη διαρκεί πολύ μικρό χρονικό διάστημα (1 – 2 sec αναλόγως του πλήθους των διατρημάτων), πρακτικά θα γίνει αντιληπτή ως βροντή ή “μπουμπουνητό”, αυτό δηλαδή που συνήθως ακολουθεί μετά τις ηλεκτρικές εκκενώσεις (αστραπές & κεραυνούς) στην ατμόσφαιρα σε μια βροχερή ημέρα. 
      Είναι αρκετά σύνηθες το φαινόμενο, ο θόρυβος που προκαλεί μια έκρηξη να συγχέεται με τη δόνηση. Με δεδομένο ότι τα ηχητικά κύματα ταξιδεύουν με μικρότερη ταχύτητα από τη δόνηση, θεωρείται από τους περιοίκους ότι η έκρηξη προκαλεί “διπλή δόνηση”. Η ψευδαίσθηση αυτή γίνεται ακόμη πιο έντονη από την επίδραση που έχει το ωστικό κύμα (μεταβολή στην πίεση του αέρα) στα παράθυρα των σπιτιών (κροτάλισμα).
      Η υπερπίεση (sound pressure) ή ωστικό κύμα που δημιουργείται από την έκρηξη μιας ποσότητας εκρηκτικής ύλης, υπολογίζεται από την ακόλουθη σχέση (ISEE Blaster’s Handbook) :
      όπου :
      P η προκαλούμενη πίεση στον ατμοσφαιρικό αέρα σε kpa (sound pressure) Q η ποσότητα της εκρηκτικής ύλης σε kg ανά χρόνο επιβράδυνσης R η απόσταση της θέσης μέτρησης από το σημείο της έκρηξης σε μέτρα Κ & β συντελεστές με τιμές αναλόγως των συνθηκών γόμωσης Συνήθως, όμως, ως μονάδα μέτρησης της ηχητικής έντασης χρησιμοποιείται το decibel (dB), το οποίο προκύπτει από τη σύγκριση της υπερπίεσης με μια τιμή αναφοράς (PO = 20 x 10-9 kpa). Υπολογίζεται από τη σχέση dB = 20 x log (P/PO).
      Προφανώς η υπερπίεση (ωστικό κύμα) δεν πρέπει να ξεπερνά κάποιο όριο ώστε να μην υπάρχουν παράπονα αλλά και να μην προκαλούνται ζημιές.
      Επί σειρά ετών θεωρούνταν ως ασφαλές όριο η τιμή των 140 dB. Η Υπηρεσία Μεταλλείων των ΗΠΑ (USBM) έπειτα από σχετική μελέτη του Siskind (1980) υιοθέτησε ως ανώτατη επιτρεπόμενη τιμή τα 134 dB, που πρακτικά αποτελεί το ήμισυ της προηγούμενης (λόγω λογαριθμικής κλίμακας) & ισοδυναμεί με το θόρυβο που προκαλεί άνεμος ταχύτητας 32 km/h (έντασης περίπου 5  στην κλίμακα Beaufort).
      Η τιμή των 134 dB υιοθετήθηκε ως μέγιστη επιτρεπόμενη και από τον  Κανονισμό Μεταλλευτικών & Λατομικών Εργασιών (ΚΜΛΕ – Yπ. Aποφ. 2223 ΦEK 1227/14-06-2011) που εφαρμόζεται στη χώρα μας (άρθρο 88).
      Εκτός από την ποσότητα των εκρηκτικών ανά χρόνο επιβράδυνσης, το ωστικό κύμα επηρεάζεται και από ατμοσφαιρικούς παράγοντες, όπως η διεύθυνση & η ταχύτητα του πνέοντος ανέμου, καθώς και τη θερμοκρασιακή αναστροφή (atmospheric inversion).
      Σε κανονικές συνθήκες η θερμοκρασία του αέρα μειώνεται κατά περίπου 2 οC ανά 300 m ύψους. Το ίδιο συμβαίνει και με την ταχύτητα που μεταβάλλεται κατά περίπου 0,5 m/sec για κάθε αλλαγή της θερμοκρασίας κατά 1 οC. Η κανονική αυτή συνθήκη στρέφει τα ηχητικά κύματα προς τα πάνω μακριά από το έδαφος, με αποτέλεσμα να απορροφούνται από την ατμόσφαιρα.
      Στην περίπτωση θερμοκρασιακής αναστροφής (σπάνιο φαινόμενο) η θερμοκρασία του αέρα αυξάνεται με το ύψος με αποτέλεσμα τα ηχητικά κύματα να επιστρέφουν προς το έδαφος. Έτσι αντί να έχουμε απόσβεση του θορύβου, παρατηρείται τοπικά ενίσχυση της έντασης του.  
      Ο άνεμος μπορεί να επιδράσει επίσης με την ταχύτητα & τη διεύθυνση διάδοσης του. Όταν πνέει άνεμος προφανώς και θα γίνει εντονότερα αισθητός ο ήχος της έκρηξης προς την κατεύθυνση που φυσάει. Με την ένταση του δε θα συμβάλει και στην ενίσχυση της στάθμης του θορύβου στη συγκεκριμένη περιοχή.
      Η ύπαρξη φυσικού αναχώματος ή άλλης μορφής προστατευτικού φραγμού μεταξύ της θέσης  ανατίναξης και του σημείου ενδιαφέροντος, μειώνει την επίδραση αυτή.
       
      Ταυτόχρονα με τη πρόκληση θορύβου το ωστικό κύμα της ανατίναξης παρασύρει και τα μικροσκοπικά σωματίδια από το θρυμματισμένο πέτρωμα (σκόνη). Προφανώς όσο ισχυρότερο το ωστικό κύμα & η ένταση του πνέοντος ανέμου, τόσο μεγαλύτερη η διασπορά της σκόνης.
      Το φαινόμενο αντιμετωπίζεται σχετικά εύκολα με διαβροχή των μετώπων εξόρυξης από ασφαλή απόσταση & πάντοτε πίσω από αυτά, για προστασία από τις εκτινάξεις θραυσμάτων πετρώματος. Εάν δε υπάρχει και δυνατότητα τηλεχειρισμού του “καταβρεχτήρα” ακόμα καλύτερα !
      Οι παρεμβάσεις που μπορούν να γίνουν ώστε να μειωθεί η ένταση του ωστικού κύματος & δευτερευόντως η διασπορά σκόνης, είναι :
      (a) μείωση της ποσότητας εκρηκτικών Q ανά χρόνο επιβράδυνσης. (b) προσεκτική & επιμελημένη επιγόμωση (τάπα) σε μήκος τουλάχιστον 25 x d, όπου d η διάμετρος σε mm. (c) αποφυγή προσανατολισμού της διεύθυνσης έναυσης των υπονόμων προς εκείνη που θα προκληθεί όχληση (πχ προς κοντινές κατοικίες) (d) επιλογή κατάλληλων χρόνων επιβράδυνσης ώστε η βαθμιαία προχώρηση της ανατίναξης να γίνεται με ταχύτητα μικρότερη από αυτή της διάδοσης του ήχου στον αέρα. (e) αποφυγή χρήσης στην επιφάνεια του εδάφους μέσων έναυσης που προκαλούν ισχυρή έκρηξη, δηλαδή πρακτικά της ακαριαίας θρυαλλίδας. Εάν τούτο δεν είναι εφικτό, θα πρέπει η θρυαλλίδα να καλύπτεται από στρώμα λεπτόκοκκης άμμου πάχους περίπου 10 cm. Έτσι θα περιοριστεί σημαντικά ο παραγόμενος θόρυβος, θα αυξηθεί όμως η ποσότητα της σκόνης.  
      Η ενδεδειγμένη λύση στο πρόβλημα είναι η χρήση “μη ηλεκτρικών καψυλλίων” (Nonel) ή/και ηλεκτρονικών καψυλλίων (electronic detonators) για την έναυση των εκρηκτικών.
      Tόσο με τα “Nonel” όσο και με τα ηλεκτρονικά καψύλλια , η έκρηξη ξεκινάει από τον πυθμένα κάθε γομωμένου υπονόμου. Έτσι τα αέρια της έκρηξης παραμένουν εντός της θρυμματισμένης μάζας του πετρώματος για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα πριν διαχυθούν στην ατμόσφαιρα, συμβάλλοντας με την πίεση τους στη μετακίνηση του θρυμματισμένου βράχου από τη φυσική του θέση.
      Έτσι επιτυγχάνεται καλύτερος θρυμματισμός, ενώ και ο παραγόμενος θόρυβος είναι περιορισμένος, αφού τα αέρια της έκρηξης διαχέονται στην ατμόσφαιρα με τη μικρότερη δυνατή πίεση. Το τελευταίο συνεισφέρει θετικά και στην αποτροπή διασποράς σκόνης. 
      Επιπρόσθετα λόγω των πολλαπλών χρόνων επιβράδυνσης, έχουμε τη δυνατότητα καλύτερου ελέγχου της ανατίναξης κι άρα ευκολότερη εφαρμογή του (d). Με κατάλληλο σχεδιασμό, προσεκτική & επιμελημένη εργασία, αλλά και εφαρμογή όλων των κανονισμών όλα γίνονται. 
      Λεωνίδας Καζάκος, Μηχανικός Μεταλλείων ΕΜΠ MSc Τεχνικός σύμβουλος σε θέματα εφαρμογής εκρηκτικών υλών Εκπόνηση μελετών ελεγχόμενων ανατινάξεων – μετρήσεις δονήσεων – επίβλεψη εργασιών
      πηγή: Εργοληπτικόν Βήμα Νο_138 της ΠΕΣΕΔΕ
      Περισσότερα...

      557 • 0

    12. Αρθρογραφία

      Πρόεδρος ΣΜΕ: Σεισμικοί… στοχασμοί

      kan62

      Ο Αργύρης Πλέσιας, Πολιτικός Μηχανικός και Πρόεδρος του Συλλόγου Μελετητών Ελλάδος (ΣΜΕ) μοιράζεται στο Εργοληπτικόν βήμα No_133  σκέψεις, προβληματισμούς και προτάσεις για τη θωράκιση του κτηριακού αποθέματος της χώρας απέναντι στους σεισμούς.
      Καθώς από την παρακάτω φωτογραφία βγήκε το πόρισμα και μεταδόθηκε από πολλούς «ειδησεογραφικούς αναμεταδότες» με τον αιματηρό τίτλο «κατασκευαστικό έγκλημα – πολυκατοικία χωρίς θεμέλια», ας πούμε και μερικά σοβαρά για τους σεισμούς και την επίδρασή τους, στο ανθρωπογενές κυρίως περιβάλλον
      Η πολυκατοικία της φωτογραφίας έχει θεμελίωση και μάλιστα ισχυρή (κοιτόστρωση), ενώ ο μηχανισμός πτώσης με ανατροπή, δηλώνει ότι και ο φέροντας οργανισμός είχε συγκρότηση (διατήρηση κόμβων).
      Άλλο παράδειγμα που υποστηρίχθηκε μάλιστα από πανεπιστημιακό, ότι για τις μηδενικές απώλειες στην πόλη Ερζίν, πρέπει να δοθούν εύσημα στον δήμαρχο που τήρησε την νομιμότητα και έγιναν «καλές κατασκευές που άντεξαν». Δεν πήγε, άραγε, σε κανενός το μυαλό, ότι στην πόλη των 42.000 κατοίκων, υπήρχαν κατασκευές και προ του συγκεκριμένου δημάρχου; Δεν πήγε, άραγε, στο μυαλό του πανεπιστημιακού, ότι κάποια τοπικά χαρακτηριστικά (π.χ. έδαφος), αιτιολογούν την διαφορετική εικόνα;
      Οι παρατηρήσεις αυτές που προκύπτουν από την εικόνα και τα «συμπεράσματα» που ακούγονται στα ΜΜΕ, τις τελευταίες ημέρες, τα οποίαείναι και ελλιπή και εσφαλμένα, θεωρώ ότι, θέτουν μεγαλύτερες υποχρεώσεις στους μηχανικούς και απαιτούν μεγαλύτερη υπευθυνότητα από όσους έχουν αναλάβει την ενημέρωση των πολιτών. Στον απόηχο του τραγικού συμβάντος του σεισμού της Τουρκίας, οφείλουμε σαν μηχανικοί να καλλιεργήσουμε μιακουλτούρα «υπεύθυνης ενημέρωσης», ενός μηχανισμού «ψύχραιμης αντιμετώπισης», ενός επιπέδου «κατανόησης της τυχηματικότητας» των φυσικών φαινομένων και «αποδοχής του επιπέδου κινδύνου».
      Είναι λογικό ο πολίτης να ρωτάει αν αντέχει το σπίτι του σε ένα σεισμό σαν της Τουρκίας, είναι λογικό να επιθυμεί να νοιώσει την ασφάλεια του δικού του σπιτιού και της οικογένειάς του, έναντι των φρικτών εικόνων που θα διαρκέσουν για ένα εικοσαήμερο το πολύ (μέχρι την επόμενη συγκλονιστική είδηση), είναι λογικό να θέλει ένα «χάδι στα αυτιά» και ας ψυχανεμίζεται ότι μπορεί να μην  είναι αληθινό.
      Είναι όμως παράλογο και ανεύθυνο, ενδεχομένως θέλοντας να καλύψουμε την άγνοια του τυχαίου γεγονότος, ενδεχομένως ορμώμενοι από την έλξη της δημοσιότητας ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο, να περιγράφουμε σενάρια τρόμου ή σενάρια εφησυχασμού, θεωρώντας ότι αν πούμε το αληθινό ΔΕΝ ΞΕΡΩ–χωρίς να ερευνήσω- (στο ερώτημα της πιθανότητας πτώσης του σπιτιού του πολίτη), θα βγάλουμε καμπούρα.
      Όπως υφίσταται η αποδοχή του πολίτη στην άγνοια του γιατρού στην (“αν θα νοσήσει βαριά «κάποια στιγμή στο μέλλον»”),αντίστοιχη κουλτούρα και αποδοχή πρέπει να αναπτύξει για την άγνοιά μας στην ερώτηση αν θα πέσει το σπίτι του σε «κάποιο σεισμό». Η κουλτούρα της αποδοχής των ορίων της γνώσης καλλιεργείται, όταν γίνει κατανοητή η πολυπαραμετρικότητα του φαινομένου και η πολυεπίπεδη επίδρασή του στις κατασκευές.
      Παράγοντες που επηρεάζουν την συμπεριφορά των κατασκευών σε ένα σεισμικό γεγονός, όπως:
      διάρκεια γεγονότος, βάθος γένεσης, τύπος και μορφή επιταχύνσεως κύματος, απόσταση από την θέση γένεσης του σεισμού, σύσταση εδάφους στην γραμμή του κύματος, σύσταση εδάφους έδρασης της κατασκευής, τύπος θεμελίωσης της κατασκευής, είδος δομικού συστήματος, ποιότητα και γήρανση υλικών κατασκευής, κανονιστικό πλαίσιο μελέτης (επίπεδο γνώσης), ορθότητα μελέτης, εφαρμογή μελέτης και επίβλεψη κατά την κατασκευή, παρεμβάσεις κατά την λειτουργία της κατασκευής, συντήρηση κατασκευής και πολλοί άλλοι, αποτελούν ένα απάνθισμα συνθηκών που επιδρούν στην τρωτότητα της κατασκευής έναντι ενός σεισμικού γεγονότος και στην γένεση βλαβών ή/και αστοχιών. Γίνεται κατανοητό πιστεύω, από την παραπάνω ενδεικτική αναφορά, ότι η έστω και σαφής γνώση για παράδειγμα «με ποιόν κανονισμό κατασκευάσθηκε» (δηλώνει επίπεδο γνώσης), δεν είναι δυνατόν να δώσει καμία μονοσήμαντη απάντηση στην ερώτηση και την αγωνία του πολίτη «αν θα πέσει το σπίτι του». Η διατύπωση γενικευμένων συμπερασμάτων, όπως ότι νέες κατασκευές δεν αστοχούν, δεν βοηθούν στην διαμόρφωση ώριμης γνώσης στον πολίτη.
      Η Πολιτεία στην Ελλάδα και ο χώρος των τεχνικών, έχει αντιμετωπίσει με ιδιαίτερη υπευθυνότητα και ψυχραιμία, τα σεισμικά γεγονότα έχει δημιουργήσει υποδομές για την αντιμετώπισή τους, έχει ενσωματώσει την  τεχνική γνώση που  αποκτήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες στην χώρα, βελτιώνοντας το ΜΕΣΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ έναντι των σεισμικών γεγονότων. Αξίζει ενδεικτικά  να αναφερθούν κάποιες ενέργειες:
      Η συγκρότηση ομάδων διερεύνησης των μηχανισμών κατάρρευσης των κτηρίων που κατέρρευσαν και είχαν ανθρώπινα θύματα στον σεισμό της Αθήνας, αποτέλεσε μηχανισμό απόκτησης σημαντικής εμπειρίας και αποκτήθηκαν συμπεράσματα που ενσωματώθηκαν στους ισχύοντες κανονισμούςαποτίμησης και επεμβάσεων σε υφιστάμενο κτήρια, τόσο από σκυρόδεμα όσο και από τοιχοποιία (ΚΑΝΕΠΕ – ΚΑΔΕΤ). Η συστηματική καταγραφή του υφιστάμενου δομικού αποθέματος και η κατηγοριοποίησή του (ιδιωτικός και δημόσιος χώρος), με χαρακτηριστικές περιπτώσεις το πρόγραμμα ΕΠΑΝΤΥΚ, κάποιες δράσεις του ΟΣΚ που δεν ολοκληρώθηκαν καθώς και καταγραφές προσεισμικών ελέγχων (ελλειπώς αξιοποιημένες). Η δημιουργία ειδικών μονάδων με κατάλληλη εκπαίδευση και εξοπλισμό που αντιμετωπίζουν τις επιδράσεις καταστροφικών φαινομένων (πχ ΕΜΑΚ, εθελοντικές ομάδες κλπ) Έχοντας συμμετάσχει στο πρόγραμμα ΕΠΑΝΤΥΚ για την Θράκη, θεωρώ ότι η μη ολοκλήρωση και η επακόλουθη παραγωγή αποτελεσμάτων, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ελλιπή κατανόηση του προγράμματος, ως εργαλείου παρέμβασης. Ο καθηγητής Θ. Τάσιος (εμπνευστής), είχε θέσει με απλό τρόπο τους στόχους των μαζικών καταγραφών που είναι η ΒΑΘΜΟΝΟΜΗΣΗ και ΙΕΡΑΡΧΙΣΗ των κατασκευών ως προς την επάρκεια και την τρωτότητα τους ώστε να γίνονται παρεμβάσεις αναβάθμισης σε αυτές που έχουν την χαμηλότερη βαθμολογία, την υψηλότερη τρωτότητα, σε αντιστοιχία με τους διαθέσιμους πόρους.
      Συχνά ακούγεται στα σχετικά ρεπορτάζ περί των χιλιάδων κτηρίων που έχουν καταγραφεί ή των χιλιάδων άλλων που απομένει να καταγραφούν ενώ για τις καταγραφές αυτές δεν υπάρχει γνώση  για το που και πως θα χρησιμοποιηθούν. Θεωρώ πολύ χρήσιμο να είχαν βαθμονομηθεί έστω οι 25.000 που απογράφηκαν ώστε να υπάρξει ένα πρόγραμμα επεμβάσεων (πχ 2 -3 ανά νομό), σε ετήσια βάση, ποσότητα που μπορεί να υποστηριχθεί οικονομικά. Με την διαδικασία αυτή σε μία δεκαετία θα είχαμε ανατάξει/ αναβαθμίσει περί τα 2000 κτήρια (τα πιο επικίνδυνα σύμφωνα με το  αποτέλεσμα της βαθμονόμησης).
      Είναι, επίσης, χρήσιμο να αναφερθεί, ότι πρέπει να γίνουν κτήμα του υπεύθυνου πολίτη, έννοιες,  όπως το επίπεδο ασφάλειας που θεσμοθετεί η Πολιτεία και το οποίο συναρτάται με τους εκάστοτε διαθέσιμους πόρους. Η μελέτη και η κατασκευή έργων με υψηλότερους δείκτες ασφάλειας ή η επιλογή σχεδιασμού μιας κατασκευής με υψηλότερη τιμή σεισμικής επιτάχυνσης εδάφους ΔΕΝ ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ και ο οποιοσδήποτε πολίτης επιθυμεί να έχει σχεδιασμό με υψηλότερα standards, είναι δυνατόν να τον πληρώσει και να τον  ενσωματώσει στο δόμημα του (πχ εφαρμογή σεισμικής μόνωσης κλπ.). Η Πολιτεία όμως θεωρεί (ορθώς κατά την άποψή μου), ότι οι διαθέσιμοι πόροι για την κατασκευή μίας υποδομής, οφείλουν να καλύπτουν την αντιμετώπιση φαινομένων που έχουν αποδεκτή πιθανότητα να συμβούν σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο (περίοδος επαναφοράς). Με τις πιο σύγχρονες απόψεις  μάλιστα, τίθενται πρόσθετες παράμετροι με την εισαγωγή του όρου επιτελεστικότητας για την αξιολόγηση της ανεκτής πιθανότητας τόσο για την απώλεια μίας κατασκευής όσο και για την απώλεια ανθρώπινης ζωής (κριτήριο μη κατάρρευσης). Η ίδια λογική του επιπέδου ασφαλείας ισχύει για όλα τα τεχνικά έργα  (υδραυλικά, συγκοινωνιακά κλπ.) και θα πρέπει να το κάνουμε απολύτως κατανοητό στον πολίτη.
      Επίσης, ένα άλλο εννοιολογικό στοιχείο,  που οφείλουμε σαν μηχανικοί να κάνουμε κατανοητό στην κοινωνία και στους πολίτες, είναι ότι ο αναμενόμενος κύκλος ζωής των διαθέσιμων υποδομών είναι μεγάλος και δεν είναι δυνατή η ενσωμάτωση της πρόσθετης γνώσης που αποκτάται ανά δεκαετία με αυτόματο τρόπο στις υφιστάμενες κατασκευές, ιδιαίτερα με την συνεχώς επιταχυνόμενη παραγωγή γνώσεων. Με την παρατήρηση αυτή πρέπει να γίνει κατανοητό και αποδεκτό , ότι  δεν έχουν όλες οι κατασκευές το ίδιο βαθμό επάρκειας όχι μόνο έναντι σεισμικών δράσεων, αλλά και έναντι άλλων ατυχηματικών(πχ πλημμύρες) φαινομένων.
      Εάν συμφωνηθούν ως αρχές τα παραπάνω, θεωρώ ότι θα μειωθεί η απαίτηση για προβλέψεις που δεν είναι εφικτές και  θα αυξηθεί η ψυχραιμία της Πολιτείας και των Πολιτών για την αντιμετώπιση κρίσιμων καταστάσεων με αποτελεσματικότερο τρόπο. Πιστεύω ότι θα εκλείψουν φαινόμενα αποφάσεων που λαμβάνονται μπροστά στις κάμερες με εμφανέστατο τον πανικό αυτού που τις λαμβάνει (όχι για το γεγονός αλλά για την εικόνα του). Είναι χαρακτηριστική η απόφαση του τότε υπουργού περί της θεσμοθέτησης της ισόβιας ευθύνης του μηχανικού που μελέτησε / επέβλεψε ένα έργο, για κάθε αστοχία του και η οποία απόφαση λήφθηκε στα χαλάσματα του σεισμού του Αίγιου, και με την συναισθηματική φόρτιση που υπήρχε διάχυτη κατά την διάσωση μετά από 30 ώρες ενός μικρού παιδιού. Θεωρώ ότι σε μία ώριμη κοινωνία, δεν θα υπήρχε κανένας λόγος να θεσμοθετηθούν αποφάσεις πάνω στα ερείπια, όπως έγινε σε επόμενο χρόνο όταν η Πολιτεία αποφάσισε να δράσει ψύχραιμα και να διερευνήσει με σοβαρότητα τα αίτια των καταρρεύσεων (Αθήνα 1999).
      Πιστεύοντας ότι η χώρα έχει ένα υψηλό επίπεδο επάρκειας και αποτελεσματικότητας στην διαχείριση του σεισμικού κινδύνου,όπως αποδεικνύεται από την απόκριση των κατασκευών σε μια περιοχή που εκλύεται σημαντική σεισμική ενέργεια, το οποίο οφείλεται στο επίπεδο των Ελλήνων μηχανικών και της εκπαίδευσης τους, θα ήθελα να κάνω μια διευκρίνιση, να επισημάνω ένα κίνδυνο, να καταθέσω  μια πρόταση και να διατυπώσω μια ευχή.
      ΔΙΕΥΚΡΙΝΗΣΗ | Η γνώση της πολυπαραμετρικότητας των επιδράσεων σε μία κατασκευή, δεν αναιρεί την ανάγκη συντήρησης της, την διενέργεια παρεμβάσεων που την βελτιώνουν και αυξάνουν το προσδόκιμο ζωής της, αλλά και την στατική της επάρκεια, όπως ακριβώς συμβαίνει με τον ανθρώπινο οργανισμό. Η πολυπαραμετρικότητα μιας ασθένειας, δεν μας αποτρέπει από το να κάνουμε προληπτικές εξετάσεις (συστάσεις της ιατρικής κοινότητας).Στο παραπάνω πλαίσιο, η εμφάνιση βλαβών σε κάθε κατασκευή (πχ ρωγμές, διαβρώσεις κλπ), θα πρέπει να αποτελούν αντικείμενο άμεσης διερεύνησης από εξειδικευμένη και έμπειρη ομάδα μηχανικών.
      ΚΙΝΔΥΝΟΣ | Το επίπεδο γνώσης και η διαχείριση των σύγχρονων κανονισμών έχει ξεφύγει σε γενικές γραμμές από τον ανθρώπινο έλεγχο, με αποτέλεσμα να επεκτείνεται συνεχώς η άκριτη αποδοχή των υπολογισμών του Η/Υ με συνέπεια την αύξηση κινδύνου λαθών ελλιπούς κατανόησης εξαγόμενων, άστοχων χειρισμών σε προσομοιώματα ή/και παραδοχές και αδυναμία ποιοτικών ελέγχων. Η επικινδυνότητα της υφιστάμενης εξέλιξης είναι ότι η αποδοχή αποτελεσμάτων μη ελεγχόμενης (συγκριτικής)  διαδικασίας, δεν επιτρέπει την ανάπτυξη του ποιοτικού κριτηρίου ΟΡΘΟΥ και ΛΑΘΟΥΣ καθώς και του ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ της ΤΑΞΗΣ ΜΕΓΕΘΟΥΣ (αναμενόμενο αποτέλεσμα).
      ΠΡΟΤΑΣΗ |  Θεωρώ ότι η Πολιτεία πρέπει να λάβει μέτρα για την διατήρηση στο επιστημονικό προσωπικό (μηχανικούς), που εκπαιδεύει να υλοποιούν έργα τεχνικής υποδομής, του ποιοτικού κριτηρίου μέσα από την ανθρώπινη σκέψη. Η διενέργεια κύκλων κατάρτισης, πιστεύω ότι είναι ένα καλό πεδίο για την συνεργασία Πολυτεχνικών Σχολών και Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας ή/και Συλλόγων Μηχανικών (εάν το ΤΕΕ δεν προλαβαίνει πλέον με τα νέα του καθήκοντα), με χρηματοδότηση της Πολιτείας, μέσα από τους οποίους θα μεταφερθεί η υπάρχουσα τεχνική γνώση (πχ τάξη μεγεθών, διαδικασίες σχεδιασμού και διαδικασίες  επιλογή κλπ.). Πριν θεωρηθεί η πρόταση ως ανέφικτη, θα ήθελα να πληροφορήσω ότι το ΤΕΕ Θράκης υλοποιούσε σταθερά προ δεκαετίας κύκλους κατάρτισης ανά τριετία με πολύ χρήσιμα αποτελέσματα.
      ΕΥΧΗ | Εύχομαι να υπάρξει ορθολογικός σχεδιασμός για την διαχείριση των προσεισμικών ελέγχων που εξαγγέλθηκαν για μια ακόμη φορά, ώστε να παραχθούν αποτελέσματα. Η διαχείριση δεκάδων χιλιάδων δημοσίων κτηρίων χωρίς βαθμονόμηση και ιεράρχηση ώστε να υπάρχει σαφής στόχευση απλά δεν είναι δυνατή. Η γνώση για ένα τέτοιο σχεδιασμό υπάρχει προ δεκαετιών.
      Εύχομαι να υπάρξει μια πρόβλεψη για την διαχείριση των εκατομμυρίων ιδιωτικών κατασκευών, που επίσης να είναι ορθολογική, βιώσιμη και εφικτή, καθώς η γενικευμένη απαίτηση σύνταξης μελετών στατικής επάρκειας, έχει οδηγήσει στην έκδοση  βεβαιώσεων των πεντακοσίων ευρώ.
      πηγή: Εργοληπτικόν Βήμα Νο_133 της ΠΕΣΕΔΕ
      https://gobhma.gr/σεισμικοί-στοχασμοί/?fbclid=IwAR0sHjXkLett5hobNp-DcfVQwxjIuxWfFotbvJWFi5cs8hHN5vLCZCZvl6Q
      Περισσότερα...

      2267 • 1

    13. Αρθρογραφία

      Θεσμικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση των καταστροφών στις υποδομές – Περιπτωσιολογία από την πρόσφατη Νομολογία

      Engineer

      Το εν λόγω άρθρο αποτελεί απόσπασμα από αντίστοιχα Κεφάλαια από το υπό έκδοση Βιβλίο του συγγραφέα με τίτλο «ANAΘΕΣΗ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ ΜΕ ΤΟΝ Ν. 4782/2021»
      Α΄. Η έννοια της ανωτέρας βίας υπό το πρίσμα της θεώρησης αυτής ως «απρόβλεπτη περίσταση¨ κατά τη θεώρηση της εν λόγω διάταξης
      Οι καταστροφές στις υποδομές κατά το νομοθετικό μας πλαίσιο αντιμετωπίζονται στα πλαίσια του θεσμικού πλαισίου περί «ανωτέρας βίας», κατά γενική αρχή δε του δικαίου [πρβλ. άρθρ.255 ΑΚ, παρ. 6 άρθρου 10 του ν.2690/1999 (Κ.Διοικ.Διαδ.), παρ. 5 άρθρου 27 του π.δ. 18/1989, παρ.1 άρθρ. 152 ΚΠολΔ] η ανωτέρα βία συνίσταται σε οποιοδήποτε ανυπαίτιο γεγονός εντελώς εξαιρετικής φύσης, το οποίο δεν αναμενόταν, ούτε ήταν δυνατό να προληφθεί ή να αποτραπεί, ούτε με μέτρα άκρας επιμέλειας και σύνεσης, ανεξάρτητα αν το γεγονός είναι εσωτερικό ή όχι.
      Περιπτώσεις ανωτέρας βίας λοιπόν συνιστούν ιδίως φυσικές καταστροφές ή φαινόμενα ιδιαίτερα μεγάλης έντασης και έκτασης, τα οποία συνδέονται κατά τρόπο άμεσο με την πρόκληση της κατεπείγουσας ανάγκης και την αδυναμία τήρησης των προβλεπόμενων από το νόμο προθεσμιών. Συνεπώς πρόκειται για εξαιρετικώς έντονα φαινόμενα που συνιστούν έκτακτα και ασυνήθιστα γεγονότα, μη δυνάμενο αντικειμενικά να προβλεφθούν με τους κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και λογικής από τα καταβάλλοντα την επιμέλεια ενός μέσου συνετού ανθρώπου. Ομοίως, ανήκουν στην ίδια κατηγορία κίνδυνοι ιδιαίτερης καταστροφής που δημιουργήθηκαν ή έχουν προκληθεί ή επίκεινται λόγω τέτοιας, όπως προαναφέρθηκε, μορφής φυσικών καταστροφών ή θεομηνιών, για την αποφυγή των οποίων δεν είναι δυνατή η τήρηση των προθεσμιών που προβλέπονται από το νόμο.
      Β΄. Η περίπτωση των πρόσφατων πλημμυρών σε περιοχές της χώρας
      Νεοεισερχόμενη διάταξη στο θεσμικό μας πλαίσιο αποτελεί η πρόβλεψη η οποία εισήχθη με τον Ν.4831/2021 (ΦΕΚ Α 170/23.7.2021) και ειδικότερα με το άρθρο 136 αυτού, που προστέθηκε στην παρ.7 του άρθρου 100 Ν. 3852/2010 (΄ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ») και αφορά στην αντιμετώπιση των γεγονότων μετά τις πλημμυρικές ροές σε πολλές περιοχές της χώρας και ειδικότερα των Περιφερειών Αττικής, Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Στερεάς Ελλάδας και η οποία  εφαρμόζεται στις διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων που θα εκκινήσουν μέχρι την 30η.11.2021.Σύμφωνα με αυτή«Έργα και μελέτες για τον έλεγχο και τη ρύθμιση των πλημμυρικών ροών σε περιοχές των Περιφερειών Αττικής, Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Στερεάς Ελλάδας που αναλαμβάνονται από τις ως άνω Περιφέρειες δυνάμει προγραμματικής σύμβασης που συνάπτεται με την αρμόδια διεύθυνση του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας μπορούν να ανατίθενται με προσφυγή στη διαδικασία με διαπραγμάτευση χωρίς προηγούμενη δημοσίευση σύμφωνα με την περ. γ` της παρ. 2 του άρθρου 32 του ν. 4412/2016 (Α` 147) εάν η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης είναι μεγαλύτερη των ορίων του άρθρου 5 του ν. 4412/2016 ή με προσφυγή στη διαδικασία απευθείας ανάθεσης του άρθρου 118 του ίδιου νόμου σε κάθε άλλη περίπτωση», η διαδικασία δε αυτή υπόκειται στο ιδιαιτέρως ευέλικτο καθεστώς της σύντμησης των σχετικών προθεσμιών, της μη απαίτησης προηγούμενης γνωμοδότησης ή εισήγησης άλλου συλλογικού οργάνου καθώς και προηγούμενης σύμφωνης γνώμης της Ε.Α.Α.ΔΗ.ΣΥ.
      Γ΄. Ανάθεση Έργων με την διαδικασία του Άρθρου 32 ως αποτέλεσμα απρόβλεπτων περιστάσεων (έντονων καιρικών φαινομένων)
      Κατά τον εθνικό Νομοθέτη, η αντιμετώπιση φαινομένων που σχετίζονται με φυσικά φαινόμενα και καταστροφές μπορεί να αντιμετωπισθεί με την προσφυγή στην διαδικασία του Άρ. 32 του Ν. 4412/2016 (διαδικασία με διαπραγμάτευση χωρίς προηγούμενη δημοσίευση) μπορεί να χρησιμοποιείται για δημόσιες συμβάσεις έργων, «στο μέτρο που είναι απολύτως απαραίτητο, εάν λόγω κατεπείγουσας ανάγκης οφειλόμενης σε γεγονότα απρόβλεπτα για την αναθέτουσα αρχή, δεν είναι δυνατή η τήρηση των πρσθεσμιών που προβλέπονται για τις ανοικτές, κλειστές ή ανταγωνιστικές διαδικασίες με διαπραγμάτευση»εφόσον «Οι περιστάσεις που επικαλούνται οι αναθέτουσες αρχές για την αιτιολόγηση της κατεπείγουσας ανάγκης δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να απορρέουν από δική τους ευθύνη». Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι το Άρ. 32 αποτελεί μεταφορά του Κοινοτικού Δικαίου και συγκεκριμένα της Κοινοτικής Οδηγίας 2014/24/ΕΕ στο εθνικό μας πλαίσιο.
      Σύμφωνα με την Οδηγία 1/2013/30.12.2013 ΕΑΑΔΗΣΥ, οι Αναθέτουσες Αρχές μπορούν να  προβούν σε διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση λόγω κατεπείγοντος  κατόπιν ειδικής αιτιολόγησης για την διαχείριση συνεπειών από έντονα καιρικά φαινόμενα (άρθρο 32 παρ.2γ Ν.4412/2016),  κατόπιν της συνδρομής των εν λόγω προϋποθέσεων (α’) κήρυξη της περιοχής σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και (β’) μόνο για τις ποσότητες εκείνες και για το χρονικό εκείνο διάστημα που είναι πράγματι αναγκαία για την άμεση αντιμετώπιση της έκτακτης περίστασης. (Ελ.Συν. Κλ.ΣΤ Πράξη 67/2011) και μόνο εφόσον δεν μπορούν να τηρηθούν οι προθεσμίες του συνοπτικού διαγωνισμού.
      Δ΄. Περιπτωσιολογία
      Κατόπιν της κήρυξης, με Απόφαση του ΓΓ Πολιτικής Προστασίας, εκτεταμένων περιοχώνσε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, το Ε΄ Κλιμάκιο ΕλΣυν έχει κρίνει επανειλημμένα την αναγκαιότητα προσφυγής στην εν λόγω διαδικασία λόγω των έντονων καιρικών φαινομένων (ισχυρών βροχοπτώσεων), καθώς με τη διαδικασία αυτή κατέστη δυνατή η υποβολή προσφορών σε συντομότερη προθεσμία από αυτή που θα απαιτείτο για τη διενέργεια ανοικτού διαγωνισμού.
      Με την Πράξη 872/2019 του Ε΄ Κλιμακίου ΕλΣυν ελέγχεται η νομιμότητα της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου και του σχεδίου σύμβασης του έργου του Δήμου ΧΧΧ, με τίτλο «Αποκατάσταση βλαβών των Υποδομών μετά από τα έντονα καιρικά φαινόμενα της 29-09-2018 & 05-10-2018». Με την εν λόγω Πράξη κρίνεται ότι παρίσταται αιτιολογημένη η προσφυγή στην εν λόγω διαδικασία, λόγω του ότι η εκτέλεση εργασιών αποκατάστασης των ζημιών στο επαρχιακό οδικό δίκτυο και αντιπλημμυρικών Έργων στα ρέματα που υπερχείλισαν καθίσταται πλέον αναγκαία , δεδομένου ότι αυτές προκλήθηκαν από τις ασυνήθιστης έντασης και διάρκειας, βροχοπτώσεις και τις πλημμύρες που επακολούθησαν, λόγω του μεγάλου όγκου βροχής, ενώ παράλληλα συνιστούν κατεπείγουσα ανάγκη οφειλόμενη σε γεγονότα απρόβλεπτα για την αναθέτουσα αρχή,
      Ομοίως και η Πράξη 227/2018 με την οποία το Ε΄ Κλιμάκιο ΕλΣυν κρίνει την αναγκαιότητα προσφυγής στην εν λόγω διαδικασία λόγω των έντονων καιρικών φαινομένων (ισχυρών βροχοπτώσεων). Με την ανωτέρω Πράξη του το Κλιμάκιο αποφαίνεται περί μη ύπαρξης κωλύματος σύναψης σύμβασης μετά τον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας της σύμβασης του έργου «Αποκατάσταση Αστοχήσαντος Κεντρικού Κλειστού Αγωγού του Ρέματος…», με σκοπό την άμεση αποκατάσταση αυτών των ζημιών ως κατεπείγουσα, ώστε, αφενός να αποτραπεί η επιδείνωση της κατάστασης από τυχόν νέα έντονα καιρικά φαινόμενα με την άμεση αποκατάσταση του κεντρικού αγωγού και αφετέρου να μπορέσει να αποκατασταθεί άμεσα η κυκλοφορία σε τμήμα του οικισμού και να καταστεί δυνατή η προσβασιμότητα οχημάτων ώστε να αποκατασταθούν περαιτέρω οι ζημίες.
      Παράλληλα το Ε΄ Κλιμάκιο ΕλΣυν έχει κρίνει επανειλημμένα την αναγκαιότητα προσφυγής στην εν λόγω διαδικασία λόγω των έντονων καιρικών φαινομένων ως διαχείριση συνεπειών από την σεισμό (οι οποίες ομοίως συνιστούν απρόβλεπτες περιστάσεις). Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί αυτή της αποκατάστασης ζημιών σε σχολικά συγκροτήματα Γυμνασίου και Λυκείου εξαιτίας του σεισμικού φαινομένου της 21ης Ιουλίου 2017, για τις οποίες με τις Πράξεις 137 και 138/2018 το Ε΄ Κλιμάκιο ΕλΣυν κρίνει ότι δεν κωλύονται οι υπογραφές των σχεδίων σύμβασης έργων αποκατάστασης βλαβών, καθόσον αποδεικνύεται η συνδρομή των νόμιμων προϋποθέσεων για την προσφυγή του Δήμου στη διαδικασία του Άρ. 32, έργα  τα οποία αποσκοπούν στην αποκατάσταση των βλαβών στα εν λόγω σχολικά συγκροτήματα, ώστε αυτά να είναι πλήρως λειτουργικά για τη μαθητική κοινότητα μέχρι την έναρξη της επόμενης σχολικής χρονιάς 2018-2019. Τα εν λόγω γεγονότα  συνιστούν κατεπείγουσα ανάγκη, η ικανοποίηση της οποίας δεν επιτρέπει την τήρηση των χρονικών προθεσμιών που συνεπάγεται η διεξαγωγή διαγωνισμού.
      Παράλληλα το Ε΄ Κλιμάκιο ΕλΣυν έχει κρίνει επανειλημμένα την αναγκαιότητα προσφυγής στην εν λόγω διαδικασία για Έργα αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών και διαχείρισης συνεπειών από πυρκαγιά (οι οποίες ομοίως συνιστούν απρόβλεπτες περιστάσεις). Χαρακτηριστικά αναφέρουμε την περίπτωση του έργου «Κατασκευή δικτύου ύδρευσης στον οικισμό ΧΧΧ του Δήμου ΧΧΧ», όπου με την Πράξη 72/2019 το Ε΄ Κλιμάκιο ΕλΣυν κρίνει ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης του εν λόγω Έργου καθώς αυτό αφορά στην κατασκευή νέου εσωτερικού δικτύου ύδρευσης ως απότοκο της καταστροφικής πυρκαγιάς της 23ης Ιουλίου 2018, η οποία κατέκαψε μεγάλο μέρος δασικής έκτασης αλλά και περί τις σαράντα οικίες, η δε ανάγκη εκτέλεσής του κρίνεται επείγουσα για την έγκαιρη αντιμετώπιση του προβλήματος συνολικά, καθώς και την προστασία της υγείας των κατοίκων της περιοχής.
      Θεσμικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση των καταστροφών στις υποδομές – Περιπτωσιολογία από την πρόσφατη Νομολογία,
      του Παπασταμάτη Ζήση Πολιτικού Μηχανικού, MSc “Υπόγεια Έργα»- Εισηγητού ΙΝ.ΕΠ./ΕΚΔΔΑ, ΥΔ ΠΑΔΑ , Συγγραφέα Τεχνικής Νομοθεσίας , Επιστημον. Συνεργάτη ΔΗΜΟΣΝΕΤ, 4412.gr
      Περισσότερα...

      710 • 0

    14. Αρθρογραφία

      Η καινοτομία του Ν.4912/2022 αναφορικά με την επιλογή των Μελών της Ε.Α.ΔΗ.ΣΥ.

      Engineer

      Η συγχώνευση της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΑΔΗΣΥ) και της Αρχής Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών (ΑΕΠΠ) σε μια ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή, αυτή της Ενιαίας Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων (Ε.Α.ΔΗ.ΣΥ.), αποτελεί την υλοποίηση ενός ορθολογικού σχεδιασμού με στόχο την ενιαία αντιμετώπιση όλων των σχετικών με την ανάθεση των δημόσιων συμβάσεων ζητημάτων.
      Η νέα Αρχή καλείται να λειτουργήσει σε μία ιδιαίτερα κομβική περίοδο για την εθνική οικονομία, που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις προκλήσεις ενός εξαιρετικά αβέβαιου οικονομικού περιβάλλοντος, στενά συνυφασμένου με τους διεθνείς κλυδωνισμούς της κοινωνικής συνοχής και της ασφάλειας. Ενόψει μάλιστα της ενεργοποίησης του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το ζήτημα της ταχείας και ασφαλούς ανάθεσης και εκτέλεσης των δημόσιων συμβάσεων αποκτά μείζονα σημασία για την υλοποίηση των δράσεων που θα ενταχθούν στη χρηματοδότηση, ώστε να επέλθουν τα επιδιωκόμενα οφέλη στην οικονομία.
      Ωστόσο, ειδικότερα σε ό,τι αφορά το μέρος της εξέτασης των προδικαστικών προσφυγών, η έλλειψη τεχνικών αναφορών που παρατηρείται στις Αποφάσεις της Αρχής, σε συνδυασμό με τον αποκλεισμό των τεχνικών ειδικοτήτων από τη σύνθεση των κλιμακίων εξέτασης των προδικαστικών προσφυγών, δεδομένου ότι στις συνθέσεις των Κλιμακίων δε συμμετέχουν κριτές με τεχνική κατάρτιση (π.χ. μηχανικοί), οδηγεί σε πλείστες περιπτώσεις στην ακύρωση (εν συνόλω ή εν μέρει) των Αποφάσεων της Αρχής από τα αρμόδια δικαστήρια ή/και στην αναπομπή αυτών για νέα νόμιμη κρίση επί των (τεχνικών) θεμάτων που δεν είχαν πρωτογενώς εξεταστεί, δημιουργώντας σημαντικές καθυστερήσεις στην εξέλιξη των διαγωνιστικών διαδικασιών, διακινδυνεύοντας την υλοποίηση των υπό δημοπράτηση έργων, προμηθειών και υπηρεσιών.
      Στα παρακάτω χαρακτηριστικά αποσπάσματα των Αποφάσεων του ΣτΕ καταδεικνύεται η αναγκαιότητα συμμετοχής τεχνικά καταρτισμένων κριτών στα κλιμάκια της Αρχής, προκειμένου οι Αποφάσεις της να είναι τόσο νομικά ισχυρές όσο και πλήρως και ορθά τεκμηριωμένες, ούτως ώστε – τελικώς – να περιορίζεται στο μέτρο του εφικτού η ανάγκη προσφυγής από τους θιγόμενους στα αρμόδια δικαστήρια:
      – Απόφαση 2406/2021 του Συμβουλίου της Επικρατείας:
      Σκέψη 10
      «…Ειδικότερα, η κρίση της Α.Ε.Π.Π. ότι ο αναθέτων φορέας είχε θεσπίσει ειδική ρύθμιση στα Τεύχη Δημοπράτησης 3 και 4 ως προς τους απαιτούμενους τύπους σκυροδέματος, ανεξαρτήτως των απαιτήσεων ελάχιστης κατηγορίας αντοχής σκυροδέματος που προκύπτουν από την εφαρμογή των διατάξεων του ΚΤΣ 2016, στηρίζεται σε εσφαλμένη ερμηνεία των επίμαχων όρων των τευχών δημοπράτησης….Υπό τα δεδομένα αυτά, η αποδοχή του σχετικού λόγου της προδικαστικής προσφυγής από την Α.Ε.Π.Π. και η κρίση ότι η συνδρομή της περιβαλλοντικής συνθήκης XC4 δεν προκύπτει άνευ ετέρου από τη φύση των κατασκευών του έργου, δεν αιτιολογείται νομίμως, εφ’ όσον η Α.Ε.Π.Π. δεν παραθέτει συγκεκριμένα στοιχεία σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας και τις περιβαλλοντικές συνθήκες, στις οποίες είναι εκτεθειμένες οι επίμαχες εγκαταστάσεις, τα οποία να κλονίζουν τη σχετική τεχνική κρίση της αναθέτουσας αρχής….»
      – Απόφαση 2407/2021 του Συμβουλίου της Επικρατείας:
      Σκέψη 15
      «Επειδή, η ανωτέρω αιτιολογία, με την οποία η Α.Ε.Π.Π. έκρινε ότι η τεχνική προσφορά της αιτούσης δεν κάλυπτε την προαναφερθείσα απαίτηση της παραγράφου 7.2 του Τεύχους Δημοπράτησης 3, δεν είναι νόμιμη. Τούτο διότι η Αρχή προβαίνει σε μια τεχνική κρίση σχετικά με το μέγιστο αποδεκτό όριο απόκλισης από την απαιτούμενη, …, ελάχιστη ταχύτητα ροής εντός του διαχυτήρα, χωρίς να τεκμηριώνει την κρίση της αυτή με την παράθεση στοιχείων, στηριζόμενων στα διδάγματα της επιστήμης και της τεχνικής που αφορούν την εκτέλεση έργων, …. Συνεπώς, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από την αιτούσα, μη νομίμως κρίθηκε από την Α.Ε.Π.Π. ότι συνέτρεχε περίπτωση απορρίψεως της προσφοράς της αιτούσης λόγω μη τηρήσεως της επίμαχης προδιαγραφής.»
      – Απόφαση 1606/2022 του Συμβουλίου της Επικρατείας:
      Σκέψεις 9, 11
      «Η προσβαλλόμενη απόφαση της Ε.Α.ΔΗ.ΣΥ. … έκρινε ότι συντρέχουν πέντε αυτοτελείς λόγοι αποκλεισμού της τεχνικής προσφοράς της αιτούσας ένωσης, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και η απόκλιση από τις απαιτήσεις της παραγράφου 11.1.9.2. «Θεμελιακή Γείωση Εγκαταστάσεων» της Τεχνικής Συγγραφής Υποχρεώσεων, … Η Ε.Α.ΔΗ.ΣΥ. κατέληξε στην κρίση αυτήν, αφού έλαβε υπόψη της την …/…/2022 έκθεση του Ειδικού Επιστήμονα της Αρχής Γ.Α., ειδικότητας Ηλεκτρολόγου Μηχανικού, στην οποία αναφέρονται τα ακόλουθα: … Με βάση τα παραπάνω …, η προσβαλλόμενη απόφαση με νόμιμη και επαρκή αιτιολογία δέχθηκε, κατόπιν συνεκτίμησης της ως άνω έκθεσης του Ειδικού Επιστήμονα της Αρχής, ότι η προσφερόμενη από την αιτούσα ένωση θεμελιακή γείωση στις πιο πάνω μονάδες δεν πληροί τον όρο της παραγράφου 11.1.9.2 της Τεχνικής Συγγραφής Υποχρεώσεων. Ενόψει των ανωτέρω, η Ε.Α.ΔΗ.ΣΥ. νομίμως έκρινε ότι η αιτούσα ένωση εταιριών πρέπει να αποκλειστεί από τον διαγωνισμό λόγω απόκλισης της τεχνικής προσφοράς της από την πιο πάνω απαίτηση της Τεχνικής Συγγραφής Υποχρεώσεων, …»
      – Απόφαση 1607/2022 του Συμβουλίου της Επικρατείας:
      Σκέψη 20
      «…Με την προσβαλλόμενη απόφαση …/2022 της ΕΑΔΗΣΥ, κατόπιν συνεκτίμησης και της …/…/2022 έκθεσης του ειδικού επιστήμονος Γ.-Β. Ε., ειδικότητας Πολιτικού Μηχανικού, κρίθηκε ότι, σύμφωνα με τους όρους της Διακήρυξης και του Παραρτήματος II, η μη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της παραγράφου 9.4 της ΤΣΥ αναφορικά με τα τεχνικά χαρακτηριστικά του γεωυφάσματος προστασίας της επάνω επιφάνειας της γεωμεμβράνης συνεπάγεται την απόρριψη της μελέτης προσφοράς και κατά συνέπεια τον αποκλεισμό του διαγωνιζόμενου από τα επόμενα στάδια του διαγωνισμού….»
      Σκέψη 24
      «…Επιπλέον, η σχετική κρίση της δεύτερης προσβαλλομένης …/2022 απόφασης διαλαμβάνει αναλυτική επιχειρηματολογία, …, χωρίς να έχει ζητηθεί συνδρομή ειδικών επιστημόνων. Με βάση την επιχειρηματολογία αυτή η προσβαλλομένη απόφαση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η αληθής έννοια του όρου 9.4 της ΤΣΥ ήταν ότι «επιτρέπεται η συμμετοχή με υλικό που φέρει χαρακτηριστικό επιμήκυνσης κάτω του 10%, αλλά όχι ότι … αποκλείεται υλικό που διαθέτει τις προδιαγραφές που ορίζουν οι … προσωρινές προδιαγραφές […] …». Όμως, η ερμηνεία αυτή έρχεται σε αντίθεση με τη ρητή πρόβλεψη της διακήρυξης και συγκεκριμένα με τη σαφή έννοια του προπαρατεθέντος όρου της ΤΣΥ, …. Συνεπώς, λαμβάνοντας υπόψη τις προηγηθείσες σκέψεις …, η κρίση της …/2022 απόφασης δεν αιτιολογείται νομίμως και η απόφαση αυτή πρέπει να ακυρωθεί κατά το μέρος που έκανε δεκτό ότι δεν συντρέχει λόγος απόρριψης της τεχνικής προσφοράς της ένωσης … για το προσφερόμενο γεωύφασμα της εταιρείας …, το οποίο δεν καλύπτει την τεθείσα, επί ποινή αποκλεισμού, προδιαγραφή της ΤΣΥ περί επιμήκυνσης στο μέγιστο φορτίο μικρότερης του 10%….»
      Σύμφωνα, επομένως, με τα παραπάνω παρατιθέμενα, συνάγεται ότι η κρίση μίας προδικαστικής προσφυγής – που περιέχει και τεχνικές αιτιάσεις – από κλιμάκιο αποτελούμενο από μέλη αποκλειστικά προερχόμενων από το πεδίο της νομικής επιστήμης δεν μπορεί να υποκαταστήσει την τεχνική κρίση έτερων ειδικοτήτων, ιδιαίτερα δε αυτή των μηχανικών.
      Προς την κατεύθυνση επίλυσης του ζητήματος αυτού κινήθηκε ο νομοθέτης, αναγνωρίζοντας – μεταξύ άλλων – την αναγκαιότητα της διεπιστημονικής προσέγγισης κατά την εξέταση των προδικαστικών προσφυγών και προχωρώντας σε μία καινοτόμα πρόταση τροποποίησης του Άρθρου 348 του ν.4412/2016 αναφορικά με τη σύνθεση της Αρχής.
      Συγκεκριμένα, στην Αιτιολογική Έκθεση της Ανάλυσης Συνεπειών Ρύθμισης του Σχεδίου Νόμου «Ενιαία Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων» προτάθηκε και τελικώς υιοθετήθηκε η επιλογή των μελών της Αρχής από «…πρόσωπα εγνωσμένου κύρους και υψηλής επιστημονικής κατάρτισης στο πεδίο των δημοσίων συμβάσεων, προκειμένου η Αρχή να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στο πολυδιάστατο και πολυεπίπεδο έργο της, που έχει διεπιστημονικό χαρακτήρα….».
      Η τελική μορφή της παρ. 3 του Άρθρου 348 του ν.4412/2016, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει με το ν.4912/2022, έχει ως εξής:
      «3. Ως μέλη της Αρχής επιλέγονται πρόσωπα εγνωσμένου κύρους και υψηλής επιστημονικής κατάρτισης. Τα πρόσωπα αυτά πρέπει να διαθέτουν αποδεδειγμένη ακαδημαϊκή ή επαγγελματική εξειδίκευση στο πεδίο των δημοσίων συμβάσεων και να πληρούν τις προϋποθέσεις του άρθρου 2 του π.δ. 50/2001 (Α΄ 39).»
      Ορίστηκαν, δηλαδή, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται και στην Αιτιολογική Έκθεση, «…τα προσόντα και η διαδικασία επιλογής και διορισμού … των μελών, τα οποία δεν θα προέρχονται αποκλειστικά από το πεδίο της νομικής επιστήμης….».
      Δίνεται, δηλαδή, πλέον η δυνατότητα σε επιστήμονες προερχόμενους από πεδία διαφορετικά της νομικής επιστήμης να στελεχώσουν την Αρχή, συμβάλλοντας στην υλοποίηση του διττού θεσμικού της ρόλου, όπως αυτός καταγράφεται στο ν.4912/2022, με την πρόβλεψη συμμετοχής τους και στα κλιμάκια εξέτασης των προδικαστικών προσφυγών που υποβάλλονται ενώπιον της Αρχής.
      Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ιδιαίτερα μάλιστα στον τομέα των δημόσιων έργων που αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους πυλώνες στήριξης της εθνικής οικονομίας, θα υπάρχει η δυνατότητα να εντοπιστούν και να αποκατασταθούν εκ των προτέρων οι όποιες ασάφειες επί των τεχνικών θεμάτων, εξαλείφοντας τα «σκοτεινά σημεία» που πολλές φορές ανακύπτουν στο στάδιο κατασκευής, καθυστερώντας ή/και διακινδυνεύοντας την υλοποίησή τους, αλλά και επιβαρύνοντας πολλαπλάσια τον προϋπολογισμό τους.
      Η προσέγγιση αυτή θα συμβάλει στην ταχύτερη απορρόφηση και αξιοποίηση των ενωσιακών κονδυλίων και χρηματοδοτικών διευκολύνσεων, ιδίως, ενόψει της προγραμματικής περιόδου του ΕΣΠΑ 2021 – 2027 και της αξιοποίησης των δυνατοτήτων του Recovery and Resilience Fund (RRF) (Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας) για την υποστήριξη της ανάταξης και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των οικονομιών των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έναντι κρίσεων.
      Εν κατακλείδι, το πολύπλευρο και διεπιστημονικό υπόβαθρο των μελών που θα επιλεγούν για τη στελέχωση της Αρχής, σύμφωνα με τις επιταγές του ν.4912/2022, θα αποτελέσει εχέγγυο του τεκμηριωμένου έργου της, με αποκλειστικό γνώμονα την ορθή εφαρμογή της κοινοτικής και εθνικής νομοθεσίας, την πλήρη διαφάνεια κατά την απορρόφηση των ενωσιακών κονδυλίων και, τελικά, τη διασφάλιση του δημόσιου συμφέροντος.
      Άρθρο του Γεωργίου – Βασιλείου Ελευθεριάδη (Πολιτικός Μηχανικός, M.Sc., Ειδικό Επιστημονικό Προσωπικό της Ενιαίας Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων)
      Περισσότερα...

      652 • 0

    15. Αρθρογραφία

      Η Δημοπράτηση των Δημοσίων Έργων από την αρχαία Ελλάδα μέχρι σήμερα

      Engineer

      Για την επιλογή εκ του συνόλου των ελληνικών και αλλοδαπών – κοινοτικών εργοληπτικών επιχειρήσεων αυτής στην οποία θα ανατεθεί η εκτέλεση ενός συγκεκριμένου δημοσίου έργου, υφίστανται σαφείς και αυστηρά προδιαγεγραμμένες διαδικασίες, με στόχο να διασφαλίζεται η διαφάνεια, η αντικειμενικότητα και ο υγιής ανταγωνισμός, δηλαδή, σε τελική ανάλυση, η προστασία του δημοσίου χρήματος. Οι διαδικασίες αυτές είναι τρεις και συγκεκριμένα η “ανοικτή διαδικασία”, η “κλειστή διαδικασία” και η “διαδικασία των διαπραγματεύσεων”. Προκειμένου να διασφαλισθεί η αντικειμενική ανάθεση του έργου το κοινοτικό δίκαιο δέχεται ως κριτήρια τη χαμηλότερη τιμή ή την πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά.
      Πρέπει να τονιστεί ότι η ανάθεση των δημοσίων έργων στην Ελλάδα την δεκαετία του 1990, παρουσίαζε σημαντικά προβλήματα, τα οποία προβλήθηκαν ιδιαίτερα ύστερα από την υποχρεωτική εφαρμογή των κοινοτικών οδηγιών και κατά την υλοποίηση των υποδομών που χρηματοδοτήθηκαν από το 1° και το 2° Κ.Π.Σ.
      Οι Εργοληπτικές Επιχειρήσεις, προκειμένου να αναλάβουν μεγάλο αριθμό των έργων αυτών ώστε να αναπτυχθούν σημαντικά και γρήγορα, υποεκτίμησαν τις πραγματικές συνθήκες και το κόστος κατασκευής και οδηγήθηκαν σε σκληρό ανταγωνισμό μεταξύ τους.
      Οι οικονομικές εκπτώσεις που προσέφεραν ήταν ιδιαίτερα υψηλές και αποδείχθηκαν, σε αρκετές περιπτώσεις, σε βάρος της ποιότητας των έργων. Στην παγίωση των μεγάλων οικονομικών εκπτώσεων συνέβαλαν επίσης, από πλευράς Κυρίου του Έργου, κυρίως η έλλειψη αξιόπιστων και εφαρμόσιμων μελετών, ο τρόπος άσκησης της επίβλεψης και οι διαδικασίες προσέγγισης του προϋπολογισμού δημοπράτησης των έργων.
      Είναι γεγονός ότι οι κανόνες, που τέθηκαν προοδευτικά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με τις προϋποθέσεις επιλεξιμότητας των δαπανών των χρηματοδοτούμενων έργων και την πιστή τήρηση των ανταγωνιστικών διαδικασιών, οδήγησαν σε σημαντική βελτίωση των δομών.
      Δημιουργήθηκαν μεγαλύτερα Γραφεία Μελετών με εμπειρία και σύγχρονο εξοπλισμό για την εκπόνηση αξιόπιστων μελετών και έγιναν βήματα βελτίωσης του τρόπου ανάθεσης και ελέγχου των μελετών. Έγιναν συγχωνεύσεις εργοληπτικών εταιριών και αγοράστηκε νέος εξοπλισμός. Στην ασφαλέστερη προεκτίμηση του κόστους και στην αναβάθμιση των διαδικασιών επίβλεψης των έργων συνέβαλε ο εκσυγχρονισμός των αρμόδιων υπηρεσιών των Υπουργείων, η δημιουργία Ανωνύμων Εταιριών και Ειδικών Υπηρεσιών και η συμμετοχή εξωτερικών συμβούλων. Ωστόσο, απαιτείται πολύς χρόνος για να θεωρηθούν αυτά δεδομένα από τις Εργοληπτικές Επιχειρήσεις κατά τη σύνταξη των οικονομικών τους προσφορών, ώστε τελικά να υλοποιηθούν ποιοτικά δημόσια έργα με σύγχρονες προδιαγραφές.
      Μετά την εφαρμογή του Ν.2576/98 που περιείχε «μαθηματικό τύπο» απόρριψης των υπερβολικών προσφορών, οι προσφερόμενες εκπτώσεις στα περισσότερα έργα έγιναν εύλογες και συνέβαλαν στη βελτίωση της ποιότητας κατασκευής.
      Ταυτόχρονα, αποφάσεις του Ευρωπαϊκού και των Ελληνικών Δικαστηρίων κατέστησαν ανενεργό τον απλουστευτικό και απόλυτο τρόπο που προέβλεπε ο Νόμος αυτός για την αιτιολόγηση των υπερβολικών προσφορών.
      Ορθόν είναι, κατά την εξέταση μίας υπερβολικά χαμηλής προσφοράς, να επιτρέπεται αιτιολόγηση της με οποιονδήποτε τρόπο. Αλλά η αξιολόγηση των στοιχείων από οποιαδήποτε Επιτροπή ή Υπηρεσία θεωρείται στη χώρα μας υποκειμενική σε σημαντικό βαθμό και για το λόγο αυτό συχνά αμφισβητήσιμη.
      Ύστερα από αυτή την εξέλιξη θεσπίστηκε ο Ν.3263/2004, που επιβάλλει για τη μεγάλη πλειοψηφία των δημοπρατήσεων ως κριτήριο ανάθεσης τη χαμηλότερη τιμή. Τίθεται εύλογα το ερώτημα σε ποιο βαθμό οι σημερινές συνθήκες της αγοράς ευνοούν την ανάπτυξη υγιούς και όχι άκρατου ανταγωνισμού.
      Τα βασικά χαρακτηριστικά μιας αγοράς υπό συνθήκες τέλειου ανταγωνισμού είναι τα εξής:
      ελεύθερη πρόσβαση στην αγορά ύπαρξη μεγάλου αριθμού αγοραστών και πωλητών, ώστε να μην είναι δυνατός ο επηρεασμός των τιμών από κάθε ένα από αυτούς όλοι οι αγοραστές και πωλητές έχουν «τέλεια γνώση» των συνθηκών της αγοράς, και συμπεριφέρνονται σύμφωνα με την οικονομική αρχή της μεγιστοποίησης των συμφερόντων τους. όλες οι πωλήσεις αφορούν τελείως ομοιογενή προϊόντα. Η Ελληνική αγορά δημοσίων έργων χαρακτηρίζεται μέχρι τώρα από:
      εύκολη απόκτηση πτυχίου εργοληπτικής επιχείρησης ύπαρξη μεγάλου αριθμού εργοληπτών σε σχέση με το συνολικό όγκο εργασιών έλλειψη μακροχρόνιας στρατηγικής από τις εργοληπτικές επιχειρήσεις και καθημερινός αγώνας για την επιβίωση τους σημαντικές συμβατικές τροποποιήσεις του αντικειμένου του έργου που δημοπρατήθηκε. Με τις συνθήκες που επικρατούσαν στην Ελληνική αγορά, στη συνήθη περίπτωση διαγωνισμού, ο μειοδότης στον υπολογισμό της προσφοράς του όχι απλώς έχει μηδενίσει το όποιο κέρδος, αλλά δεν προέβλεψε ούτε την πλήρη κάλυψη των γενικών του εξόδων. Απλώς ελπίζει ότι θα μεταβληθεί το αντικείμενο της εργολαβίας και ότι με τη «διαπραγμάτευση» που θα ακολουθήσει, θα επιτύχει βελτίωση των οικονομικών δεδομένων. Προφανώς, η ύπαρξη των συνθηκών αυτών μακροχρόνια οδηγεί σε μη υγιή κατασκευαστικό κλάδο.
      Είναι προφανές ότι όλα αυτά δεν οφείλονται στην έλλειψη ικανότητας του τεχνικού κόσμου της χώρας, αλλά στη μη ανάληψη του «πολιτικού» κόστους εξυγίανσης της αγοράς από τις διαδοχικές κυβερνήσεις (π.χ. χορήγηση μεγάλου αριθμού πτυχίων, μη αναδιοργάνωση δημοσίων υπηρεσιών κ.λ.π).
      Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι η ολοκλήρωση ενός έργου είναι αποτέλεσμα πολλών συνεχόμενων και αλληλοεξαρτώμενων διαδικασιών. Υπολογίζοντας τους χρόνους των επιμέρους φάσεων προκύπτει ότι η ολοκλήρωση ενός τυπικού έργου αυτοκινητοδρόμου απαιτεί περίπου 10 χρόνια με τις παρακάτω προϋποθέσεις: οι διαπραγματεύσεις ένταξης του έργου σε ένα χρηματοδοτικό πρόγραμμα είναι σύντομες, οι μελέτες ανατίθενται με διαγωνισμό, δεν συναντώνται ιδιαίτερα προβλήματα στην έγκριση περιβαλλοντικών όρων και στην εκτέλεση των απαλλοτριώσεων, η ανάθεση της σύμβασης κατασκευής γίνεται με συμπλήρωση τιμολογίου και οι αρχαιολογικές έρευνες και μετατοπίσεις δικτύων ΟΚΩ δεν καθυστερούν πολύ την κατασκευή. Σε κάθε άλλη περίπτωση η ολοκλήρωση του έργου θα απαιτήσει πάνω από 10 χρόνια.
      Ειδικότερα, η επιλογή αναδόχων και η ανάθεση συμβάσεων έργων γίνεται πάντα σύμφωνα με την Κοινοτική και Εθνική νομοθεσία μεταξύ εργοληπτών από τον Ελληνικό και Διεθνή χώρο. Περιλαμβάνει την ετοιμασία προσφορών από τους ενδιαφερόμενους, τον έλεγχο των τυπικών δικαιολογητικών και την αξιολόγηση των διαγωνιζόμενων από τον ΚτΕ. Οι επιπρόσθετοι προσυμβατικοί έλεγχοι που διεξάγονται από το Ελεγκτικό Συνέδριο από το 2002, έχουν επιφέρει σημαντική αύξηση του χρόνου ανάθεσης. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι οι διαδικασίες (χωρίς αξιολόγηση) διαρκούν περίπου 9 μήνες. Σημειώνεται δε, ότι σε περιπτώσεις όπου παρουσιάζονται ενστάσεις και προσφυγές, οι διαδικασίες ανάθεσης μπορούν να κρατήσουν έως και 20 μήνες.
      Συμπερασματικά, για την επιτυχή υλοποίηση του Κ.Π.Σ. ήταν αναγκαία η υιοθέτηση αξιόπιστων, διαφανών και γρήγορων διαδικασιών ανάθεσης των έργων και η σύντμηση του χρόνου υλοποίησης τους. Αξίζει να σημειώσουμε ότι ακόμη και σήμερα οι αξιόπιστες και διαφανείς διαδικασίες ανάθεσης έργων αποτελούν ζητούμενο.
      Η Διεθνής Εμπειρία
      Ας δούμε όμως τι συμβαίνει με τις διαδικασίες ανάθεσης έργων σε τρεις μεγάλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Γερμανία, οι οποίες υποχρεώθηκαν αντιστοίχως να τηρήσουν τις Κοινοτικές Οδηγίες. Παράλληλα θα αναφέρουμε και τις αντίστοιχες διαδικασίες στις ΗΠΑ. Συγκεκριµένα, θα συγκρίνουμε τις διαδικασίες δημοπράτησης, των εφαρµοζόµενων κριτηρίων επιλογής και ανάθεσης, των τυποποιημένων ή µη τευχών δημοπράτησης, των συστημάτων υποβολής προσφορών, της κοστολόγησης των εργασιών καθώς και των συνήθων διαδικασιών διεξαγωγής του διαγωνισμού.
      Στη Γαλλία το σχετικό θεσμικό πλαίσιο περιλαμβάνει τις Κοινοτικές Οδηγίες και άλλους νόμους και διατάγματα, ενώ ο Κώδικας ∆ηµοσίων Έργων ορίζει της επιτρεπόμενες διαδικασίες δημοπράτησης ανάλογα µε το ύψος τους. Συγκεκριµένα για έργα προϋπολογισμού πάνω από 5.000.000 Ευρώ ακολουθούνται οι γνωστές διαδικασίες που ορίζονται από τις Κοινοτικές Οδηγίες, ενώ για έργα κάτω από 5.000.000 Ευρώ μπορούν να ακολουθήσουν επιπλέον και τη «Προσαρµοσµένη διαδικασία» µόνο για έργα κάτω από 230.000 Ευρώ ή τον ανταγωνιστικό διάλογο για έργα μέχρι 5.000.000 Ευρώ. Κατά την «Προσαρµοσµένη διαδικασία» ο ΚτΕ μπορεί να επιλέξει ελεύθερα ανάδοχο, ανάλογα µε το αντικείμενο της Σύμβασης, ενώ για την εφαρμογή της «Διαδικασίας Ανταγωνιστικού ∆ιαλόγου» ο ∆ηµόσιος Φορέας ορίζει ένα λειτουργικό πρόγραµµα, το οποίο περιλαμβάνει επαληθεύσιµα αποτελέσματα προς επίτευξη ή ανάγκες που πρέπει να ικανοποιηθούν, και διαπραγματεύεται µε τον κάθε υποψήφιο τα μέσα για την επίτευξη των οριζόμενων αποτελεσμάτων ή αναγκών. Οι υποβολές των προσφορών γίνονταν ως κατ’ αποκοπήν τίµηµα, όπου προσφέρεται µία συνολική τιμή για την εκτέλεση όλων των συμβατικών απαιτήσεων, ή µε ελεύθερη συμπλήρωση τιμολόγια ή µε προσφορά ποσοστού επί των δαπανών ή µε συνδυασμό κατ’ αποκοπήν τιµήµατος και ελεύθερης συμπλήρωσης τιμολογίου.
      Στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν υπάρχουν θεσµοθετηµένες διαδικασίες για έργα προϋπολογισμού κάτω των κοινοτικών ορίων. Για τα µμεγαλύτερα έργα, τα οποία αναθέτουν οι Κεντρικές Κυβερνητικές Υπηρεσίες, το Γραφείο Κυβερνητικού Εμπορίου έχει εκδώσει υποχρεωτικές οδηγίες και εγχειρίδια «Καλής Πρακτικής», τα οποία περιέχουν µμεθοδολογίες τις οποίες οι Υπηρεσίες δύνανται να προσαρμόσουν στις ανάγκες κάθε σύμβασης προς Δημοπράτηση. Η γενική αρχή που πρέπει να ακολουθείται είναι η επίτευξη του “Value for Money”. Δηλαδή, σκοπός είναι να επιτυγχάνεται ο βέλτιστος συνδυασμός των δαπανών σε όλη την διάρκεια ζωής του έργου και της ποιότητας ώστε να επιτευχθούν οι απαιτήσεις του χρήστη. Αυτή η αρχή πρέπει να διέπει όλα τα στάδια της Διαδικασίας Ανάθεσης.
      Η συνήθης διαδικασία ανάθεσης που ακολουθείται είναι η «Κλειστή Διαδικασία», ενώ στα σύνθετα και μεγάλα έργα υπάρχει η τάση να ανατίθενται συμβάσεις µε το σύστημα «Μελέτη – Κατασκευή» µε σκοπό την εμπλοκή του κατασκευαστή από νωρίς στον σχεδιασμό του έργου. Εκτός από τις «παραδοσιακές» συμβάσεις µε κατ’ αποκοπήν τίµηµα ανατίθενται και Συμβάσεις άμεσου κόστους, όπου η Αναθέτουσα Αρχή πληρώνει το κόστος των εργασιών και ένα ποσοστό επί αυτού στον Ανάδοχο, και συμβάσεις «διάρκειας» ή Συμβάσεις Πλαίσια. Υπάρχει η τάση να δίνονται κίνητρα τους Αναδόχους για την μείωση του κόστους και χρόνου εκτέλεσης ενός έργου. Στις περιπτώσεις που δεν υπάρχει πλήρης μελέτη ή υπάρχουν πολλοί αστάθμητοι παράγοντες ανατίθενται συμβάσεις χωρίς συγκεκριμένο τίµηµα αλλά µε ορισμένη «τιμή στόχο». Στις συμβάσεις αυτές ορίζεται ένας µηχανισµός κατανομής του επιπλέον κόστους ή του κέρδους μεταξύ του Αναδόχου και του ΚτΕ.
      Για την ανάθεση του έργου χρησιμοποιείται κυρίως το κριτήριο της «οικονομικά πιο συμφέρουσας προσφοράς», παρόλο που σύμφωνα µε τη Νομοθεσία μπορεί να εφαρμόζεται και το κριτήριο της χαμηλότερης τιµής. Η υποβολή των προσφορών μπορεί να γίνει είτε ως κατ’ αποκοπήν τίµηµα είτε µε συμπλήρωση τιμολογίου. Η βασική διαφορά στο σύστημα υποβολής προσφορών στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι ότι η Αναθέτουσα Αρχή παρέχει πίνακα κυρίων ποσοτήτων (µη δεσμευτικό) µε σκοπό την υποβοήθηση των υποψηφίων στην εκτίμηση της κλίμακας των προτεινόμενων εργασιών. Οι τιμές συμπληρώνονται ελεύθερα από του υποψήφιους, οι οποίοι επιπλέον περιλαμβάνουν στις προσφορές τους δαπάνες όπως πρόβλεψη για κινδύνους, διαχείριση εργασιών κλπ., αφού έχουν μελετήσει προσεκτικά τα δεδομένα του έργου βάσει προδιαγραφών και εκτίμησης των επί τόπου συνθηκών.
      Στη Γερμανία, ισχύουν οι «Διαδικασίες σύναψης σύμβασης έργων», που έχουν ενσωματώσει τις κοινοτικές οδηγίες και έχουν υποχρεωτική εφαρμογή. Η υποβολή προσφορών στη Γερμανία στα περισσότερα έργα γίνεται µε σύστημα που μοιάζει µε το Ελληνικό σύστημα προσφοράς µε ελεύθερη συμπλήρωση τιμολογίου.
      Η Αμερικανική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση έχει θεσμοθετήσει Κανονισμούς προκειμένου να υφίστανται οµοιόµορφες πολιτικές και διαδικασίες ανάθεσης για όλες τις Υπηρεσίες. Οι Κανονισμοί των διαφόρων Υπηρεσιών λειτουργούν συµπληρωµατικά στους Ομοσπονδιακούς που απαιτούν πλήρη και ανοικτό ανταγωνισμό για όλες τις συμβάσεις του ∆ηµοσίου. Τα πιθανά είδη συμβάσεων είναι: καθορισμένης τιμής, αποπληρωμής σε συνάρτηση µε το κόστος, ελεγχόμενης αμοιβής, ασαφούς παράδοσης, εντολής έργου και χρόνου και υλικών. Το κριτήριο της «πλέον συμφέρουσας» προσφοράς έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται από το 2002, αλλά κυρίως σε συμβάσεις µμελέτης- κατασκευής.
      Η Ελληνική Εμπειρία
      ∆ηµόσια έργα είναι τα έργα που εκτελεί η πολιτεία µε την ευρύτερή της έννοια (∆ηµόσιο, τοπική αυτοδιοίκηση, δημόσιοι οργανισμοί, τράπεζες δημοσίου συμφέροντος, κλπ.) και τα οποία εξυπηρετούν το κοινωνικό σύνολο, συμβάλλουν στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνατοτήτων, στην αύξηση του εθνικού προϊόντος, στην ασφάλεια της χώρας και γενικά αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Είναι τα έργα υποδομής της χώρας, κτιριακά, οδοποιίας, σιδηροδρομικά, λιμενικά εγγειοβελτιωτικά, ύδρευσης, αποχέτευσης, κλπ.
      Τα δημόσια έργα χαρακτηρίζουν την εποχή τους και τον πολιτισμό της. Στην Ελλάδα εκτελούνται δημόσια έργα από την αρχαιότητα, όπως τα έργα της Ακρόπολης των Αθηνών τον 5ο αιώνα π.Χ., που αποφάσισε η αθηναϊκή δημοκρατία μετά τους περσικούς πολέμους και υλοποίησε ο Περικλής µε τον Ικτίνο και το Φειδία, η σήραγγα προσαγωγής νερού στη Σάμο (μήκους 835 µ. και ύψους 2,5 µ.), που κατασκεύασε ο μηχανικός Ευπαλίνος (Ευπαλίνειο όρυγμα) την εποχή του τυράννου Πολυκράτη τον 7ο αιώνα π.Χ. καθώς και πολλά άλλα. Στη ρωμαϊκή εποχή κατασκευάσθηκε το 2ο αιώνα π.Χ. στο βορειοελλαδικό χώρο, ένα από τα μεγαλύτερα οδικά έργα, η Εγνατία Οδός. Εμπνευστής του έργου ήταν ο ανθύπατος Γάιος Εγνάτιος. Οι εκκλησίες του Βυζαντίου υπήρξαν σημαντικά δημόσια έργα της εποχής τους, µε κυρίαρχο το κτίσμα της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη, που κατασκευάστηκε επί αυτοκράτορα Ιουστινιανού τον 6ο αιώνα µ.Χ. από τους αρχιτέκτονες Ισίδωρο και Ανθέμιο.
      Για τον εκσυγχρονισμό της Ελλάδας των νεοτέρων χρόνων απαιτήθηκε μεγάλη προσπάθεια, µε την κατασκευή έργων υποδομής που έλλειπαν παντελώς από τη χώρα. Η κατασκευή των δημοσίων έργων ανατέθηκε αρχικά µε διάταγμα του 1833 στο τµήµα μηχανικών του στρατού. Αργότερα, τα έργα ανατίθενται σε εργολάβους και το 1850 εκδίδεται βασιλικό διάταγμα για τις υποχρεώσεις στις οποίες υπόκεινται οι «αναδεχόµενοι την εκτέλεση δημοσίων έργων εργολάβοι». Επί πρωθυπουργίας Χαριλάου Τρικούπη, κατασκευάζονται μεγάλα δημόσια έργα υποδομής (σιδηρόδρομοι, διώρυγα της Κορίνθου, κλπ.), που άλλαξαν τη φυσιογνωμία της χώρας. Την εποχή αυτή εκδίδεται το διάταγμα της 20-3-1884, που ρύθμιζε τα της εκτελέσεως των δημοσίων έργων.
      Επί της τελευταίας πρωθυπουργίας του Ελευθέριου Βενιζέλου (1928 – 1932), µε πιεστικές τις ανάγκες του 1.000.000 προσφύγων μετά τη μικρασιατική καταστροφή, κατασκευάζεται πληθώρα δημοσίων έργων, οδών, σχολείων και εγγειοβελτιωτικών έργων (αποξήρανση λίμνης Γιαννιτσών, εγγειοβελτιωτικά έργα πεδιάδων Σερρών και ∆ράµας – απόδοση στην καλλιέργεια 2.800.000 στρ., κατασκευή 1650 χλµ. οδών, κλπ.), ώστε να δοθούν εκτάσεις προς καλλιέργεια στους πρόσφυγες.
      Την εποχή αυτή ψηφίζεται ο Ν. 5367/1932 για την εκτέλεση των δημοσίων έργων µε στόχο την εισαγωγή ενιαίου συστήματος εκτέλεσης των δημοσίων έργων, διότι το κράτος πρέπει να έχει ενιαία κατεύθυνση δράσης και όλοι οι εργολάβοι που αναλαμβάνουν την εκτέλεση των έργων να έχουν τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες υποχρεώσεις. Ο Νόμος αυτός ίσχυσε για 40 χρόνια, μέχρι το 1972 και αποτέλεσε την πρώτη προσπάθεια του Ελληνικού κράτους για ενιαίο σύστημα στην εκτέλεση των έργων.
      Το 1972 δημοσιεύεται ο Ν. 1266/1972 (που καταργεί τον Ν. 5367/1932) και µετά από δώδεκα χρόνια ψηφίζεται ο Ν. 1418/1984, που ουσιαστικά τέθηκε σε ισχύ µε το π.δ. 609/1985 και ο οποίος ισχύει μέχρι σήμερα (2004). Και οι δύο αυτοί Νόμοι (1266/72 και 1418/84) ακολουθούσαν την ίδια φιλοσοφία και υιοθετούσαν τις ίδιες βασικές ρυθμίσεις, ήταν περισσότερο αναλυτικοί από το Ν. 5367/32 και, ως εκ τούτου, περισσότερο δεσμευτικοί για τους συµβαλλόµενους (∆ηµόσιο και εργολάβους). Οι νέες ρυθμίσεις που εισάγονται µε το Ν. 1418/84 αφορούν στους εργολάβους – εργοληπτικές επιχειρήσεις (για τον τρόπο εγγραφής τους στο μητρώο εργοληπτικών επιχειρήσεων, την κατάταξη των εργοληπτικών επιχειρήσεων, κλπ.), στις συμβάσεις παραχώρησης δημοσίων έργων, στη σύνδεση της κατασκευής των δημοσίων έργων µε την προστασία του περιβάλλοντος, κλπ.
      Αξίζει να σημειωθεί ότι προς το τέλος του 1995 εισήχθει από την τότε Κυβέρνηση ο όρος αιτιολόγηση των προσφορών. Το γεγονός αυτό προκάλεσε την έκρηξη της διαφθοράς μεταξύ φορέων και «οικείων» εργολάβων. Ο τρόπος αυτός δημοπράτησης εγκαταλήθφηκε σχετικά γρήγορα (1998 οπότε και εισήχθει ο «μαθηματικός τύπος») αφήνοντας όμως ανεπανόρθωτη ζημιά στον τομέα διαφάνειας της ανάθεσης δημοσίων έργων.
      Το 2004, ο Ν. 3263/2004 (ΦΕΚ Α΄ 179/28.09.2004) εισήγαγε ένα νέο σύνολο νομοθετικών ρυθμίσεων με σκοπό την αντικατάσταση του ισχύοντος συστήματος ανάθεσης, γνωστού ως «μαθηματικός τύπος», από ένα σύστημα ανάθεσης στον απόλυτο μειοδότη. Η αλλαγή αυτή του συστήματος ανάθεσης συμπαρέσυρε αναγκαστικά και αλλαγές σε πολλές άλλες διατάξεις, συναφείς µε το αντικατασταθέν σύστημα. Οι αλλαγές αφορούν κυρίως τις διατάξεις για τη διαδικασία του διαγωνισμού, τις αρμοδιότητες της αναθέτουσας αρχής, τις εγγυήσεις καλής εκτέλεσης, καθώς και τις προϋποθέσεις και τη διαδικασία εκπτώσεως του αναδόχου.
      Ο νόμος 1418/84 αντικατατάθηκε από τον νόμο 3669/2008 ο οποίος ενσωμάτωσε και κοινοτικές οδηγίες, ο οποίος ίσχυσε μέχρι την ψηφιση του νέου νόμου 4412/2016 ο οποίος βεβαία έχει πολλές ελλείψεις και ο εργαλαβικός κόσμος αναμένει διευκρινήσεις και τα αντιστοιχα προεδρικά διατάγματα.
      Η χρηματοδότηση των δημοσίων έργων στην Ελλάδα µέσω των διαρθρωτικών ταμείων της ΕΟΚ, ιδιαίτερα µε τα πακέτα Ντελόρ Ι και ΙΙ, είχε ως συνέπεια το άνοιγμα των συμβάσεων δημοσιών έργων στον ευρωπαϊκό ανταγωνισμό. Για την εκταμίευση των χρημάτων από τα διαρθρωτικά ταμεία της Κοινότητας (ΕΠΤΑ και Ταμείο Συνοχής) έπρεπε να προσαρμοσθεί η ελληνική νομοθεσία για τα δημόσια έργα στις αντίστοιχες οδηγίες της ΕΟΚ, ώστε να εξασφαλίζεται ο υγιής ανταγωνισμός εντός του Ευρωπαϊκού Χώρου.
      Για το σκοπό αυτό εκδόθηκε το π.δ. 23/1993, που αποτελεί προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας προς τις κοινοτικές οδηγίες για το συντονισμό των διαδικασιών για τη σύναψη συμβάσεων δημοσίων έργων, και εν συνεχεία το π.δ. 334/2000, το οποίο τροποποίησε το ανωτέρω προεδρικό διάταγμα. Κατ’ αυτό τον τρόπο, στις διαδικασίες σύναψης των συμβάσεων δημοσίων έργων συνυπάρχουν σήμερα κανόνες του εθνικού και του ευρωπαϊκού (κοινοτικού) δικαίου (Ν. 1418/84, Ν. 2229/94, Ν. 2308/95, Ν. 2338/95, Ν. 2372/96, Ν. 2576/98, Ν. 2940/2001, π.δ. 609/85, π.δ. 334/2000, Ν 3263/2004) καθώς και πολλά άλλα Π.Δ.
      Πηγή: Εργοληπτικόν βήμα Νο_105 της ΠΕΣΕΔΕ
      Άρθρο του Τόλη Τσιακίρη Πρόεδρος ΣΠΕΔΕ Έβρου, μέλος του Δ.Σ. και της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΠΕΣΕΔΕ
      Εισαγωγικό σημείωμα: Το παρακάτω κείμενο αποτελεί τμήμα εργασίας για τους Διαγωνισμούς Κατασκευής Έργων, η οποία στο σύνολό της αναφέρεται στην Ελληνική εμπειρία και τη νομοθεσία του Ελληνικού κράτους από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα και ταυτόχρονα, κατόπιν αναφορών στην Διεθνή εμπειρία για την δημοπράτηση έργων, καταθέτει προτάσεις για τη βελτίωση των διαδικασιών και τευχών δημοπράτησης έργων στην Ελλάδα. Στο Τεύχος αυτό φιλοξενούμε μέρος της εν λόγω εργασίας, για την παραχώρηση του οποίου ευχαριστούμε θερμά τον κ. Τ. Τσιακίρη.  
      Περισσότερα...

      1422 • 0

    16. Αρθρογραφία

      Δημόσιες συμβάσεις έργων με αξιολόγηση μελέτης: Προδιαγραφές μελετών

      Engineer

      Το πλαίσιο και τις προδιαγραφές των μελετών των διαγωνισμών δημοσίων έργων παρουσιάζει στο Εργοληπτικόν βήμα No_133  η Πολιτικός μηχανικός MSc, Ειδικό Επιστημονικό Προσωπικό ΕΑΔΗΣΥ, κα Ευαγγελία Πέτρου.
      Το σύστημα μελέτη – κατασκευή, μέχρι την εισαγωγή των διατάξεων του ν.4412/2016,αποτελούσε το μόνο σύστημα δημοπράτησης δημοσίων έργων στο οποίο δεν εφαρμοζόταν το μειοδοτικό σύστημα, καθόσον αξιολογούταν και η προτεινόμενη από τον προσφέροντα μελέτη.
      Η εφαρμογή της δημοπράτησης έργου με αξιολόγηση μελέτης, σε αντίθεση με την συνήθη διαδικασία δημοπράτησης έργου, που προϋποθέτει την εκπόνηση μελέτης εκ μέρους της αναθέτουσας αρχής, απαιτεί από τους υποψήφιους αναδόχους να εκπονήσουν και να υποβάλλουν με την προσφορά τους μελέτη για το δημοπρατούμενο έργο, η οποία αξιολογείται ως προς την πληρότητα και την συμφωνία της με τους όρους των εγγράφων της σύμβασης και τον κανονισμό μελετών του έργου.
      Αναφορικά με τη σύνταξη μελετών, στο Κανονιστικό πλαίσιο των διαγωνισμών δημοσίων έργων περιλαμβάνονται:
      Ο ν. 3316/2005, όπως καταργήθηκε αλλά διατηρείται σε ισχύ η παρ.2 του Άρθρου11 Τεχνικές προδιαγραφές, όπου αναφέρεται: «Οι προδιαγραφές των μελετών και λοιπών υπηρεσιών μηχανικού που δεν καλύπτονται από τις ισχύουσες κατά τη δημοσίευση του παρόντος νόμου νομοθετικές εξουσιοδοτήσεις, καθορίζονται με προεδρικά διατάγματα που εκδίδονται ύστερα από γνώμη του Τ.Ε.Ε. και πρόταση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων, καθώς και του κατά περίπτωση συναρμόδιου Υπουργού, όταν κρίνεται απαραίτητο. […]Με τη σύμβαση τίθενται οι προδιαγραφές μελετών και υπηρεσιών, στις περιπτώσεις που δεν υπάρχουν εγκεκριμένες.» Ο ν.4412/2016, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει, και ειδικότερα: – Άρθρο 50 Δημόσιες συμβάσεις έργων με αξιολόγηση μελέτης παρ.4,όπουαναφέρεται:«Η αξιολόγηση της μελέτης κατά τη διαδικασία ανάθεσης σύμβασης του παρόντος άρθρου αφορά μόνο στον έλεγχο της πληρότηταςκαι της συμφωνίας της μελέτης με τα οριζόμενα στα έγγραφα της σύμβασης και ιδίως με τον Κανονισμό Μελετών Έργου, διαπιστώνοντας τη συμμόρφωση ή μη της μελέτης με αυτά (πίνακας συμμόρφωσης) χωρίς βαθμολόγηση.»
      – Άρθρο 53 Περιεχόμενο εγγράφων της σύμβασης παρ.2,όπουαναφέρεται:«Τα έγγραφα της σύμβασης, πλην της προκήρυξης σύμβασης του άρθρου 63 και της προκαταρκτικής προκήρυξης του άρθρου 62, σε περίπτωση που η τελευταία χρησιμοποιείται ως μέσο προκήρυξης του διαγωνισμού, περιέχουν ιδίως: […] κδ) επιπλέον των ανωτέρω, ειδικά για τις δημόσιες συμβάσεις έργων: […]δδ) το απαιτούμενο στάδιο της μελέτης που πρέπει να υποβάλουν οι οικονομικοί φορείς, στην περίπτωση εφαρμογής του άρθρου 50, περί δημόσιων συμβάσεων έργων με αξιολόγηση μελέτης, […]κε) επιπλέον των ανωτέρω, ειδικά για τις δημόσιες συμβάσεις μελετών και παροχής τεχνικών υπηρεσιών:[…] εε) τις προδιαγραφές εκπόνησης της μελέτης κατά το άρθρο 196, περί τεχνικών προδιαγραφών, και […]»
      – Άρθρο 53 Περιεχόμενο εγγράφων της σύμβασης παρ.7,όπουαναφέρεται:«Ειδικά για τις δημόσιες συμβάσεις έργων, πέραν των ανωτέρω, κατά τη σύνταξη των εγγράφων της σύμβασης, ισχύουν και τα ακόλουθα: […]ιγ) Στις περιπτώσεις της παρ. 1 του άρθρου 50, περί δημόσιων συμβάσεων με αξιολόγηση μελέτης, ο «Κανονισμός Μελετών Έργου», ο οποίος συντάσσεται από την αναθέτουσα αρχή, ειδικά για το προς ανάθεση έργο ή υπάρχει και εφαρμόστηκε σε παρόμοια έργα, περιλαμβάνει τις ελάχιστες τεχνικές απαιτήσεις και προδιαγραφές εκπόνησης των μελετών που θα υποβληθούν από τους οικονομικούς φορείς και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των εγγράφων της σύμβασης.»
      – Άρθρο 94 Περιεχόμενο φακέλου «Τεχνική Προσφορά» παρ.1,όπουαναφέρεται:«Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης έργου, στην περίπτωση που εφαρμόζεται το άρθρο 50, περί δημόσιων συμβάσεων έργων με αξιολόγηση μελέτης, και το κριτήριο ανάθεσης είναι η πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά βάσει βέλτιστης σχέσης ποιότητας τιμής, ο ξεχωριστός σφραγισμένος φάκελος, με την ένδειξη «τεχνική προσφορά» περιέχει τουλάχιστον προμελέτη όλων των απαραίτητων έργων. Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης έργου, στις οποίες κριτήριο ανάθεσης είναι η πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά βάσει βέλτιστης σχέσης ποιότητας τιμής, τα περιεχόμενα του φακέλου «τεχνική προσφορά» ορίζονται στα έγγραφα της σύμβασης.» Επισημαίνεται ότι το ελάχιστο απαιτούμενο στάδιο μελέτης της «τεχνικής προσφοράς» τροποποιήθηκε από οριστική μελέτη σε προμελέτη, με το Άρθρο 36 του ν.4782/2021.
      – Άρθρο 196 Τεχνικές προδιαγραφές παρ.2,όπουαναφέρεται:«Με απόφαση της αναθέτουσας αρχής, σε περίπτωση που δεν έχει εκδοθεί σχετική απόφαση του αρμόδιου οργάνου του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, μπορεί να εξειδικεύεται το είδος των παραδοτέων στοιχείων ανά στάδιο και ανά κατηγορία μελέτης της περ. 15 της παρ. 3 του άρθρου 2, και συγκεκριμένα: α) τα τεύχη (Τεχνική Έκθεση, Υπολογισμοί, Προμέτρηση, Προϋπολογισμός κ.λπ.) και β) τα κατά περίπτωση σχέδια, καθώς και η μορφή αυτών (έντυπη ή και ηλεκτρονική) που πρέπει ο μελετητής να εκπονήσει, κατά το άρθρο 189 περί έγκρισης μελέτης παραλαβής αντικειμένου σύμβασης για την έγκριση της ανατεθείσας σε αυτόν μελέτης.»
      Το Π∆ 696/74 (ΦΕΚ-301/Α/8-10-74) «Περί αµοιβών μηχανικών δια σύνταξιν μελετών, επίβλεψιν, παραλαβήν κλπ. Συγκοινωνιακών, Υδραυλικών και κτιριακών Έργων, ως και Τοπογραφικών Κτηµατογραφικών και Χαρτογραφικών Εργασιών και σχετικών τεχνικών προδιαγραφών μελετών». Στις διατάξεις του δεύτερου Βιβλίου του π.δ/τος και ειδικότερα με το άρθρο 106, ορίζεται ότι «αι εν τω παρόντι τεχνικαί προδιαγραφαί μελετών, καθορίζουν τους τεχνικούς όρους εκπονήσεως τούτων, δια την συμφώνως προς τα επιτεύγματα της Επιστήμης σύνταξίν των παρά του Μελετητού προς πλήρη αρτιότητα τούτων επί τω τέλει αρτίως τεχνικής και οικονομικής εκτελέσεως των έργων». Η υπ’ αριθμ. ΔΝΣβ/1732/ΦΝ 466(ΦΕΚ 1047/Β/29-03-2019)Υ.Α. «Εξειδίκευση του είδους των παραδοτέων στοιχείων ανά στάδιο και ανά κατηγορία μελέτης σε ό,τι αφορά τα συγκοινωνιακά (οδικά) έργα, τα υδραυλικά, τα λιμενικά και τα κτιριακά έργα». Εκδόθηκε κατ’ εφαρμογή των οριζόμενων στο άρθρο 196, παρ. 2 του ν. 4412/2016 και αναφέρει: «[…]αποφασίζουμε:1. Την έγκριση του παρακάτω παραρτήματος που περιλαμβάνει κείμενα και πίνακες τα οποία αφορούν1)ελάχιστα παραδοτέα μελετών οδικών έργων, 2) ελάχιστα παραδοτέα μελετών υδραυλικών έργων, 3) ελάχιστα παραδοτέα μελετών λιμενικών έργων, 4) ελάχιστα παραδοτέα μελετών κτιριακών έργων […] 3. Η παρούσα εφαρμόζεται στις δημόσιες συμβάσεις έργου με αξιολόγηση μελέτης (άρθρο 50 παρ. 1 του ν. 4412/2016), των οποίων η διαδικασία σύναψης σύμβασης εκκινεί αμέσως μετά τη δημοσίευσή της στο Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως.»  Καθώς το ΠΔ 696/74 δεν έχει καταργηθεί, παρότι ουσιαστικά η ανωτέρω ΥΑ επικαιροποιεί και τροποποιεί τα προβλεπόμενα στο δεύτερο βιβλίο αυτού, αξίζει να αναφερθεί η ΓΝΩΜΗ Γ6/2019 της Ε.Α.Α.ΔΗ.ΣΥ. με θέμα: «Διατύπωση σύμφωνης γνώμης της Αρχής, κατ’ άρθρο 2 παρ. 2 περ. γ’ υποπερ. γγ’ του ν. 4013/2011, επί σχεδίου απόφασης του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών με τίτλο ‘’Εξειδίκευση του είδους των παραδοτέων στοιχείων ανά στάδιο και ανά κατηγορία μελέτης σε ό,τι αφορά τα συγκοινωνιακά (οδικά) έργα, τα υδραυλικά, τα λιμενικά και τα κτιριακά έργα’’, η οποία προτείνεται να εκδοθεί κατ’ εξουσιοδότηση της διάταξης της παραγράφου 2 του άρθρου 196 του ν. 4412/2016 (ΦΕΚ Α’ 147)». Σύμφωνα με το σκεπτικό της:«[…]Η Αρχή θεωρεί ότι το σχέδιο της εκδοθησόμενης Υπουργικής απόφασης κείται εντός εξουσιοδότησης της διάταξης του άρθρου 196 παρ. 2 του ν.4412/2016, η οποία είναι αρκούντως σαφής και ορισμένη για την εξειδίκευση – ανά στάδιο και ανά κατηγορία μελέτης – του είδους και της μορφής των ελάχιστα απαιτούμενων παραδοτέων τευχών και κατά περίπτωση σχεδίων μελετών, ωστόσο έχει τη γνώμη ότι είναι σκόπιμο να εξεταστεί από τη Διοίκηση η ανάγκη ρητής κατάργησης ή τροποποίησης του άνω διατάγματος, στο βαθμό που τα αντίστοιχα θέματα ρυθμίζονται πλέον από την εν λόγω ΥΑ[…] προκύπτει ότι η εξειδίκευση – ανά στάδιο και ανά κατηγορία μελέτης – του είδους και της μορφής (έντυπης ή/και ηλεκτρονικής) των ελάχιστων παραδοτέων τευχών και σχεδίων των δημοσίων συμβάσεων μελετών οδικών, λιμενικών, υδραυλικών και κτιριακών έργων, η οποία περιλαμβάνεται στο κείμενο και στους πίνακες των τεσσάρων τευχών του παραρτήματος του εξεταζομένου σχεδίου ΥΑ, ‘’συνάδει με την αλληλουχία φάσεων και την ισχύουσα μεθοδολογία εκπόνησής τους’’ και είναι ‘’κατά βάση προσαρμοσμένη’’ στις διατάξεις του π.δ/τος 696/1974, ειδικότερα δε στις διατάξεις περί τεχνικών προδιαγραφών των υπόψη κατηγοριών μελετών που περιλαμβάνονται στο δεύτερο Βιβλίο (άρθρα 106 και επόμενα) του ανωτέρω π.δ/τος, το οποίο έχει παραμείνει σε ισχύ υπό το καθεστώς του ν. 4412/2016.[…] 12.3 Συναφώς, κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί ότι βάσει των διατάξεων που περιλαμβάνονται στα τέσσερα προτεινόμενα τεύχη του παραρτήματος του εξεταζομένου σχεδίου ΥΑ φαίνεται να προτείνονται ρυθμίσεις, οι οποίες κατ’ ουσία συνιστούν μία εκτεταμένη τροποποίηση – επικαιροποίηση των διατάξεων του δεύτερου Βιβλίου του π.δ/τος 696/1974 περί τεχνικών προδιαγραφών μελετών των υπόψη κατηγοριών έργων με βάση τις σημερινές συνθήκες παραγωγής των μελετών αυτών, όπου τα παραδοτέα τεύχη και σχέδια των μελετών αυτών δεν εκπονούνται από το μελετητή χειρόγραφα, όπως έχει προβλεφθεί από το νομοθέτη του π.δ/τος 696/1974, αλλά σε ηλεκτρονική μορφή με τη βοήθεια πιστοποιημένων υπολογιστικών προγραμμάτων, ήτοι μελετητικών – σχεδιαστικών πακέτων, γεγονός που έχει διαφοροποιήσει τον τρόπο παραγωγής και παρουσίασης των παραδοτέων αυτών στοιχείων των εν λόγω μελετών, τα οποία πλέον παράγονται και παραδίδονται με ευχέρεια σε επεξεργάσιμη ψηφιακή μορφή (πχ. αρχεία pdf, dwg, doc, xls), δυνάμενα να φέρουν ηλεκτρονική υπογραφή, τεχνολογική εξέλιξη η οποία λαμβάνεται υπόψη στο προτεινόμενο σχέδιο ΥΑ […]»
       Η έκδοση της υπ’ αριθμ.ΔΝΣβ/1732/ΦΝ 466 Υ.Α. εκσυγχρόνισε το θεσμικό πλαίσιο αναφορικά με τα απαιτούμενα παραδοτέα μελετών τεχνικών έργων. Αντίθετα, η τροποποίηση του ελάχιστου απαιτούμενου σταδίου μελέτης της «τεχνικής προσφοράς» σε προμελέτη δεν ακολούθησε την ίδια φιλοσοφία, καθώς η εκπόνηση οριστικής μελέτης διασφαλίζει ωρίμανση του έργου και ακριβέστερη εκτίμηση του κόστους κατασκευής του. Οι λοιπές τεχνικές απαιτήσεις και προδιαγραφές εκπόνησης των μελετών οφείλουν να περιγράφονται στα έγγραφα της σύμβασης. Επομένως, το ζήτημα των προδιαγραφών μελετών, το οποίο είναι ουσιώδες για την επιτυχή υλοποίηση ενός έργου, ανάγεται στην πληρότητα και ορθότητα των συμβατικών τευχών και κυρίως στον Κανονισμό Μελετών Έργου (Κ.Μ.Ε.) και τα οικεία άρθρα της Τεχνικής Συγγραφής Υποχρεώσεων (Τ.Σ.Υ.) του έργου.
      πηγή: Εργοληπτικόν Βήμα Νο_133 της ΠΕΣΕΔΕ
      Περισσότερα...

      1099 • 0

    17. Αρθρογραφία

      Αριστείδης Ντάλας: Η σύγχρονη κατοικία οφείλει να παρέχει ευελιξία και περιβαλλοντική ενσυναίσθηση

      Engineer

      Ο γνωστός αρχιτέκτονας, κ. Αριστείδης Ντάλας μιλάει στο  Εργοληπτικόν βήμα No_133 για τη σύγχρονη κατοικία και το ρόλο της αρχιτεκτονικής σήμερα.
      Η «αρχιτεκτονική ενέχει μια τεράστια ευθύνη που παραπέμπει στο ωραίο αλλά ταυτόχρονα σωστό. Αυτός ο συνδυασμός αισθητικής τελειότητας και εργονομικής αρτιότητας είναι κάτι που μας ακολουθεί και μας προβληματίζει σε κάθε νέο έργο που ξεκινάμε» σημειώνει ο αρχιτέκτονας Αριστείδης Ντάλας μιλώντας στο Εργοληπτικό Βήμα. Όπως τονίζει «τα τελευταία χρόνια βιώσαμε μια πρωτόγνωρη κατάσταση, μια πανδημία που είναι αδύνατο να μην επηρεάσει τα δεδομένα κατοίκησης. Η κατοικία μας γίνεται χώρος εργασίας, κοινωνικοποίησης, άσκησης, αποφόρτισης και διασκέδασης. Αναδεικνύεται η ανάγκη να υπάρχουν δυναμικοί χώροι με διαφορετικές ποιότητες που μεταμορφώνονται. Εξωτερικοί χώροι, όπως μπαλκόνια και αίθρια που αποτελούσαν παραμελημένους χώρους αποκτούν ζωτική σημασία. Αυτοί οι χώροι έχουν μετατραπεί σε κάτι πολύ πιο ουσιαστικό, αποδεικνύοντας πως η ανθρώπινη δραστηριότητα προσδίδει κάθε φορά την ταυτότητα στον χώρο. Αυτό από μόνο του έχει αλλάξει και την αγορά των κατοικιών. Η σύγχρονη κατοικία οφείλει να παρέχει μια μικρή ευελιξία και ταυτόχρονα μια περιβαλλοντική ενσυναίσθηση». Αναφερόμενος στις τάσεις που παρατηρούμε σήμερα, τονίζει ότι η υπόσκαφη αρχιτεκτονική αποτελεί βασικό θέμα των συζητήσεων στους κύκλους της αρχιτεκτονικής και της κατασκευής της χώρας εν γένει. «Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι κάθε θέμα έχει δυο όψεις. Κάθετι αποτελεί εργαλείο στα χέρια του δημιουργού και ανάλογα τον τρόπο που θα το χρησιμοποιήσει θα φέρει και τα αντίστοιχα αποτελέσματα. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς λοιπόν, ότι η υπόσκαφη αρχιτεκτονική είναι μέσο ένταξης και όχι σκοπός εκμετάλλευσης». Mε έδρα την Αθήνα και την Τήνο το αρχιτεκτονικό γραφείο του Αριστείδη Ντάλα στοχεύει στο να θέσει την ελληνική αρχιτεκτονική σε νέα πρότυπα αξιοποιώντας σύγχρονες τεχνικές και τεχνογνωσίες, έχοντας πάντα υπόψη ότι κάθε αρχιτεκτονικό έργο είναι μια σύνθεση αισθητικής και λειτουργικότητας, δίνοντας, παράλληλα, έμφαση στο σεβασμό στις πρακτικές της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής.   Το φωτογραφικό υλικό για το έργο The Lap Pool House και για το έργο PNOES, ειναι του φωτογράφου Παναγιώτη Βουμβάκη Τα renders για τα έργα Pool of the rocks, Project L, Block of flats, Residence in Nafplio: Κατερίνα Ιακωβάκη To render του έργου Irene’s farmhouse: Fiore Architects  
      AD_THE LAP POOL HOUSE
      Ποια τα προτερήματα και ποια τα μειονεκτήματα των υπόσκαφων κτισμάτων; Υπό ποιες συνθήκες αποτελούν την ιδανική επιλογή;
       Η υπόσκαφη αρχιτεκτονική αποτελεί βασικό θέμα των συζητήσεων στους κύκλους της αρχιτεκτονικής και της κατασκευής της χώρας εν γένει. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι κάθε θέμα έχει δυο όψεις. Κάθετι αποτελεί εργαλείο στα χέρια του δημιουργού και ανάλογα τον τρόπο που θα το χρησιμοποιήσει θα φέρει και τα αντίστοιχα αποτελέσματα. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς λοιπόν, ότι η υπόσκαφη αρχιτεκτονική είναι μέσο ένταξης και όχι σκοπός εκμετάλλευσης.
      Τα υπόσκαφα παραπέμπουν σε μια πρωτόλεια μορφή κατοίκησης, την σπηλιά. Εναρμονίζονται με τις ισοϋψείς καμπύλες και προσαρμόζονται στην μορφολογία του εδάφους, προσφέροντας ένα καταφύγιο. Η διαμόρφωση του τοπίου παραπέμπει συχνά στην τέχνη της ξερολιθιάς, εργαλείο για να μετατραπεί η γη σε καλλιεργήσιμο έδαφος. Το αποτύπωμά τους στο τοπίο παραμένει ελάχιστο ακόμη κι όταν οι κατοικίες απαντούν στις σύγχρονες απαιτήσεις, διατηρώντας όμως την ανθρώπινη κλίμακα. Παίζοντας με τη σκιά, χάνονται πάνω στο τοπίο της ελληνικής υπαίθρου και γίνονται ένα με το ανάγλυφο.

      AD_PROJECT L-1
      Πόσο επηρεάζει το φυσικό περιβάλλον αλλά και οι νέες συνθήκες που δημιουργεί η κλιματική αλλαγή τον σχεδιασμό των κατοικιών; Παρατηρείτε ή προτείνετε αλλαγές στον τομέα των υλικών;
      Η βιώσιμη αρχιτεκτονική και οι πρακτικές της εφαρμόζονταν πολλά χρόνια και αποτελούσαν βασική αρχή σχεδιασμού. Τα τελευταία χρόνια λόγω της κλιματικής κρίσης η βιώσιμη αρχιτεκτονική καθίσταται αναγκαία. Έτσι, δημιουργήθηκαν νομοθετικά πλαίσια και πιστοποιήσεις (LEED, WELL) που προστατεύουν την βιωσιμότητα του κτιρίου σε όλες τις πτυχές. Με αυτόν τον τρόπο, προωθείται η έρευνα και η χρήση περισσοτέρων ανακυκλώσιμων υλικών με λιγότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα που ολοένα είναι επιπλέον ζητούμενο από ιδιώτες η εφαρμογή τους στην κατασκευή.
      Πώς βλέπετε την ελληνική αγορά κατοικιών; Ποιες είναι οι κυρίαρχες τάσεις και τι είναι αυτό που αναζητά περισσότερο το κοινό;
      Τα τελευταία χρόνια βιώσαμε μια πρωτόγνωρη κατάσταση, μια πανδημία που είναι αδύνατο να μην επηρεάσει τα δεδομένα κατοίκησης. Η κατοικία μας γίνεται χώρος εργασίας, κοινωνικοποίησης, άσκησης, αποφόρτισης και διασκέδασης. Αναδεικνύεται η ανάγκη να υπάρχουν δυναμικοί χώροι με διαφορετικές ποιότητες που μεταμορφώνονται. Εξωτερικοί χώροι, όπως μπαλκόνια και αίθρια που αποτελούσαν παραμελημένους χώρους αποκτούν ζωτική σημασία. Αυτοί οι χώροι έχουν μετατραπεί σε κάτι πολύ πιο ουσιαστικό, αποδεικνύοντας πως η ανθρώπινη δραστηριότητα προσδίδει κάθε φορά την ταυτότητα στον χώρο.
      Αυτό από μόνο του έχει αλλάξει και την αγορά των κατοικιών. Η σύγχρονη κατοικία οφείλει να παρέχει μια μικρή ευελιξία και ταυτόχρονα μια περιβαλλοντική ενσυναίσθηση.

      AD_PROJECT L-shot3
      Πόσο διαφορετικές είναι οι απαιτήσεις στον σχεδιασμό κατοικιών εντός και εκτός του αστικού τοπίου;
      Η ανάγκη της κατοίκησης, άρα και ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός που την υπηρετεί, πιστεύουμε ότι δεν επηρεάζεται κατά βάθος από τις ανάγκες της εποχής. Οι ανάγκες στη βάση τους είναι πρωταρχικές και παραμένουν οι ίδιες, αναλλοίωτες μέσα στον χρόνο.
      Ο τόπος που εντάσσεται η αρχιτεκτονική κάθε φορά αλλάζει και ο σχεδιασμός οφείλει να επηρεάζεται από αυτόν. Είναι χρέος της αρχιτεκτονικής να προτείνει νέα κτίρια που απαντούν κριτικά στο κάθε τοπίο, και με έναν τρόπο να το συμπληρώνουν.
      Τοπίο φυσικό αλλά και τεχνητό, αποτελεί πάντα μια από τις βασικές αρχές του σχεδιασμού.
      Ο τόπος είναι η πρώτη προσλαμβάνουσα για τον αρχιτέκτονα και το ανάγλυφο στο οποίο καλείται να απαντήσει το κτίριο. Η κατοικία στην ελληνική ύπαιθρο έχει έναν περισσότερο γλυπτικό χαρακτήρα και αποτελεί συνέχεια του ανάγλυφου του. Είτε βρίσκεται σε περίοπτη θέση παρέα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τοπίου, είτε προτείνεται βυθισμένη μέσα στο πρανές του εδάφους, ως σύγχρονη κρυμμένη σπηλιά, είναι πάντα μια ερμηνεία του εκάστοτε τοπίου και μια συνέχεια αυτού.
      Το αστικό περιβάλλον από την άλλη, αποτελεί ένα πολύ περισσότερο αυστηρό πλαίσιο ένταξης της αρχιτεκτονικής μελέτης. Εκεί η κατοικία είναι αντιμέτωπη με το αστικό, ανθρωπογενές ανάγλυφο. Την κορυφογραμμή της πόλης. Ο σχεδιασμός εδώ είναι διαφορετικός και η αρχιτεκτονική καλείται να είναι πολλές φορές εφευρετική. Οι ανάγκες παραμένουν οι ίδιες και ο χώρος είναι μικρότερος. Το παιχνίδι των όγκων λαμβάνει χώρα στο ευρύτερο μέρος της πόλης και το κτίριο συνδιαλέγεται με τα υφιστάμενα κελύφη. 
      Έχετε δηλώσει ότι η αρχιτεκτονική είναι η τέλεια ένωση της τέχνης με την επιστήμη. Πόσο έχει επηρεάσει αυτή η σκέψη το έργο σας και πώς οραματίζεστε την κατοικία του μέλλοντος;
      Η αρχιτεκτονική ενέχει μια τεράστια ευθύνη που παραπέμπει στο ωραίο αλλά ταυτόχρονα σωστό. Αυτός ο συνδυασμός αισθητικής τελειότητας και εργονομικής αρτιότητας είναι κάτι που μας ακολουθεί και μας προβληματίζει σε κάθε νέο έργο που ξεκινάμε, ακολουθώντας κατά γράμμα τα λόγια του Le Corbusier ότι «Σκοπός της κατασκευής είναι να στέκεται, η αρχιτεκτονική όμως να συγκινεί.»

      AD_THE LAP POOL HOUSE19
      Ποια είναι τα στοιχεία που συνθέτουν την επιτυχημένη πορεία σας που χαρακτηρίζεται από διακρίσεις εντός και εκτός Ελλάδας και ποια είναι τα έργα που εσείς ξεχωρίζετε;
      Τα έργα του γραφείου ARISTIDES DALLAS ARCHITECTS έχουν δημοσιευθεί κι έχουν διακριθεί τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Η ιστορία του γραφείου ξεκίνησε από την Τήνο που αποτέλεσε γόνιμο έδαφος και πεδίο αναζήτησης της βαθύτερης ουσίας των παραδοσιακών δομών. Το γραφείο επεκτάθηκε στην Αθήνα όπου ο διάλογος με το αστικό τοπίο είναι εποικοδομητικός και διαρκώς διδακτικός. Την αγωνία αυτή μοιράζεται η ομάδα του γραφείου που διαρκώς μεγαλώνει. Βάση και αφετηρία της δημιουργικής εργασίας του γραφείου είναι η ομαδικότητα.
      Τα περισσότερο γνωστά έργα είναι το The Lap Pool House, το A Touch of new, το A House between the rocks και οι ΠΝΟΕΣ στην Τήνο που έχουν ολοκληρωθεί, αλλά εξίσου σημαντικά θεωρούμε και την Κατοικία στο Ναύπλιο, την Κατοικία στην Κηφισιά και την Πολυκατοικία στο Γκάζι που είναι στην διαδικασία της Μελέτης.

      AD_RESIDENCE IN NAFPLIO-1

      AD_RESIDENCE IN NAFPLIO-2 AD_BLOCK OF FLATS AD_IRENES FARMHOUSE AD_PNOES-PROJECT-3-Voumvakis AD_PNOES PROJECT-2 Voumvakis Πηγή: Εργοληπτικόν Βήμα Νο_133 της ΠΕΣΕΔΕ
      Περισσότερα...

      1700 • 0

    18. Αρθρογραφία

      Αναδασμός: Ένα εργαλείο ανάπτυξης και προόδου

      Engineer

      Αναδασμός είναι η γενική αναδιανομή μιας γεωργικής εκτάσεως έτσι που κάθε ιδιοκτήτης γης να συγκεντρώνει την ιδιοκτησία του σε ενιαία έκταση αντί των πολλών αγροτεμαχίων, που είχε πριν.
      Ο πολυτεμαχισμός της αγροτικής ιδιοκτησίας προκαλεί διάσπαση της αγροτικής διαχειρίσεως, απώλεια χρόνου κατά την εκμετάλλευση της αγροτικής γης και σημαντική αύξηση εξόδων και αποτρέπει την ανάπτυξη συγχρόνων καλλιεργειών, την επίτευξη οικονομιών κλίμακος και τον εκσυγχρονισμό των γεωργικών εκμεταλλεύσεων.Κάθε γεωργός γνωρίζει (α) ότι σπαταλά ικανό χρόνο και ενέργεια γιατί αναγκάζεται να διανύει αποστάσεις για να εκτελέσει μία γεωργική εργασία σε πολλά αγροτεμάχια,(β) ότι είναι αντικειμενικώς αδύνατος ο εκσυγχρονισμός της αγροτικής οικονομίας όσο ο ίδιος διατηρεί πλειάδα μικροκτημάτων, που απέχουν μεταξύ τους, (γ) ότι είναι δυσαναλόγως υψηλό το κόστος καλλιεργείας των μικρών και πολλών αγροτεμαχίων, (δ) ότι η κατασκευή αρδευτικών και άλλων εγγειωβελτιωτικών έργων και η μεταφορά νερού είναι απολύτως αντιοικονομική στα πολλά αγροτεμάχια, (ε) ότι κανένας αγρότης δεν μπορεί να οραματισθή ένα καλλίτερο μέλλον, όταν η καθημερινότητά του στηρίζεται σε πολυτεμαχισμένη αγροτική γη.
      Σκοπός του παρόντος σημειώματος δεν είναι να διερευνήσει τα αίτια, που οδήγησαν στον πολυκερματισμό της ελληνικής αγροτικής γης, αλλά νααναδείξει τα πλεονεκτήματα του αναδασμού της γεωργικής γης σε ολόκληρη την χώρα μέσα από ένα εθνικό πρόγραμμα αναδασμού, το οποίο θα αποτελέσει τον πυλώνα της αναπτύξεως της ελληνικής αγροτικής οικονομίας και της απασχολήσεως χιλιάδων επιστημόνων, τεχνικών και επιχειρήσεων κατάτα επόμενα χρόνια και το βασικό εργαλείο εκσυγχρονισμού της ελληνικής γεωργίας.
      Τα πλεονεκτήματα ενός εθνικού προγράμματος αναδασμού είναι:
      (α) Η δημιουργία οικονομικώς εκμεταλλεύσιμων γεωργικών μονάδων με την συγκέντρωση της πολυτεμαχισμένης και διασκορπισμένης ιδιοκτησίας. (β) Η αποκατάσταση της ελαττωματικής δομής του συστήματος διακατοχής της γης, όπως είναι η εξάλειψη της συνιδιοκτησίας, των δικαιωμάτων εμφυτεύσεως, ή απουσία τίτλων, κλπ. (γ) Η μεγέθυνση μικρών ιδιοκτησιών με την αγορά ή την προσάρτηση ομόρων ιδιοκτησιών. (δ) Η καλλίτερη οργάνωση και διαχείριση των λειτουργικών εκμεταλλεύσεων. (ε) Η κατασκευή έργων εγγείων βελτιώσεων (αποστραγγιστικών αυλάκων, αποχετευτικών έργων, αρδευτικών έργων, φραγμάτων, και άλλων έργων υποδομής). (στ) Η αξιοποίηση των εγκαταλελειμμένων και των σχολαζουσών γαιών. (ζ) Η αναδιάρθρωση των καλλιεργειών και η εφαρμογή νέων καλλιεργητικών μεθόδων και προγραμμάτων. (η) Η αύξηση της παραγωγής και της παραγωγικότητος στον γεωργικό τομέα. (θ) Η μείωση του κόστους παραγωγής και η αύξηση του αγροτικού εισοδήματος. (ι) Ο εκσυγχρονισμός των αγροτικών καλλιεργειών και του αγροτικού εξοπλισμού. (ια) Η πρόσδοση υπεραξιών στην γεωργική περιουσία. (ιβ) Η αύξηση της απασχολήσεως σε πλειάδα τομέων με την δημιουργία χιλιάδων θέσεων εργασίας κατά το στάδιο του σχεδιασμού, κατά το στάδιο της υλοποιήσεως και της εφαρμογής και κατά το στάδιο κατασκευής των εγγειοβελτιωτικών έργων. Η Κυβέρνηση θα πρέπει τώρα να εκπονήσει ένα εθνικό σχέδιο αναδασμού της γεωργικής γηςεκσυγχρονίζοντας ταυτοχρόνως το θεσμικό πλαίσιο, επιταχύνοντας τις σχετικές διαδικασίες και εξασφαλίζοντας τους αναγκαίους πόρους από ευρωπαϊκά προγράμματα.
      Ένα τέτοιο εθνικό πρόγραμμα μπορεί να γίνει ο μοχλός αναπτύξεως της ελληνικής οικονομίας, το εργαλείο ουσιαστικής ενδυναμώσεως της αγροτικής παραγωγής και του πρωτογενούς τομέως γενικώτερα, το βασικό μέσο για την ενασχόληση με την γεωργία νέων ανθρώπων, το όραμα των επομένων δεκαετιών. Αυτή η χρονική συγκυρία είναι η πλέον πρόσφορη για την εκπόνηση και την υλοποίηση ενός εθνικού σχεδίου αναδασμού της γεωργικής γης.
      Ο Νομικός Σύμβουλος της ΠΕΣΕΔΕ, Σωτήριος Ν. Μπρέγιαννος αναλύει στο Εργοληπτικόν Βήμα τα πλεονεκτήματα του αναδασμού της γεωργικής γης σε ολόκληρη την χώρα μέσα από ένα εθνικό πρόγραμμα.
      ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΟΣ ΚΛΑΔΟΣ
      Πηγή: Εργοληπτικόν Βήμα Νο_130 της ΠΕΣΕΔΕ
      Περισσότερα...

      3159 • 1

    19. Αρθρογραφία

      Διαδραστικός χάρτης με τα πιο αξιοσημείωτα αξιοθέατα του κόσμου

      Engineer

      Το αμερικανικό ηλεκτρονικό περιοδικό Atlas Obscura δημοσίευσε έναν διαδραστικό χάρτη με τα πιο αξιόλογα, εκπληκτικά και ασυνήθιστα αξιοθέατα από κάθε χώρα, συγκεντρώνοντας πληροφορίες και φωτογραφίες από ταξιδιώτες και περιηγητές. Για την Ελλάδα, παρά τη μικρή της έκταση, αποτυπώνονται πάνω από 100 αξιόλογα αξιοθέατα που αξίζει να επισκεφτείς κανείς. Δείτε τον χάρτη: atlasobscura.com
      Βέβαια, βλέποντας κανείς την εικόνα της Δρακόλιμνης της Τύμφης στην Ήπειρο, αν τελικά την επισκεφτεί ασφαλώς και θα απογοητευτεί από τη σημερινή εικόνα, που από αλπική λίμνη μετατράπηκε σε βούρκο.


      (Από kathimerini.gr)
      Διαβάστε σχετικό άρθρο που δημοσιεύτηκε στην “ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ“
      Περισσότερα...

      5155 • 0

    20. Αρθρογραφία

      Μικροκινητικότητα και δημόσιες συγκοινωνίες

      Engineer

      Τα ηλεκτρονικά σκούτερ, τα ηλεκτρονικά ποδήλατα και άλλες μορφές μικροκινητικότητας έχουν τη δυνατότητα να μειώσουν τη συμφόρηση, τις εκπομπές ρύπων και την ηχορύπανση που μαστίζουν τις πόλεις μας. Αντιπροσωπεύουν επίσης μια πραγματική, απτή λύση στο κενό που υπάρχει κατά τις μεταφορές πρώτου και τελευταίου μιλίου.
      Στην διαρκώς εξελισσόμενη συζήτηση της δημιουργίας βιώσιμων πόλεων μέχρι το 2050, τα κτήρια και οι υποδομές δεν είναι ο μόνος υπαίτιος για την εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου. Οι μετακινήσεις σχετίζονται και με σημαντικό ποσοστό εκπομπών, με χαρακτηριστικό το γεγονός ότι το 2021 ήταν υπεύθυνες για το 72% όλων των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στις εγχώριες και διεθνείς μεταφορές της ΕΕ. Επομένως, η μικροκινητικότητα δεν αποτελεί απλώς ένα διασκεδαστικό τρόπο μετακίνησης, αλλά σημαντικό παράγοντα της επίτευξης καθαρών μηδενικών εκπομπών, σε επίπεδο πόλης.
      Πρόσφατα, η BCG (Boston Consulting Group) σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του St. Gallen διεξήγαγαν έρευνα με συμμετέχοντες 11.400 καταναλωτές από 23 μητροπολιτικές περιοχές στην Ευρώπη, την Κίνα, την Ιαπωνία και τις ΗΠΑ.
      Τα ευρήματα έδειξαν ότι το 42% των σημερινών χρηστών βασίζεται στη μικροκινητικότητα για δραστηριότητες αναψυχής, το 39% για μετακινήσεις και το 36% για τη δουλεία τους. Επιπλέον, περισσότερο από το 30% όλων των ερωτηθέντων χρησιμοποιεί ποδήλατο πολλές φορές την εβδομάδα, αν όχι καθημερινά, ενώ ένα 20% το χρησιμοποιεί πολλές φορές μέσα στο μήνα.
      Οι κύριοι λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι επέλεξαν τη μικροκινητικότητα ήταν σχεδόν εξίσου σημαντικοί μεταξύ τους: η ευελιξία, η αξιοπιστία, η τιμή, ο καλός καιρός, η ασφάλεια και η ευκαιρία να μειωθεί ο χρόνος ταξιδιού.
      Το ποδήλατο εξακολουθεί να είναι, μακράν, η προτιμώμενη μορφή μικροκινητικότητας μεταξύ των κατοίκων της πόλης. Στην Κίνα, η χρήση του επισκιάζεται μόνο από το ηλεκτρονικό μοτοποδήλατο. Οι κάτοικοι των πόλεων εκεί χρησιμοποιούν όλους τους τρόπους λειτουργίας πιο συχνά από τις υπόλοιπες περιοχές της έρευνας, σε οποιαδήποτε άλλη χώρα. Η Γαλλία ηγείται των ευρωπαϊκών χωρών στη χρήση ηλεκτρονικών σκούτερ, ενώ τα ηλεκτρονικά ποδήλατα κερδίζουν έδαφος παντού.
      Η έμφαση στη μικροκινητικότητα ενισχύθηκε σημαντικά από τα δύο και πλέον χρόνια πανδημίας, τα οποία οδήγησαν, μεταξύ άλλων, στον επαναπροσανατολισμό προς την προσωπική ασφάλεια και υγεία. Αν και τα συνολικά ταξίδια μετά την πανδημία παραμένουν 10% χαμηλότερα από πριν, το αυξανόμενο κόστος των καυσίμων και το ολοένα και πιο φιλικό προς το περιβάλλον κοινό σημαίνει ότι η μικροκινητικότητα εγκαθιδρύεται ως μια ελκυστική επιλογή.
      Είναι, όμως, η μικροκινητικότητα στο σωστό δρόμο; Η ιστορία φαίνεται να επαναλαμβάνεται, υπενθυμίζοντας πως οι καλές προθέσεις μπορούν, στην πραγματικότητα, να έχουν ανεπιθύμητες συνέπειες. Ο λόγος για το αυτοκίνητο, το οποίο ήρθε το 19ο αιώνα για να αντικαταστήσει τα άλογα στις μεγαλουπόλεις της εποχής. Το αυτοκίνητο, πιο οικονομικό και εύκολο στη συντήρηση από ένα άλογο, χαρακτηρίστηκε κατά την εποχή του ως «περιβαλλοντικός σωτήρας», καθώς λέγεται ότι έλυσε το πρόβλημα των βουνών κοπριάς που γέμιζαν τους δρόμους των πόλεων. Πλέον είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι η ανωτέρω συλλογιστική είχε σαθρό επιστημονικό υπόβαθρο. Αλλά η θέση των αλόγων στα αστικά κέντρα έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. 
      Πως συνδέεται, λοιπόν, η μικροκινητικότητα με την ανωτέρω ιστορία; Παρόλο που η έρευνα κατέγραψε ότι το 32% των χρηστών μικροκινητικότητας την επιλέγουν συχνά ή πολύ συχνά έναντι ενός ιδιωτικού αυτοκινήτου, ένα ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό της τάξεως του 55% χρησιμοποιεί οχήματα μικροκινητικότητας αντί να περπατάει ή να χρησιμοποιεί τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Με άλλα λόγια, η χρήση μικροκινητικότητας σήμερα είναι στην καλύτερη περίπτωση ουδέτερη. Δεν αντικαθιστά ακόμη αρκετά ιδιωτικά αυτοκίνητα, ενώ παράλληλα αντικαθιστά τους δύο πιο πράσινους τρόπους μετακίνησης: το περπάτημα και τη δημόσια συγκοινωνία.
      Ωστόσο, τα ηλεκτροκίνητα οχήματα μικροκινητικότητας παράγουν εκπομπές σε όλο τον κύκλο ζωής του προϊόντος, από την προμήθεια και την κατασκευή έως την απόρριψή τους, και η κλιμάκωσή τους μπορεί να δημιουργήσει έναν διαφορετικό τύπο συμφόρησης με ένα ανάλογο σύνολο προβλημάτων. Και, ενώ τα οχήματα μαζικής μεταφοράς δημιουργούν εκπομπές σε ορισμένα στάδια του κύκλου ζωής τους, ο αντίκτυπος αντισταθμίζεται σημαντικά από τη μεγάλη διάρκεια χρήσης και την αποδοτικότητά τους σε κλίμακα. Επί της ουσίας, όσο περισσότερους χρήστες προσελκύουν, τόσο πιο πράσινα γίνονται.
      Επομένως, καταλήγουμε στο ότι η πιο αποτελεσματική οδός για τη μείωση της συμφόρησης και των εκπομπών από οχήματα βρίσκεται στην ενσωμάτωση οχημάτων μικροκινητικότητας με τις υπηρεσίες δημόσιας συγκοινωνίας, προσφέροντας ολοκληρωμένη, οικονομική και γρήγορη μετακίνηση για το μεγαλύτερο ποσοστό χρηστών. Και, σύμφωνα με την έρευνα, για να συμβεί αυτό, είναι σημαντικό οι δημόσιες συγκοινωνίες να παρέχουν προσιτές τιμές, διευκολύνοντας παράλληλα τους χρήστες τις συνδυάσουν με μορφές μικροκινητικότητας κατά το πρώτο και το τελευταίο μίλι. 
      Περισσότερα...

      771 • 0

    21. Αρθρογραφία

      Γυναίκες οι 4 στους 10 επιστήμονες και μηχανικούς στην ΕΕ

      GTnews

      Το 2022 υπήρχαν 7,3 εκατομμύρια γυναίκες επιστήμονες και μηχανικοί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, 310.500 περισσότερες σε σχέση με το 2021 που αντιστοιχούσαν στο 41% της συνολικής απασχόλησης στην κατηγορία αυτή σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat.
      Ειδικότερα, οι γυναίκες επιστήμονες και μηχανικοί στην ΕΕ απασχολούνταν κυρίως στον τομέα υπηρεσιών, όπου αντιστοιχούσαν στο 46% του συνόλου της κατηγορίας σε αυτόν, ενώ στον μεταποιητικό τομέα απασχολούνταν μόνο το 22%, αντίστοιχα.
      Μεταξύ των χωρών της ΕΕ, τα ποσοστά γυναικών επιστημόνων και μηχανικών κινούνται από 53% στη Δανία και 52% στη Λιθουανία έως το 31% στην Ουγγαρία και το 32% στη Φινλανδία. 
      Όσον αφορά στην Ελλάδα, τα αντίστοιχα ποσοστά για τις γυναίκες επιστήμονες και μηχανικούς κυμαίνονταν πάνω από το 50%. Ειδικότερα, στα νησιά του Αιγαίου και της Κρήτης το ποσοστό αυτό ήταν 54,8%, στη Βόρεια Ελλάδα 53,1%, στην Κεντρική Ελλάδα 52,4% και στην Αττική 50,6%.
       

         
      Περισσότερα...

      673 • 0

×
×
  • Create New...

Σημαντικό

Χρησιμοποιούμε cookies για να βελτιώνουμε το περιεχόμενο του website μας. Μπορείτε να τροποποιήσετε τις ρυθμίσεις των cookie, ή να δώσετε τη συγκατάθεσή σας για την χρήση τους.