Ευρωπαϊκή Οδηγία για κτήρια: Πλήρης κατάργηση όλων των καυστήρων αερίου και πετρελαίου ως το 2040

Την πλήρη κατάργηση από τα κτήρια των καυστήρων που λειτουργούν με ορυκτά καύσιμα μέχρι το 2040 ζητά από τα κράτη μέλη η Κομισιόν με τη νέα αναθεωρημένη Οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτηρίων.

Αν και ο στόχος αυτός θεωρείται μέχρι και ανέφικτος, ειδικά στην Ελλάδα που η θέρμανση των κατοικιών βασίζεται στο φυσικό αέριο και το πετρέλαιο, η νέα οδηγία δίνει με έμφαση την κατεύθυνση της απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και στη θέρμανση.

Όπως αναφέρουν πληροφορίες από το υπουργείο Ενέργειας, το κόστος εφαρμογής μια τέτοιας πολιτικής θα ήταν τεράστιο, καθώς θα είναι πολύ δαπανηρή η αλλαγή στις εγκαταστάσεις και δεν περιλαμβάνεται ένας τέτοιος στόχος στο ελληνικό ΕΣΕΚ.

Ειδικότερα, επετεύχθη τις προηγούμενες μέρες προσωρινή συμφωνία μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη μείωση των εκπομπών και της χρήσης ενέργειας των κτιρίων σε ολόκληρη την ΕΕ, με την ενισχυμένη οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, που στοχεύει να στηρίξει τις προσπάθειες της ΕΕ για την απαλλαγή των κτιρίων από τις ανθρακούχες εκπομπές σε ολόκληρη την Ένωση.

Η αναθεωρημένη οδηγία εισάγει σαφή νομική βάση για τον καθορισμό, από τα κράτη μέλη, απαιτήσεων για τις μονάδες παραγωγής θερμότητας με βάση τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, το είδος του χρησιμοποιούμενου καυσίμου ή το ελάχιστο μερίδιο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές που χρησιμοποιείται για θέρμανση.

Τα κράτη μέλη τονίζεται ότι θα πρέπει επίσης να θεσπίσουν ειδικά μέτρα για τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων στον τομέα της θέρμανσης και της ψύξης με σκοπό την πλήρη σταδιακή κατάργηση των λεβήτων που λειτουργούν με ορυκτά καύσιμα έως το 2040. 

Καθαρότερα κτήρια

Η νέα Οδηγία δίνει κίνητρα για ανακαινίσεις, με έμφαση στα παλαιότερα κτήρια και ακόμη πιο φιλόδοξους στόχους για τη μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος των κτηρίων.

Πρόκειται για έναν τομέα στον οποίο ο συγκεκριμένος αντίκτυπος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας θα βελτιώσει την ποιότητα ζωής των ανθρώπων, στα σπίτια και στους χώρους εργασίας τους, ενώ θα μειώσει τους λογαριασμούς ενέργειας.

Η συμφωνία αυτή θα ενισχύσει επίσης την ενεργειακή ανεξαρτησία της Ευρώπης σύμφωνα με το σχέδιο REPowerEU και θα αποτελέσει ισχυρό οικονομικό κίνητρο για καθαρότερα κτίρια στην ΕΕ.

Κτήρια με καλύτερες επιδόσεις για τη μείωση των λογαριασμών ενέργειας και την περικοπή των εκπομπών

Η αναθεωρημένη οδηγία θα ορίσει σειρά μέτρων που θα βοηθήσουν τις κυβερνήσεις της ΕΕ να ενισχύσουν διαρθρωτικά την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, με ιδιαίτερη έμφαση στα κτίρια με τις χειρότερες επιδόσεις.

Κάθε κράτος μέλος θα υιοθετήσει τη δική του εθνική πορεία για τη μείωση της μέσης χρήσης πρωτογενούς ενέργειας των οικιστικών κτιρίων κατά 16 % έως το 2030 και κατά 20-22 % έως το 2035, παρέχοντας επαρκή ευελιξία ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι εθνικές συνθήκες.

Τα κράτη μέλη είναι ελεύθερα να επιλέξουν ποια κτίρια θα στοχεύσουν και ποια μέτρα θα λάβουν.

Τα εθνικά μέτρα θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τουλάχιστον το 55 % της μείωσης της μέσης χρήσης πρωτογενούς ενέργειας επιτυγχάνεται μέσω της ανακαίνισης των κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις.

Όσον αφορά το μη οικιστικό κτιριακό απόθεμα, οι αναθεωρημένοι κανόνες απαιτούν τη σταδιακή βελτίωσή του μέσω ελάχιστων προτύπων ενεργειακής απόδοσης. Αυτό θα οδηγήσει στην ανακαίνιση του 16 % των κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις έως το 2030 και του 26 % των κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις έως το 2033.

Τα κράτη μέλη θα έχουν τη δυνατότητα να εξαιρούν ορισμένες κατηγορίες οικιστικών και μη οικιστικών κτιρίων από τις υποχρεώσεις αυτές, συμπεριλαμβανομένων των ιστορικών κτιρίων ή των εξοχικών κατοικιών.

Τα βελτιωμένα πιστοποιητικά ενεργειακής απόδοσης (ΠΕΑ) θα βασίζονται σε ένα κοινό υπόδειγμα της ΕΕ με κοινά κριτήρια, ώστε να ενημερώνονται καλύτερα οι πολίτες και να διευκολύνονται οι αποφάσεις χρηματοδότησης σε ολόκληρη την ΕΕ.

Ενεργειακή φτώχεια

Για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας και τη μείωση των λογαριασμών ενέργειας, τα μέτρα χρηματοδότησης θα πρέπει να παρέχουν κίνητρα για τις ανακαινίσεις και να λειτουργούν συνοδευτικά ως προς αυτές, αλλά και να στοχεύουν ιδίως ευάλωτους πελάτες και κτίρια με τις χειρότερες επιδόσεις, στα οποία ζει υψηλότερο ποσοστό ενεργειακά φτωχών νοικοκυριών.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να διασφαλίσουν ότι υπάρχουν διασφαλίσεις για τους ενοικιαστές, ώστε να συμβάλουν στην αντιμετώπιση του κινδύνου έξωσης ευάλωτων νοικοκυριών που προκαλείται από δυσανάλογες αυξήσεις ενοικίων μετά από ανακαίνιση.
Ενεργοποίηση κύματος ανακαινίσεων

Η αναθεωρημένη οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων περιλαμβάνει μέτρα για τη βελτίωση τόσο του στρατηγικού σχεδιασμού των ανακαινίσεων όσο και των εργαλείων που θα διασφαλίζουν οτι θα γίνουν οι εν λόγω ανακαινίσεις.

Με βάση με τις συμφωνηθείσες διατάξεις, τα κράτη μέλη:

• θεσπίζουν εθνικά σχέδια ανακαίνισης κτιρίων για τη χάραξη της εθνικής στρατηγικής απανθρακοποίησης του κτιριακού αποθέματος και τον προσδιορισμό των τρόπων αντιμετώπισης των φραγμών που εξακολουθούν να υφίστανται, όπως η χρηματοδότηση, η κατάρτιση και η προσέλκυση περισσότερων ειδικευμένων εργαζομένων,
• θεσπίζουν εθνικά διαβατήρια ανακαίνισης κτιρίων που θα καθοδηγούν τους ιδιοκτήτες κτιρίων στις σταδιακές ανακαινίσεις τους με στόχο τα κτίρια μηδενικών εκπομπών.δημιουργούν υπηρεσίες μίας στάσης για τους ιδιοκτήτες κατοικιών, τις ΜΜΕ και όλους τους παράγοντες της αξιακής αλυσίδας ανακαίνισης, ώστε να λαμβάνουν ειδική και ανεξάρτητη στήριξη και καθοδήγηση.
• Επιπλέον, η συμφωνία θα βοηθήσει την ΕΕ να καταργήσει σταδιακά τους λέβητες που λειτουργούν με ορυκτά καύσιμα.
• Επιδοτήσεις για την εγκατάσταση αυτόνομων λεβήτων που λειτουργούν με ορυκτά καύσιμα δεν θα επιτρέπονται από την 1η Ιανουαρίου 2025 και μετά.
• Η αναθεωρημένη οδηγία εισάγει σαφή νομική βάση για τον καθορισμό, από τα κράτη μέλη, απαιτήσεων για τις μονάδες παραγωγής θερμότητας με βάση τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, το είδος του χρησιμοποιούμενου καυσίμου ή το ελάχιστο μερίδιο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές που χρησιμοποιείται για θέρμανση.
• Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να θεσπίσουν ειδικά μέτρα για τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων στον τομέα της θέρμανσης και της ψύξης με σκοπό την πλήρη σταδιακή κατάργηση των λεβήτων που λειτουργούν με ορυκτά καύσιμα έως το 2040. 

Τόνωση της βιώσιμης κινητικότητας

Η συμφωνία θα ενισχύσει επίσης την υιοθέτηση της βιώσιμης κινητικότητας χάρη στις διατάξεις για την προκαλωδίωση, τα σημεία επαναφόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων και τους χώρους στάθμευσης ποδηλάτων.

Η προκαλωδίωση θα καταστεί ο κανόνας για τα νέα και ανακαινισμένα κτίρια, διευκολύνοντας έτσι την πρόσβαση σε υποδομές επαναφόρτισης και συμβάλλοντας στη φιλοδοξία της ΕΕ για το κλίμα.

Επιπλέον, θα ενισχυθούν οι απαιτήσεις σχετικά με τον αριθμό των σημείων επαναφόρτισης τόσο σε οικιστικά όσο και σε μη οικιστικά κτίρια. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να άρουν τα εμπόδια στην εγκατάσταση σημείων επαναφόρτισης, ώστε να διασφαλιστεί ότι το «δικαίωμα σύνδεσης» θα γίνει πραγματικότητα.

Συνολικά, τα σημεία επαναφόρτισης θα πρέπει να καθιστούν δυνατή την έξυπνη φόρτιση και, όπου χρειάζεται, την αμφίδρομη φόρτιση. Τέλος, οι διατάξεις θα διασφαλίσουν ότι υπάρχουν επαρκείς θέσεις στάθμευσης για ποδήλατα, συμπεριλαμβανομένων των ποδηλάτων μεταφοράς φορτίου.

Πρότυπο μηδενικών εκπομπών για τα νέα κτήρια

Με την αναθεωρημένη οδηγία τα κτίρια μηδενικών εκπομπών θα καταστούν νέο πρότυπο για τα νέα κτίρια.

Βάσει της συμφωνίας, όλα τα νέα οικιστικά και μη οικιστικά κτίρια πρέπει να έχουν μηδενικές επιτόπιες εκπομπές από ορυκτά καύσιμα, από την 1η Ιανουαρίου 2028 για τα δημόσια κτίρια και από την 1η Ιανουαρίου 2030 για όλα τα άλλα νέα κτίρια, με δυνατότητα ειδικών εξαιρέσεων.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να διασφαλίσουν ότι τα νέα κτίρια είναι έτοιμα για ηλιακή ενέργεια, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να είναι κατάλληλα για τη φιλοξενία φωτοβολταϊκών ή ηλιοθερμικών εγκαταστάσεων οροφής.

Οι εγκαταστάσεις ηλιακής ενέργειας θα αποτελούν τον κανόνα για τα νέα κτίρια. Για τα υφιστάμενα δημόσια και μη οικιστικά κτίρια, οι εγκαταστάσεις ηλιακής ενέργειας θα πρέπει να τοποθετηθούν σταδιακά, αρχής γενομένης από το 2027, όπου αυτό είναι τεχνικά, οικονομικά και λειτουργικά εφικτό. Οι διατάξεις αυτές θα τεθούν σε ισχύ σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, ανάλογα με τον τύπο και το μέγεθος του κτιρίου.

Επόμενα βήματα

Η σημερινή συμφωνία θα πρέπει τώρα να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία αυτή, η νέα νομοθεσία θα δημοσιευτεί στην Επίσημη Εφημερίδα της Ένωσης και θα τεθεί σε ισχύ.

Ιστορικό

Τα κτήρια ευθύνονται για περίπου το 40 % της κατανάλωσης ενέργειας στην ΕΕ, περισσότερο από το ήμισυ της κατανάλωσης φυσικού αερίου στην ΕΕ (κυρίως μέσω θέρμανσης, ψύξης και ζεστού νερού οικιακής χρήσης) και για το 36 % των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που σχετίζονται με την ενέργεια. Επί του παρόντος, περίπου το 35 % των κτιρίων της ΕΕ είναι ηλικίας άνω των 50 ετών και σχεδόν το 75 % του κτιριακού αποθέματος είναι ενεργειακά μη αποδοτικό.

Ταυτόχρονα, το μέσο ετήσιο ποσοστό ενεργειακής ανακαίνισης είναι μόλις 1 % περίπου.

Το 2020, η Επιτροπή παρουσίασε τη στρατηγική της για το κύμα ανακαινίσεων, η οποία εντάσσεται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, στο πλαίσιο της οποίας η αναθεώρηση της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων αποτελεί βασική πρωτοβουλία.

Όπως ορίζεται στη στρατηγική για το κύμα ανακαινίσεων, η Επιτροπή έχει ως στόχο να διπλασιάσει τουλάχιστον τα ποσοστά ανακαίνισης έως το 2030 και να διασφαλίσει ότι οι ανακαινίσεις οδηγούν σε υψηλότερη ενεργειακή απόδοση και περισσότερες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στα κτίρια.

Η πρόταση της Επιτροπής για αναθεώρηση της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, του Δεκεμβρίου 2021, συμπληρώθηκε περαιτέρω από πρόσθετα στοιχεία σχετικά με την ανάπτυξη ηλιακής ενέργειας σε κτίρια στο πλαίσιο του σχεδίου REPowerEU τον Μάιο του 2022.