IEA: Ακριβές και όχι αποδεδειγμένα αποτελεσματικές οι τεχνολογίες δέσμευσης CO2

Ο περιορισμός των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου του παγκόσμιου ενεργειακού τομέα στο καθαρό μηδέν και ο περιορισμός της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους 1,5 °C είναι στόχοι που μπορούν να επιτευχθούν λόγω της ανάπτυξης ρεκόρ των βασικών τεχνολογιών καθαρής ενέργειας, αν και η δυναμική πρέπει να αυξηθεί γρήγορα σε πολλούς τομείς, αναφέρει η νέα επικαιροποιημένη έκδοση του οδικού χάρτη Net Zero Roadmap του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (IEA).

Ο νέος οδικός χάρτης καθορίζει μια παγκόσμια διαδρομή για την επίτευξη του στόχου του περιορισμού της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους 1,5 °C, παρέχοντας μια ολοκληρωμένη επικαιροποίηση της πρωτοποριακής αρχικής έκθεσης που είχε δημοσιευτεί το 2021 και έχει χρησιμεύσει ως σημείο αναφοράς για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, τη βιομηχανία, τον χρηματοπιστωτικό τομέα και των κοινωνία των πολιτών.

Η ενημέρωση του οδικού χάρτη κατά το 2023 ενσωματώνει τις σημαντικότερες αλλαγές που έχουν επιτευχθεί στον κλάδο της ενέργειας τα τελευταία δύο χρόνια, συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής ανάκαμψης μετά την πανδημία και της εξαιρετικής ανάπτυξης που έχει καταγράφει σε ορισμένες τεχνολογίες καθαρής ενέργειας – αλλά και την αύξηση των επενδύσεων στα ορυκτά καύσιμα καθώς και τις πεισματικά υψηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.

Από το 2021, η αύξηση ρεκόρ στην εγκατεστημένη ισχύ ηλιακής ενέργειας και οι πωλήσεις ηλεκτρικών αυτοκινήτων συμβάλλουν στην πορεία προς τις καθαρές μηδενικές εκπομπές παγκοσμίως μέχρι τα μέσα του αιώνα, όπως και τα σχέδια της βιομηχανίας για την ανάπτυξη νέας παραγωγικής ικανότητας για αυτά. Αυτό είναι σημαντικό, καθώς αυτές οι δύο τεχνολογίες από μόνες τους εκτιμάται ότι μπορούν να μειώσουν κατά το ένα τρίτο τις εκπομπές από σήμερα έως το 2030. Οι καινοτομίες στις τεχνολογίες καθαρής ενέργειας προσφέρουν επίσης περισσότερες επιλογές και μειώνουν το κόστος τη τεχνολογίας.

Η ισχυρή διεθνής συνεργασία είναι κρίσιμη για την επιτυχία

Ωστόσο, απαιτείται πιο τολμηρή δράση κατά την παρούσα δεκαετία. Στον επικαιροποιημένο οδικό χάρτη Net Zero του 2023, προβλέπεται ο τριπλασιασμός της παγκόσμιας χωρητικότητας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έως το 2030. Προβλέπονται παράλληλα ότι ο ετήσιος ρυθμός βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης πρέπει να διπλασιαστεί, ότι οι πωλήσεις ηλεκτρικών οχημάτων και αντλιών θερμότητας πρέπει να αυξάνονται με υψηλούς ρυθμούς ότι οι εκπομπές μεθανίου στον ενεργειακό τομέα πρέπει να μειωθούν κατά 75%. Αυτές οι στρατηγικές, οι οποίες βασίζονται σε δοκιμασμένες και συχνά οικονομικού κόστους τεχνολογίες για τη μείωση των εκπομπών, μπορούν να συνεισφέρουν από κοινού περισσότερο από το 80% των μειώσεων διοξειδίου του άνθρακα που απαιτούνται μέχρι το τέλος της δεκαετίας.

«Για να διατηρηθεί ζωντανός ο στόχος του περιορισμού της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους 1,5 °C απαιτεί ο κόσμος να ενωθεί γρήγορα. Τα καλά νέα είναι ότι ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε – και πώς να το κάνουμε. Ο οδικός χάρτης μας Net Zero για το 2023, που βασίζεται στα πιο πρόσφατα δεδομένα και αναλύσεις, δείχνει μια πορεία προς τα εμπρός», δήλωσε ο εκτελεστικός διευθυντής του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας Fatih Birol. «Όμως έχουμε επίσης ένα πολύ σαφές μήνυμα: Η ισχυρή διεθνής συνεργασία είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχία. Οι κυβερνήσεις πρέπει να διαχωρίσουν το κλίμα από τη γεωπολιτική, δεδομένης της κλίμακας της πρόκλησης».

Ο οδικός χάρτης Net Zero περιγράφει μια διαδρομή προς τις καθαρές μηδενικές εκπομπές για τον παγκόσμιο ενεργειακό τομέα έως το 2050, αλλά αναγνωρίζει τη σημασία της προώθησης μιας δίκαιης μετάβασης που λαμβάνει υπόψη τις διαφορετικές εθνικές συνθήκες. Για παράδειγμα, οι προηγμένες οικονομίες οφείλουν να φτάσουν νωρίτερα στο καθαρό μηδέν, ώστε να δοθεί περισσότερος χρόνος στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες. Και για να επιτευχθεί ο στόχος του καθαρού μηδέν απαιτείται η πλήρης πρόσβαση σε σύγχρονες μορφές ενέργειας για όλες τις χώρες έως το 2030 μέσω ετήσιων επενδύσεων σχεδόν 45 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως – λίγο περισσότερο από το 1% των επενδύσεων στον ενεργειακό τομέα.

Ωστόσο, για να γίνει αυτό, πρέπει σχεδόν όλες οι χώρες να προχωρήσουν προς τις στοχευμένες ημερομηνίες καθαρών μηδενικών εκπομπών. Και πρέπει να επιτευχθεί σημαντική αύξηση των επενδύσεων, ειδικά στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες. Στο νέο μηδενικό μονοπάτι, οι παγκόσμιες δαπάνες καθαρής ενέργειας αυξάνονται από 1,8 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ το 2023 σε 4,5 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2030.

Δεν χρειάζονται νέα μακροπρόθεσμα έργα πετρελαίου και φυσικού αερίου

Στο επικαιροποιημένο οδικό χάρτη Net Zero, προβλέπεται μια τεράστια αύξηση της χωρητικότητας καθαρής ενέργειας που μειώνει τη ζήτηση ορυκτών καυσίμων κατά 25% και τις εκπομπές κατά 35% ως το 2030 σε σύγκριση με το υψηλό όλων των εποχών που καταγράφηκε το 2022. Προβλέπεται επίσης ότι ως το 2050, η ζήτηση ορυκτών καυσίμων πέφτει κατά 80%. Κατά συνέπεια, δεν χρειάζονται νέα μακροπρόθεσμα έργα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ούτε νέα ανθρακωρυχεία, επεκτάσεις ορυχείων ή νέα εργοστάσια άνθρακα.

Ωστόσο, απαιτούνται συνεχείς επενδύσεις σε ορισμένα ήδη υφιστάμενα έργα πετρελαίου και φυσικού αερίου και η υλοποίηση των ήδη εγκεκριμένων έργων. Η αλληλουχία της αύξησης των επενδύσεων σε καθαρή ενέργεια και της μείωσης των επενδύσεων προμήθειας ορυκτών καυσίμων είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου ο κόσμος να αποφύγει τις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας που κάνουν ζημιά στην οικονομίες ή  την υπερβολή της προσφοράς.

Πιο ανθεκτικές και με μεγαλύτερη ποικιλία αλυσίδες εφοδιασμού για τεχνολογίες καθαρής ενέργειας και τα κρίσιμα ορυκτά που απαιτούνται για την κατασκευή τους είναι το κλειδί για την οικοδόμηση ενός ενεργειακού τομέα με καθαρές μηδενικές εκπομπές, σύμφωνα με την έκθεση. Ωστόσο, είναι εξίσου ζωτικής σημασίας οι αλυσίδες εφοδιασμού να παραμείνουν ανοιχτές, δεδομένου του ρυθμού και του πεδίου εφαρμογής της ανάπτυξης καθαρής ενέργειας που απαιτείται.

Η απομάκρυνση του άνθρακα από την ατμόσφαιρα είναι πολύ δαπανηρή

Συν τοις άλλοις, η έκθεση τονίζει τη σημασία της ενίσχυσης της διεθνούς συνεργασίας για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους 1,5 °C. Προειδοποιεί ότι αν η παγκόσμια κοινότητα δεν ενισχύσει επαρκώς τις φιλοδοξίες της αλλά και την εφαρμογή των απαραίτητων πολιτικών από τώρα έως το 2030 θα δημιουργήσει πρόσθετους κλιματικούς κινδύνους και θα εξαρτήσει την επίτευξη του στόχου του 1,5 °C από τη μαζική ανάπτυξη τεχνολογιών αφαίρεσης άνθρακα, οι οποίες είναι ακριβές και όχι αποδεδειγμένα αποτελεσματικές.

Αν η ανάπτυξη της καθαρής ενέργειας δεν πραγματοποιηθεί αρκετά γρήγορα έως το 2030, σημειώνει η έκθεση, ο κόσμος θα βρεθεί σε μια κατάσταση όπου σχεδόν 5 δισεκατομμύρια τόνοι διοξειδίου του άνθρακα θα πρέπει να αφαιρούνται από την ατμόσφαιρα κάθε χρόνο κατά το δεύτερο μισό του 21ου αιώνα. Εάν οι τεχνολογίες αφαίρεσης άνθρακα αποτύχουν να αποδώσουν αποτελέσματα σε τέτοια κλίμακα, δεν θα είναι πια δυνατή η επιστροφή της θερμοκρασίας στους 1,5 °C.

«Η αφαίρεση του άνθρακα από την ατμόσφαιρα είναι πολύ δαπανηρή. Πρέπει να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να σταματήσουμε τις εκπομπές άνθρακα εξαρχής», είπε ο Δρ Birol. «Τα περιθώρια για το στόχο του περιορισμού της αύξησης της θερμοκρασίας κατά 1,5 °C έχουν στενέψει τα τελευταία δύο χρόνια, αλλά οι τεχνολογίες καθαρής ενέργειας παρέχουν τη δυνατότητα να επιτευχθεί. Δεδομένης της διεθνούς δυναμικής που οικοδομείται πίσω από βασικούς παγκόσμιους στόχους, όπως ο τριπλασιασμός της ικανότητας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ο διπλασιασμός της ενεργειακής απόδοσης έως το 2030, οι οποίοι μπορούν να οδηγήσουν από κοινού στη μεγαλύτερη μείωση της ζήτησης ορυκτών καυσίμων αυτή τη δεκαετία, η σύνοδος κορυφής για το κλίμα COP28 στο Ντουμπάι είναι μια ζωτική ευκαιρία για δέσμευση σε ισχυρότερες φιλοδοξίες και ενίσχυση της εφαρμογή στα υπόλοιπα χρόνια αυτής της κρίσιμης δεκαετίας».