mob.png)
Ενέργεια-ΑΠΕ
Παράλληλα, επισήμανε ότι η συνεισφορά των πανεπιστημίων στην ενεργειακή μετάβαση δε σταματά στην ενεργειακή εξοικονόμηση, αλλά μπορεί και πρέπει να επεκταθεί στην ανάπτυξη και ωρίμανση των νέων τεχνολογιών, που αποτελούν προαπαιτούμενο για τη σταδιακή απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και τη μετάβαση σε ένα ενεργειακό σύστημα, με κεντρικό πυλώνα τις πηγές ενέργειας μηδενικού ανθρακικού αποτυπώματος.
Αναλυτικά, η παρέμβαση της Υφυπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας: «Τα πανεπιστήμια μπορούν να λειτουργήσουν, καταλυτικά, με δυο τρόπους: Πρώτον, δίνοντας το καλό παράδειγμα για δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας που αποτελεί κεντρικό πυλώνα της ενεργειακής μετάβασης, σε συνδυασμό με την απανθρακοποίηση του ενεργειακού μας μείγματος και την αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων με καθαρές πηγές ενέργειας (ηλιακή, αιολική, κυματική, γεωθερμία κ.ά.). Δεύτερον, μέσα από τη συμμετοχή τους σε δράσεις και προγράμματα, που προωθούν τις καινοτόμες τεχνολογίες, που συνδέονται με την πράσινη μετάβαση.
Ας ξεκινήσουμε από το πρώτο σκέλος. Ένα από τα αγαπημένα μου ρητά είναι: «Η φθηνότερη κιλοβατώρα είναι αυτή που δεν καταναλώθηκε ποτέ». Δείχνει την αξία της εξοικονόμησης ενέργειας, στην οποία αποδίδει ιδιαίτερη σημασία η κυβέρνησή μας και «περνά» σε μεγάλο βαθμό από τα προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης του κτιριακού αποθέματος της χώρας μας με ευρωπαϊκούς πόρους και τα οποία μπορούν να αξιοποιήσουν τα πανεπιστήμια.
Αναφέρω, ενδεικτικά, το Πρόγραμμα «Ενεργειακή Αναβάθμιση Δημοσίων Κτιρίων σε ΑΕΙ, Φοιτητικές Εστίες, και εγκαταστάσεις Τεχνολογικών Φορέων» του ΕΣΠΑ 2014-2020, που βρίσκεται σε φάση υλοποίησης, έχοντας συγκεντρώσει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον από τα πανεπιστημιακά ιδρύματα.
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, έχουν υποβληθεί και εγκριθεί προς χρηματοδότηση 29 προτάσεις -που βρίσκονται σε διαφορετικό στάδιο υλοποίησης κατά περίπτωση- με τον συνολικό προϋπολογισμό των έργων να υπερβαίνει τα 81 εκατ. ευρώ.
Στο πρόγραμμα έχουν ενταχθεί -μεταξύ άλλων- το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας -ο οικοδεσπότης της φετινής Συνόδου, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Πανεπιστήμιο Πειραιώς, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, το Πανεπιστήμιο Πάτρας, το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, το Πολυτεχνείο Κρήτης, το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και το Ιόνιο Πανεπιστήμιο.
Είναι βέβαιο ότι η ολοκλήρωση των έργων που υλοποιούνται, θα αλλάξει το «πρόσωπο» των πανεπιστημίων μας. Η ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων λειτουργεί ως ισχυρό παράδειγμα και συμβολίζει την αποφασιστικότητά μας να πάμε σε ένα νέο, βιώσιμο, ενεργειακό τοπίο.
Ασφαλώς υπάρχουν πόροι προς αξιοποίηση για τα πανεπιστήμια προς την κατεύθυνση αυτή και στο νέο ΕΣΠΑ 2021-2027. Όπως για παράδειγμα τα προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης δημοσίων κτιρίων, που περιλαμβάνονται στα κατά τόπους Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα.
Άλλο ένα σημαντικό εργαλείο, που βρίσκεται στη διάθεση των Πανεπιστημίων μας, είναι το πρόγραμμα «ΗΛΕΚΤΡΑ», συνολικού προϋπολογισμού 640 εκατ. ευρώ (χρηματοδότηση από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων και το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας).
Ένα φιλόδοξο πρόγραμμα για την ενεργειακή αναβάθμιση των δημόσιων κτιρίων, που μπορεί να αναδείξει τον υποδειγματικό ρόλο του Δημοσίου στην εξοικονόμηση ενέργειας. Στόχος είναι η μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος κτιρίων επιτυγχάνοντας, κατ’ ελάχιστον, την κατηγορία ενεργειακής απόδοσης Β, μετά την υλοποίηση των παρεμβάσεων, την εξοικονόμηση ενέργειας και μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου τουλάχιστον κατά 30%. Τα δημόσια κτίρια για εκπαιδευτική χρήση είναι επιλέξιμα προς ένταξη στο «ΗΛΕΚΤΡΑ» και οι αιτήσεις είναι ανοικτέ
Τα προγράμματα αυτά μπορούν να σημάνουν την απαρχή για ενεργειακά αυτόνομα ΑΕΙ. Προς αυτήν την κατεύθυνση, που αποτελεί και σύγχρονη διεθνή τάση αποτελούν έξι πεδία, στα οποία μπορούν να κινηθούν τα ελληνικά Πανεπιστήμια για έρευνα και υλοποίηση σχετικών δράσεων:
Ενεργειακή Αναβάθμιση στον ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό και στα παθητικά στοιχεία των κτιρίων για μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης. Ανάπτυξη «έξυπνων» εφαρμογών επιτήρησης και ελέγχου των ενεργειακών καταναλώσεων. Αξιοποίηση των εφαρμογών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, είτε από ώριμες τεχνολογίες, όπως τα φωτοβολταϊκά, είτε από καινοτόμες εφαρμογές, όπως τα υβριδικά συστήματα. Δημιουργία υβριδικών συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας, που θα μπορούν να αποδίδουν την ενέργεια στο σύστημα on demand. Προώθηση της ηλεκτροκίνησης από τις υποδομές φόρτισης ως τις καινοτόμες μετατροπές και άλλα πρωτοποριακά συστήματα. Ανάπτυξη νέων καινοτόμων προϊόντων, υπηρεσιών και εφαρμογών που προωθούν την αειφόρο ανάπτυξη. Τα πανεπιστήμιά μας, υλοποιώντας πρωτοβουλίες και δράσεις ενεργειακής αναβάθμισης, όχι μόνο θα εξοικονομήσουν οικονομικούς πόρους, αλλά θα ενισχύσουν, περαιτέρω, το ρόλο τους ως κέντρα έρευνας, βιωματικής μάθησης, καινοτομίας, πρωτοπορίας.
Και θα υπηρετήσουν, ακόμη καλύτερα, τη βασική αποστολή τους, που είναι αφενός η μετάδοση της υφιστάμενης γνώσης, αφετέρου η δημιουργία καινούριας γνώσης και το άνοιγμα νέων δρόμων στην επιστημονική έρευνα και στην απασχόληση.
Είναι προφανές ότι η συνεισφορά των πανεπιστημίων στην ενεργειακή μετάβαση δε σταματά στην ενεργειακή εξοικονόμηση. Μπορεί και πρέπει να επεκταθεί στην ανάπτυξη και ωρίμανση των νέων τεχνολογιών, που αποτελούν προαπαιτούμενο για τη σταδιακή απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και τη μετάβαση σε ένα ενεργειακό σύστημα με κεντρικό πυλώνα τις πηγές ενέργειας μηδενικού ανθρακικού αποτυπώματος.
Το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), -που βρίσκεται σε διαδικασία αναθεώρησης προς το πιο φιλόδοξο- «προδιαγράφει» συμμετοχή των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή, σε ποσοστό που αγγίζει το 80% έως το τέλος της δεκαετίας και ποσοστό πάνω από 40% στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας.
Για την επίτευξη των στόχων αυτών, δεν αρκεί η περαιτέρω διείσδυση των εδραιωμένων τεχνολογιών, όπως είναι τα φωτοβολταϊκά και τα χερσαία αιολικά. Χρειάζονται νέα «εργαλεία» όπως είναι:
η αποθήκευση ενέργειας, το υδρογόνο, τα υπεράκτια αιολικά πάρκα, ο εκσυγχρονισμός και η ψηφιοποίηση των ηλεκτρικών δικτύων. Και εδώ υπάρχει «πεδίο δόξης λαμπρόν» για τα πανεπιστήμια που μπορούν, αφενός να μεταδώσουν τη θεωρητική γνώση γύρω από αυτές τις νέες τεχνολογίες -κάτι που πράττουν, ήδη, μέσω των σχετικών μαθημάτων που έχουν ενσωματώσει στα διδακτικά τους προγράμματα- αφετέρου να συνδράμουν καίρια στις πρακτικές εφαρμογές των νέων τεχνολογιών, μέσα από τη συμμετοχή τους σε συγκεκριμένα projects, σε σύμπραξη με ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς.
Το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, που εδρεύει στη μεγαλύτερη από τις περιοχές της Δίκαιης Μετάβασης, διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στον τομέα αυτό, τον οποίο θα σας περιγράψει στη συνέχεια ο Διοικητής της Ειδικής Υπηρεσίας Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, κ. Πελοπίδας Καλλίρης, που θα παρουσιάσει το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δίκαιης Μετάβασης.
Υπάρχουν όμως και άλλες χρήσιμες πρωτοβουλίες προς την κατεύθυνση αυτή. Ενδεικτικά:
-Το Ενεργειακό Κέντρο Ικανοτήτων, που ιδρύθηκε με την πρωτοβουλία του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και τη συμμετοχή ιδιωτικών ενεργειακών ομίλων, με στόχο τη μόχλευση καινοτόμων ιδεών και τεχνολογικών μέσων από τα ερευνητικά ιδρύματα της χώρας και την εκπαίδευση των επιχειρηματικών φορέων.
-Το Κέντρο Ενεργειακής Πολιτικής και Ανάπτυξης (ΚΕΠΑ) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, που έχει ως αντικείμενο τη μελέτη θεμάτων που σχετίζονται με την Ενέργεια και την Κλιματική Αλλαγή και πολύ σημαντική συνεισφορά στα 25 χρόνια λειτουργίας του.
-Την έντονη κινητικότητα των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων της Κρήτης στις τεχνολογίες υδρογόνου, που συνδέεται με το γεγονός ότι η Περιφέρεια Κρήτης είναι μια από τις εννέα Περιφέρειες της Ευρώπης που έχει επιλεγεί για τη δημιουργία καθαρής κοιλάδας υδρογόνου (clean hydrogen valley). Το Πανεπιστήμιο Κρήτης διαθέτει δική του ομάδα, που μελετά τρόπους αποθήκευσης του νέου καυσίμου, ενώ στο Πολυτεχνείο Κρήτης ερευνούν τις χρήσεις υδρογόνου στα αυτοκίνητα.
-Τη συνεργασία του Πανεπιστημίου Πατρών με τον ΑΔΜΗΕ, στο πλαίσιο προγράμματος smart 5g για την υποστήριξη ψηφιοποίησης του Συστήματος Μεταφοράς, Ηλεκτρικής Ενέργειας και της παρακολούθησης, σε πραγματικό χρόνο, κρίσιμων μεταβλητών του συστήματος και των διασυνδέσεων. Το Πανεπιστήμιο Πατρών έχει επίσης αναλάβει το ρόλο συντονιστή στο ευρωπαϊκό ερευνητικό έργο PHOENI2X, στο οποίο συμμετέχει και η ΔΕΗ και έχει ως αντικείμενο το σχεδιασμό και την ανάπτυξη ενός ευέλικτού πλαισίου ασφαλείας, για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας σε τομείς όπως: η ενέργεια, οι μεταφορές και η υγεία, μέσω της Τεχνικής Νοημοσύνης, του αυτοματισμού και ανταλλαγής πληροφοριών.
-Tη συμμετοχή του ΕΜΠ, σε συνεργασία με τον ΔΕΔΔΗΕ, στο ευρωπαϊκό έργο -που χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα Horizon 2020- X-FLEX, με αντικείμενο την ανάπτυξη ολοκληρωμένων ενεργειακών λύσεων και νέων μηχανισμών αγοράς, με στόχο την εκτεταμένη ευελιξία του Ευρωπαϊκού δικτύου διανομής ηλεκτρικού ρεύματος.
– Το μνημόνιο συνεργασίας, που έχει υπογράψει το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης με τη ΔΕΠΑ Διεθνών Έργων, για την ανταλλαγή τεχνογνωσίας, την προώθηση των ανανεώσιμων καυσίμων και την εφαρμογή τους στις υφιστάμενες ή σχεδιαζόμενες ενεργειακές υποδομές.
Και αυτά, αποτελούν μόνο την «κορυφή του παγόβουνου», καθώς υπάρχουν ακόμα πληθώρα προγραμμάτων και projects με συμμετοχή των Πανεπιστημίων μας, τα οποία συμμετέχουν και σε διεθνείς κοινοπραξίες.»
