mob.png)
Ενέργεια-ΑΠΕ
Και οι προκλήσεις που εμφανίζονται στον δρόμο προς την κλιματική ουδετερότητα είναι και στο Αιγαίο εξίσου σημαντικές με εκείνες που θα αντιμετωπίσουν η Δυτική Μακεδονία και η Μεγαλόπολη.
Η ειδική ομάδα εργασίας, υπό τον πρόεδρο της Συντονιστικής Επιτροπής του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΣΔΑΜ) κ. Κωστή Μουσουρούλη, μόλις ολοκλήρωσε το Εδαφικό Σχέδιο Δίκαιης Μετάβασης (ΕΣΔΙΜ) για τα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη. Και όπως περιγράφεται σε αυτό, η ενεργειακή μετάβαση των νησιών αποτελεί ευκαιρία για τη διαφοροποίησή τους από οικονομικές δραστηριότητες που σήμερα εξαρτώνται σχεδόν αποκλειστικά από τον θερινό τουρισμό και την αγορά ακινήτων.
Προκλήσεις
Ο βηματισμός ωστόσο πρέπει να είναι προσεκτικός ώστε να μην ενταθεί η οικονομική αβεβαιότητα, λαμβάνοντας υπόψη και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η νησιωτική χώρα με το προσφυγικό ζήτημα, τα προβλήματα προσβασιμότητας, τις ελλείψεις υπηρεσιών υγείας κ.λπ.
Με τη… γλώσσα των αριθμών γίνεται πιο ορατή η πρόκληση της μετάβασης για την οικονομική ανάπτυξη στα νησιά αναφοράς με προγραμματισμένη ηλεκτρική διασύνδεση έως το 2028 (Βόρειο, Νότιο Αιγαίο και Κρήτη).
Οι επιχειρήσεις οι οποίες δραστηριοποιούνται στους μετασχηματιζόμενους τομείς της ενέργειας, του τουρισμού και της γαλάζιας οικονομίας υπολογίζεται ότι ξεπερνούν τις 28.000, ενώ το πλήθος των εργαζομένων που συντηρούν φτάνει τους 140.000, με το 90%-95% να απασχολούνται στον κλάδο του τουρισμού.
Το πλαίσιο
Είναι αξιοσημείωτο ότι, σύμφωνα με το πλαίσιο παροχής κρατικών ενισχύσεων περιφερειακού χαρακτήρα που ανακοινώθηκε πρόσφατα από την Κομισιόν, τα νέα ποσοστά που θα τις στηρίξουν φτάνουν σε 40%-60% για τις μεγάλες επιχειρήσεις, 50%-70% για τις μεσαίες και 60%-80% για τις μικρές, και θα ισχύσουν έως το τέλος του 2027.
Ως θεμελιώδεις επενδύσεις για τα ελληνικά νησιά, το Εδαφικό Σχέδιο προσδιορίζει τα έργα ΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας) καθώς, τόσο κατά τη φάση κατασκευής όσο και κατά τη λειτουργία τους, μπορούν να αποτελέσουν μοχλό ανάπτυξης.
Ειδικότερα για την Κρήτη και τις Κυκλάδες, εκτιμάται ότι θα εκτελεστούν έργα ισχύος μέχρι 464 MW. Το δυνητικό όφελος από τις συγκεκριμένες επενδύσεις, σε όρους ολικής προστιθέμενης αξίας, εκτιμάται έως και 76,3 εκατ. ευρώ ετησίως, ενώ η αύξηση στην απασχόληση υπολογίζεται ότι μπορεί να φτάσει τις 1.715 θέσεις εργασίας.
Αύξηση δαπανών
Οσον αφορά το όφελος από την ανάπτυξη του βιώσιμου τουρισμού για τις νησιωτικές οικονομίες, συνίσταται στην προσέλκυση περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένων τουριστών και στην αντίστοιχη αύξηση των τουριστικών δαπανών.
Εκτιμάται ότι αυτό το νέο τουριστικό μοντέλο μπορεί να οδηγήσει στη δεκαετία σε αύξηση των αφίξεων έως και 20%. Ο οικοτουρισμός αντιπροσωπεύει περίπου ¼ της ταξιδιωτικής αγοράς, αυξανόμενος με ετήσιο ρυθμό 20%-34%.
Μάλιστα, οι ταξιδιώτες που τον επιλέγουν αφήνουν έως και 95% των δαπανών τους στην τοπική οικονομία, έναντι 20% στα all-inclusive πακέτα.
Στα Δωδεκάνησα, σύμφωνα με τις μελέτες που έγιναν για τη σύνταξη του Εδαφικού Σχεδίου, εκτιμάται ότι το δυνητικό όφελος από τη στροφή στον βιώσιμο τουρισμό και στην πράσινη ενέργεια ανέρχεται σε τουλάχιστον 43,8 εκατ. ευρώ προστιθέμενης αξίας και 1.160 θέσεις εργασίας κατ’ έτος.
Θέσεις εργασίας
Αντίστοιχα, στα νησιά της Λέσβου και της Λήμνου το όφελος εκτιμάται σε 0,9 εκατ. ευρώ και 25 θέσεις εργασίας, σε Ικαρία – Σάμο σε 1,5 εκατ. ευρώ και 40 θέσεις εργασίας και στη Χίο σε 0,4 εκατ. ευρώ και 12 θέσεις εργασίας ετησίως.
Η έγκριση του Εδαφικού Σχεδίου των νησιών από τις Βρυξέλλες «ξεκλειδώνει» την εκταμίευση των ευρωπαϊκών κονδυλίων από τους τρεις πυλώνες του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης, δηλαδή από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, το InvestEU για τις ιδιωτικές επενδύσεις και το δανειακό πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για την υλοποίηση δημόσιων υποδομών.
Ο συνολικός προϋπολογισμός του Προγράμματος Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΠΔΑΜ) ανέρχεται σε 1,6 δισ. ευρώ και η χρηματοδοτική κατανομή μεταξύ των εδαφικών σχεδίων (Δυτικής Μακεδονίας, Μεγαλόπολης και νησιών) θα προκύψει από τον εν εξελίξει σχεδιασμό.
Η μετάβαση των GrecoIslands και οι επενδύσεις
Η ένταξη της πρωτοβουλίας GrecoIslands (του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και της DG Regio) στην «ομπρέλα» του Εδαφικού Σχεδίου των νησιών μπορεί να υποστηρίξει τη μετάβασή τους προς την κλιματική ουδετερότητα. Πρόκειται για 32 νησιά του Νότιου Αιγαίου και επτά του Βόρειου Αιγαίου, με πληθυσμό κάτω των 3.000 κατοίκων και σοβαρές αδυναμίες – δημογραφικές, οικονομικές, διοικητικές. Ειδικά για τα νησιά για τα οποία δεν έχουν προγραμματιστεί έργα ηλεκτρικής διασύνδεσης (Αστυπάλαια, Σύμη, Αγαθονήσι, Μεγίστη, Αγιος Ευστράτιος) δίνεται έμφαση στην παραγωγή ενέργειας με την εγκατάσταση υβριδικών μονάδων παραγωγής ρεύματος από ΑΠΕ, με παράλληλη τοποθέτηση συσσωρευτών.
Γενικότερα, η πρωτοβουλία GrecoIslands μπορεί να ενταχθεί στο πλαίσιο των Ολοκληρωμένων Χωρικών Επεμβάσεων (ΟΧΕ) που δύναται να χρηματοδοτηθούν από το Πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (διακριτό πρόγραμμα του ΕΣΠΑ 2021-2027), καθώς οι παρεμβάσεις αφορούν συγκεκριμένες χωρικές ενότητες. Αλλωστε, ήδη στο πλαίσιο του τρέχοντος ΕΣΠΑ υλοποιούνται εννέα ΟΧΕ στα νησιά του Βόρειου και Νότιου Αιγαίου και στην Κρήτη.
Στις επενδύσεις που προτείνονται από το Εδαφικό Σχέδιο για τα μικρά νησιά της πρωτοβουλίας GrecoIslands περιλαμβάνονται:
– Υβριδικοί σταθμοί, πράσινα συστήματα εφεδρείας, μικροδίκτυα.
– Ενεργειακές κοινότητες ιδιοπαραγωγής.
– Ενεργειακές κοινοπραξίες, απανθρακοποίηση γεωργικής παραγωγής και κυκλική γεωργία, ενίσχυση ψηφιακών υποδομών.
– Στον δημόσιο τομέα η ενεργειακή αναβάθμιση εγκαταστάσεων, ο έξυπνος οδοφωτισμός και οι κοινωνικές υποδομές.
– Ηλεκτροκίνηση και δημιουργία σταθμών φόρτισης, ποδηλατόδρομοι.
– Ηλεκτρικά πλοία για μετακινήσεις μεταξύ κοντινών νησιών, βελτίωση ενεργειακής απόδοσης λιμένων.
– Εργα αφαλάτωσης, διαχείρισης αποβλήτων και προώθηση ανακύκλωσης.
– Προτάσεις επιχειρηματικότητας που έχουν σχέση με την έρευνα και την καινοτομία με γνώμονα την ομαλή διείσδυση των ΑΠΕ, την ενίσχυση της ενεργειακής αποδοτικότητας βιομηχανίας και τουρισμού, την προώθηση του αγροδιατροφικού τομέα κ.λπ.
