Ακρόπολη: το σκεπτικό του ΣτΕ για οικοδομικές άδειες και η επόμενη μέρα στο ΥΠΕΝ

Δεκτή εν μέρει έκανε το Συμβούλιο της Επικρατείας την προσφυγή 14 κατοίκων της περιοχής του Μακρυγιάννη, που ζητούσαν την ακύρωση της ανέγερσης 9όροφου ξενοδοχείου στην οδό Μισαραλιώτου. Την ίδια ώρα, αναρτήθηκε στην Διαύγεια η Απόφαση του υπουργείου Περιβάλλοντος με την οποία προβλέπεται η σύσταση και η συγκρότηση Ομάδας Εργασίας για την επανεξέταση των όρων δόμησης της ευρύτερης περιοχής που περιβάλει την Ακρόπολη και ειδικότερα της περιοχής Μακρυγιάννη/Κουκάκι.

Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει η Απόφαση, η δεύτερη φάση του έργου της Ομάδας, διαρκείας τριών μηνών, θα περιλαμβάνει τη διατύπωση πρότασης σχετικά με νέους όρους δόμησης στην περιοχή Μακρυγιάννη. Με την ολοκλήρωση της φάσης αυτής θα γίνει γραπτή ενημέρωση του υφυπουργού ΥΠΕΝ Δημήτρη Οικονόμου (σε συνεργασία με τον οποίο προωθείται το θέμα) ώστε ενδεχομένως να υπάρξουν συμπληρωματικές κατευθύνσεις πριν την ολοκλήρωση του έργου της.

Η υπόθεση είχε προκαλέσει μεγάλη συζήτηση και στην κοινή γνώμη, σχετικά με τις οικοδομικές άδειες αλλά και το μέγεθος των υπό ανέγερση οικισμάτων στην ευρύτερη περιοχή της Ακρόπολης, με τους κατοίκους της περιοχής να διαμαρτύρονται, λόγω των κτισμάτων που έκρυβαν το ιστορικό μνημείο. 

Οι προσφεύγοντες πλέον δικαιώθηκαν για τυπικούς λόγους, αφού το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο ακύρωσε την σχετική προέγκριση οικοδομικής άδειας. Πριν τη προέγκριση της οικοδομικής άδειας, είχε χορηγηθεί έγκριση από το υπουργείο Πολιτισμού, μετά από γνωμοδότηση του Κ.Α.Σ. 

Ωστόσο, κατόπιν των αντιδράσεων η έγκριση αυτή ανακλήθηκε, μετά από νεότερη γνωμοδότηση του Κ.Α.Σ., για λόγους νομιμότητας. Κατόπιν αυτών, οι σύμβουλοι Επικρατείας ακύρωσαν την προέγκριση της οικοδομικής άδειας, καθώς κρίθηκε ότι είχε «απωλέσει το νόμιμο έρεισμά της».

Άκυρη κρίθηκε επίσης και η άδεια για την επισκευή διώροφου διατηρητέου κτιρίου στη συμβολή των οδών Τσάμη Καρατάσου και Μισαραλιώτου, με το ίδιο σκεπτικό.

Η απόφαση αυτή του ΣτΕ μπορεί να ελήφθη για τυπικούς λόγους, ωστόσο έχει μεγάλη σημασία, αφού πλέον με την ανυπαρξία οικοδομικής άδειας, οι αρμόδιες αρχές οφείλουν να επιληφθούν του θέματος, εναρμονιζόμενοι με την απόφαση του ανωτάτου δικαστηρίου. Η έλλειψη οικοδομικής άδειας σημαίνει πως δεν μπορεί να γίνει ανέγερση του κτιρίου πέρα από τα όρια που έθεσε το ΣτΕ, ενώ σε περίπτωση που έχουν αναγερθεί περισσότεροι όροφοι, αυτοί δεν μπορούν πλέον να υφίστανται. 

Πάντως, στην αυτοψία που είχαν πραγματοποιήσει στις 4 Μαρτίου τα μέλη του Κ.Α.Σ. στην περιοχή, είχε διαπιστωθεί ότι η ανέγερση του κτιρίου θα προκαλέσει οπτική βλάβη στην Ακρόπολη, λόγω του όγκου και του ύψους του. Τότε, είχαν τονίσει ότι συντρέχει και λόγος δημοσίου συμφέροντος γιατί εκτός από σποραδική κεραμική στο οικόπεδο βρέθηκαν και άλλες αρχαιότητες όπως τμήμα αρχαίου τείχους και οδοστρώματος. Στο οικόπεδο πραγματοποιούνται από τότε εκτεταμένες ανασκαφικές έρευνες, ενώ το υπουργείο Περιβάλλοντος είχε αναλάβει την υποχρέωση να καθορίσει τους ειδικούς όρους δόμησης για το διώροφο διατηρητέο κτίριο που ήδη υπάρχει.  

Η Απόφαση 

Με την 2102/2019 απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας έγινε εν μέρει δεκτή αίτηση ακυρώσεως κατοίκων της περιοχής Μακρυγιάννη και ακυρώθηκε η 24/2019 άδεια δόμησης της υπηρεσίας δόμησης του Δήμου Αθηναίων, για την αναθεώρηση οικοδομικής άδειας δεκαώροφου ξενοδοχείου ύψους 33 μ. με τρία υπόγεια, φυτεμένο δώμα και ασκεπή πισίνα στην οδό Φαλήρου 5 της ίδιας περιοχής, εντός του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου της πόλεως των Αθηνών.  Η αναθεώρηση αφορούσε, μεταξύ άλλων, την εκτέλεση οικοδομικών εργασιών στο φυτεμένο δώμα, οι οποίες συνεπάγονται την αύξηση του ύψους του κτιρίου.

Το Δικαστήριο, ερμηνεύοντας τις διατάξεις των άρθρων 24 παράγρ. 1 και 6 του Συντάγματος, 10, 14 και 50 του αρχαιολογικού νόμου (ν. 3028/2002), επανέλαβε κατ’ αρχάς την πάγια νομολογία του, κατά την οποία επεμβάσεις πλησίον μνημείου  επιτρέπονται μόνο κατόπιν εγκρίσεως του Υπουργού Πολιτισμού, μετά από γνωμοδότηση του αρμόδιου συμβουλίου. Ειδικά ως προς τις οικοδομικές εργασίες, εξετάζεται αν το κτίσμα, εν όψει των διαστάσεων, της μορφής και της απόστασής του από το μνημείο, δύναται να επιφέρει άμεση ή έμμεση βλάβη στο μνημείο και στον περιβάλλοντα χώρο του. Προστατευόμενο δε στοιχείο των μνημείων και του περιβάλλοντος αυτά χώρου συνιστά και η ανεμπόδιστη θέασή τους, καθώς και ο χαρακτήρας και η φυσιογνωμία της ευρύτερης περιοχής, η οποία τελεί σε άμεση οπτική επαφή με τα μνημεία και είναι αναγκαία για την ανάδειξή τους.

Ειδικά για την Ακρόπολη των Αθηνών επισημάνθηκε ότι, εν όψει της σημασίας των μνημείων της (Παρθενώνας, Προπύλαια, Ναός Απτέρου Νίκης, Ερέχθειο) για τον κλασικό πολιτισμό, έχει τύχει ειδικής κρατικής προστασίας, περιλαμβάνεται δε στον κατάλογο των Μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Περαιτέρω κρίθηκε ότι ο Υπουργός Πολιτισμού, με γνώμονα την αποτελεσματική προστασία των μνημείων, δύναται είτε να απαγορεύσει τη δόμηση, αν κρίνει ότι οι δυσμενείς επιπτώσεις για το μνημείο δεν αντιμετωπίζονται με άλλα μέτρα, είτε να την επιτρέψει υπό όρους, μεταξύ των οποίων και η μείωση του ύψους και του αριθμού των ορόφων του της οικοδομής. Κατά την άσκηση της αρμοδιότητας αυτής τα οικεία συμβούλια και ο Υπουργός δεν δεσμεύονται από τους γενικούς ή τους τυχόν ειδικούς όρους δόμησης της περιοχής.

Τέλος, καθ’ ερμηνεία των ανωτέρω διατάξεων και αυτών της δομικής νομοθεσίας, κρίθηκε ότι η απαιτούμενη κατά περίπτωση έγκριση ή άδεια του Υπουργού Πολιτισμού προηγείται κάθε πράξης διοικητικής αρχής που αφορά τη δόμηση του ακινήτου, όπως η προέγκριση, η άδεια δόμησης και η αναθεώρηση αυτών, εφ’ όσον επηρεάζει τη μορφή ή τις διαστάσεις του κτιρίου.

Με τα δεδομένα αυτά, το Δικαστήριο ακύρωσε την προσβληθείσα αναθεώρηση διότι εκδόθηκε χωρίς να έχει ληφθεί προηγουμένως η έγκριση του Υπουργού Πολιτισμού μετά από γνώμη του οικείου συμβουλίου, εν προκειμένω του Κ.Α.Σ., δεδομένου ότι η Ακρόπολη είναι μνημείο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Η έλλειψη αυτή κρίθηκε ότι δεν αναπληρώνεται από προηγούμενες εγκρίσεις της Εφορείας Αρχαιοτήτων και του Υπουργού Πολιτισμού, διότι αυτές αφορούσαν είτε την τύχη των αρχαιοτήτων που βρέθηκαν κατά τις εκσκαφές, είτε προγενέστερα αιτήματα για την ανέγερση οικοδομών, και μάλιστα αισθητά χαμηλότερων.

Κατά την απόφαση, η ανάγκη ελέγχου της δόμησης ήταν εν προκειμένω επιτακτικότερη διότι η Διοίκηση, παρά την πάροδο μακρού χρόνου από την ένταξη της  περιοχής, η οποία ευρίσκεται στις παρυφές του Ιερού Βράχου, στον αρχαιολογικό χώρο των Αθηνών (2004), δεν μερίμνησε για τη θέσπιση ειδικών όρων δόμησης αυτής, με αποτέλεσμα την ελλιπή προστασία του σημαντικότερου μνημείου του κλασικού πολιτισμού.