Απόφαση-σταθμός του ΣτΕ μπορεί να οδηγήσει στη διάσωση πολλών αξιόλογων κτιρίων

Μια πολύ σημαντική απόφαση, η οποία μπορεί να βοηθήσει στη διάσωση πολλών αξιόλογων κτιρίων, εξέδωσε το Συμβούλιο της Επικρατείας.

Όπως όρισε, ο χαρακτηρισμός ενός κτιρίου ως διατηρητέου δεν πρέπει να εξαρτάται από την κατάστασή του –αν, για παράδειγμα, έχουν καταστραφεί κάποια από τα αξιόλογα αρχιτεκτονικά ή μορφολογικά στοιχεία του–, εφόσον μπορεί η σημασία του να τεκμηριωθεί επιστημονικά και το κτίριο να αποκατασταθεί.

Με την απόφαση γλίτωσε από κατεδάφιση ένα κτίριο του Μεσοπολέμου στην πλατεία Κολιάτσου.

Η περίπτωση αφορά το κτίριο που βρίσκεται στην οδό Καλλινίκου 3, στο κέντρο της Αθήνας. Τόσο η οργάνωση Monumenta όσο και η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) είχαν τα τελευταία δύο χρόνια αγωνιστεί ώστε να κηρυχθεί το κτίριο διατηρητέο, από κοινού με το γειτονικό του στην οδό Καλλινίκου 1. Ο ιδιοκτήτης του κτιρίου είχε ζητήσει να το κατεδαφίσει και, λόγω της ηλικίας του κτίσματος, η υπόθεση είχε οδηγηθεί στο Κεντρικό Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής. Το ΚΕΣΑ γνωμοδότησε δύο φορές υπέρ του χαρακτηρισμού του κτιρίου ως διατηρητέου. Όμως την τρίτη φορά που η υπόθεση αναπέμφθηκε αποφάσισε να επιτρέψει την κατεδάφιση, παρά την περί του αντιθέτου εισήγηση της Διεύθυνσης Αρχιτεκτονικής, Οικοδομικών Κανονισμών και Αδειοδοτήσεων (ΔΑΟΚΑ) του ΥΠΕΝ.

Η απόφαση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς είναι κοινός τόπος ότι εάν ένας ιδιοκτήτης τέτοιου κτιρίου επιθυμεί να το «ξεφορτωθεί», τότε σταδιακά αρχίζει να ξηλώνει κάθε αρχιτεκτονικό ή μορφολογικό στοιχείο που το καθιστούσε ιδιαίτερο, ώστε να απομείνει στο τέλος ένα «κουτί».

Το ανώτατο δικαστήριο διευρύνει την αυστηρή θεώρηση της πολιτείας για τον χαρακτηρισμό ενός κτίσματος ως διατηρητέου – Αν είναι σε κακή στατική κατάσταση, προϋπόθεση είναι να μπορεί να αποκατασταθεί.

Περαιτέρω, η κακή στατική κατάσταση ενός κτιρίου δεν αποτελεί από μόνη της αιτία να μη χαρακτηριστεί ένα κτίριο διατηρητέο, επισημαίνει το ΣτΕ, πάντα βέβαια υπό την προϋπόθεση ότι το κτίριο μπορεί να αποκατασταθεί.

Η απόφαση του ΣτΕ «απογυμνώνει» τη στάση που κράτησε το ΚΕΣΑ (τη δεύτερη φορά που το θέμα επανήλθε), χαρακτηρίζοντάς την «ελλιπή και αντιφατική». «Η όλως γενική εκτίμηση του ΚΕΣΑ ότι “δεν προκύπτουν κατά τρόπο ειδικό και συγκεκριμένο ποια είναι εκείνα τα αξιόλογα μορφολογικά και τα ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά που δηλώνουν το ύφος μιας εποχής και η διατήρηση των οποίων θα συνέβαλλε στην αναγνώριση της εξέλιξης της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας της περιοχής” δεν αρκεί για να αντικρούσει την ειδική τεκμηρίωση της ΔΑΟΚΑ, η οποία στα έγγραφά της (εισήγηση και αιτιολογική έκθεση) περιγράφει αναλυτικά τα μορφολογικά στοιχεία και ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του εν λόγω κτιρίου», αναφέρει η απόφαση. Σημειώνει, δε, ότι «επιλεκτική υιοθέτηση μορφολογικών χαρακτηριστικών ποικίλων αρχιτεκτονικών ρευμάτων και στυλ» δεν αποκλείει τον χαρακτηρισμό κτιρίου ως διατηρητέου, δοθέντος ότι δεν τίθεται από τον νόμο ως προϋπόθεση η ύπαρξη ενός μόνο αρχιτεκτονικού στυλ, ούτε αποκλείεται ο συνδυασμός, στο ίδιο κτίριο, περισσότερων στοιχείων διαφορετικών ρευμάτων, εφόσον αυτά είναι αξιόλογα και πρέπει να διατηρηθούν.

Η Monumenta και η ΕΛΛΕΤ χαιρέτισαν την απόφαση του ΣτΕ. «Κτίρια εκλεκτικιστικά, μοντέρνα της περιόδου του Μεσοπολέμου, αλλά και απλά λαϊκά, συγκροτούν ένα μεγάλο τμήμα της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και την πολεοδομική φυσιογνωμία της πόλης, αναδεικνύουν την ιστορική συνέχειά της και εικονογραφούν την εξέλιξη της τυπολογίας της κατοικίας και τις κοινωνικές συνθήκες της εποχής τους», αναφέρουν σε κοινή τους ανακοίνωση. «Πρόκειται για κτίρια που διατηρούν με τα χαμηλά τους ύψη, τις αυλές και τους κήπους τους μια ανθρώπινη κλίμακα και με την παρουσία τους στις γειτονιές της Αθήνας συμβάλλουν στην ποιότητα του δημόσιου χώρου και παράλληλα λειτουργούν διδακτικά, καθώς εικονογραφούν τις αρχιτεκτονικές απόψεις της εποχής τους».

Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με έρευνα της «Κ» («Ο διαρκής θάνατος της μονοκατοικίας», 26.1.2025), μόνο την περασμένη χρονιά κατεδαφίστηκαν στην Αττική 1.266 μονοκατοικίες, ενώ από το 2019 έως και το 2024 εκδόθηκαν στην Αττική 5.582 άδειες ολικής κατεδάφισης κτιρίων. Ενα σημαντικό μέρος αυτών των κτιρίων (περισσότερο από το ένα τρίτο) είναι των πρώτων δεκαετιών του προηγούμενου αιώνα.

_____________________________________________________________________

Κεντρική φωτό: Κτίριο του Μεσοπολέμου στην οδό Καλλινίκου 3 στο κέντρο της Αθήνας γλίτωσε από την κατεδάφιση με την απόφαση που δημοσιοποίησε χθες το Συμβούλιο της Επικρατείας. Η οργάνωση Monumenta και η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού είχαν τα τελευταία δύο χρόνια αγωνιστεί ώστε να κηρυχθεί το κτίσμα διατηρητέο, όταν ο ιδιοκτήτης του κτιρίου είχε ζητήσει να το κατεδαφίσει.