Αυθαίρετα στα δάση: «Σώζονται» μόνο υπό αυστηρές προϋποθέσεις

Πρόταση νομοθετικής ρύθμισης του υπουργείου Περιβάλλοντος - Οριστική εξαίρεση από την κατεδάφιση έως το 1975.

Συχωροχάρτι υπό προϋποθέσεις μπορούν να λάβουν οι παράνομοι και πιθανώς καταπατητές που έχτισαν στα δάση εφόσον πληρώσουν ειδικό χρηματικό πρόστιμο... με ευκολίες 80 δόσεων για τις παραβάσεις της δασικής και της πολεοδομικής νομοθεσίας, το οποίο θα κατευθυνθεί σε ενέργειες για την αποκατάσταση του δασικού οικοσυστήματος αντ' αυτού που εκείνοι κατέστρεψαν (δασικό ισοζύγιο).

Απαράβατος όρος τα κτίσματα και οι συνοδές εγκαταστάσεις τους να βρίσκονται εντός του περιγράμματος των οικιστικών πυκνώσεων (συστάδες αυθαιρέτων), το οποίο θα οριστικοποιηθεί έπειτα από έλεγχο τεσσάρων σταδίων για να εξεταστεί ενδελεχώς αν πληρούνται τα κριτήρια προσδιορισμού τους ως τέτοιων (π.χ. ελάχιστος αριθμός συγκέντρωσης κτηρίων πενήντα, μέση αναλογία αριθμού κτηρίων κ.ά.).

Αυτό προβλέπει η πρόταση νόμου στην οποία κατέληξε η δεκαεπταμελής ομάδα εργασίας που συγκροτήθηκε στα τέλη της περασμένης χρονιάς στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας με αντικείμενο την εκπόνηση "του σχεδίου νομοθετικής ρύθμισης για την περιβαλλοντική διαχείριση των περιοχών οικιστικών πυκνώσεων". Έτσι προτείνεται οριστική εξαίρεση από την κατεδάφιση για κτίσματα και κατασκευές προ της ισχύος του συντάγματος, 11 Ιουνίου 1975, και για τα αυθαίρετα που ανεγέρθησαν έως και τις 28.7.2011 (ταυτίζεται με την ημερομηνία για την τακτοποίηση αυθαιρέτων και παράνομων χρήσεων) εξαίρεση για 25 χρόνια.

Όπως είναι γνωστό, οι περιοχές των οικιστικών πυκνώσεων αφαιρέθηκαν κατά τις αναρτήσεις των δασικών χαρτών για να μην "μπλοκάρει" λόγω των αντιρρήσεων κατά του περιεχομένου του χάρτη η εξέλιξη της διαδικασίας που τον Δεκέμβριο του 2017 απέδωσε, για πρώτη φορά στα χρονικά, κυρωμένους (μερικώς) δασικούς χάρτες στο ένα τρίτο της χώρας. Υπολογίζεται ότι ο αριθμός των οικιστικών πυκνώσεων ανά την επικράτεια ανέρχεται σε 1.300 - 1.500, με τη συντριπτική πλειονότητά τους να εντοπίζεται στην Αττική και τη Χαλκιδική.

Τώρα προβλέπεται η ανάρτηση αυτών των περιοχών μετά το... ξεδιάλεγμα ως προς την εφαρμογή των κριτηρίων. Εκκρεμεί επίσης η κρίση της Ολομέλειας του ΣτΕ επί των κριτηρίων προσδιορισμού της οικιστικής πύκνωσης, όπως τα καθόριζε Υπουργική Απόφαση του 2016, καθώς το Ε Τμήμα του Ανωτάτου Δικαστηρίου αποφάσισε πέρυσι ότι είναι αντισυνταγματική.

Το ξεσκαρτάρισμα

Ειδικότερα, η πρόταση νομοθετικής ρύθμισης εισάγει διαδικασία τεσσάρων σταδίων στον έλεγχο των οικιστικών πυκνώσεων προκειμένου να οριστικοποιηθεί το ιώδες περίγραμμά τους, με τον πρώτο λόγο να έχουν ο δημόσιος φορέας Ελληνικό Κτηματολόγιο και οι δασικές υπηρεσίες. Το Ελληνικό Κτηματολόγιο εξάλλου θα δεχτεί τα απαιτούμενα δικαιολογητικά για την ηλεκτρονική περαίωση της διαδικασίας τακτοποίησης των δασικών αυθαιρέτων. Ο δημόσιος φορέας σε έναν μήνα από την ισχύ του νόμου ελέγχει τα ιώδη περιγράμματα των οικιστικών πυκνώσεων (κατατίθενται με ευθύνη των ΟΤΑ) επί των χαρτογραφικών υποβάθρων που χρησιμοποιούνται στην κατάρτιση των δασικών χαρτών για την τήρηση των προϋποθέσεων.

Εν συνεχεία, ο υπουργός ΠΕΝ εκδίδει διαπιστωτική πράξη με την οποία προσδιορίζονται τα οριστικά περιγράμματα των οικιστικών πυκνώσεων, έκταση, αριθμός κτηρίων και θέση τους. Τα οριστικά περιγράμματα περιέρχονται προς έλεγχο στις αποκεντρωμένες δασικές υπηρεσίες ώστε να τσεκάρουν αν περιέχονται σε αυτά εκτάσεις που απαγορεύεται να ενταχθούν. Εδώ προβλέπεται η έκδοση Υπουργικής Απόφασης σε έναν μήνα από την ισχύ του νόμου που θα ορίζει τη διαδικασία ελέγχου και το χρονοδιάγραμμα ελέγχου. Το τελικό στάδιο προβλέπει έκδοση νέας διαπιστωτικής πράξης του υπουργού ΠΕΝ για την ολοκλήρωση του ελέγχου, στην οποία προσδιορίζονται τα περιγράμματα των οικιστικών πυκνώσεων που υπάγονται στις διατάξεις του παρόντος και η έκτασή τους μετά την αφαίρεση των περιοχών που δεν υπάγονται στον νόμο, η αξία της δασικής γης ανά οικιστική πύκνωση και το κόστος αναδάσωσης. Στο Ελληνικό Κτηματολόγιο εκτιμούν πως πάνω από το μισό του αριθμού των εκτάσεων που έχουν υποβληθεί ως οικιστικές πυκνώσεις δεν πληρούν τις προϋποθέσεις...

Ανάρτηση

Τρεις μήνες από την έκδοση της παραπάνω διαπιστωτικής πράξης αναρτώνται οι δασικοί χάρτες από τις κατά τόπους διευθύνσεις δασών της χώρας με τις οικιστικές πυκνώσεις που εξαιρέθηκαν κατά την πρώτη ανάρτηση. Οι "καθαρές" οικιστικές πυκνώσεις μετά το ξεσκαρτάρισμα απεικονίζονται σταθερά με ιώδες περίγραμμα, ενώ ο δασικός χάρτης εμπλουτίζεται και με ένα νέο χρώμα, το "κυανό", που περιλαμβάνει τις απορριφθείσες περιοχές κατά τη διαδικασία ελέγχου.

Ειδικό πρόστιμο

Το ενιαίο ειδικό πρόστιμο για την υπαγωγή στη ρύθμιση αφορά το κτήριο και τον χώρο που έχει καταλάβει μαζί με άλλες κατασκευές. Ο υπολογισμός του γίνεται κλιμακωτά σύμφωνα με αλγόριθμο που περιλαμβάνει παραμέτρους όπως:

* Την αξία της δασικής γης και το κόστος αναδάσωσης ανά στρέμμα.

* Την έκταση της οικιστικής πύκνωσης.

* Τον αριθμό των κτηρίων σε συνδυασμό με συντελεστές βαρύτητας που προκύπτουν από την κατηγοριοποίηση των κτηρίων βάσει του εμβαδού τους (αυξάνεται όσο μεγαλώνουν τα τετραγωνικά).

Συντελεστές βαρύτητας θεσπίζονται και για την έκταση του καταληφθέντος χώρου σε στρέμματα, ενώ λογαριάζονται τόσο η δόμηση όσο και η κάλυψη του κτηρίου.

Το ποσό του προστίμου για τα αυθαίρετα πρώτης κατοικίας πέφτει στο μισό (μείωση 50%) και καταβάλλεται σε ογδόντα μηνιαίες δόσεις ή εφάπαξ. Όπως και με την τακτοποίηση των αυθαιρέτων, "εφόσον καταβληθεί εφάπαξ έως την τελευταία εργάσιμη μέρα του επόμενου μήνα της υπαγωγής, παρέχεται έκπτωση 20% επί του συνολικού ποσού του προστίμου". Αν δεν καταβληθούν τρεις δόσεις, αυτό "συνεπάγεται την αυτοδίκαιη έκπτωση από τη ρύθμιση, την εφαρμογή των διατάξεων της δασικής νομοθεσίας και την αναβίωση των ανακληθεισών διοικητικών πράξεων. Εφόσον έχει καταβληθεί μέρος του ενιαίου ειδικού προστίμου, αυτό συμψηφίζεται με τα πρόστιμα που καθορίζονται στο πλαίσιο των διατάξεων της δασικής νομοθεσίας".

Ως καταληκτική ημερομηνία υπαγωγής μαζί με τα συνοδευτικά στοιχεία και τα δικαιολογητικά αναγράφεται η 31η.12.2019, η οποία με κοινή απόφαση των υπουργών Οικονομικών, Περιβάλλοντος και Ενέργειας μπορεί να παραταθεί. Άλλωστε, η τακτοποίηση των αστικών αυθαιρέτων που ξεκίνησε στο τέλος του 2011 τείνει να γίνει μόνιμη με το πλήθος των παρατάσεων που έχει λάβει. Μεταξύ των δικαιολογητικών υπαγωγής είναι και το παράβολο των 250 ευρώ που μετά την πληρωμή του και σε διάστημα έξι μηνών ο ενδιαφερόμενος οφείλει να ολοκληρώσει την ηλεκτρονική υποβολή του.

Απαγορεύσεις και... παράθυρα

Απαγορεύεται η οριοθέτηση των οικιστικών πυκνώσεων ως οικισμών και η ένταξή τους στο σχέδιο πόλης, ενώ συνεχίζουν να προστατεύονται από τη δασική νομοθεσία. Όπως αναφέρεται στην πρόταση νόμου για θέματα ιδιοκτησίας Δημοσίου ή ιδιωτών χρήσης γης, προστατευόμενων περιοχών και πολεοδομικά εφαρμόζεται η κείμενη νομοθεσία. Κτήρια και οι συνοδεύουσες αυτά κατασκευές, εφόσον τακτοποιηθούν, επιτρέπεται να συνδέονται με δίκτυα Κοινής Ωφέλειας και να επισκευάζονται μόνο.

Παρότι ο γενικός κανόνας είναι ότι αποκλείονται τα αυθαίρετα των οικιστικών πυκνώσεων που βρίσκονται σε α) εθνικούς δρυμούς, β) υγροτόπους με «εθνική σημασία», σύμφωνα με τη Σύμβαση Ραμσάρ, γ) περιοχές του δικτύου Νatura 2000, το σχέδιο αφήνει ανοιχτό παράθυρο για το αντίθετο.

Όπως αναφέρεται, κατ' εξαίρεση "εμπίπτουν στις διατάξεις του παρόντος νόμου οι εκτάσεις στις οποίες α) έχει εξειδικευθεί το ειδικό καθεστώς προστασίας της περιοχής με την έκδοση κανονιστικών πράξεων και επιτρέπεται η δόμηση ή β) δεν έχει εξειδικευθεί το ειδικό καθεστώς προστασίας με την έκδοση κανονιστικών πράξεων και η δόμηση προϋπήρχε της υπαγωγής της περιοχής στο ειδικό καθεστώς προστασίας".

Επιβράβευση

Πάντως, οι ενδιαφερόμενοι, διπλά παραβάτες τόσο της δασικής όσο και της πολεοδομικής νομοθεσίας, εφόσον εξοφλήσουν το πρόστιμο επιβραβεύονται έναντι των πολιτών που σεβάστηκαν τον νόμο και τη φύση, αφού αναστέλλονται οι ποινικές και διοικητικές κυρώσεις που τους είχαν επιβληθεί από το δασαρχείο και την Πολεοδομία (παράνομες εκχερσώσεις, πρωτόκολλα διοικητικής αποβολής, πράξεις κατεδάφισης κ.ο.κ.). Η ειρωνεία είναι ότι στο άρθρο με τα απαιτούμενα προκειμένου να προσδιοριστεί ο χρόνος κατασκευής του αυθαιρέτου, τα τεκμήρια της παραβατικότητας χρησιμοποιούνται ως απόδειξη για την υπαγωγή στη ρύθμιση. Αντιγράφουμε:

"Αν δεν προκύπτει με βεβαιότητα ο χρόνος κατασκευής του κτηρίου ή αν δεν ανευρίσκεται αεροφωτογραφία για τα κτήρια προ του 1975, λαμβάνονται υπ' όψιν δημόσια έγγραφα, ιδίως έγγραφα δασικής υπηρεσίας, πρωτόκολλα κατεδάφισης αυθαιρέτων κατασκευών, διοικητικές πράξεις Πολεοδομικής Υπηρεσίας ή άλλης δημόσιας αρχής που αφορούν το ακίνητο, δικαστικές αποφάσεις, καθώς και τίτλοι ιδιοκτησίας που έχουν συνταχθεί πριν από το 1975 και αφορούν το κτήριο"... Αλλά και στα δικαιολογητικά ένταξης στη ρύθμιση χρειάζεται τεχνική έκθεση υπογεγραμμένη από ιδιώτη δασολόγο που θα τεκμηριώνει τα στοιχεία της εκχέρσωσης και τη χρονολογία αλλαγής χρήσης του δάσους ...

Ο κατάλογος των ενεργειών "δασικού ισοζυγίου" που χρηματοδοτεί το ειδικό πρόστιμο

Ως δασικό ισοζύγιο ορίζεται η παροχή πόρων για την αποκατάσταση του δασικού οικοσυστήματος που έχει υποβαθμιστεί από τις οικιστικές πυκνώσεις. Ως δράσεις δασικού ισοζυγίου στην πρόταση νόμου περιγράφονται:

- Δάσωση εκτάσεων μη δασικού χαρακτήρα επιφάνειας τουλάχιστον ίσης έκτασης με την επιφάνεια της οικιστικής πύκνωσης είτε με αγορά είτε με απαλλοτρίωση ιδιωτικών ή δημοτικών εκτάσεων.

- Αναδάσωση επιφάνειας ίσης έκτασης με την επιφάνεια της οικιστικής πύκνωσης.

- Εμπλουτισμός δασικών εκτάσεων με δασική βλάστηση και στόχο τη δημιουργία δάσους (προϋπολογισμός έργου ίσος με το κόστος αναδάσωσης ίσης επιφάνειας με την οικιστική πύκνωση).

- Χρηματοδότηση μελετών και Έργων Διευθέτησης Ορεινών Χειμάρρων.

- Δασοτεχνικά έργα προστασίας (αντιπυρικές ζώνες, δασικοί δρόμοι, συντήρηση δασικών δρόμων κ.λπ.).

- Κατεδάφιση αυθαιρέτων κατασκευών εντός δασικών και αναδασωτέων εκτάσεων. Κατά προτεραιότητα κατεδάφιση των κατασκευών εντός των οικιστικών πυκνώσεων που δεν υπάγονται στις διατάξεις του παρόντος νόμου.

- Χρηματοδότηση μελετών Προστασίας και Διαχείρισης Δασικών Οικοσυστημάτων, τα οποία βρίσκονται εκτός διαχείρισης.

Ως χωρικό πεδίο δράσεων δασικού ισοζυγίου καθορίζεται κατά προτεραιότητα η δημοτική ενότητα εντός της οποίας βρίσκεται η οικιστική πύκνωση, διαφορετικά η περιφέρεια, ενώ ελλείψει τέτοιων επιφανειών εντός της ίδιας περιφέρειας επιλέγονται οι όμορες. Το ενιαίο ειδικό πρόστιμο αποδίδεται υπέρ νέου ειδικού κωδικού με την επωνυμία "Αντισταθμιστικό Δασικό Ισοζύγιο Οικιστικών Πυκνώσεων" στον Ειδικό Φορέα Δασών του Πράσινου Ταμείου.

Η Γενική Διεύθυνση Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ υποβάλλει μέσα σε έξι μήνες, μετά την τελική διαπιστωτική πράξη ολοκλήρωσης του ελέγχου και αφού έχει προηγηθεί αξιολόγηση των προτάσεων των αποκεντρωμένων Δασικών Υπηρεσιών, τον τελικό κατάλογο προτάσεων και μελετών για την υλοποίηση των έργων. Η κατανομή και διάθεση των χρημάτων θα αποτυπώνεται σε ετήσια έκθεση, η οποία θα υποβάλλεται στην Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος της Βουλής, με συντάκτη τη Γενική Διεύθυνση Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ.