Βραβεία Stirling 2021: Αυτά είναι τα πιο εντυπωσιακά κτίρια της Βρετανίας

Ένα τζαμί στο Κέμπριτζ, που θεωρείται φαβορί, μια γέφυρα στην Κορνουάλη, ένα πανεπιστημιακό κτίριο στο Κίνγκστον, ένα μουσείο στη λίμνη Γουίντερμιρ, ένα συγκρότημα κατοικιών εργαζομένων στο Κέμπριτζ και το 15 Clerkenwell Close, που αν και είχε κερδίσει το Εθνικό Βραβείο RIBA το 2018, είχε βρεθεί εκτός της λίστας των βραβείων Stirling, λόγω προβλημάτων στον σχεδιασμό, με το κτίριο να απειλείται ακόμα και με κατεδάφιση. Είναι μια προσθήκη έκπληξη στη λίστα που «διορθώνει» μια αδικία, αφού τα όποια προβλήματα είχε το κτίριο έχουν επιλυθεί.

Η φετινή λίστα τα περιλαμβάνει όλα: έναν θρησκευτικό χώρο, ένα μουσείο, ένα συγκρότημα κοινωνικών κατοικιών, ένα δημόσιο έργο, αναδεικνύοντας, σύμφωνα με τον πρόεδρο της RIBA, Simon Alford, την καινοτομία και την εξαιρετική αρχιτεκτονική.

Πολύ μακριά από τα εντυπωσιακά κτίρια προηγούμενων δεκαετιών, στην ατζέντα της αρχιτεκτονικής υπάρχουν έννοιες όπως η βιωσιμότητα, η μηδενική εκπομπή ρύπων, η χρήση ανακυκλωμένων υλικών, με τις φόρμες κατασκευής να είναι πιο απλές, τα υλικά φιλικά και τα κτίρια ή τα έργα να ενσωματώνονται παρά να ξεχωρίζουν μέσα σε ένα φυσικό ή αστικό τοπίο.

«Από ένα πολυσύχναστο τζαμί της πόλης στο Κέμπριτζ μέχρι μια απομακρυσμένη παράκτια γέφυρα στην Κορνουάλη, τα έργα διαφέρουν πολύ όσον αφορά τη θέση και τη χρήση τους αλλά συνδέονται μεταξύ τους με την εφευρετικότητα και τη δημιουργικότητα που εμπεριέχει ο σχεδιασμός τους, την εξέταση του περιβάλλοντος και του ιστορικού πλαισίου μέσα στα οποία τοποθετούνται και από τα υλικά υψηλής ποιότητας που έχουν χρησιμοποιηθεί» είπε ο Σάιμον Άλφορντ.

Από ένα πολυσύχναστο τζαμί της πόλης στο Κέμπριτζ μέχρι μια απομακρυσμένη παράκτια γέφυρα στην Κορνουάλη, τα έργα διαφέρουν πολύ όσον αφορά τη θέση και τη χρήση τους αλλά συνδέονται μεταξύ τους με την εφευρετικότητα και τη δημιουργικότητα που εμπεριέχει ο σχεδιασμός τους, την εξέταση του περιβάλλοντος και του ιστορικού πλαισίου μέσα στα οποία τοποθετούνται και από τα υλικά υψηλής ποιότητας που έχουν χρησιμοποιηθεί.

Αυτό που κάνει τα έργα να ξεχωρίζουν είναι η επίμονη ματιά στη λεπτομέρεια και αυτή η χρονιά είναι σημαντική μετά τη διακοπή της απονομής των βραβείων το 2020 λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού. Το βραβείο της Βασιλικής Ένωσης Αρχιτεκτόνων της Μεγάλης Βρετανίας απονέμεται από το 1996 στο κτίριο που έχει τον σημαντικότερο αντίκτυπο στη βρετανική αρχιτεκτονική και ορίζει με ένα τρόπο τις τάσεις του σύγχρονου σχεδιασμού, της σύγχρονης δόμησης και κατασκευής. Ο φετινός νικητής θα ανακοινωθεί στις 14 Οκτωβρίου.

Κεντρικό τζαμί του Κέμπριτζ από το αρχιτεκτονικό γραφείο Marks Barfield

Πρόκειται για το κεντρικό τέμενος του Κέμπριτζ, μια αστική παρέμβαση που σχεδιάστηκε με σκοπό να υποδέχεται μέχρι χίλια άτομα σε έναν χώρο περισυλλογής και προσευχής που εναρμονίζεται με το περιβάλλον της περιοχής.

Η τοποθέτηση του τζαμιού στο συγκεκριμένο μέρος θεωρείται αριστοτεχνική και απόδειξη του πώς η αρχιτεκτονική μπορεί να ενσωματώσει τη θρησκευτική και πολιτιστική φιλοσοφία και τις παραδόσεις χρησιμοποιώντας ταυτόχρονα βιώσιμα και σύγχρονα υλικά.

Αυτό είναι ένα βρετανικό τζαμί του 21ου αιώνα, με μια κατασκευή που δεν ορίζει τον τόπο και τον χρόνο αλλά συνομιλεί αρμονικά με τα άλλα ισλαμικά και θρησκευτικά κτίρια και μάλιστα στο Κέμπριτζ με την παγκοσμίου φήμης παράδοση στη θρησκευτική αρχιτεκτονική.

Οι αρχιτέκτονες είπαν ότι αυτό το έργο είχε να κάνει με την αναγνώριση ότι το Ισλάμ είναι μέρος του βρετανικού πολιτισμού εδώ και εκατοντάδες χρόνια και το τέμενος μέρος της δημοτικής αρχιτεκτονικής της περιοχής.

15 Clerkenwell Close από τον Amin Taha

Ο πέτρινος σκελετός του 15 Clerkenwell Close, όπως τον σχεδίασε ο αρχιτέκτονας Amin Taha, αποτίνει φόρο τιμής στο αβαείο του 11ου αιώνα που βρίσκεται σχεδόν δίπλα του. Πρόκειται για ένα συγκρότημα κατοικιών που κατασκευάστηκε από την Amin Taha + Groupwork με μια στιβαρή δομή ακατέργαστου ασβεστόλιθου.

Το έργο αντιμετώπισε, παρά την υπαγωγή του σε βραχείες λίστες βραβείων αρχιτεκτονικής, τον κίνδυνο να κατεδαφιστεί, έναν χρόνο αφότου ολοκληρώθηκε, με το τοπικό συμβούλιο να εκδίδει εντολή κατεδάφισης, επειδή η φυσική πέτρα που χρησιμοποιείται στην πρόσοψή δεν είχε πλήρως και αναλυτικά περιγραφεί στα έγγραφα σχεδιασμού.

Το εξαώροφο κτίριο βρίσκεται σε μια ιστορική περιοχή και περιβάλλεται από κτίρια με τούβλα που ανεγέρθηκαν στα μέσα έως τα τέλη του 20ού αιώνα, αλλά προορίζονται να συνομιλήσουν την αρχιτεκτονική κληρονομιά της περιοχής. Αντί να κατασκευάσει ένα ακόμα κτίριο με τούβλα ο AminTaha επέλεξε να χρησιμοποιήσει την πέτρα ως μέρος της αρχιτεκτονικής γλώσσας της περιοχής.

Τελικά, μετά από πολλές αντεγκλήσεις και συζητήσεις, το κτίριο σώθηκε με το επιχείρημα του αρχιτέκτονα να έχει βρει πολλούς υποστηρικτές που το θεωρούν αρχιτεκτονικό υπόδειγμα ενσωμάτωσης σε έναν συγκεκριμένο αστικό χώρο.

Η πεζογέφυρα Tintagel Castle από το αρχιτεκτονικό στούντιο William Matthews

«Αυτό είναι κάτι, πολύ περισσότερο από μια γέφυρα. Είναι ένας σύνδεσμος, ένας διερμηνέας και ένα θέαμα όλα από μόνο του» γράφει στο σκεπτικό της η RIBA για την πεζογέφυρα στην Κορνουάλη, σε ένα τοπίο που κόβει την ανάσα, με τις δυο προεξοχές των βράχων να ενώνονται και τη γέφυρα να ακολουθεί τη μορφή του εδάφους. Είναι φτιαγμένη από σχιστόλιθο, ένα υλικό που αφθονεί στην περιοχή που έχει χρησιμοποιηθεί με έναν πολύ καλό και πιο μοντέρνο τρόπο.

Οι αρχιτέκτονες άφησαν σκόπιμα ένα κενό στη μέση της γέφυρας που βρίσκεται 58 μέτρα από το έδαφος, ανάμεσα σε δύο βράχους και συνδέει ξανά τις δύο πλευρές ενός μεσαιωνικού ερειπίου. Η αρχική γέφυρα μεταξύ του νησιού και της ηπειρωτικής χώρας της Κορνουάλης χάθηκε κάποια στιγμή μεταξύ του 15ου και του 16ου αιώνα. Το κενό που άφησαν οι αρχιτέκτονες είναι μόλις 40 χιλιοστών και επιτρέπει στη γέφυρα να επεκτείνεται και να συστέλλεται με τη μεταβαλλόμενη θερμοκρασία.

Οι πρόβολοι είναι κατασκευασμένοι από χάλυβα, ενώ η τοπική πλάκα από το λατομείο Delabole –το παλαιότερο λατομείο της Αγγλίας– ευθυγραμμίζεται κάθετα για το μονοπάτι. Οι κουπαστές είναι κατασκευασμένες από κορμούς βελανιδιάς.

Town House στο Πανεπιστήμιο Kingston του Λονδίνου από τους Grafton Architects

Το 2013 το Πανεπιστήμιο Kingston και το Βασιλικό Ινστιτούτο Βρετανών Αρχιτεκτόνων διοργάνωσαν διαγωνισμό για να αντικαταστήσουν ένα υπάρχον κτίριο γραφείων στην πανεπιστημιούπολη. Επελέγησαν οι Grafton Architects, που είχαν φτιάξει και το νέο κτίριο του LSE στο κέντρο του Λονδίνου, για να δημιουργήσουν ένα κτίριο που περιέχει την κύρια βιβλιοθήκη και το αρχείο του πανεπιστημίου, μαζί με στούντιο χορού, θέατρο, προσαρμόσιμους χώρους εκμάθησης και δύο καφετέριες.

Η πρόσοψη του Town House είναι χτισμένη από ανακατασκευασμένη πέτρα, όπως και η πρόσοψη του Συμβουλίου της Επαρχίας του Surrey που βρίσκεται δίπλα σε αυτό.

Μια πρόσοψη από κίονες δημιουργεί μια νέα γεωμετρία και ένα σχήμα που διαμορφώνεται τόσο από αυτούς όσο και από μια εσωτερική πρόσοψη πίσω από τους κίονες, που είναι επενδυμένη με τούβλα και παράθυρα από το δάπεδο μέχρι την οροφή.

Η διάταξη ανοιχτού συνδέει οπτικά τους διαφορετικούς χώρους, δημιουργώντας ένα «απελευθερωτικό και ανοιχτό» κτίριο που διευκολύνει την αλληλεπίδραση των επισκεπτών και των εργαζομένων, βοηθώντας στη μάθηση ως μέρος της κοινωνικής διαδικασίας και αναδεικνύοντας έναν πλούσιο, όμορφο καμβά μέσα στον οποίο απελευθερώνονται τα νέα δημιουργικά μυαλά.

Μουσείο Jetty της λίμνης Windermere από το στούντιο Carmody Groarke

Στην ανατολική όχθη της λίμνης Windermere το Jetty Museum δημιουργεί μια συναρπαστική σύνθεση μεταξύ των παραδοσιακών στοιχείων και επιτυγχάνει μια ασυνήθιστη συμφιλίωση του καθησυχαστικά οικείου με το εντυπωσιακά σύγχρονο.

Όποιος βλέπει από τη λίμνη τα σκοτεινά κτίρια του μουσείου, μοιάζουν με υπόστεγο ή λεμβοστάσια από χαλκό και είναι ενσωματωμένα στη δασώδη πλαγιά του λόφου πίσω τους, αλλά όσο πλησιάζει κάποιος το μουσείο το βλέπει να αποπνέει την αυτοπεποίθηση της ταυτότητας ενός σημαντικού πολιτιστικού ιδρύματος.

Το μουσείο είναι τοποθετημένο σε ένα μοναδικό φυσικό σκηνικό που απαιτούσε ένα σχέδιο ώστε να διακρίνεται αυτόνομα, να έχει υψηλή ποιότητα αλλά να συνδυάζεται με την απλή αλλά καθηλωτική ομορφιά του τοπίου. Τα κτίρια που περιβάλλουν την υγρή αποβάθρα βρίσκονται σε ένα τσιμεντένιο βάθρο που τα προστατεύει από τον κίνδυνο των υδάτων.

Το μουσείο στεγάζει βάρκες, σκάφη και χώρους αφιερωμένους στη συντήρηση των σκαφών. Η συλλογή του είναι σημαντική διεθνώς και είναι διάσημο για τις εκθέσεις που διοργανώνει. Είναι η εξέλιξη ενός μικρότερου μουσείου που άνοιξε το 1977 για να στεγάσει μια ιδιωτική συλλογή. Το μουσείο επαναχρησιμοποιεί έναν χώρο που ανήκε προηγουμένως σε ένα εργοστάσιο εξόρυξης χαλικιού.

Οι κατοικίες των εργαζόμενων στο Eddington του Stanton Williams

Οι κατοικίες των εργαζόμενων της περιοχής Έντιγκτον μοιάζουν σαν να είναι μέρος του κολεγίου του Κέμπριτζ και ένα νέο κομμάτι της πόλης.

 Ο σχεδιασμός τους σκόπιμα αναμιγνύει τον ιδιωτικό και τον δημόσιο κοινόχρηστο χώρο των κατοίκων αφήνοντας περιοχές ανοιχτές και προσβάσιμες σε όλους. Σχεδιάστηκε με αυτό τον τρόπο για να προωθήσει την κοινή αίσθηση σε ζητήματα που αφορούν την ανάπτυξη της περιοχής αλλά και για την ενθάρρυνση της χρήσης του δημόσιου χώρου.

 «Συνολικά η ακολουθία των κτιρίων και των χώρων μεταξύ τους είναι ένα υπέροχο παράδειγμα του πώς μια αυστηρή προσέγγιση στη μορφή, τα υλικά και τις λεπτομέρειες μπορεί να δημιουργήσει ένα αρμονικό περιβάλλον και να δημιουργήσει ένα υπέροχο μέρος» αναφέρεται στο σκεπτικό της επιλογής.

 Το Eddington εμφανίζεται ως ένα συναρπαστικό παράδειγμα δημιουργίας τόπου και αστικού σχεδιασμού και αυτό το σχέδιο στέγασης εργαζομένων συνέβαλε στη δημιουργία ενός υψηλού δείκτη αναφοράς για επόμενες κατασκευές και σχεδιασμούς αυτού του είδους.