Εν αναμονή του ΣτΕ η αλλαγή χρήσης δασικών εκτάσεων σε αγροτικές

Δασικές εκτάσεις που άλλαξαν χρήση και σήμερα έχουν αγροτική μορφή, οι οποίες στον δασικό χάρτη απεικονίζονται και αναρτώνται ως ΔΑ (Δασικής μορφής το έτος 1945, άλλης μορφής σήμερα) είναι μια πραγματικότητα διασπαρμένη σε όλη τη χώρα, και αντικατοπτρίζουν έναν μεγάλο αριθμό εκτάσεων. Ο νομοθέτης, με τoν ν.998/1979 ρύθμισε το θέμα, δίνοντας τη δυνατότητα εξαγοράς της έκτασης από τον κάτοχο είτε κατά κυριότητα, είτε κατά χρήση.

Με βάση τη νομοθετική ρύθμιση, οι κάτοχοι των εκτάσεων αυτών, εφόσον καλλιεργούνταν και ήταν δηλωμένες στο ΟΣΔΕ, μπορούσαν να υποβάλουν το αίτημα εξαγοράς, σε διαφορετική περίπτωση, μπορούσαν να υποβάλουν αίτημα εξαγοράς μετά από υποβολή μελέτης βιωσιμότητας της γεωργικής καλλιέργειας και έγκρισή της από το αρμόδιο δασαρχείο.

Η ρύθμιση είναι οριζόντια και αφορά όλες τις εκτάσεις ΔΑ που εντάσσονται στις ρυθμίσεις των άρθρων 47 και 47 Β του ν. 998/1979, και έτυχε ευρείας αποδοχής από το σύνολο των κατόχων των εκτάσεων αυτών. Μετά την προσφυγή του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας και της Πανελλήνιας Ένωσης Δασολόγων Δημοσίων Υπαλλήλων στο ΣτΕ , για την ακύρωση σειράς υπουργικών αποφάσεων του αναπληρωτή υπουργού Περιβάλλοντος, το Ε΄ τμήμα του ΣτΕ εξέδωσε την υπ’ αριθμ. 645/2019 απόφαση, σύμφωνα με την οποία άγεται στην κρίση ότι οι διατάξεις του άρθρου 47 παρ. 5 του ν. 998/79, κατά το μέρος που αναφέρονται σε εκχερσώσεις που έγιναν αυθαιρέτως, και του άρθρου 47 Β του ίδιου νόμου, αντίκεινται στο Σύνταγμα και δεν μπορούν να παράσχουν νόμιμο έρεισμα στις παραδεκτώς προσβαλλόμενες πράξεις, οι οποίες θα πρέπει να ακυρωθούν. Η απόφαση παραπέμφθηκε στην ολομέλεια του ΣτΕ.

Κατηγορίες εκτάσεων ΔΑ

Τι σημαίνει αυτό με απλά λόγια; Ότι αν επικυρωθεί η απόφαση του τμήματος από το ΣτΕ, κρίνεται άκυρη η όποια ρύθμιση, δεν μπορεί να προχωρήσει η διαδικασία των εξαγορών και οι εκτάσεις τίθενται εκτός ΟΣΔΕ. Τι είναι όμως οι εκτάσεις αυτές; Πρόκειται όντως περί αυθαίρετα εκχερσωμένων εκτάσεων στο σύνολό τους; Διέπονται όλες από το ίδιο νομικό πλαίσιο;

Αν διερευνηθεί το καθεστώς αλλαγής χρήσης των εκτάσεων αυτών, σε συνδυασμό με τα δεδομένα, βάσει των τεχνικών προδιαγραφών που συντάσσονται οι δασικοί χάρτες θα διαπιστωθούν τα ακόλουθα:

✱ Ως ΔΑ εκτάσεις (αγροτικής μορφής σήμερα – δασικής μορφής στο παρελθόν) περιλαμβάνονται στον δασικό χάρτη εκτάσεις που είχαν νόμιμη άδεια εκχέρσωσης, η οποία δεν συνοδεύεται από τοπογραφικό διάγραμμα και δεν μπορούν να ταυτοποιηθούν στο έδαφος.

✱ Εκτάσεις με νόμιμη άδεια εκχέρσωσης, οι οποίες δε μπορούν να ταυτοποιηθούν γιατί έχουν καταστραφεί τα αρχεία του δασαρχείου (π.χ. Δασάρχης Αλμυρού).

Κτηνοτροφικές εκτάσεις

Ν.Δ. 2185/1952 «Περί αναγκαστικής απαλλοτριώσεως κτημάτων προς αποκατάσταση ακτημόνων καλλιεργητών και κτηνοτρόφων». Άρθρο 28 παρ. 2 «Κτηνοτροφικές εκτάσεις νοούνται οι ανεπίδεκτοι γεωργικής, πλην δασικής και μόνον κτηνοτροφικής εκμεταλλεύσεως εντός της δασώδους η μη μορφής μετά των απαραίτητων δια την συντήρηση της κτηνοτροφικής παρακολούθησης (ποδιές, γεννολείβαδα κ.λπ.). Τυχόν παρεμβαλλόμενες μικρές καλλιεργήσιμες ή καλλιεργούμενες εκτάσεις δεν αναιρούσιν τον χαρακτήρα του κτήματος ως κτηνοτροφικού.

Κτηνοτροφικές εκτάσεις δασώδους μορφής νοούνται οι εκτάσεις περί ων οι παρ. 2 και 3 του άρθρου 45 του ν. 417β/1929 (περί δασικής έκτασης).

Εκτάσεις

Ν.Δ. 25801/1953 Περί τροποποιήσεως και συμπληρώσεως εννοιών διατάξεων των περί Δασών Νόμων. (ΦΕΚ 200 Α)

Άρθρο 46 παρ. 10 «Ιδιωτικαί δασικαί εκτάσεις εκχερσωθείσαι και καλλιεργηθείσαι άνευ αδείας της Δασικής Αρχής υπό των ιδιωτών κατά την εμπόλεμη περίοδο και μέχρι την 1 Ιανουαρίου 1950 θεωρούνται ως νομίμως καλλιεργούμεναι. Αι δε μέχρι τούδε εκτός εις αι απαγορευτικαί της καλλιέργειας διάταξης παύουν να ισχύουν»

Νομολογία: Απόφαση 241/2004 του Ε΄ Τμήματος του ΣτΕ.

Το Συμβούλιο της Επικρατείας στην υπ άριθμ. 241/2004 απόφαση του Ε. τμήματος, επισημαίνει ότι «Επειδή στο άρθρο 46 παρ. 10 του Ν.Δ. 2501/1953 (ΦΕΚ 200/Α) οριζόταν ότι «Ιδιωτικαί δασικαί εκτάσεις εκχερσωθείσαι και καλλιεργηθείσαι άνευ αδείας της Δασικής Αρχής υπό των ιδιοκτητών κατά την εμπόλεμη περίοδο και μέχρι την 1 Ιανουαρίου, θεωρούνται ως νομίμως καλλιεργούμεναι».

Στο πεδίο εφαρμογής της διάταξης αυτής εμπίπτουν κατά την έννοιά της οι δασικές εκτάσεις, οι οποίες είχαν εκχερσωθεί κατά την εμπόλεμη περίοδο και συνέχιζαν να καλλιεργούνται μέχρι την 1/1/1950, εφόσον δεν πληρούνται οι εν λόγω προϋποθέσεις εφαρμογής της, οι εν λόγω εκτάσεις νομίμως συνεχίζουν να καλλιεργούνται. Εν όψει αυτών δεν ασκεί επιρροή η μεταγενέστερη κατάργηση της παραπάνω διάταξης με το άρθρο 317 παρ. 48 του Ν.Δ. 86/1969.

Νόμος 4061/2012: Διαχείριση και προστασία ακινήτων Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων – Ρύθμιση εμπράγματων δικαιωμάτων. Σύμφωνα με την παρ. γ του άρθρου 22 το ελληνικό Δημόσιο δεν προβάλλει δικαιώματα κυριότητας σε ακίνητα που ο ιδιώτης νέμεται πριν την 1/1/1965 για γεωργική χρήση, η οποία εξακολουθεί να ασκείται μέχρι σήμερα.

Εγκύκλιος 1204/51539/2-5-2012 (ΦΕΚ 66/Α/2012) του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων « Οδηγίες για την Εφαρμογή του ν. 4061/2010». Στην παρ. 1 εδαφ. 8 αναφέρεται ότι «αν ο ενδιαφερόμενος αποδείξει ότι εκτελεί γεωργικές εργασίες στο αυθαίρετα κατεχόμενο ακίνητο, με χρονικό σημείο αναφοράς πριν από την 1/1/1965 και εξακολουθεί να ασκεί χρήση μέχρι σήμερα, δεν απαιτείται η καλή πίστη, ως προϋπόθεση για την μη προβολή δικαιωμάτων του δημοσίου. Στον χρόνο αυτόν προσμετράται και ο χρόνος που κατέχεται από τον δικαιοπάροχο του , με την προυπόθεση ότι αυτός άσκησε συνεχώς τη γεωργική χρήση.

Ν.4280/2014 Άρθρο 36, τροποποίηση Άρθρου 47 του ν.998/1979 παρ. 5 «για λόγους δημοσίου συμφέροντος». Δάση, δασικές εκτάσεις και εκτάσεις με τη μορφή της περ. α της παρ. 5 του άρθρου 3 του παρόντος που εκχερσώθηκαν για γεωργική χρήση, πριν τεθεί σε ισχύ το Σύνταγμα του 1975 και διατηρούν τη χρήση αυτή μέχρι σήμερα, δεν υπάγονται στις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας απαγορευόμενης κάθε άλλης χρήσης από τον κάτοχο τους.

Ν. 4664/2017 τροποποίηση – συμπλήρωση του άρθρου 3 του Ν. 998/79 με την παρ. 7 όπου «εκτάσεις που έχουν απολέσει τον δασικό τους χαρακτήρα προ της 11/6/1975 για επεμβάσεις που έλαβαν χώρα με βάση σχετική διοικητική πράξη, η οποία καλύπτεται από το τεκμήριο νομιμότητας, δεν χαρακτηρίζονται ως δάση ή δασικές εκτάσεις μετά τη διαδικασία του άρθρου 14 του ν. 998/1979 και δεν κηρύσσονται αναδασωτέες».

Όπως γίνεται αντιληπτό, υπάρχει διαχρονικά ρύθμιση των εκτάσεων που αλλάζουν χρήση από δασική σε γεωργική, την οποία όμως διατηρούν μέχρι σήμερα και δεν υπάρχει αλλαγή της χρήσης τους. Με τις ρυθμίσεις να εστιάζονται στις εξής καθοριστικές ημερομηνίες:

1/1/1950, νομιμοποίηση βάσει του Ν.Δ. 2501/1933 όλων των εκχερσωθείσων και καλλιεργηθείσων δασικών εκτάσεων.
Την απόφαση 241/2004 του Ε. τμήματος του ΣτΕ με την οποία επιβεβαιώνεται η ρύθμιση του Ν.Δ. 2501/1953.
1/1/1965 (Ν. 4061 και εγκύκλιος 1204/51539/2-5-2012), βάσει των οποίων αν ο ενδιαφερόμενος αποδείξει ότι εκτελεί γεωργικές εργασίες αυθαίρετα σε ακίνητο μέχρι την 1/1/1965 […] το δημόσιο δεν προβάλλει δικαιώματα επί των εκτάσεων αυτών.
11/6/1975, παρ. 7 άρθρου 3 του Ν. 998/1979, εκτάσεις όπου αλλάζουν χρήση με νόμιμο διοικητικό τρόπο προ της 11/6/1975 δεν χαρακτηρίζονται ως δάση ή δασικές εκτάσεις.
Κατά συνέπεια, υπάρχουν νόμοι, Νομοθετικά Διατάγματα και Υπουργικές Αποφάσεις που τις εκτάσεις αυτές, που παρανόμως εκχερσώθηκαν μέχρι και την ψήφιση του Συντάγματος, τις έχουν νομιμοποιήσει ως αγροτικές. Επίσης, μια ειδική κατηγορία αποτελούν οι κτηνοτροφικές εκτάσεις, οι οποίες αλλάζουν χρήση και διέπονται διαχρονικά μέχρι και το 1975 από ένα ιδιαίτερο νομικό καθεστώς.

Όπως γίνεται αντιληπτό, υπάρχει ένα κομβικό χρονικό όριο, η 11η Ιουνίου 1975, ημερομηνία ψήφισης του Συντάγματος, όπου η γεωργική χρήση των εκτάσεων αυτών έχει τακτοποιηθεί και έχει παραγάγει νόμιμα αποτελέσματα, διότι επί των εκτάσεων αυτών έχουν δημιουργηθεί υποδομές γεωργικών καλλιεργειών (γεωτρήσεις κ.λπ.), το οποίο πρέπει να λαμβάνεται υπόψη σε οποιαδήποτε τακτοποίηση.

Τι πρέπει να γίνει

Όλες αυτές οι ρυθμίσεις δεν αποτυπώνονται στον δασικό χάρτη, καθ’ όσον τα δεδομένα που λαμβάνονται υπόψη στη διαδικασία κατάρτισης του δασικού χάρτη είναι οι αεροφωτογραφίες του έτους 1945, οι πρόσφατες αεροφωτογραφίες (2007 ή 2015 για τους χάρτες που συντάσσονται τώρα), οι τελεσίδικες πράξεις της διοίκησης (πράξεις χαρακτηρισμού, αποφάσεις κήρυξης αναδασωτέων εκτάσεων) και τα στοιχεία που χορηγούνται από το Ελληνικό Κτηματολόγιο όπως σχέδια πόλης, όρια οικισμών, διανομές.

Χρήζει περαιτέρω συμπλήρωσης και επεξεργασίας ο δασικός χάρτης πριν αναρτηθεί, αν ακολουθηθεί αυτή η λύση δεν θα αποκτήσει η χώρα κυρωμένους δασικούς χάρτες ποτέ.

Η πρότασή μας είναι να αντιμετωπιστεί το θέμα της τακτοποίησης με δύο ταχύτητες, δηλ. η μία να αφορά τις εκτάσεις που εκχερσώθηκαν μέχρι τις 11/6/1975 και η άλλη μετά το 1975. Να ρυθμιστεί το θέμα των κτηνοτροφικών εκτάσεων και να επιλυθεί το ζήτημα των αδειών εκχέρσωσης που δεν συνοδεύονται από τοπογραφικό διάγραμμα, καθώς και αυτών που έχουν χαθεί τα αρχεία.

Είναι πολύ μεγάλο θέμα και χρήζει λεπτομερούς έρευνας και ρύθμισης, για να μη βρεθούν εκτός ΟΣΔΕ εκτάσεις γεωργικές.

του Νίκου Χλύκα, δασολόγου – περιβαλλοντολόγου