Η κοινωνική στέγαση ξανά στο προσκήνιο

Τι επιφυλάσσει το μέλλον για τις μεγάλες πόλεις μας; Η αστικοποίηση υπήρξε μια από τις σημαντικότερες τάσεις της σύγχρονης εποχής. Περισσότερο από το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού ζει τώρα σε αστικές περιοχές – με όλο και μεγαλύτερη έμφαση σε μεγάλες, πολύ πυκνοκατοικημένες πόλεις – και οι προβλέψεις δείχνουν ότι αυτό το ποσοστό θα συνεχίσει να αυξάνεται μέχρι το 2050.
Peter Apps 

Πηγή : Dezeen

Τα τελευταία χρόνια, τεράστια ποσά κεφαλαίων έχουν διατεθεί για την απόκτηση ακινήτων σε πόλεις, ιδιαίτερα μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 και τις πολιτικές ποσοτικής χαλάρωσης που υιοθέτησαν πολλές κεντρικές τράπεζες στη συνέχεια.

Το 2013/14, οι εταιρικές αγορές μεγαλύτερων ακινήτων στις 100 μεγαλύτερες πόλεις του κόσμου αυξήθηκαν από $ 600 δισ. σε $ 1 τρισ. Μια έκθεση του 2017, η οποία πραγματοποιήθηκε με την  υποστήριξη του ΟΗΕ ανέφερε ότι τα ακίνητα αντιπροσώπευαν το 60% της αξίας όλων των παγκόσμιων περιουσιακών στοιχείων, με τα οικιστικά ακίνητα να αποτελούν το 75% αυτού του συνόλου.

Οι άνθρωποι που προσπαθούν να βρουν ένα αξιοπρεπές σπίτι στις μεγάλες πόλεις ανταγωνίζονται τώρα κεφάλαια όπως η Blackstone, ένας επενδυτής περιουσιακών στοιχείων του οποίου ο πλούτος υπερβαίνει το ΑΕΠ της Δανίας και «αγοράζει οικογενειακά ακίνητα προς ενοικίαση με πρωτοφανείς ρυθμούς σε όλο τον κόσμο» από το 2008, σύμφωνα με έρευνα από ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ανταγωνίζονται επίσης με μικρότερους επενδυτές χαρτοφυλακίου που βλέπουν τα οικιστικά ακίνητα ως το δρόμο για την επίτευξη οικονομικής ασφάλειας: ακίνητα που πρέπει να μετατραπούν σε AirBnb ή σε μονάδες βραχυπρόθεσμης ενοικίασης.

Η παροχή στέγης ως δημόσια υπηρεσία αντί να βασίζεται απλώς στην αγορά μια λύση που εφαρμόστηκε ευρέως στις αρχές του 20ου αιώνα φαντάζει πλέον μονόδρομος 

Σε μια περίοδο 60 ετών από το τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου έως την άνοδο του θατσερικού νεοφιλελευθερισμού τη δεκαετία του 1980, η δημόσια κατοικία μεταμόρφωσε το Λονδίνο. Δημόσια συγκροτήματα κατοικιών – ζεστά, ασφαλή, ξηρά, ευρύχωρα και οικονομικά προσιτά, με ενοίκια που ορίζονται σύμφωνα με βάση τα μέσα τοπικά εισοδήματα, αποτελούσαν την κοινωνική κατοικία της εποχής . Μέχρι το 1981, το 34,8% των Λονδρέζων ζούσε σε κοινωνικές κατοικίες.

Αυτή ήταν μια βάση από την οποία θα μπορούσε να είχε χτιστεί μια πολύ διαφορετική πόλη στον 21ο αιώνα. Αντίθετα, η επένδυση στην κοινωνική στέγαση πνίγηκε, τα σπίτια που κατασκευάστηκαν τότε πωλήθηκαν με έκπτωση, ενώ πολλά από αυτά παραμελήθηκαν, αφέθηκαν να παρακμάσουν και τελικά κατεδαφίστηκαν σε πάρα πολλές περιπτώσεις.

Έκτοτε, με την υιοθέτηση των σύγχρονων δημοσιονομικών κανόνων και την αναστολή της σημαντικής κρατικής παρέμβασης σε αγορές όπως η στέγαση, ελάχιστες χώρες έχουν επιδοθεί στην κατασκευή δημόσιας κατοικίας με αντίστοιχο ζήλο.

Ότι χτίστηκε σε μεγάλες πόλεις τις τελευταίες δεκαετίες, είχε την τάση να εξυπηρετεί τις ανάγκες των κεφαλαίων ακινήτων και όχι των πολιτών που αναζητούν σπίτι και αξιοπρεπή δουλειά. Το Λονδίνο γνώρισε μια εποχή άνθησης στις κατασκευές την τελευταία δεκαετία. Από το 2015, έχει χτίσει 316.498 σπίτια – σχεδόν δύο ολόκληρους νέους δήμους. Αλλά μόλις 7.526 έχουν διατεθεί με όρους κοινωνικού ενοικίου, αριθμός που αντιστοιχεί περίπου στο 2%.

Αυτό δε βοηθά στο μέλλον των πόλεων μας. Η ιδιωτική αγορά είναι εκτός ελέγχου γιατί δεν ανταποκρίνεται πλέον σε ιδιώτες, αλλά στον πλούτο των μεγαλύτερων επενδυτών του πλανήτη. Ο μόνος τρόπος για να σπάσει αυτός ο κύκλο είναι να σταματήσουμε να βασιζόμαστε στην αγορά.

Υπάρχουν μικρά παραδείγματα προόδου που δείχνουν ότι αυτό συμβαίνει ξανά. Στο Λονδίνο, οι δημόσιες κατοικίες επιστρέφουν: οι τοπικοί φορείς χτίζουν σπίτια για πρώτη φορά από τη δεκαετία του 1970. Οι αριθμοί εξακολουθούν να αποτελούν περιθώριο της συνολικής αγοράς κατοικίας, αλλά η ανάπτυξη ήταν ταχεία. Επιπλέον, αυτά τα projects βρίσκονται συχνά μεταξύ των αρχιτεκτονικών έργων με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον που έχει να προσφέρει η πόλη.

Στη Νέα Υόρκη, οι τοπικοί νομοθέτες ψήφισαν πρόσφατα τη δημιουργία ενός κατασκευαστή δημόσιων κατοικιών που θα χρεώνει τους κατοίκους μέχρι 25% του εισοδήματός τους.

Τα επόμενα 100 χρόνια θα αποτελέσουν πρόκληση για τις πόλεις. Οι πληθυσμοί θα γεράσουν, η κλιματική αλλαγή θα φέρει πλημμύρες, ζέστη και πυρκαγιές και η τεχνολογία θα αντικαταστήσει πολλές από τις θέσεις εργασίας στις οποίες βασίζονται οι κάτοικοι σήμερα. Για να έχουν μια ελπίδα να επιβιώσουν από αυτές τις προκλήσεις, οι άνθρωποι χρειάζονται την ασφάλεια ενός μέρους για να ζήσουν.