Η πρόταση των Zaha-Hadid Architects στο διαγωνισμό για το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης

Ο Δημήτρης Κολώνης και η Ζέττα Κοτσιώνη, Associates στη Zaha-Hadid Architects, παρουσιάζουν τη συμμετοχή του γραφείου τους στον Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό Προσχεδίων με θέμα «Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης».

Ο σχεδιασμός και η μορφολογία του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Σπάρτης στόχευσε στη δημιουργία ενός Τοπόσημου, ικανού να σηματοδοτήσει την αναζωογόνηση της πολιτιστικής ζωής και την οικονομική ανάπτυξη της Σπάρτης, της Πελοποννήσου και της Ελλάδας συνολικά. Παράλληλα, στόχευσε στη διάδοση της πολιτιστικής γνώσης της συλλογής στις γειτονικές περιοχές, ώστε το Μουσείο να αποτελέσει τμήμα ενός δικτύου με άλλους μουσειακούς χώρους της περιφέρειας και να αποτελέσει ένα ζωντανό και δημιουργικό σημείο συνάντησης του κοινού, επιστημονικού προσωπικού, εκπαίδευσης, πολιτιστικής εξέλιξης, αναψυχής.

Προσεγγίζοντας την πόλη, η Βόρεια όψη του Μουσείου εμφανίζεται εμβληματική πίσω από τον ποταμό Ευρώτα.

Στην Ανατολική του πλευρά το κτίριο εμφανίζεται συμπαγές, αποκαλύπτοντας σταδιακά εντυπωσιακές εικόνες, με γυάλινες επιφάνειες και αίθρια στο εσωτερικό του. Η συμπαγής όψη διαμορφώνεται με διάτρητα πανέλα, παρέχοντας ελεγχόμενο φως στα εκθέματα.

Η Δυτική όψη αντίθετα, περιλαμβάνει μεγάλες επιφάνειες από γυαλί και ανοίγεται στα αρχαία και τα ψηφιδωτά που είναι τοποθετημένα στον υπαίθριο χώρο, διαχέοντας τα όρια εσωτερικού και εξωτερικού: η θέα της Ακρόπολης, οι ανασκαφές με τα αρχαία ευρήματα του οικοπέδου, ο περιβάλλοντας χώρος και το μικροκλίμα του Ευρώτα με το στοιχείο του νερού, η νέα πόλη, εισβάλλουν στο χώρο του Μουσείου.

Πολλαπλές υπαίθριες διαδρομές συνδέουν το Μουσείο με τον περιβάλλοντα χώρο εξασφαλίζοντας ευκολία κινήσεων και πρόσβαση σε όλους τους χώρους και πλατείες, ώστε να μπορεί κανείς να εξερευνήσει και να ανακαλύψει τα αρχαία ευρήματα και τα τοποθετημένα στον υπαίθριο χώρο μωσαϊκά. Οι πορείες αυτές επεκτείνονται μέχρι την Ακρόπολη, ακολουθώντας την κατεύθυνση των σωζόμενων ευρημάτων της αρχαίας εμπορικής οδού. Μια υπερυψωμένη γυάλινη πλατφόρμα περνάει επάνω από τα αρχαία μνημεία και οδηγεί τους επισκέπτες στην κεντρική είσοδο του Μουσείου. Μια τομή εγκάρσια στον όγκο του κτίσματος αποκαλύπτει την κατακορυφότητα του Μουσείου και επιτρέπει τη θέαση των ευρημάτων που είναι αποθηκευμένα στον υπόγειο χώρο του.

Η Νότια πλευρά του κτιρίου περιλαμβάνει την όψη του Διατηρητέου βιομηχανικού κτίσματος. 
Το υπάρχον κτίσμα αποτελεί το συνδετικό στοιχείο του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου με την σύγχρονη πόλη της Σπάρτης. Στεγάζει τα εργαστήρια του επιστημονικού προσωπικού και την τελευταία και πιο σύγχρονη ενότητα της έκθεσης. Η είσοδος στο τμήμα αυτό της έκθεσης γίνεται από την διατηρητέα όψη, με στόχο την ανάδειξη του μνημειακού κελύφους του κτιρίου ως κυρίαρχο στοιχείο της θεματικής ενότητας του ΧΥΜΟΦΙΞ.

Το νέο κτίριο ενσωματώνει τόσο στην ογκομετρία του όσο και στη λειτουργία του το υπάρχον, διατηρώντας την όψη και τις αναλογίες του και αναδεικνύοντας τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του.

Εσωτερικά του κτηρίου, η οργάνωση των εκθεσιακών ενοτήτων ακολουθεί τη λογική μιας ευέλικτης τοποθέτησης, με σκοπό να διευκολύνει την αναδιοργάνωση της έκθεσης ανάλογα με τα νέα αρχαιολογικά ευρήματα, τις εξελισσόμενες πρακτικές Μουσειολογίας και την πρόθεση των διοργανωτών. 

Η ανασκαφή, κατάδυση και ανάδυση υλικών αλλά και άυλων ευρημάτων αποτελούν ένα βιωματικό χωρικό μηχανισμό χειρισμού συσσωρευμένης και απολεσθείσας μνήμης και πραγματοποιείται μέσω αίθριων και κατακόρυφων σημείων κίνησης, μετάβασης και θέασης στο εσωτερικό του κτιρίου.

Η βιωσιμότητα αποτέλεσε βασικό κομμάτι και προϋπόθεση του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, με έμφαση στον έλεγχο της ηλιακής ακτινοβολίας, την ενσωμάτωση τοπικών υλικών κατασκευής και το φυσικό αερισμό και δροσισμό των εσωτερικών χώρων.

Στοιχεία έργου
Ανοιχτός αρχιτεκτονικός διαγωνισμός προσχεδίων  «ΝΕΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΠΑΡΤΗΣ»
Διοργανώτρια Αρχή  Περιφερειακή Ενότητα Λακωνίας της Περιφέρειας Πελοποννήσου

Αρχιτέκτονες     Zaha-Hadid Architects – ZHVR Group
Νόμιμος Εκπρόσωπος /Legal Representative  Patrik Schumacher
Επικεφαλής Έργου / Project Director  Helmut Kinzler
Επικεφαλής Έργου / Project Associates  Ζέττα Κοτσιώνη, Δημήτρης Κολώνης
Ομάδα Σχεδιασμού / Design Team  Paulo Flores, Μαρία Τσιρώνη, Martin Gsandtner, Κωνσταντίνα Τσαγκαράτου, Nicolas Tornero, Marco Pavoni, Annalena Henssen, Ηλιάνα Καψάλη, Aleksandra Mnich

Σύμβουλοι Έργου
Σύμβουλος Μουσειολογίας  Out of the Box Intermedia
Εξειδικευμένος Σύμβουλος  Α&Μ Architects
Σύμβουλος Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού   Buro Happold Engineering
Φωτορεαλιστικά   VA Rendering