Ένα όμορφο σπίτι, περιστοιχισμένο από ελαιόδεντρα, και στο βάθος το βλέμμα να χάνεται σε μια απέραντη θάλασσα ατενίζοντας τον ήλιο που δύει. Ρομαντικό, αλλά και πολύ πραγματικό. Αυτό το όνειρο υπόσχεται ότι μπορεί να υλοποιήσει το μεσιτικό γραφείο με την επωνυμία G I S Global Immobilien Service, με έδρα το Άουγκσμπουργκ της νότιας Γερμανίας και ειδίκευση, η οποία ξεκίνησε πριν από τέσσερα χρόνια, στην Ελλάδα. Το γραφείο προσφέρει υπηρεσίες μεσιτείας και βοηθάει τους πελάτες του στον σχεδιασμό και την οργάνωση της δεύτερης κύριας κατοικίας ή της εξοχικής τους κατοικίας στην Ελλάδα. Πελάτες του γραφείου GIS είναι Γερμανοί, Αυστριακοί και Ελβετοί που θέλουν να αποκτήσουν, για παράδειγμα, ένα σπίτι στη Χαλκιδική, την Κρήτη, τη Λευκάδα, την Πελοπόννησο και αλλού. Τo ίδιο το μεσιτικό γραφείο δεν διαθέτει κατασκευαστική εταιρεία, αλλά συνεργάζεται με κατά τόπους συνεταίρους. Οι πελάτες του δαπανούν μεταξύ 150.000 και 700.000 ευρώ για την αγορά γης, ενώ όταν χτίζουν, η επένδυση κυμαίνεται μεταξύ 500.000 και 1.000.000 ευρώ.

Το πρόβλημα όμως είναι ότι πολλοί από τους πελάτες του εν λόγω μεσιτικού γραφείου -και όχι μόνο- έχουν αγοράσει σε περιοχές εκτός σχεδίου (πρόκειται για τη δόμηση εκτός των σχεδίων πόλεων και εκτός των ορίων οικισμών, δηλαδή στον υπαίθριο χώρο) και παρόλο που διαθέτουν οικοδομική άδεια, φοβούνται να χτίσουν. Ο λόγος είναι μια απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας (176/2023) πριν από δύο χρόνια, η οποία επιβεβαίωσε προηγούμενη δικαστική απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Πειραιά που ακύρωνε οικοδομική άδεια σε γεωτεμάχιο στην Πάτμο.

Το γεγονός αυτό οδήγησε τον επικεφαλής του γραφείου GIS, Κρίστιαν Σάιερ, να απευθύνει πέρυσι, στο τέλος του φθινοπώρου, ανοιχτή επιστολή στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Πρωθυπουργό και το ελληνικό κοινοβούλιο. Η επιστολή επιγράφεται « Έκκληση για βοήθεια από πολλούς επενδυτές από γερμανόφωνες χώρες. Θέμα: Υφιστάμενη κατάσταση όσον αφορά την ανεπίλυτη δόμηση γεωτεμαχίων εκτός σχεδίου πόλεων και οικισμών».

Ποιοι είναι όμως αυτοί οι πελάτες και ποια είναι τα συμφέροντά τους, τα οποία δικαιολογούν μια ανοιχτή επιστολή στην πολιτική και πολιτειακή ηγεσία της χώρας, ρωτήσαμε τον κ. Σάιερ: «Δεν πρόκειται γι' αυτό. Δεν έχει να κάνει με μεγάλα συμφέροντα, έχει να κάνει με τους πελάτες που έχουν ήδη αγοράσει στην Ελλάδα. Και αυτοί είναι πάρα πολλοί Γερμανοί, Αυστριακοί κ.ά. Αυτοί έχουν αγοράσει ένα οικόπεδο στην Ελλάδα και έχουν ένα συμβόλαιο και μια βεβαίωση από πολιτικό μηχανικό, ο οποίος δηλώνει ότι το οικόπεδο μπορεί να οικοδομηθεί σύμφωνα με την ισχύουσα οικοδομική νομοθεσία».

Η περίπτωση της Πάτμου που γράφει ιστορία

Γιατί όμως υπήρξε πρόβλημα με την οικοδόμηση του γεωτεμαχίου στην Πάτμο με αποτέλεσμα την έκδοση της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας; Ο κ. Γεώργιος Πολίτης, δικηγόρος, ο οποίος ειδικεύεται σε θέματα περιβάλλοντος, πολεοδομίας, χωροταξίας και πολιτιστικής κληρονομιάς, που κέρδισε την υπόθεση εκπροσωπώντας την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, εξηγεί στην Deutsche Welle: «Το Διοικητικό Εφετείο Πειραιά είχε κάνει δεκτή αίτηση ακύρωσης οικοδομικής άδειας, διότι το γεωτεμάχιο στην Πάτμο δεν είχε πρόσωπο σε δρόμο νομίμως υφιστάμενο και ο οποίος δεν είχε προκύψει από ιδιωτική βούληση». Στη συνέχεια, ο αλλοδαπός στον οποίο ανήκε το γεωτεμάχιο στην Πάτμο, προσέβαλε την απόφαση προσφεύγοντας στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Ωστόσο, το Συμβούλιο της Επικρατείας απέρριψε την έφεση, επιβεβαιώνοντας έτσι μια πάγια νομολογία πάνω σε αυτό το θέμα, ενώ παράλληλα όπως τονίζει ο κ. Πολίτης: «θα πρέπει η νομοθεσία να προσαρμοστεί και να μην μένουν σημεία σκοτεινά και αδιευκρίνιστα, τα οποία συχνά γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης ώστε να χορηγούνται οικοδομικές άδειες ανά την επικράτεια, με τις οποίες επιτρέπεται η δόμηση χωρίς να πληρούται αυτός ο βασικός κανόνας».

Τι ισχύει σε Γερμανία, Αυστρία, Ελβετία

Λίγο μετά τη δημοσίευση της επιστολής του γερμανικού μεσιτικού γραφείου, δεν άργησε να έρθει και η αιχμηρή απάντηση της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, ενός μη κερδοσκοπικού σωματείου που δραστηριοποιείται από το 1972 στην προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας. Την επιστολή συνέταξε η κυρία Ειρήνη Φρεζάδου, αρχιτέκτων, πολεοδόμος, η οποία μιλώντας στην Deutsche Welle επισημαίνει πως: «η έννοια της εκτός σχεδίου δόμησης είναι μια στρεβλή έννοια που καταστρατηγεί τον πολεοδομικό και τον χωροταξικό σχεδιασμό και δεν υφίσταται σε καμία ευρωπαϊκή χώρα…. Η επιστολή λοιπόν μας θύμωσε, διότι από διάφορες πλευρές σε συνεργασία με την ελληνική Πολιτεία, γίνονται προσπάθειες παράκαμψης του ελληνικού θεσμικού πλαισίου. Με παραθυράκια, ρυθμίσεις, νομοθετικές κ.λπ. … Κάναμε μια συγκριτική μελέτη γερμανικού, ελβετικού και ελληνικού νομικού πλαισίου. Στις δικές τους χώρες δεν υφίσταται η έννοια της εκτός σχεδίου δόμησης, παρά μόνο για λόγους δημοσίου συμφέροντος. Μπορεί δηλαδή κατ΄ εξαίρεση να κτιστεί, για παράδειγμα, ένα νοσοκομείο στη Γερμανία, στην Ελβετία. Επίσης μπαίνουν πάρα πολλοί περιορισμοί στο πώς επενδύει ένας ξένος στην Ελβετία και στη Γερμανία».

Οι συνέπειες της εκτός σχεδίου δόμησης και προτάσεις

Και η αλήθεια είναι πως δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να διαπιστώσει ταξιδεύοντας στην ελληνική επαρχία πως το περιβάλλον πλέον ασφυκτιά από την υπερβολική και άναρχη δόμηση.  Παντού μπορεί κανείς να χτίσει, αρκεί να διαθέτει τα χρήματα. Η Ελλάδα μοιάζει σαν ένα τεράστιο οικόπεδο που προσφέρεται προς τεμαχισμό και πώληση και το ελληνικό κράτος φαίνεται ανήμπορο να την προστατεύσει. Η εξαιρετική ομορφιά της ελληνικής φύσης χάνεται εξαιτίας της απληστίας, της έλλειψης παιδείας, του κοινού μυστικού της διαφθοράς. Ντόπιοι και ξένοι επενδυτές, άλλοι καλόπιστοι και άλλοι όχι, με κύριο στόχο το πρόσκαιρο οικονομικό όφελος, αφήνουν την Ελλάδα να χάνει το στοίχημα του μέλλοντος. Ο κ. Πολίτης υπογραμμίζει πως ο φυσικός χώρος δεν είναι ανεξάντλητος και η εκτός σχεδίου δόμηση δεν σχετίζεται μόνο με την αισθητική υποβάθμιση. Όταν χτίζονται σπίτια, θα πρέπει να ανοιχτούν δρόμοι, να υπάρχει ηλεκτροδότηση, αποκομιδή απορριμμάτων κ.λπ. Όλα αυτά επιβαρύνουν το περιβάλλον. Επίσης καταστρέφονται σημαντικοί φυσικοί πόροι, υπάρχουν σοβαρές επιπτώσεις σε βιοτόπους, στη χλωρίδα και την πανίδα, σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις και γενικότερα στη γεωργία και την κτηνοτροφία.

Τι μπορεί λοιπόν να γίνει; Οι Γερμανοί επενδυτές δεν είναι οι μόνοι που χτίζουν εκτός σχεδίου. Το ίδιο κάνουν και οι ντόπιοι και πολλοί άλλοι ξένοι. Ποια θα ήταν λοιπόν η λύση; Ο κ. Πολίτης είναι σαφής και προτείνει: «Συνολική απαγόρευση της εκτός σχεδίου δόμησης με την εξαίρεση κάποιων χρήσεων δημοσίου συμφέροντος, οι οποίες δεν είναι δυνατόν να εγκατασταθούν εντός σχεδίων πόλεων και ορίων οικισμών».

Παράλληλα, η κυρία Φρεζάδου προτείνει την αξιοποίηση δεκάδων εγκαταλελειμμένων οικισμών στην Ελλάδα. Η συντήρησή τους δεν θα επιβάρυνε το περιβάλλον και θα τόνωνε την οικονομία. Μεταφέραμε την πρόταση αυτή στον κύριο Σάιερ, ο οποίος μας ζήτησε να γράψουμε πως αγαπά πολύ την ελληνική φύση, τους ανθρώπους και σέβεται τις αποφάσεις των δικαστηρίων, ωστόσο «οι Γερμανοί πελάτες δεν ενδιαφέρονται για εγκαταλελειμμένους οικισμούς. Οι Γερμανοί ψάχνουν για ένα μεγάλο οικόπεδο στην ύπαιθρο, να έχουν απόλυτη ιδιωτικότητα και θέλουν να χτίσουν κάτι καινούργιο, κάτι μοντέρνο. Αυτό ψάχνουν οι Γερμανοί».

Ό,τι και να ψάχνουν όμως οι εγχώριοι και ξένοι αγοραστές, σημασία έχει τι κάνει το ελληνικό κράτος για να προστατέψει την ελληνική φύση. Η σαφής νομοθέτηση που δεν θα αφήνει δεκάδες παραθυράκια θα ήταν μια λύση. Παράλληλα, θα μπορούσαν ίσως και οι ξένοι αγοραστές να επιδεικνύουν μεγαλύτερη ευαισθησία και να μην κάνουν ό,τι δεν θα έκαναν στις δικές τους χώρες. Ακόμα και εάν η χαοτική Ελλάδα τους το επιτρέπει. Όπως, για παράδειγμα, έκαναν οι Γερμανοί παλαιότερων γενεών, όταν αγόραζαν αρχοντικά στη Μάνη αλλά και αλλού, και τα συντηρούσαν κατά τρόπο υποδειγματικό. Μερικές φορές ίσως έχει μεγαλύτερη σημασία τι δεν κάνεις, ενώ έχεις τη δυνατότητα να το πράξεις. Τουλάχιστον σε ηθικό επίπεδο.