Ακόμα μία ευκαιρία τακτοποίησης θα έχουν οι ιδιοκτήτες μεγάλων αυθαιρέτων. Η αναγκαιότητα της ρύθμισης είναι συνδεδεμένη και με το νέο «Εξοικονομώ – Αυτονομώ», καθώς από το πρόγραμμα αποκλείονται όσες κατοικίες δεν υφίστανται νόμιμα ή δεν έχουν υπαχθεί σε κάποιον από τους νόμους για τα αυθαίρετα.

Του Βασίλη Παπακωνσταντόπουλου

Με δεδομένο το πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για το «Εξοικονομώ», αλλά και την οικονομική κρίση, που κατέστησε για αρκετούς πολίτες δυσβάσταχτο το κόστος της τακτοποίησης πολεοδομικών παραβάσεων, το υπουργείο Περιβάλλοντος ετοιμάζει μια συνολική ρύθμιση, ανοίγοντας και πάλι τη διαδικασία, για τους ιδιοκτήτες αυθαιρέτων της κατηγορίας 5. Πρόκειται για κτίσματα που στερούνται εντελώς οικοδομικής άδειας ή έχουν υπερβάσεις άνω του 40% στην κάλυψη και τη δόμηση και άνω του 20% καθ’ ύψος.

Το στίγμα των παρεμβάσεων που σχεδιάζει το ΥΠΕΝ έδωσε πριν από λίγες ημέρες ο υπουργός Κώστας Σκρέκας. «Αυτή τη στιγμή έχουμε το “Εξοικονομώ”, όπου κάποιος για να ενταχθεί θα πρέπει να δηλώσει ότι η κατοικία του είναι νόμιμα υφιστάμενη. Πράγμα που σημαίνει ότι έχει οικοδομική άδεια ή και έχει τακτοποιήσει οποιεσδήποτε πολεοδομικές παραβάσεις οι οποίες υπήρχαν. Έτσι προκύπτει ότι μέσα από το πρόγραμμα “Εξοικονομώ – Αυτονομώ” χρειάζεται να δώσουμε μία δυνατότητα, γιατί δεν έχουν πάει όλοι οι Έλληνες -και λόγω της οικονομικής κρίσης- να τακτοποιήσουν τις πολεοδομικές παραβάσεις», ανέφερε ο κ. Σκρέκας σε ραδιοφωνική του συνέντευξη.

Λύσεις που εξετάζονται

Αυτή τη στιγμή τα ακίνητα με μεγάλες πολεοδομικές υπερβάσεις, σε ποσοστό άνω του 40% της οικοδομικής άδειας, και όσα έχουν ανεγερθεί χωρίς οικοδομική άδεια δεν έχουν τη δυνατότητα υπαγωγής στον νόμο της τακτοποίησης, με εξαίρεση συγκεκριμένες περιπτώσεις αυθαιρέτων της κατηγορίας 5, όπως αυτά που ανήκουν σε τράπεζες από αναγκαστικούς πλειστηριασμούς, ιδιοκτησίας της ΕΤΑΔ Α.Ε., κληρονομικές διαδοχές και αυτά που βρίσκονται σε περιοχές που έχουν κηρυχθεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Κάτι που έχει προκαλέσει πολλά προβλήματα.

Σύμφωνα με πληροφορίες, μία από τις λύσεις που εξετάζει το ΥΠΕΝ είναι η ενεργοποίηση του θεσμού της μεταφοράς συντελεστή δόμησης για την τακτοποίηση των μεγάλων αυθαιρέτων. Απαραίτητη όμως προϋπόθεση είναι να «τρέξει» η θεσμοθέτηση των Ζωνών Υποδοχής Συντελεστή Δόμησης.

Από πέρυσι το καλοκαίρι η προηγούμενη πολιτική ηγεσία είχε εξαγγείλει την προκήρυξη 50 μελετών, ωστόσο ακόμη δεν έχει προκηρυχθεί καμία. Η όλη διαδικασία θα γίνει μέσω της Ηλεκτρονικής Ταυτότητας Κτηρίου, προκειμένου να υπάρξει υποχρεωτικός έλεγχος στο σύνολο των δηλώσεων και όχι μόνο στο 5%, όπως ισχύει σήμερα.

Τα πρόστιμα, που θα κληθούν να πληρώσουν οι ιδιοκτήτες, θα είναι σαφώς υψηλότερα, σε σύγκριση με εκείνα των υπόλοιπων κατηγοριών (1 έως 4). Σε κάθε περίπτωση διατηρείται η κόκκινη γραμμή της 27ης Ιουλίου του 2011, που έχουν θέσει όλοι οι νόμοι για τα αυθαίρετα, και απαγορεύει την τακτοποίηση των κτισμάτων που έχουν ανεγερθεί μετά τη συγκεκριμένη ημερομηνία.

Με τα ισχύοντα δεδομένα, τα αυθαίρετα της κατηγορίας 5 δεν μπορούν να διεκδικήσουν επιδότηση για ενεργειακή αναβάθμιση μέσω του «Εξοικονομώ», καθώς αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις η υπαγωγή σε ρύθμιση τακτοποίησης του αυθαιρέτου και η καταβολή του 30% του συνόλου του ενιαίου ειδικού προστίμου.

Κοινώς για όλα τα ακίνητα, για τα οποία υπάρχουν εκκρεμότητες νομιμοποίησης / τακτοποίησης, η υποβολή δήλωσης για υπαγωγή σε νόμο τακτοποίησης αυθαίρετων κατασκευών θα πρέπει να προηγηθεί της υποβολής της αίτησης στο «Εξοικονομώ – Αυτονομώ». Σε κάθε περίπτωση, πριν από την τελική εκταμίευση της επιχορήγησης του έργου θα πρέπει να έχει προσκομιστεί η βεβαίωση περαίωσης της υπαγωγής περί τακτοποίησης αυθαίρετων κατασκευών, όπου και θα προκύπτει η εξόφληση του συνόλου του ενιαίου ειδικού προστίμου του ακινήτου.

Απόδειξη παλαιότητας αυθαιρέτου και με τη βεβαίωση περαίωσης

Υπεγράφη την προηγούμενη εβδομάδα υπουργική απόφαση που ορίζει πως, αν δεν υπάρχει οικοδομική άδεια του ακινήτου, η παλαιότητα θα υπολογίζεται βάσει δημόσιων εγγράφων, όπως ο προγενέστερος τίτλος κτήσης, η νομιμοποίηση αυθαιρέτου, η έναρξη ηλεκτροδότησης, καθώς και από τη βεβαίωση περαίωσης της διαδικασίας υπαγωγής του ακινήτου στις ισχύουσες κατά την έκδοση της βεβαίωσης διατάξεις περί ρύθμισης αυθαιρέτων.

Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Συμβολαιογραφικού Συλλόγου Εφετείων Αθηνών – Πειραιώς – Αιγαίου και Δωδεκανήσου, Γιώργο Ρούσκα, με τη συγκεκριμένη απόφαση γίνεται αποδεκτή η σταθερώς και επιμόνως εκπεφρασμένη θέση της ελληνικής συμβολαιογραφίας για όλα τα ακίνητα για τα οποία δεν υπάρχει οικοδομική άδεια και, είτε βρίσκονται εντός είτε εκτός του αντικειμενικού συστήματος, να λαμβάνεται υπόψη για τον υπολογισμό της παλαιότητας η βεβαίωση περαίωσης της διαδικασίας υπαγωγής του ακινήτου στις ισχύουσες κατά την έκδοση της βεβαίωσης διατάξεις περί ρύθμισης αυθαιρέτων.

Ειδικότερα:

1) Ακίνητα εντός του συστήματος αντικειμενικών αξιών

• Σε περίπτωση ύπαρξης οικοδομικής άδειας, η παλαιότητα αρχίζει να υπολογίζεται μετά τη συμπλήρωση δύο ετών από την ημερομηνία έκδοσης της οικοδομικής άδειας ή την τελευταία αναθεώρησή της (π.χ. αν εκδόθηκε στις 30/9/1978 η παλαιότητα, αρχίζει να υπολογίζεται από 30/9/1980).
• Σε περίπτωση που δεν υπάρχει οικοδομική άδεια, η παλαιότητα υπολογίζεται από τη χρονολογία κατασκευής, που αποδεικνύεται με οποιοδήποτε δημόσιο έγγραφο, όπως προγενέστερος τίτλος κτήσης, νομιμοποίηση αυθαιρέτου, έναρξη ηλεκτροδότησης, καθώς και από τη βεβαίωση περαίωσης της διαδικασίας υπαγωγής του ακινήτου στις ισχύουσες κατά την έκδοση της βεβαίωσης διατάξεις περί ρύθμισης αυθαιρέτων, όπως εκδίδεται από το σχετικό πληροφοριακό σύστημα του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, συνοδευόμενη από το αντίστοιχο φύλλο καταγραφής. Για τον υπολογισμό της παλαιότητας λαμβάνεται υπόψη η καταληκτική ημερομηνία του διαστήματος που αναγράφεται στο πεδίο παλαιότητας του αντίστοιχου φύλλου καταγραφής. Άδειες αλλαγής μόνο της χρήσης του κτιρίου ή άδειες ανακαίνισης που δεν θίγουν τον φέροντα οργανισμό του κτιρίου δεν λαμβάνονται υπόψη για τον υπολογισμό της παλαιότητας, ενώ σε διατηρητέα ακίνητα που έχουν ανακαινιστεί ριζικά, έστω και αν δεν θίγεται ο φέρων οργανισμός του κτιρίου, η παλαιότητα υπολογίζεται δύο χρόνια μετά την ημερομηνία έκδοσης της άδειας ανακαίνισης. Χρονικό διάστημα μικρότερο του εξαμήνου δεν λαμβάνεται υπόψη, ενώ μεγαλύτερο λογίζεται ως έτος. Για να εφαρμοστεί ο συντελεστής παλαιότητας πρέπει το κτίσμα να είναι πλήρως αποπερατωμένο.
• Αν έχει εκδοθεί άδεια κατεδάφισης, η οποία θα πρέπει και να προσκομίζεται, δεν λαμβάνεται υπόψη η αξία του κτίσματος, εάν η κατεδάφισή του γίνει εντός του έτους από τον χρόνο έκδοσης της άδειας. Αν δεν κατεδαφιστεί μέσα στην προθεσμία αυτή, υποβάλλεται συμπληρωματική δήλωση εντός του μήνα από τη λήξη της, άλλως η αρχική δήλωση του φορολογουμένου προς την αρμόδια ΔΟΥ θεωρείται ανειλικρινής.
• Σε περίπτωση που δεν έχει εκδοθεί άδεια κατεδάφισης, υπάρχει όμως πρωτόκολλο κατεδάφισης, αυτό θα πρέπει, επίσης, να προσκομίζεται, οπότε το κτίσμα δεν λαμβάνεται υπόψη κατά τον υπολογισμό της αξίας του όλου ακινήτου. Αν το κτίσμα δεν κατεδαφιστεί εντός του μήνα από την υποβολή της δήλωσης, ο φορολογούμενος υποχρεούται να υποβάλει συμπληρωματική δήλωση. Αν το κτίσμα δεν έχει στέγη, τούτο δεν λαμβάνεται υπόψη κατά τον υπολογισμό της αξίας του όλου ακινήτου.
• Σε περίπτωση επέκτασης υπάρχοντος κτίσματος, η παλαιότητα υπολογίζεται χωριστά για κάθε τμήμα, ανάλογα με τον χρόνο κατασκευής του, που αποδεικνύεται κατά τα ανωτέρω. Εάν κτίσματα παλαιά και ημικατεστραμμένα ή ακόμα και διατηρητέα στερούνται στέγης, η αξία τους λογίζεται μηδενική κατά την έκταση και τον όροφο που είναι χωρίς στέγη, εφόσον η αφαίρεση της στέγης οφείλεται σε καταστροφή και δεν περιλαμβάνεται στο πλαίσιο εργασιών επισκευής.

2) Ακίνητα εκτός του συστήματος αντικειμενικών αξιών

Για τον προσδιορισμό της φορολογητέας αξίας ενός κτίσματος εφαρμόζεται συντελεστής ανάλογα με την παλαιότητά του. Για να εφαρμοστεί ο συντελεστής παλαιότητας πρέπει το κτίριο να είναι πλήρως αποπερατωμένο. Περίπτωση εφαρμογής ταυτόχρονα των συντελεστών αποπεράτωσης και παλαιότητας αποκλείεται, εκτός από την περίπτωση κατά την οποία έχουμε κτίσμα ημιτελές αλλά ηλεκτροδοτημένο, και άρα θεωρούμενο στο στάδιο αποπεράτωσης των δαπέδων.

• Σε περίπτωση ύπαρξης οικοδομικής άδειας, η παλαιότητα αρχίζει να υπολογίζεται μετά τη συμπλήρωση δύο ετών από την ημερομηνία έκδοσης της οικοδομικής άδειας ή την τελευταία αναθεώρησή της (π.χ., αν εκδόθηκε στις 30/9/1978, η παλαιότητα αρχίζει να υπολογίζεται από 30/9/1980) και εκφράζεται σε ακέραιο αριθμό ετών, με την παραδοχή ότι χρονικό διάστημα μικρότερο του εξαμήνου δεν λαμβάνεται υπόψη, ενώ μεγαλύτερο λογίζεται ως έτος.
• Σε περίπτωση που δεν υπάρχει οικοδομική άδεια, η παλαιότητα υπολογίζεται από τη χρονολογία κατασκευής, που αποδεικνύεται με οποιοδήποτε δημόσιο έγγραφο, όπως προγενέστερος τίτλος κτήσης, νομιμοποίηση αυθαιρέτου, έναρξη ηλεκτροδότησης, καθώς και από τη βεβαίωση περαίωσης της διαδικασίας υπαγωγής του ακινήτου στις ισχύουσες κατά την έκδοση της βεβαίωσης διατάξεις περί ρύθμισης αυθαιρέτων, συνοδευόμενη από το αντίστοιχο φύλλο καταγραφής. Για τον υπολογισμό της παλαιότητας λαμβάνεται υπόψη η καταληκτική ημερομηνία του διαστήματος που αναγράφεται στο πεδίο παλαιότητας του αντίστοιχου φύλλου καταγραφής.
• Άδεια αλλαγής μόνο της χρήσης του κτιρίου ή άδειες μη ουσιώδους ανακαίνισης δεν λαμβάνονται υπόψη για τον υπολογισμό της παλαιότητας. Αντίθετα, άδεια ριζικής ανακαίνισης, ιδιαίτερα στα διατηρητέα κτίρια, λαμβάνεται υπόψη για τον υπολογισμό της παλαιότητας, με αφετηρία δύο χρόνια μετά την ημερομηνία έκδοσης της άδειας ανακαίνισης.
• Σε περίπτωση επέκτασης υπάρχοντος κτίσματος, η παλαιότητα υπολογίζεται χωριστά για κάθε τμήμα, ανάλογα με τον χρόνο κατασκευής του, που αποδεικνύεται κατά τα ανωτέρω.

Τι αλλάζει στο σύστημα e-Άδειες

Στο μεταξύ, σε ισχύ τέθηκε από την προηγούμενη εβδομάδα το αναβαθμισμένο ηλεκτρονικό σύστημα «e-Άδειες», προκειμένου η διαδικασία έκδοσης οικοδομικών αδειών να προσαρμοστεί στις διατάξεις του Ν. 4759/2020. Στόχος είναι οι οικοδομικές άδειες να εκδίδονται πιο γρήγορα και πιο απλά, χωρίς ταλαιπωρία για πολίτες, μηχανικούς και επενδυτές.

Γι’ αυτούς τους λόγους ενοποιείται και απλοποιείται η διαδικασία έκδοσής τους με καλύτερο διαχωρισμό των σταδίων ευθύνης, αναδεικνύοντας τον επιτελικό ρόλο των υπηρεσιών δόμησης (ΥΔΟΜ) στον έλεγχο των όρων, προϋποθέσεων και μεγεθών δόμησης και αναγνωρίζοντας τον ρόλο των μηχανικών στον άρτιο τεχνικό σχεδιασμό των κατασκευών σε επίπεδο μελέτης και επίβλεψης κάθε έργου.

Συγκεκριμένα, μέσω του ηλεκτρονικού συστήματος έκδοσης οικοδομικών αδειών «e-Άδειες»:

• Εκδίδεται υποχρεωτική (ήταν προαιρετική) προέγκριση οικοδομικής άδειας για τις κατηγορίες τρόπου έκδοσης αδειών 1 και 2 (βάσει του Ν. 4495/2017). Σημειώνεται ότι στη διαδικασία προέγκρισης πραγματοποιείται και ο ουσιαστικός έλεγχος για την πιστοποίηση του δικαιώματος έκδοσής τους. Στη συνέχεια, με ευθύνη του μηχανικού, υποβάλλονται οι απαραίτητες μελέτες, τα δικαιολογητικά και οι εγκρίσεις και κατόπιν οι οικοδομικές άδειες εκδίδονται ηλεκτρονικά και αυτόματα. Τότε, ο αριθμός οικοδομικής αδείας αναρτάται στη σχετική ηλεκτρονική πλατφόρμα και επιτρέπεται η έναρξη των οικοδομικών εργασιών.
• Για την κατηγορία 3, η προέγκριση παραμένει προαιρετική, ενώ εξακολουθεί να απαιτείται η βεβαίωση όρων δόμησης που χορηγείται από την αρμόδια υπηρεσία δόμησης.
• Σε περίπτωση άδειας νομιμοποίησης, επισυνάπτεται κατά το στάδιο της προέγκρισης η έκθεση αυτοψίας, εφόσον υπάρχει, η απόφαση επιβολής προστίμου ή / και η σχετική δήλωση υπαγωγής αυθαιρέτου σε διατάξεις νόμων αναστολής επιβολής κυρώσεων.
• Ειδικά για τις εγκρίσεις εργασιών δόμησης μικρής κλίμακας, παρέχεται πλέον η δυνατότητα υποβολής ηλεκτρονικής αίτησης στο σύστημα από το διαχειριστή πριν από τον χρόνο λήξης της ισχύος της έγκρισης, για την ενημέρωση της ΥΔΟΜ περί της ολοκλήρωσης των οικοδομικών εργασιών.
• Εκδίδεται η προβλεπόμενη βεβαίωση μηχανικού του άρθρου 30 του Ν. 4495/2017, διά της υποβολής αίτησης με την ταυτόχρονη υποβολή των εγκρίσεων άλλων φορέων ή συλλογικών οργάνων, εφόσον αυτές απαιτούνται.