Ολλανδικό παράδειγμα και αρχιτεκτονικές χειρονομίες

Σε αντίθεση με όσα απαράδεκτα και μαζί τραγελαφικά βιώνουμε επί σειρά ετών στη χώρα μας με πρωταγωνιστή το ελληνικό Δημόσιο, σε άλλα κράτη η επίσημη Πολιτεία δίνει το καλό παράδειγμα. Π.χ., στο χώρο της αρχιτεκτονικής. Ή ακόμη, σε επίπεδο πολεοδομικού και αστικού σχεδιασμού.

Αναφέρομαι στην Ολλανδία, παραθέτοντας επί τη ευκαιρία μία ενδεικτική σειρά φωτογραφιών από κτίρια του ευρύτερου δημόσιου τομέα της. Θεωρώ ότι η όποια προσπάθεια συγκριτικής αξιολόγησης σε σχέση με τα αντίστοιχα δικά μας θα απέβαινε μάταιη – δεν θα το επιχειρήσω καν. Αξίζει να περιηγηθούμε για λίγο στη χώρα όπου ανθίζει η αρχιτεκτονική, τόσο η δημόσια όσο και η ιδιωτική.

«Οι σύγχρονοι Ολλανδοί αρχιτέκτονες κτίζουν, μιλούν και γράφουν πολλά και όλα αυτά πολύ γρήγορα. Είναι οι πρώτοι που από πολύ νωρίς υιοθέτησαν συλλογικά και διαμόρφωσαν σε μεγάλο βαθμό μια νέα, σχεδόν άυλη, εικονογραφική γλώσσα αρχιτεκτονικής δημιουργίας», διαβάζω σε παλαιότερο κείμενο του Αναστάσιου Τέλλιου. Διαθέτοντας η Ολλανδία τη βούληση για μεγαλόπνοες αρχιτεκτονικές χειρονομίες, και ταυτόχρονα όντας έτοιμη να εμπιστευτεί τις καινοτόμες ιδέες των νέων και λιγότερο νέων αρχιτεκτόνων, στη χώρα των Vincent van Gogh και Piet Mondrian οι αρχιτέκτονες μπορούν και συνθέτουν με εξαιρετικά αυξημένη ελευθερία.

Τι σημαίνουν, όμως, όλα αυτά στην πράξη; Ας δούμε το παράδειγμα του Ρότερνταμ, από τις πλέον πολυπολιτισμικές ευρωπαϊκές πόλεις και παγκοσμίως γνωστή για την υψηλού επιπέδου σύγχρονη αρχιτεκτονική της. Διόλου τυχαία το μεγάλο αυτό λιμάνι αποτελεί κέντρο της αρχιτεκτονικής πρωτοπορίας εδώ και χρόνια. Στην πιο μοντέρνα πόλη της Ολλανδίας, εύκολα κάποιος αντιλαμβάνεται τι σημαίνει επένδυση στο μέλλον.

Η νέα περίοδος της πόλης χρονολογείται από τις αρχές της δεκαετίας του ‘90, όταν αποφασίστηκε η εκτεταμένη ανάπλαση της ζώνης του λιμανιού, η οποία μοιάζει σήμερα με γιγάντια έκθεση επώνυμης σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Η νέα εποχή συμπαρέσυρε ολόκληρο το πολεοδομικό συγκρότημα, το οποίο αναδεικνύεται σε μοντέλο-πρότυπο ανάπτυξης και, παράλληλα, σε πεδίο αέναου αρχιτεκτονικού πειραματισμού. Rem Koolhaas, Alvaro Siza, Renzo Piano, MVRDV, Benthem Crouwel Architects, Norman Foster, MVSA Architects, είναι μερικά μόνον από τα «βαριά» ονόματα που έχουν βάλει εδώ την υπογραφή τους.

Δεν είναι, όμως, μόνον το Ρότερνταμ ή και το Άμστερνταμ. Οι ολλανδικές πόλεις γενικότερα ξεχειλίζουν από σύγχρονες αρχιτεκτονικές πραγματοποιήσεις, οι οποίες θυμίζουν ευφάνταστα «σλόγκαν» διάσπαρτα στο αστικό τοπίο. Υπάρχει διάχυτη η αίσθηση της κίνησης προς το μέλλον παντού στην Ολλανδία – ο παρατηρητής είναι εδώ αποδέκτης μιας βαθιάς αλλαγής στον τρόπο που γίνεται αντιληπτή η αρχιτεκτονική και η παραγωγή της. Η μορφή στην ολλανδική αρχιτεκτονική παραπέμπει στο ιδεατό, στο εικονογραφημένο, σε ορισμένες περιπτώσεις στο ουτοπικό.

Τα ζητήματα που απασχολούν τον αρχιτεκτονικό και πολεοδομικό σχεδιασμό στην Ολλανδία απέχουν παρασάγγας από τις αντιλήψεις των δικών μας αρμοδίων. Εξετάζουν σε βάθος τα μετρήσιμα στοιχεία, όπως είναι η οικιστική μονάδα, η πυκνότητα, η σχέση ανάμεσα στην πόλη και τη φύση. Και προωθούν τους νέους αρχιτέκτονες.

Είτε συμφωνεί είτε διαφωνεί κάποιος με αυτήν την προσέγγιση, πρόκειται πάντως για ένα πολύπλοκο και συνάμα «προκλητικό» για ορισμένους, και πολύ ενδιαφέρον θα πρόσθετα εγώ, νοηματικό και σχεδιαστικό «παιχνίδι». Για έναν άρρηκτο συνδυασμό του πραγματικού με το εικονικό, όπου το σύνηθες και το καθημερινό μεταμορφώνονται σε κάτι απρόσμενο, απογειώνοντας την αστική εμπειρία.

«Ο πραγματικός κόσμος δημιουργείται κομμάτι-κομμάτι και όχι συνολικά», υποστηρίζει ο Winy Maas του ολλανδικού αρχιτεκτονικού γραφείου MVRDV. «Ο καθένας μπορεί να γίνει συν-δημιουργός της πόλης, βασική προϋπόθεση όμως είναι να υπάρχει διαφάνεια σε όλη τη διαδικασία παραγωγής και στη διαχείριση της πληροφορίας. Αυτή η τακτική επιτρέπει σε όλους την πρόσβαση και έλλογη επέμβαση στο περιβάλλον που τους αφορά».

Και, συνεχίζοντας, αναρωτιέται: «Ίσως η εξοικονόμηση χώρου μπορεί να βρεθεί στην καθ’ ύψος ανάπτυξη της πόλης. Μπορεί, όμως, η αύξηση της πυκνότητας του πληθυσμού σε μια χώρα όπως η Ολλανδία να συνδυαστεί με τη βελτίωση της ποιότητας ζωής; Και ποιος θα είναι ο ρόλος της φύσης;» Στα έργα τους, οι MVRDV διαπραγματεύονται τη σχέση του τεχνητού με το φυσικό περιβάλλον, προβάλλουν τα κτίριά τους ως συνέχεια του τοπίου, ως προέκταση ενός εσωτερικού χώρου χωρίς τέλος. Δεν πρόκειται για προτάσεις αισθητικής, κάθε άλλο, το διακύβευμα είναι πολύ βαθύτερο.

Ο θεωρητικός των MVRDV Winy Maas, μέσα από μια σειρά διαλέξεων και ειδικών εκδόσεων, συμπληρώνει το έργο του γραφείου γύρω από τη σύγχρονη αρχιτεκτονική αντίληψη, ενώ επιχειρεί να δώσει απαντήσεις στα κρίσιμα προβλήματα της πόλης του 21ου αι. Οι προβληματισμοί του και οι προτάσεις του, όπως και πολλών άλλων ταλαντούχων Ολλανδών αρχιτεκτόνων και θεωρητικών της αρχιτεκτονικής, βρίσκουν όμως ευήκοα ώτα σε αυτούς που διαχειρίζονται τα κοινά. Αντίστροφα δηλαδή από ό,τι συμβαίνει στην ελληνική πραγματικότητα.

Τα ζητήματα που απασχολούν τον αρχιτεκτονικό και πολεοδομικό σχεδιασμό στην Ολλανδία, την ίδια την κεντρική της διοίκηση, απέχουν παρασάγγας από τις παρωχημένες αντιλήψεις και τους ρηχούς προβληματισμούς των δικών μας αρμοδίων. Εξετάζουν σε βάθος τα πραγματικά και μετρήσιμα στοιχεία, όπως είναι η αστική οικιστική μονάδα, η αστική πυκνότητα, η σχέση ανάμεσα στην πόλη και τη φύση.

Επίσης, προωθούν τους νέους αρχιτέκτονες, ενόσω οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί είναι σε ημερήσια διάταξη, συντάσσουν οικοδομικούς κανονισμούς έτσι ώστε να επιτρέπεται στις αρχιτεκτονικές ιδέες να εξελίσσονται σε τολμηρές προτάσεις που βρίσκουν τη θέση τους στον πραγματικό χώρο. Σε τελική ανάλυση αυτό είναι και το ζητούμενο. Οι Ολλανδοί το έχουν αντιληφθεί, εμείς;

Πηγή : Andro.gr [ http://www.andro.gr/apopsi/ollandiko-paradeigma-kai-architektonikes-xeironomies/ ]