Ο πολεοδομικός σχεδιασμός ανά περιφέρεια - Περιορισμός στην εκτός σχεδίου δόμηση

Τον περιορισμό και εντέλει την κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης, αρχής γενομένης από τις περιοχές που δέχονται μεγάλες αναπτυξιακές πιέσεις, φιλοδοξεί να φέρει το υπουργείο Περιβάλλοντος. Το μέσο δεν θα είναι η αλλαγή της νομοθεσίας, αλλά ο πολεοδομικός σχεδιασμός, που μέχρι το τέλος της τετραετίας θα επιδιωχθεί να καλύψει περισσότερο από το μισό της χώρας. Θα προηγηθεί η τροποποίηση της νομοθεσίας, προκειμένου να μειωθούν οι τεράστιοι χρόνοι που απαιτούνται σήμερα.

«Στόχος μας είναι να αποκτήσει χρήσεις γης όλη η χώρα. Το γιατί χρειάζονται οι χρήσεις γης δεν χρειάζεται να το εξηγήσω, είναι αυτονόητο. Ο καθένας θα μπορεί να γνωρίζει πού μπορεί να κάνει τι, από τον πολίτη έως τον επενδυτή. Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Με τις χρήσεις γης θα μπει μια τάξη στον χώρο. Eτσι εκ των πραγμάτων σταδιακά θα καταργηθεί η εκτός σχεδίου δόμηση, κάτι που αποτελεί βασικό ζητούμενο», λέει στην «Κ» ο υφυπουργός Περιβάλλοντος (και καθηγητής Χωροταξίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, με πολλά έτη εμπειρίας και στον ιδιωτικό τομέα) Δημήτρης Οικονόμου. «Οι χρήσεις γης καθορίζονται από τον πολεοδομικό σχεδιασμό, δηλαδή τα “τοπικά χωρικά σχέδια”. Σήμερα μόλις το 20% της χώρας διαθέτει πολεοδομικά σχέδια, με βάση την παλαιά νομοθεσία. Στόχος μας είναι μέχρι το τέλος της τετραετίας να φτάσουμε το 50%-55% και σε 6 χρόνια να φτάσουμε στο 90%».

Προκειμένου να γίνει αυτό, το υπουργείο Περιβάλλοντος θα συνεχίσει την προσπάθεια η οποία είχε ξεκινήσει από την προηγούμενη κυβέρνηση (για τη σταδιακή εκπόνηση τοπικών χωρικών σχεδίων), αλλά με κάποιες διαφοροποιήσεις. «Κατ’ αρχήν, τα σχέδια θα εκπονούνται σε επίπεδο δημοτικού διαμερίσματος και όχι δήμου (σ.σ.: σήμερα υπάρχουν 332 δήμοι που χωρίζονται σε 1.036 δημοτικά διαμερίσματα). Η εκπόνηση των τοπικών χωρικών σχεδίων θα ανατεθεί κατά ομάδες, με μια ιεράρχηση. Η πρώτη ομάδα θα περιλαμβάνει περίπου 200 δημοτικές ενότητες για περιοχές όπου υπάρχουν αναπτυξιακές πιέσεις ή δυνατότητες. Για παράδειγμα, στη Δυτική Πελοπόννησο, που τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται τουριστικά, πρέπει να αποφύγουμε δυσάρεστες καταστάσεις και να αξιοποιήσουμε τη δυναμική που υπάρχει. Επίσης στην πρώτη ομάδα μπορεί να συμπεριληφθούν περιοχές που παρουσιάζουν μεγάλη αύξηση πληθυσμού. Η δεύτερη ομάδα θα αφορά περιοχές με περιβαλλοντικά προβλήματα και η τρίτη ομάδα περιοχές με κοινωνικά προβλήματα, λ.χ. της Δυτικής Αθήνας».

Για να επιτύχει το σχέδιο του υπουργείου Περιβάλλοντος, εκτιμά ο κ. Οικονόμου, πρέπει οι χρόνοι ολοκλήρωσης των τοπικών χωρικών σχεδίων να μειωθούν δραστικά. «Σήμερα τα γενικά πολεοδομικά σχέδια χρειάζονται 10-12 χρόνια για να ολοκληρωθούν. Στόχος μας είναι να μειωθεί η διαδικασία στα 2,5 χρόνια. Πώς; Κατ’ αρχάς, όπως προανέφερα, να μην εκπονούνται τα σχέδια σε επίπεδο δήμου αλλά σε επίπεδο δημοτικής ενότητας. Ορισμένοι δήμοι της χώρας καλύπτουν έως και το ένα τρίτο μιας περιφερειακής ενότητας, αν προσπαθήσει κανείς να σχεδιάσει μια τόσο μεγάλη έκταση θα χρειαστεί μία δεκαετία.

Δεύτερον, με την ανάθεση μελετών κατά ομάδες, καθώς το μελετητικό δυναμικό της χώρας δεν θα επαρκούσε για την ταυτόχρονη προκήρυξη όλων των τοπικών χωρικών σχεδίων. Θα εστιάσουμε εκεί που πρέπει. Επίσης θα δώσουμε τη δυνατότητα η επίβλεψη των τοπικών χωρικών σχεδίων να γίνεται από ιδιώτες μελετητές (ένας σύμβουλος για κάθε δύο-τρεις μελέτες), όπως γίνεται σήμερα για τα περιφερειακά χωροταξικά σχέδια. Θα ήταν αδύνατο το υπουργείο Περιβάλλοντος να επιβλέψει ταυτόχρονα τόσο μεγάλο αριθμό μελετών. Η αρμόδια υπηρεσία διαθέτει 22 άτομα, επομένως μπορεί να επιβλέψει έως 12 μελέτες ταυτόχρονα. Στόχος μας είναι να δημιουργηθεί ένας κεντρικός μηχανισμός που να διαχειρίζεται συνολικά το πρόγραμμα, που θα λύνει τεχνικά προβλήματα, που θα κάνει τον τελικό έλεγχο».

Σύγχρονες προδιαγραφές

Τέλος, θα απλοποιηθούν και θα εκσυγχρονιστούν οι προδιαγραφές. «Εχοντας εκπονήσει πολλά γενικά πολεοδομικά σχέδια, γνωρίζω ότι το 50% των πραγμάτων που πρέπει να καταγράψει μια μελέτη δεν αφορά στην πραγματικότητα τα ζητήματα που χειρίζεται ένα πολεοδομικό σχέδιο, ενώ σημαντικές παράμετροι δεν εξετάζονται. Για παράδειγμα, η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, η βιώσιμη αστική κινητικότητα, ο σχεδιασμός σε περίπτωση καταστροφών. Δεν νοείται ένα πολεοδομικό σχέδιο να μην υποστηρίζει το σχέδιο “Ξενοκράτης” χωρικά, με οδούς, ελεύθερους χώρους κ.λπ. Ολα αυτά πρέπει να γίνουν μέρος των τοπικών σχεδίων».

Παράλληλα, θα μειωθούν τα στάδια επίβλεψης της διαδικασίας από πέντε σε δύο. «Γιατί καταλήγουμε να χρειαζόμαστε 10 ή 12 χρόνια για ένα πολεοδομικό σχέδιο; Μια μελέτη χρειάζεται δύο χρόνια και τα υπόλοιπα... η επίβλεψη. Οσο πιο πολλές φάσεις επίβλεψης έχεις, τόσο πιο πολύ καθυστερεί το αποτέλεσμα».

Οι πόροι για το σχέδιο είναι εξασφαλισμένοι. «Είναι πολύ θετικό ότι η προηγούμενη κυβέρνηση συζήτησε το θέμα με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και τους έπεισε να χρηματοδοτήσουν το έργο. Το ζήτημά μας δεν είναι πλέον οι πόροι αλλά πόσο γρήγορα και αποτελεσματικά θα μπορέσουμε να κινηθούμε. Εκτιμώ ότι το σχέδιο νόμου, που θα περιλαμβάνει κυρίως τροποποιήσεις του ν. 4447/2016, θα είναι έτοιμο να δοθεί σε διαβούλευση έως τα τέλη του Σεπτεμβρίου», καταλήγει ο υφυπουργός Περιβάλλοντος.

Μεγάλα κενά

Κανένας πολεοδομικός σχεδιασμός δεν υπάρχει στο 54% της χώρας. Πολεοδομικό σχεδιασμό διαθέτει το 20%, ενώ στο 26% της επικράτειας οι μελέτες βρίσκονται σε εξέλιξη. Η πλέον πρόσφατη καταγραφή έγινε από ομάδα επιστημόνων υπό τον σημερινό υφυπουργό Δημήτρη Οικονόμου για λογαριασμό του Πράσινου Ταμείου, με σκοπό να υποστηριχθεί (στην αναζήτηση χρηματοδότησης) η ανάγκη να ξεκινήσει στη χώρα μας ένα εκτεταμένο πρόγραμμα χωροταξικού σχεδιασμού. Η βάση δεδομένων που δημιουργήθηκε θα χρησιμοποιηθεί και για την ιεράρχηση των περιοχών, ώστε να επιλεγούν εκείνες στις οποίες η πολιτεία πρέπει να επέμβει και να σχεδιάσει άμεσα τον χώρο.

Σύμφωνα με την εικόνα που δίνει η καταγραφή, η περιφέρεια της χώρας με το μικρότερο ποσοστό πολεοδομικού σχεδιασμού είναι... η Αττική, της οποίας το 77% δεν καλύπτεται από Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ) ή Σχέδιο Χωρικής- Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ). Ακολουθούν οι Περιφέρειες Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και Δυτικής Μακεδονίας με 75% (αξιοσημείωτο είναι ότι δεν έχει ούτε ένα σχέδιο σε ισχύ), η Δυτική Ελλάδα με 74%. Αντιθέτως, η περιφέρεια που καλύπτεται σε μεγαλύτερο βαθμό από κάποιας μορφής χωρικό σχεδιασμό είναι η Στερεά Ελλάδα, με 40% της επικράτειάς της να έχει σχέδια σε ισχύ και 37% σε εξέλιξη (μόλις 23% χωρίς), καθώς και η Θεσσαλία, στην οποία χωρίς σχεδιασμό είναι το 38% της έκτασής της.