Πολυνομοσχέδιο: Άνω - κάτω ξανά οι χρήσεις γης

Πολλές ακόμη αλλαγές στις χρήσεις γης προβλέπει το πολυνομοσχέδιο με τα προαπαιτούμενα της 4ης αξιολόγησης του τρέχοντος προγράμματος στήριξης της ελληνικής οικονομίας. Οι νέες νομοθετικές αλλαγές έρχονται να συμπληρώσουν το σερί των συνεχών αλλαγών και των επιμέρους ρυθμίσεων που επί τρία χρόνια φέρνει η κυβέρνηση συνεχώς στο καθεστώς των χρήσεων γης, που καθορίζουν τι επιτρέπεται και με τι όρους να ιδρύεται, να χτίζεται και να λειτουργεί σε κάθε περιοχή της χώρας. Θυμίζουμε ότι τον Μάιο του 2015, μέσα σε μία νύχτα, με μία διάταξη, η κυβέρνηση κατήργησε τον νόμο για της χρήσης γης του 2014 (πριν προλάβει σχεδόν να εφαρμοστεί) και επανέφερε σε ισχύ το καθεστώς ΠΔ του 1987, δημιουργώντας τεράστια προβλήματα, ιδιαίτερα στα θέματα περιβαλλοντικών υποδομών αλλά και προστασίας του περιβάλλοντος και οικονομικής ανάπτυξης, όπως εγκαίρως είχε αναδείξει η Greenagenda. Στη συνέχεια η κυβέρνηση νομοθέτησε αλλεπάλληλες διατάξεις για την επίλυση των προβλημάτων που δημιούργησε η «επιστροφή στο παρελθόν» (όπως η νομοθετική ρύθμιση για τα πράσινα σημεία), δημιούργησε νέο νόμο για το χωροταξικό σχεδιασμό και υποσχέθηκε νέο Προεδρικό Διάταγμα με σύγχρονες χρήσεις γης. Σήμερα, τρία χρόνια και πλέον αργότερα, το Προεδρικό Διάταγμα για τις «νέες χρήσεις γης», ακόμη βρίσκεται υπό επεξεργασία στο Υπουργείο (μετά τις παρατηρήσεις του ΣτΕ, χωρίς να δίνει επιμέρους λεπτομέρειες η κυβέρνηση για τις αλλαγές που προβλέπει) και νομοθετεί, όπως τώρα με το πολυνομοσχέδιο, γενικά για τις «πράσινες υποδομές» ή ειδικά για τις λειτουργούσες βιομηχανίες, με επιμέρους σημειακές παρεμβάσεις που αντιμετωπίζουν τα προβλήματα που δημιούργησαν οι προηγούμενες νομοθετικές της παρεμβάσεις.

Εν αναμονή λοιπόν του νέου ΠΔ για τις χρήσεις γης (η συνταγματικότητα των οποίων μένει να κριθεί, όπως και η συμβατότητά του με τις αλλεπάλληλες νομοθετικές ρυθμίσεις της κυβέρνησης), η Βουλή καλείται να νομοθετήσει για να επιλύσει σοβαρά προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί.

Τι προβλέπεται για τις «πράσινες υποδομές»

Η κυβέρνηση προφανώς συνειδητοποίησε το λάθος της με την κατάργηση του νόμου 4269 του 2014 (που έκανε με μια απλή νομοθετική διάταξη επιστροφής στο παρελθόν) και δημιουργεί, με ξεχωριστό άρθρο στο πολυνομοσχέδιο, νέα κατηγορία χρήσεων γης (που δεν υπάρχει στο ΠΔ του 1987 που σήμερα ισχύει αλλά υπήρχε, ως ειδική κατηγορία χρήσεων στον νόμο 4269) με τίτλο «συστήματα περιβαλλοντικών υποδομών». Ταυτόχρονα, στο πλαίσιο της γενικότερης πολιτικής για την απλοποίηση της αδειοδότησης των οικονομικών δραστηριοτήτων που η κυβέρνηση εφαρμόζει, βάσει μνημονίου, με τη συνεργασία της παγκόσμιας Τράπεζας, το πολυνομοσχέδιο θέτει και τους όρους και διαδικασίες αδειοδότησης για τα συστήματα περιβαλλοντικών υποδομών.

Με τις διατάξεις που προτείνει η κυβέρνηση, για τα έργα ή δραστηριότητες «Συστημάτων Περιβαλλοντικών Υποδομών», δεν θα απαιτείται έγκριση εγκατάστασης ή άλλη διοικητική πράξη στις περιπτώσεις που οι δραστηριότητες αυτές είναι συμβατές με τις θεσμοθετημένες χρήσης γης της περιοχής όπου εγκαθίστανται. Ωστόσο, όταν δεν προκύπτει τέτοια συμβατότητα χρήσεων, θα απαιτείται βεβαίωση χωροθέτησης στη βάση εξειδικευμένων χωροθετικών κριτηρίων που θα οριστούν σε εθνικό επίπεδο. Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου, αυτά τα κριτήρια, ενδεικτικά και όχι περιοριστικά (ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες στη χωροταξία…), θα αφορούν σε αποστάσεις από οικιστικά κέντρα, συμβατότητα χρήσεων, περιβαλλοντικούς - πολιτιστικούς πόρους κ.α. Σημειώνεται ότι αρμόδια για τη χορήγηση αυτής της έγκρισης θα είναι η οικεία Περιφέρεια.

Όσον αφορά στις περιβαλλοντικές υποδομές, η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι για πρώτη φορά διαχωρίζονται από τις αμιγώς βιομηχανικές δραστηριότητες, επιχρειρηματολογώντας ότι πλέον διαμορφώνεται ένα διακριτό, σαφές πλαίσιο αδειοδότησης, στο οποίο θα υπαχθούν οι σχετικές δραστηριότητες. Βέβαια, όπως αναφέραμε, αυτό δεν ισχύει όσον αφορά τις χρήσεις γης, καθώς ξεχωριστή κατηγορία χρήσεων γης («εγκαταστάσεις αστικών υποδομών κοινής ωφέλειας» και «περιοχές ιδιαίτερων χρήσεων») είχαν προβλεφθεί για πρώτη φορά στο νόμο του 2014 που η κυβένρηση κατήργησε σχεδόν έναν χρόνο μετά την ψήφισή του – προβλέψεις ωστόσο που είχαν να κάνουν με τον σχεδιασμό χρήσεων γης και όχι αδειοδότησης.

Στο σημερινό πλαίσιο μνημονιακής υποχρέωσης της διαδικασίας απλοποίησης της αδειοδότησης που τρέχει η κυβέρνηση, ειδικά για τη νέα κατηγορία δραστηριοτήτων (που μένει να δούμε πώς θα ενταχθούν στο υπό έκδοση ΠΔ για τις χρήσεις γης) των «συστημάτων περιβαλλοντικών υποδομών», έχουν εξεταστεί οι δραστηριότητες: παροχή νερού, επεξεργασία λυμάτων, διαχείριση αποβλήτων, συλλογή μη επικίνδυνων απορριμμάτων και δραστηριότητες εξυγίανσης.

Επιπλέον, στο πολυνομοσχέδιο περιγράφονται δραστηριότητες περιβαλλοντικών υποδομών που θα ξεκινούν με γνωστοποίηση και δραστηριότητες με εκ των προτέρων έλεγχο, ενώ φυσικά προβλέπονται και κυρώσεις Για το πλαίσιο των κυρώσεων που επιβάλλονται σε παραβάσεις σχετικές με τη λειτουργία των έργων και δραστηριοτήτων «Συστημάτων Περιβαλλοντικών Υποδομών», προσδιορίζεται ότι για τις εγκαταστάσεις που υπόκεινται σε διαδικασία γνωστοποίησης, όπου στην κείμενη νομοθεσία προβλέπεται η κύρωση της προσωρινής ή οριστικής αφαίρεσης άδειας ή έγκρισης λειτουργίας, ως τέτοια θα νοείται στο εξής η προσωρινή ή οριστική διακοπή λειτουργίας της δραστηριότητας με τη σφράγισή τους από τη διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού της οικείας Περιφέρειας.

Τι προβλέπεται για τις οχλούσες βιομηχανίες

Η κυβέρνηση επιλύει ένα χρόνιο αίτημα της βιομηχανίας (του ΣΕΒ και όλων των περιφερειακών βιομηχανικών συλλόγων) που αφορά την περαιτέρω απλοποίηση αδειοδότησης όταν μια βιομηχανία εγκαθίσταται σε οργανωμένο υποδοχέα (ΒΙΠΕ, ΒΙΟΠΑ κλπ) – και την επεκτείνει σε κάθε περιοχή με βιομηχανική χρήση. Έτσι λοιπόν εφεξής, οι δραστηριότητες που εγκαθίστανται, εκσυγχρονίζονται ή επεκτείνονται σε περιοχές που καθορίζονται χρήσεις γης βιομηχανίας - βιοτεχνίας στα Τοπικά και Ειδικά Χωρικά Σχέδια (και ενδεχομένως, μέσω εγκυκλίου που θα ακολουθήσει, και στα εγκεκριμένα ΓΠΣ και άλλα πολεοδομικά σχέδια) θα υπόκεινται στο απλοποιημένο καθεστώς της γνωστοποίησης, για λόγους απλούστευσης και επιτάχυνσης των σχετικών διαδικασιών, χωρίς εκ των προτέρων έλεγχο αλλά μόνο εκ των υστέρων, από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Έτσι επεκτείνεται και σε αυτές τις δραστηριότητες το καθεστώς της γνωστοποίησης και σύμφωνα με τους ισχυρισμούς της κυβέρνησης δίνεται ταυτόχρονα η δυνατότητα να ενημερώνεται έγκαιρα η αρμόδια υπηρεσία «προς αποφυγή λαθών στη χωροθέτηση».

Μια ακόμη σημαντική αλλαγή είναι το καθεστώς που εισάγεται και επιτρέπει να συνεχίσουν να λειτουργούν επιχειρήσεις που είναι εγκατεστημένες σε περιοχές που αλλάζει, λόγω νέου πολεοδομικού σχεδιασμού, η χρήση γης της περιοχής που βρίσκεται το οικόπεδό τους και η εγκατάστασή τους, για 20 χρόνια «από την ημερομηνία μεταβολής της χρήσης γης, με τον οποίο οι δραστηριότητες αυτές κατέστησαν μη συμβατές». Με το πολυνομοσχέδιο προβλέπεται λοιπόν ρητά, ότι υφιστάμενη βιομηχανική δραστηριότητα θα διατηρείται ακόμα και σε περίπτωση μεταβολής των χρήσεων γης. Πιο συγκεκριμένα αλλά συνοπτικά, προβλέπεται ότι:

⦁ επιχειρήσεις που έχουν ιδρυθεί νόμιμα σε περιοχές με θεσμοθετημένη βιομηχανική χρήση γης, δεν υποχρεούνται να μετεγκατασταθούν
⦁ επιχειρήσεις που ιδρύθηκαν νόμιμα σε περιοχές χωρίς θεσμοθετημένες χρήσεις γης (εκτός σχεδίου) μπορούν να συνεχίσουν τη λειτουργία τους στην ίδια περιοχή για 20 χρόνια
⦁ επιχειρήσεις που ανήκουν στην κατηγορία SEVESO και ιδρύθηκαν νόμιμα σε περιοχές με θεσμοθετημένη βιομηχανική χρήση γης μπορούν να συνεχίσουν τη λειτουργία τους για 20 χρόνια
⦁ επιχειρήσεις που ανήκουν στην κατηγορία SEVESO και ιδρύθηκαν νόμιμα σε περιοχές χωρίς θεσμοθετημένες χρήσεις γης μπορούν να συνεχίσουν τη λειτουργία τους για 12 χρόνια

Για παράδειγμα, ένα εργοστάσιο που βρίσκεται σε μια εκτός σχεδίου περιοχή που μπαίνει στο σχέδιο ως περιοχή κατοικίας ή πρασίνου, θα μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί για 20 χρόνια από την αλλαγή του πολεοδομικού σχεδιασμού. Ή, αν μια πόλη επεκταθεί νόμιμα και πλησιάσει τα όρια μιας εγκατάστασης που υπόκειται στην οδηγία SEVESO (πχ ένα διυλιστήριο), τότε το διυλιστήριο θα έχει περιθώριο 12 ή 20 ετών για παύση λειτουργίας ή μετεγκατάσταση, αναλόγως αν βρίσκονταν σε περιοχή εκτός ή εντός σχεδίου.

Πλήρης απαλλαγή από αδειοδότηση για τη μεταποίηση

Όχι μόνο τα επαγγελματικά εργαστήρια, αλλά το σύνολο σχεδόν των μεταποιητικών δραστηριοτήτων (βιοτεχνία, βιομηχανία, συσκευασία κλπ) απαλλάσεται πλέον από τη διαδικασία άδειας εγκατάστασης και άδειας λειτουργίας και εντάσσεται στο καθεστώς της «γνωστοποίησης» που εισήχθη το 2016 και ξεκίνησε την εφαρμογή του από τον τομέα τροφίμων και ποτών, τον τουρισμό και τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέρονταος, ενώ σταδιακά εντάχθηκαν και άλλες δραστηριότητες (εξορυκτική βιομηχανία, λατομεία, μεταλλεία, ορυχεία κλπ). Έτσι πλέον την ευθύνη για τη συμβατότητα της δραστηριότητας με τη νομοθεσία (ισχύς, παραγωγικότητα, χρήσεις γης, περιβάλλον, ασφάλεια, κλπ) αναλαμβάνει η επιχείρηση και το κράτος θα ελέγχει εκ των υστέρων αν εφαρμόζεται η νομοθεσία. Η επιχείρηση αναλαμβάνει να συγκεντρώσει όλα τα σχετικά δικαιολογητικά (χρήση γης, πυρασφάλεια, πρότυπες περιβαλλοντικές δεσμεύσεις κλπ) και να διατηρεί στην εγκατάστασή της και απλά γνωστοποιεί στις διευθύνσεις ανάπτυξης ότι ξεκίνησε τη λειτουργία της. Ειδικό καθεστώς ελέγχου εκ των προτέρων διατηρείται μόνο για λίγες δραστηριότητες υψηλού κινδύνου. Έτσι το κράτος αναλαμβάνει πλέον την υποχρέωση εκτεταμένων εκ των υστέρων ελέγχων, αν και το πληροφοριακό σύστημα που αποτελεί την «καρδιά» του νέου συστήματος αδειοδότησης και ελέγχου δεν είναι ακόμη διαθέσιμο – δύο σχεδόν χρόνια μετά την πρώτη σχετική πρόβλεψη της κυβέρνησης.

Απελευθέρωση των γεννητριών

Ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο του πολυνομοσχεδίου είναι η λεκτική αναδιατυπώση της «αδειοδότησης» εγκατάστασης γεννητριών (που συνήθως καίνε πετρέλαιο) για την παραγωγή ρεύματος σε περίπτωση διακοπής. Η διάταξη του πολυνομοσχεδίου επιτρέπει ρητά την εγκατάσταση εφεδρικών γεννητριών με την προϋπόθεση σύνδεσης με το δίκτυο και έγκρισης από το διαχειριστή του δικτύου.

Αναθεώρηση των βαθμών όχλησης όλων των δραστηριοτήτων μέχρι το 2020

Μέχρι ο τέλος του 2020 θα πρέπει να αναθεωρηθεί ολόκληρο το σύστημα κατάταξης των οικονομικών δραστηριοτήτων που άπτονται της μεταποίησης σε βαθμούς όχλησης. Οι βαθμοί όχλησης, που προκύπτουν με αναπτυαξιακά και περιβαλλοντικά κριτήρια, χρησιμεύουν κυρίως στη διευκόλυνση (ή απαγόρευση) χωροθέτησης. Το σημερινό καθεστώς κατηγοριών όχλησης έχει κατηγορηθεί από πολλούς ως απαρχαιωμένο αλλά και ότι δημιουργεί αντιθέσεις με το περιβαλλοντικό δίκαιο, κυρίως διότι μετά την εισαγωγή της κατάταξης δραστηριοτήτων (κάθε είδους, όχι μόνο μεταποιητικών) στην περιβαλλοντική αδειοδότηση, στο νόμο 4014 για την προστασία του περιβάλλοντος, υπάρχουν διαφορετικά κριτήρια μεταξύ περιβαλλοντικής αδειοδότησης και αδειοδότησης λειτουργίας με τους βαθμούς όχλησης. Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο πολυνομοσχέδιο «με κοινή απόφαση των υπουργών Οικονομίας και Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος και Ενέργειας που εκδίδεται έως την 31η Δεκεμβρίου 2020, αναθεωρούνται οι κατηγορίες όχλησης στις οποίες κατατάσσονται οι μεταποιητικές και συναφείς δραστηριότητες. Για την αναθεώρηση των κατηγοριών όχλησης λαμβάνονται υπόψη πολεοδομικά κριτήρια, όπως θόρυβος, οσμές, εκπομπές, δονήσεις, κυκλοφοριακοί φόρτοι, απόσταση από αστικό ιστό, καθώς και η κατάταξη της απόφασης της παρ. 4 του άρθρου 1 του ν. 4014/2011»