Τελευταία ευκαιρία για τα ακίνητα «αγνώστου ιδιοκτήτη» από το Κτηματολόγιο

Τη δυνατότητα να σώσουν τα αδήλωτα στο Κτηματολόγιο περιουσιακά τους στοιχεία από την περιέλευσή τους στο Δημόσιο δίνει στους ιδιοκτήτες το νέο σχέδιο του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης.

Η προετοιμαζόμενη νέα νομοθετική πρωτοβουλία του υπουργείου, όπως δηλώνει στα «ΝΕΑ» ο αρμόδιος επί του Κτηματολογίου υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, θα περιλαμβάνει τις εξής ρυθμίσεις:

• Πρώτον, παράταση για όλους έως τις 30 Νοεμβρίου 2024 της προθεσμίας για δικαστική διόρθωση των λανθασμένων εγγραφών που λήγει στο τέλος του 2023.
• Δεύτερον, από τις  αρχές του 2024 θα τεθεί σε εφαρμογή μια νέα διαδικασία εξωδικαστικής επίλυσης μεταξύ ιδιοκτητών που τα ακίνητά τους χαρακτηρίστηκαν «αγνώστου ιδιοκτήτη» και του Δημοσίου στο οποίο κινδυνεύουν να περιέλθουν ή περιήλθαν τα τελευταία χρόνια.
• Τρίτον, μπαίνει τέλος στις παρατάσεις και θα γίνει στροφή στη λεγόμενη «ατομική κτηματογράφηση».

Πώς θα γίνει αυτό; «Θα δημιουργηθεί ένας διαδραστικός χάρτης στον οποίο θα υπάρχουν όλες οι απαραίτητες πληροφορίες για κάθε ακίνητο σε όλη τη χώρα, όπου ο κάθε ενδιαφερόμενος με ένα «κλικ» θα βλέπει τι ενέργειες απαιτούνται για την κατοχύρωση του περιουσιακού του στοιχείου», συμπληρώνει.

Ανάσα για χιλιάδες ιδιοκτήτες

Το νέο περιθώριο/παράταση δίνει ανάσα και ευχέρεια κινήσεων σε πολλές χιλιάδες ιδιοκτήτες ακινήτων σε 111 περιοχές της χώρας όπου ήδη λειτουργούν Κτηματολογικά Γραφεία, μεταξύ των οποίων 23 περιοχές στην Αττική, προκειμένου να διορθώσουν τις ανακριβείς πρώτες εγγραφές και να σώσουν τα ακίνητά τους.

Σημειώνεται ότι στις περιοχές αυτές, σύμφωνα με πηγές που γνωρίζουν καλά το θέμα, από τα 7.090.110 δικαιώματα (ιδιοκτησίες), τα 389.836 (ποσοστό 5,50%) είναι «αγνώστου ιδιοκτήτη».

Αν σήμερα δεν γίνει διόρθωση των ανακριβών πρώτων εγγραφών, τότε οι ιδιοκτήτες  χάνουν οριστικά κάθε αδήλωτο ιδιοκτησιακό δικαίωμα, και μετά μπορούν μεν να προσφύγουν στα δικαστήρια, αλλά μόνο για να διεκδικήσουν χρηματική αποζημίωση και όχι για να ανακτήσουν το ακίνητο, εκτός κι αν το δικαστήριο προκρίνει αντί της αποζημίωσης τη λύση της επανάκτησης.

Νέα ευκαιρία

Στο Δημόσιο έχουν ήδη περιέλθει 14.484 ακίνητα τα οποία έχουν χαρακτηριστεί «αγνώστου ιδιοκτήτη». Τα ακίνητα αυτά βρίσκονται σε 36 περιοχές σε όλη τη χώρα στις οποίες οι κτηματολογικές εγγραφές οριστικοποιήθηκαν το 2018 και δεν δόθηκε καμία προθεσμία διόρθωσης (παρά τις συνεχείς διαμαρτυρίες της ΠΟΜΙΔΑ αλλά και των οικείων δήμων).

Τα συνολικά δικαιώματα που καταγράφηκαν στις περιοχές αυτές ανέρχονται στα 199.013 με το 7,28% (δηλαδή 14.484) να χαρακτηρίζονται «αγνώστου ιδιοκτήτη». Πλήρης εικόνα σχετικά με το σε ποιον ανήκουν αυτά τα ακίνητα δεν υπάρχει. Η εκτίμηση ωστόσο είναι πως οκτώ στα δέκα ανήκουν ήδη στο Δημόσιο.

Πού έγκειται η νέα ευκαιρία; «Μέσω της προαναφερόμενης νομοθετικής πρωτοβουλίας θα επιχειρηθεί να δοθεί λύση για όσους έχασαν τα ακίνητά τους στις 36 περιοχές, και εδώ με εξωδικαστικό συμβιβασμό».

Η αλλαγή πλεύσης

Πριν από την αλλαγή της υπάρχουσας κατάστασης σε ό,τι αφορά τα «αγνώστου ιδιοκτήτη» ακίνητα, είχε προηγηθεί έγγραφο-αίτημα και πρόσφατη συνάντηση του υφυπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης με την ΠΟΜΙΔΑ, ενόψει της επικείμενης λήξης την 31η Δεκεμβρίου 2023 της προθεσμίας δικαστικής διόρθωσης των ανακριβών πρώτων κτηματολογικών εγγραφών στα Κτηματολογικά Γραφεία, και της εξ αυτού επαπειλούμενης απώλειας τεράστιου αριθμού περιουσιακών δικαιωμάτων.

Η ΠΟΜΙΔΑ είχε ζητήσει να παραταθεί (σε πρώτη φάση) για ένα έτος η ισχύουσα σήμερα προθεσμία διόρθωσης πρώτων εγγραφών, αλλά και γενικότερα η προθεσμία για τη δυνατότητα άσκησης του δικαιώματος των πολιτών για διόρθωση των ανακριβών πρώτων εγγραφών στις περιοχές που έχουν κτηματογραφηθεί, να οριστεί εικοσαετής από την έναρξη λειτουργίας του Κτηματολογικού Γραφείου, ώστε να ευθυγραμμιστεί με τον Αστικό Κώδικα που προβλέπει απώλεια της κυριότητας λόγω 20ετούς «έκτακτης χρησικτησίας».

Ο αριθμός, οι περιοχές, τα ποσοστά

Η εκτίμηση είναι πως τα «αγνώστου ιδιοκτήτη» ακίνητα ανέρχονται σε 170.000, με την πλειονότητα αυτών να αφορά γεωτεμάχια. Σε πραγματικούς αριθμούς, οι περιοχές με τα περισσότερα «αγνώστου ιδιοκτήτη» ακίνητα είναι το Κορωπί Αττικής (σχεδόν 10.300), ο Δήμος Θεσσαλονίκης (σχεδόν 8.200), οι Αχαρνές (6.100), η Μάνδρα Αττικής (5.800) και η Πάτρα (5.300).

Σε ποσοστά, οι περιοχές με τα περισσότερα «αγνώστου ιδιοκτήτη» ακίνητα είναι η Αργολίδα (Ελληνικό) με ποσοστό 27,2%, το Ρέθυμνο (Πρασιές) με 15,6%, η Μεσσηνία (Ελαιοχώρι) με 15,4% και η Ευρυτανία (Μουζίλο) με 14%. Αντίθετα, η Φλώρινα, η Καστοριά, η Δράμα και η Κοζάνη έχουν ελάχιστα ακίνητα «αγνώστου ιδιοκτήτη» κάτω από τρία τοις χιλίοις με μονοψήφιους πραγματικούς αριθμούς.

Περιουσία: Πώς μπορεί να χαθεί και πώς να σωθεί

Εκτός από τις προαναφερόμενες 36 περιοχές όπου οριστικοποιήθηκαν οι εγγραφές το 2018 χωρίς καμία παράταση, στην υπόλοιπη χώρα, ένα ακίνητο χαρακτηρίζεται ως «αγνώστου ιδιοκτήτη», για τις περιοχές των παλαιών προγραμμάτων αν δεν έχει δηλωθεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2023, και για τα νέα (από το 2008 και μετά), αν δεν δηλωθεί σε οκτώ χρόνια από την έναρξη της λειτουργίας του Κτηματολογικού Γραφείου.

Εδώ, με βάση τα όσα ισχύουν σήμερα, ο ιδιοκτήτης που δεν συμπεριλήφθηκε στις αρχικές εγγραφές, μπορεί να διεκδικήσει δικαστικά μόνο χρηματική αποζημίωση λόγω αδικαιολόγητου πλουτισμού.

Ωστόσο, στην περίπτωση που δεν υπάρχει η δυνατότητα για την καταβολή χρηματικής αποζημίωσης εκ μέρους του κράτους μπορεί ο ενδιαφερόμενος να ζητήσει την αυτούσια απόδοση του ακινήτου (εν είδει αποζημίωσης).

Από το 1998 έως σήμερα, παρατηρήθηκε πως οι εγγραφές «αγνώστου ιδιοκτήτη» διορθώνονται – κατά κύριο λόγο – δικαστικά, παρότι προβλέπεται διόρθωση με την απλή διαδικασία του «προδήλου σφάλματος».

Αυτό συνέβαινε για δύο λόγους:

• Πρώτον, επειδή το Δημόσιο δεν συναινούσε στις σχετικές διορθώσεις, ακόμη κι αν δεν διατηρούσε δικαιώματα επί των ακινήτων.
• Δεύτερον, διότι οι προϊστάμενοι των Κτηματολογικών Γραφείων απέρριπταν συστηματικά τις σχετικές αιτήσεις και παρέπεμπαν τις υποθέσεις στα δικαστήρια.

Από εδώ και πέρα, σύμφωνα με νέα νομοθετική ρύθμιση, οι ιδιοκτήτες ακινήτων μπορούν να υποβάλλουν αίτηση για διόρθωση προδήλου σφάλματος για εγγραφή «αγνώστου ιδιοκτήτη», την οποία θα πρέπει να κοινοποιήσουν στο Δημόσιο.

Έτσι, αν εντός 60 ημερών, το Δημόσιο δεν αντιδράσει εγγράφως, τότε ο προϊστάμενος του Κτηματολογικού Γραφείου (εάν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του νόμου), θα οφείλει να διορθώσει τη σχετική εγγραφή. Στην περίπτωση όμως που μέσα στο προαναφερόμενο διάστημα το Δημόσιο προβάλει δικαιώματα, τότε η αίτηση διόρθωσης θα απορρίπτεται και ο ιδιώτης θα πρέπει να προσφύγει στη Δικαιοσύνη για τη διόρθωση της εγγραφής.

Αντιδράσεις

Οι ιδιοκτήτες αντιδρούν διότι η οριστικοποίηση ανακριβών πρώτων εγγραφών στο Κτηματολόγιο έχει συνέπειες στο ιδιοκτησιακό καθεστώς. Για παράδειγμα, η μη εγγραφή στο Κτηματολογικό Φύλλο του ακινήτου υπάρχουσας υποθήκης (ή προσημείωσης) συνεπάγεται την απώλεια του εν λόγω δικαιώματος. Επίσης, η εγγραφή λανθασμένου ποσοστού συγκυριότητας (π.χ. 50% αντί 100%) έχει ως συνέπεια τη μερική απώλεια ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων.