Φρενήρη οικοδομική δραστηριότητα στις Κυκλάδες την τελευταία πενταετία δείχνουν τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας

ωρίς προηγούµενο είναι η ανοικοδόµηση των Κυκλάδων την τελευταία πενταετία. Μόνο στη Σαντορίνη οι άδειες για νέες οικοδομές και προσθήκες σε υφιστάμενα κτίρια αγγίζουν το δυσθεώρητο νούμερο των 450.000 τετραγωνικών μέτρων, ενώ κατά πόδας ακολουθούν οι –ήδη υπερδομημένες– Μύκονος και Πάρος, αλλά και η Νάξος. Στη Σαντορίνη και στην Πάρο, μάλιστα, οι νέες οικοδομικές άδειες από το 2018 ξεπέρασαν τις 1.000. Σημαντική είναι και εκτόξευση της «αόρατης» δόμησης σε κάποια από τα μικρότερα νησιά, όπως η Αντίπαρος, το Κουφονήσι, η Φολέγανδρος.

Η «Κ» εξετάζει σήμερα τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας για τη νέα δόμηση από το 2018 έως και το 2022 σε 23 κατοικημένα νησιά των Κυκλάδων (το μόνο κατοικημένο νησί που δεν εξετάζεται χωριστά είναι η Θηρασιά, επειδή η ΕΣΥΕ δεν παρέχει χωριστά στοιχεία για όλες τις χρονιές). Τα στοιχεία αφορούν άδειες για νέες οικοδομές και προσθήκες (χωρίς να διαχωρίζεται η χρήση τους). Οπως προκύπτει από την ανάλυση των στοιχείων:

• Ο αριθμός των νέων οικοδομικών αδειών αυξάνεται συνεχώς: από 916 στο σύνολο των Κυκλάδων το 2018 έως 1.280 το 2022. Τα τετραγωνικά αυξάνονται και αυτά, αλλά με μια διακύμανση: ξεκινούν με 291.722 τ.μ. το 2018 και 303.672 τ.μ. το 2019, μειώνονται το 2020 στα 257.756 τ.μ., εκτινάσσονται στο 2021 στα 398.244 τ.μ. και καταλήγουν σε 419.232 τ.μ. το 2022.

• Πρωταθλήτρια στον αριθμό των νέων αδειών είναι η Πάρος, με 1.101 σε μία πενταετία. Το νησί, όμως, βρίσκεται στην 3η θέση όσον αφορά τα τετραγωνικά στα οποία αντιστοιχούν οι άδειες αυτές (281.094 τ.μ.). Τα στοιχεία, πάντως, επιβεβαιώνουν τη συνεχιζόμενη οικιστική επιβάρυνση του νησιού, το οποίο το καλοκαίρι εμφανίζει φαινόμενα κορεσμού.

• Πρωταθλήτρια στη νέα δόμηση είναι η Σαντορίνη, για την οποία εκδόθηκαν 1.001 νέες άδειες που αντιστοιχούν σε 449.576 τετραγωνικά μέτρα. Ο αριθμός των τετραγωνικών υπερτριπλασιάζεται από το 2020 (43.646 τ.μ.) στο 2021 (143.476 τ.μ.).

• Ακολουθεί η Μύκονος, για την οποία εκδόθηκαν 634 οικοδομικές άδειες που αντιστοιχούν σε 321.999 τετραγωνικά κτιρίων. Η ζήτηση για τη Μύκονο είναι σταθερή καθ’ όλη τη διάρκεια της πενταετίας (περισσότερες από 100 άδειες, που αντιστοιχούν σε 60.000-70.000 τ.μ. ετησίως).

• Σημαντική οικοδομική πίεση δέχεται και η Νάξος, η οποία, παρότι είναι το μεγαλύτερο σε μέγεθος νησί των Κυκλάδων, προσείλκυε λιγότερο το ενδιαφέρον τα προηγούμενα χρόνια.

«Τα στοιχεία δεν μας δίνουν την πλήρη εικόνα, καθώς δεν υπολογίζονται οι νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων των αντίστοιχων ετών».

• Από τα μικρά Κυκλαδονήσια ξεχωρίζει η Αντίπαρος (η οποία δείχνει πλέον να επιβαρύνεται σημαντικά) με 216 νέες άδειες για 64.284 τ.μ. κτιρίων. Σημαντική, για τη μικρή έκτασή του, επιβάρυνση εξακολουθεί να δέχεται το (ήδη υπερδομημένο τις προηγούμενες δεκαετίες) Κουφονήσι, όπου εκδόθηκαν άδειες για 12.653 τετραγωνικά. Αντίστοιχη ήταν η οικοδομική επιβάρυνση στη Φολέγανδρο, όπου οι άδειες που εκδόθηκαν αντιστοιχούν σε 12.075 τ.μ.

Τι λένε οι ειδικοί

Η «Κ» έθεσε τα στοιχεία υπ’ όψιν δύο ειδικών επιστημόνων: του Θάνου Παγώνη, αναπληρωτή καθηγητή στον τομέα του πολεοδομικού σχεδιασμού της Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ και στην Ελένη Μαΐστρου, ομότιμη καθηγήτρια στην ίδια σχολή και πρόεδρο του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ). «Καταρχάς πρέπει να σημειώσουμε ότι τα στοιχεία αυτά δεν μας δίνουν την πλήρη εικόνα, καθώς δεν συνυπολογίζονται οι νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων των αντίστοιχων ετών, που αφορούν ένα πολύ σημαντικό κομμάτι «κρυμμένης» αύξησης της δομημένης επιφάνειας των νησιών», λέει ο κ. Παγώνης. «Σε κάθε περίπτωση όμως, βλέπουμε ξεκάθαρα ότι η ζήτηση στις Κυκλάδες είναι υψηλή. Υπάρχουν, βέβαια, αρκετές διαφορές ανά νησί, χωρίς να βλέπουμε εκπλήξεις. Τα στοιχεία σε γενικές γραμμές επιβεβαιώνουν την απογείωση του οικοδομικού ενδιαφέροντος για πολλά νησιά μετά την οικονομική κρίση και την τουριστική έκρηξη που επακολούθησε».

Ο κ. Παγώνης εκτιμά ότι κάποια νησιά εμφανίζουν κοινά χαρακτηριστικά. «Στη Σαντορίνη, στη Μύκονο και πλέον και στην Πάρο η κατάσταση είναι ανησυχητική. Η Κέα και η Κύθνος έχουν ζήτηση, αλλά όχι αυτή που θα φανταζόμασταν, λόγω της κοντινής τους απόστασης από την Αθήνα. Η Ανδρος, η Τήνος και η Σίφνος έχουν μια αξιοσημείωτη οικοδομική δραστηριότητα, αλλά φαίνεται ότι υπάρχουν και κάποιες εσωτερικές αντιστάσεις που τις κρατούν σε ισορροπία. Βλέπουμε παράλληλα να αυξάνεται το ενδιαφέρον για την άγονη γραμμή, για νησιά όπως η Φολέγανδρος και η Αμοργός». «Η έκρηξη της δόμησης είναι σημαντική και αναντίστοιχη της αύξησης του πληθυσμού», λέει η κ. Μαΐστρου. «Σε χρονικό διάστημα 4 ετών (από το 2018 έως το 2022) σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, διπλασιάζεται ή τριπλασιάζεται ο αριθμός οικοδομικών αδειών που εκδίδονται και αντίστοιχα διπλασιάζονται ή υπερδιπλασιάζονται τα τετραγωνικά που προστίθενται μέσα στους ευαίσθητους παραδοσιακούς οικισμούς τους και στο ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον τους, που αποτελεί την ιστορική ταυτότητά τους. Σημειώνεται, παράλληλα, ότι αποσύρθηκαν από τις Κυκλάδες οι ρυθμίσεις που σχεδιάστηκαν από την πολιτεία για τις περιοχές Natura και για τις Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες έπειτα από αντίδραση των δημάρχων».

Τι συνέπειες εκτιμάται ότι έχει αυτή η έκρηξη της δόμησης; «Προφανώς δεν υπάρχει καμία συσχέτιση της δόμησης με τον πολεοδομικό σχεδιασμό, τις υποδομές, τη φέρουσα ικανότητα των νησιών. Είναι μια σχεδόν άναρχη κατάσταση. Ολα αυτά οδηγούν σε μια ταχεία αλλοίωση του τοπίου και μια δυσανάλογη επιβάρυνση των κοινόχρηστων υποδομών των νησιών», εκτιμά ο κ. Παγώνης. «Ο πρόσθετος όγκος μέσα στους παραδοσιακούς οικισμούς των Κυκλάδων οδηγεί αναμφίβολα σε αλλοίωση της τυπολογίας των κτιρίων», αναφέρει η κ. Μαΐστρου. «Επιπλέον οι νέες κατασκευές, που διευρύνουν τα άτυπα όρια των οικισμών, εξαφανίζουν τους ιστορικούς πυρήνες τους. Στις εκτός σχεδίου περιοχές, συνεχίζεται με αμείωτο ρυθμό η εξαφάνιση της γεωργικής γης, αλλά και του ίχνους που είχαν η γεωργία και η κτηνοτροφία στο τοπίο. Πεζούλες, αλώνια, μονοπάτια γίνονται βορά στην οικοπεδοποίηση. Ειδικά για τα μονοπάτια βλέπουμε να μετατρέπονται συστηματικά σε δρόμους. Η διαρκής αύξηση της εκτός σχεδίου δόμησης δημιουργεί ένα πολύ μεγάλο βάρος οικονομικό, περιβαλλοντικό και ενεργειακό στους δήμους και στην Πολιτεία, το οποίο δεν αντιλαμβανόμαστε. Και έτσι βλέπουμε κυκλοφοριακή συμφόρηση, διακοπές στην υδροδότηση και στην ηλεκτροδότηση, αύξηση των σκουπιδιών. Με τις περιοχές εντός και εκτός οικισμών να χτίζονται, πολύ φοβάμαι ότι οι Κυκλάδες χάνουν με γρήγορους ρυθμούς τον χαρακτήρα τους».

Το ερώτημα, βέβαια, που προκύπτει είναι κατά πόσον η Πολιτεία (και οι τοπικές κοινωνίες) είναι διατεθειμένες να ανακόψουν την ραγδαία ανοικοδόμηση των Κυκλάδων. «Ανησυχώ για την ταχεία αλλοίωση των Κυκλάδων και συνεπώς, θα υποστήριζα τον άμεσο έλεγχο της δόμησης», λέει ο κ. Παγώνης. «Ειδικά στη Σαντορίνη, στη Μύκονο και στην Πάρο αυτό πρέπει να σταματήσει εντελώς, γιατί έχει ξεπεράσει πια κάθε όριο. Δεν λέμε κάτι νέο ή πρωτόγνωρο. Το Κάπρι έχει καταφέρει να κρατήσει τη φήμη του και τον υψηλού επιπέδου τουρισμό του επειδή υπάρχει πολύ μεγάλος έλεγχος της οικοδομικής δραστηριότητας από την Πολιτεία. Πρέπει, λοιπόν, να λάβουμε μέτρα περιορισμού της δόμησης μέχρι να ολοκληρωθεί ο πολεοδομικός σχεδιασμός των νησιών. Ο οποίος με τη σειρά του δεν πρέπει να επαναλάβει τα λάθη των δεκαετιών του ’70 και του ’80. Ομως, δεν αρκεί αυτό. Πρέπει παράλληλα να τεθούν ειδικοί όροι για το τουριστικό προϊόν, για το οποίο δεν υπάρχουν σήμερα σοβαροί περιορισμοί».

«Πρώτα από όλα πρέπει να γίνει σωστή οριοθέτηση των οικισμών», εκτιμά η κ. Μαΐστρου. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ανοησία από αυτό που προωθείται σήμερα από το υπουργείο Περιβάλλοντος και το ΤΕΕ, τον καθορισμό του κοινόχρηστου οδικού δικτύου και την οριοθέτηση οικισμών μέσω ξεχωριστών μελετών, δηλαδή εκτός πολεοδομικού σχεδιασμού. Παράλληλα, πρέπει να τεθούν περιορισμοί στις νέες κατασκευές, να μειωθεί ο συντελεστής, να απαγορευθούν οι συνενώσεις οικοπέδων (που παράγουν μεγαλύτερο συντελεστή). Και να περιοριστεί δραστικά η δυνατότητα δόμησης εκτός των οικισμών. Τέλος, πρέπει να μπει φρένο στις μεγάλες τουριστικές επενδύσεις. Οπως και με την κρουαζιέρα, η Πολιτεία δεν κερδίζει τίποτα από αυτές. Οι μεγάλες τουριστικές επενδύσεις, όσο ήπιες και αν διατείνονται ότι είναι, εξαφανίζουν το φυσικό τοπίο, κλείνουν τις παραλίες, φορτίζουν υπερβολικά όλα τα δίκτυα. Η καθυστέρηση από τη μια πλευρά του Περιφερειακού Χωροταξικού του Νοτίου Αιγαίου και του Ειδικού Χωροταξικού του Τουρισμού και από την άλλη πλευρά των τοπικών πολεοδομικών σχεδίων είναι κατά τη γνώμη μου ύποπτη. Αφήνει ελεύθερο το πεδίο για όλα αυτά που συμβαίνουν σήμερα στα νησιά».