Η νέα διαδικασία πολεοδομικών ελέγχων στο κατατεθέν νομοσχέδιο του ΥΠΕΝ

Χωρίς τις ρυθμίσεις για την εκτός σχεδίου δόμηση και τα bonus του οικοδομικού κανονισμού, αλλά με δέκα άρθρα επιπλέον –φθάνοντας πλέον τα 132– κατατέθηκε στη Βουλή το πολυνομοσχέδιο του υπουργείου Περιβάλλοντος. Κύρια αντικείμενα του νομοθετήματος είναι η νέα διαδικασία πολεοδομικών ελέγχων και κατεδαφίσεων, η ίδρυση του Οργανισμού Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας και το νέο μοντέλο διαχείρισης της βιομάζας στα δάση. Περιλαμβάνει ωστόσο και πληθώρα περιπτωσιολογικών ρυθμίσεων, αλλά και την 23η τροποποίηση της νομοθεσίας για την επένδυση στο Ελληνικό.

Το σχέδιο νόμου κατατέθηκε στη Βουλή τη Δευτέρα, την ίδια ημέρα που έληξε η δεκαήμερη περίοδος διαβούλευσής του. Το πιο ενδιαφέρον κομμάτι του σχεδίου νόμου αφορά τη νέα διαδικασία πολεοδομικών ελέγχων και κατεδαφίσεων, τα βασικά σημεία της οποίας είναι τα εξής:

• Η αρμοδιότητα ελέγχων για την προστασία του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος, καθώς και της δημόσιας περιουσίας, ανατίθεται συνολικά στους επιθεωρητές Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρόλο που οι επιθεωρητές αναλαμβάνουν αρμοδιότητα και για τις αυθαιρεσίες επί αιγιαλών και παραλίας, το σχέδιο νόμου κάνει έναν ακατανόητο διαχωρισμό, εξαιρώντας «επεμβάσεις με ελαφριές κατασκευές και την επισκευή αυτών» (προφανώς δεν νοείται επισκευή αυθαιρέτων, ενώ είναι παράδοξο οι επιθεωρητές να ελέγχουν μεγάλες παρανομίες και οι κτηματικές υπηρεσίες τις «ελαφριές», πολλώ δε μάλλον όταν αυτό δεν ορίζεται σαφώς).
• Οι πολεοδομικοί έλεγχοι, που αφαιρούνται από τις υπηρεσίες δόμησης (οι οποίες μετατρέπονται σταδιακά σε άδειο κέλυφος), δίνονται σε ιδιώτες μηχανικούς. Οπως ορίζεται, εκτός από τους επιθεωρητές και τους υπαλλήλους του ΥΠΕΝ και άλλων υπηρεσιών του Δημοσίου, οι έλεγχοι μπορούν να διεξάγονται και από τους ελεγκτές δόμησης. Η επιλογή αυτή είναι ιδιαίτερα προβληματική, όχι μόνο γιατί το κράτος δεν μπορεί να απεμπολεί τον ελεγκτικό του ρόλο, αλλά και γιατί, όπως έχει αποδειχθεί, το να βάζεις ιδιώτες μηχανικούς να ελέγχουν ιδιώτες μηχανικούς θυμίζει τη λαϊκή ρήση «Γιάννης κερνάει, Γιάννης πίνει».
• Οι επιθεωρητές καταρτίζουν ετήσιο στρατηγικό σχέδιο, ενώ (μια αναμφίβολα θετική εξέλιξη) θα αναρτούν στον ιστότοπό τους τις εκθέσεις αυτοψίας (ανωνυμοποιημένες ως προς τα στοιχεία του ιδιοκτήτη).
• Το ΥΠΕΝ συνεχίζει την εκχώρηση των αρμοδιοτήτων του στο Τεχνικό Επιμελητήριο, το οποίο ορίζεται ότι θα αναλάβει (ακόμη) δύο πλατφόρμες: μία για τον εντοπισμό αυθαιρέτων με τη χρήση αεροφωτογραφιών και drones (μια ενδιαφέρουσα ιδέα, η οποία ωστόσο έχει προταθεί πολλάκις στο πρόσφατο παρελθόν χωρίς να προχωρήσει) και μία για την υποβολή καταγγελιών από πολίτες. Να σημειωθεί ωστόσο ότι η δεύτερη θα δημιουργηθεί κάτω από την ομπρέλα του gov.gr, αλλά από το ΤΕΕ. Η επιλογή αυτή ενέχει (δυνητικά) κινδύνους, καθώς το ΤΕΕ είναι μεν νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, είναι όμως ταυτόχρονα και το συνδικαλιστικό όργανο των μηχανικών (η ηγεσία του και τα όργανά του εκλέγονται από τους μηχανικούς) και επομένως θα υπάρχει πρόσβαση μονίμως σε ευαίσθητα δεδομένα σχετικά με τις καταγγελίες (που θα στρέφονται και κατά μηχανικών).
• Οι καταγγελίες θα υποβάλλονται επωνύμως με την καταβολή παραβόλου 150 ευρώ. Αν όμως αποδειχθούν σωστές, το παράβολο επιστρέφεται.
• Αν χρειάζεται έλεγχος σε περιοχές αιγιαλού – παραλίας ή δασών – δασικών εκτάσεων, τότε θα ειδοποιούνται να συμμετέχουν και εκπρόσωποι των κτηματικών υπηρεσιών ή της διεύθυνσης Δασών αντίστοιχα.
• Αν εντοπιστεί αυθαίρετο κατά την κατασκευή του (επ’ αυτοφώρω), τότε θα δίνεται μια μικρή προθεσμία στον ιδιοκτήτη του να αντικρούσει ότι είναι νόμιμο και μετά αυτό θα κατεδαφίζεται άμεσα. Σε κάθε άλλη περίπτωση ο ενδιαφερόμενος θα μπορεί εντός ενός μηνός να ασκήσει προσφυγή στο ΚΕΣΥΠΟΘΑ κατά της έκθεσης αυτοψίας. Αν πρόκειται για επιχείρηση θα αναστέλλεται η άδεια λειτουργίας. Η απόφαση θα πρέπει να εκδοθεί εντός ενός μηνός. Αν η απόφαση του ΚΕΣΥΠΟΘΑ είναι αρνητική, ο ενδιαφερόμενος μπορεί να υποβάλει αίτηση ακύρωσης στο εφετείο εντός δύο μηνών και να ζητήσει και το «πάγωμα» της διαδικασίας. Η αίτηση πρέπει να συζητηθεί εντός 2 μηνών (η διαδικασία αυτή μάλλον θα αποδειχθεί δυσλειτουργική στην περίπτωση παρανομιών σε παραλίες, καθώς μέσω αυτής μπορεί άνετα να εξακολουθήσει η λειτουργία ενός παράνομου καταστήματος έως το τέλος της σεζόν).
• Οι κατεδαφίσεις αυθαιρέτων μεταφέρονται από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις στα υπουργεία Περιβάλλοντος και Υποδομών (χωρίς όμως να ορίζεται με ποιο τρόπο «μοιράζεται» η αρμοδιότητα), τα οποία θα μπορούν να κάνουν μακροχρόνιες συμβάσεις με εργολάβους κατεδαφίσεων. H εκτέλεση της κατεδάφισης θα πιστοποιείται ξανά από ιδιώτη ελεγκτή δόμησης (κάτι που πέρυσι στην περίπτωση beach bar στη Μύκονο αποδείχθηκε ότι δεν ήταν καλή ιδέα).
• Στις προστατευόμενες περιοχές με ολοκληρωμένο πλαίσιο προστασίας (προεδρικό διάταγμα) τις κατεδαφίσεις θα αναλαμβάνει ο ΟΦΥΠΕΚΑ.
• Προτεραιότητα στις κατεδαφίσεις θα έχουν τα φετινά αυθαίρετα, μετά όλα τα αυθαίρετα που ανεγέρθηκαν μετά το 2011 και τέλος, όσα υπήχθησαν σε νομιμοποίηση με ψευδείς δηλώσεις (μάλλον χαμηλά στην ιεράρχηση).

Πληθώρα επιμέρους ρυθμίσεων

Το σχέδιο νόμου περιλαμβάνει και πλήθος άλλων θεμάτων, ανάμεσα στα οποία:

• ∆ημιουργείται ο Οργανισμός ∆ιαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας, ο οποίος παίρνει όλες τις τοπικές αρμοδιότητες για την άρδευση. Θα έχει τη μορφή ανώνυμης εταιρείας (όπως η ΕΥ∆ΑΠ και η ΕΥΑΘ), κάτι που έχει ήδη δεχθεί κριτική ως έμμεση «ιδιωτικοποίηση» της διαχείρισης ύδατος στην περιοχή.
• Μεταφέρεται στην ΕΥ∆ΑΠ και στην ΕΥΑΘ η αρμοδιότητα για τα δίκτυα και φρεάτια ομβρίων υδάτων στο λεκανοπέδιο και τη μητροπολιτική Θεσσαλονίκη αντίστοιχα.
• ∆ημιουργείται ένα πλαίσιο για υβριδικά σχήματα μεταξύ ιδιωτών και δασικών συνεταιρισμών, με σκοπό την εκμετάλλευση της βιομάζας από δάση.
• Εγκρίνεται η πολλοστή τροποποίηση της νομοθεσίας για την επένδυση στο Ελληνικό (23η συγκεκριμένα). Ο αρχικός νόμος (4062/12) έχει τροποποιηθεί δύο φορές το 2012, δύο το 2013, δύο το 2018, πέντε το 2019, τέσσερις το 2020, τέσσερις το 2021, μία το 2022 και δύο το 2023. Το γεγονός αυτό αποτελεί ένα πολεοδομικό παράδοξο, καθώς το πλαίσιο που δημιούργησε η πολιτεία για την αξιοποίηση του Ελληνικού έχει γίνει «λάστιχο», ανάλογα με τις ανάγκες του επενδυτή.
• • Ιδρύεται ένα δεύτερο Κεντρικό Πολεοδομικό Συμβούλιο (ΚΕΣΥΠΟΘΑ), ειδικά για τη διαχείριση των προσφυγών για αυθαίρετα. Αυτό που εξακολουθεί να λείπει από τη νομοθεσία είναι η διαφάνεια στη λειτουργία του ΚΕΣΥΠΟΘΑ, το οποίο δεν δημοσιεύει ούτε την ατζέντα των θεμάτων του (όπως λ.χ. το ΚΑΣ και το ΚΣΝΜ) ούτε τις εισηγήσεις του υπουργείου ούτε τις αποφάσεις του. Ως αποτέλεσμα, σημαντικά ζητήματα κρίνονται πίσω από «κλειστές πόρτες».