Οι αποφάσεις του ΣτΕ για το ΠΔ 99/2018 (επαγγελματικά δικαιώματα μηχανικών)

Με τις αποφάσεις 51 –  57 της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας απορρίφθηκαν αιτήσεις ακυρώσεως κατά του π.δ/τος 99/2018 «Ρύθμιση του επαγγέλματος του μηχανικού με καθορισμό των επαγγελματικών δικαιωμάτων για κάθε ειδικότητα».

Με το π.δ/μα 99/2018 «Ρύθμιση του επαγγέλματος του μηχανικού με καθορισμό των επαγγελματικών δικαιωμάτων για κάθε ειδικότητα», το οποίο εκδόθηκε δυνάμει της  εξουσιοδοτήσεως του άρθρου 29 του ν. 4439/2016, καθορίστηκαν τα επαγγελματικά δικαιώματα των δεκατριών αναγνωρισμένων ειδικοτήτων διπλωματούχου Μηχανικού (δηλ. των Μηχανικών του Ε.Μ.Π. και των ισοτίμων με αυτό Πολυτεχνικών Σχολών των λοιπών Α.Ε.Ι.).

Με τις αποφάσεις 51 –  57 της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας απορρίφθηκαν αιτήσεις ακυρώσεως κατά του εν λόγω π.δ/τος, οι οποίες είχαν, αντιστοίχως, ασκηθεί από: 1) διπλωματούχους Χημικούς Μηχανικούς, 2) το ν.π.δ.δ. «Ένωση Ελλήνων Χημικών», 3) το σωματείο «Πανελλήνια Κίνηση Δασολόγων», 4) το σωματείο «Πανελλήνια Ένωση Επαγγελματιών Γεωτεχνικών και Επιχειρήσεων Πρασίνου», 5) το σωματείο «Πανελλήνιος Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Τοπίου», 6) το σωματείο «Σύλλογος Ελλήνων Αεροναυπηγών» και κατόχους αλλοδαπών (αναγνωρισμένων στην Ελλάδα) τίτλων σπουδών Αεροναυπηγού Μηχανικού, 7) το σωματείο «Επαγγελματική- Επιστημονική Ένωση Τεχνολογικής Εκπαίδευσης Μηχανικών» και πτυχιούχους μηχανικούς Τμημάτων Τ.Ε.Ι.

Οι κυριότερες  σκέψεις του Δικαστηρίου είναι οι εξής:

1. Η Διοίκηση εξουσιοδοτήθηκε να καθορίσει τα επαγγελματικά δικαιώματα μόνο των αναγνωρισμένων ειδικοτήτων διπλωματούχου Μηχανικού, επιτρέποντας την πρόσβαση σε επαγγελματικές δραστηριότητες που αντιστοιχούν στο γνωστικό αντικείμενο κάθε ειδικότητας. Παράλληλα με την ως άνω επαγγελματική κατοχύρωση ο νομοθέτης απέβλεψε στην εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος, ιδιαίτερα δε στην ασφάλεια των κατασκευών και των υποδομών της χώρας,

2. Η νομοθετική εξουσιοδότηση:

1. Έχοντας συγκεκριμένο προσδιορισμό του αντικειμένου της και των ορίων της σε σχέση με τούτο, είναι ειδική και ορισμένη, όπως επιβάλλει το άρθρο 43 παρ. 2 του Συντ.
2. Δεν αντίκειται στην επαγγελματική ελευθερία, της οποίας η κατοχύρωση (άρθρα 5 παρ. 1 και 25 παρ. 1 του Συντ., βλ. και άρθρο 1  του ν. 3919/2011) δεν αποκλείει περιορισμούς, εφ’ όσον επιβάλλονται για λόγους δημοσίου ή κοινωνικού συμφέροντος, ορίζονται κατά τρόπο γενικό και αντικειμενικό και τελούν σε συνάφεια προς το αντικείμενο και τον χαρακτήρα του επαγγέλματος. Συνιστούν δε κατ΄ αρχήν επιτρεπτούς κατά το Σύνταγμα περιορισμούς της επαγγελματικής ελευθερίας οι διατάξεις νόμου, οι οποίες επιβάλλουν την κατοχή ειδικών τίτλων σπουδών για την άσκηση επαγγελματικών δραστηριοτήτων που προϋποθέτουν αντιστοίχως ειδικές επιστημονικές γνώσεις. Ειδικότερα, οι επαγγελματικές δραστηριότητες, οι οποίες συναρτώνται με τα διάφορα ειδικά γνωστικά αντικείμενα της επιστήμης της Μηχανικής και προϋποθέτουν αντιστοίχως ειδικές επιστημονικές γνώσεις, ήτοι γνώσεις που αποκτώνται με εκπαίδευση επί τη βάσει διακριτών προγραμμάτων σπουδών για κάθε ειδικότητα διπλωματούχου Μηχανικού, επιβάλλεται να ασκούνται σύμφωνα με τους κανόνες της επιστήμης όχι μόνο χάριν προστασίας του λήπτη της παροχής των σχετικών υπηρεσιών, αλλά προεχόντως για επιτακτικό λόγο δημοσίου συμφέροντος, ο οποίος συνίσταται στην ασφάλεια των κατασκευών και των υποδομών της χώρας και στην προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος που αξιώνει το άρθρο 24 παρ. 1 του Συντάγματος. Πάντως, το άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγματος επιβάλλει, κατ΄ αρχήν, την απόδοση κοινών επαγγελματικών δικαιωμάτων σε όλους τους κατόχους τίτλων σπουδών που διαθέτουν επάρκεια γνώσεων για την άσκηση των σχετικών δραστηριοτήτων.

3. Τα επαγγελματικά δικαιώματα των ειδικοτήτων διπλωματούχου Μηχανικού, τα οποία ορίζονται στον νόμο ως «αντιστοίχιση των ειδικοτήτων με πρόσβαση σε δραστηριότητες της Μηχανικής», είναι αποκλειστικά, υπό την έννοια ότι κάθε ειδικότητα περιορίζεται στις δραστηριότητες που αντιστοιχούν στο γνωστικό αντικείμενό της. Δεν αποκλείεται, όμως, κατά τον νομοθέτη, να αντιστοιχούν ορισμένες δραστηριότητες της Μηχανικής στα γνωστικά αντικείμενα πλειόνων ειδικοτήτων.

4. Οι συνταγματικές αρχές της ισότητας και της αναλογικότητας δεν αποκλείουν τον καθορισμό ορισμένων κοινών επαγγελματικών δικαιωμάτων για πλείονες ειδικότητες διπλωματούχου Μηχανικού, εφ΄όσον για καθεμία από αυτές συντρέχει η προϋπόθεση της επάρκειας γνώσεων στον βαθμό που είναι αναγκαίος για να ασκούνται οι σχετικές δραστηριότητες της Μηχανικής με τρόπο ασφαλή για τις κατασκευές και τις υποδομές της χώρας και μη βλαπτικό για το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον.

5. Ο γενόμενος με το π.δ/μα καθορισμός των επαγγελματικών δικαιωμάτων των ειδικοτήτων διπλωματούχου Μηχανικού δεν παραβιάζει τις ελευθερίες που κατοχυρώνονται στα άρθρα 49, 56 και 101 της ΣΛΕΕ και πρέπει να ασκούνται σύμφωνα με τις σχετικές Οδηγίες. Ειδικότερα: α) Το πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας 2005/36/ΕΚ δεν καταλαμβάνει την εξουσιοδότηση του άρθρου 29 του ν. 4439/2016 ούτε τις διατάξεις του π.δ/τος. β) Το π.δ/μα δεν αντιβαίνει στο άρθρο 15 της Οδηγίας 2006/123/ΕΚ (που εφαρμόζεται και σε αμιγώς εσωτερικές καταστάσεις), διότι η κατοχή ειδικού τίτλων σπουδών για την άσκηση των επαγγελματικών δραστηριοτήτων που συναρτώνται με τα αντιστοίχως ειδικά γνωστικά αντικείμενα της επιστήμης της Μηχανικής πληροί τις προϋποθέσεις της “αναγκαιότητας” και της “αναλογικότητας”, ως “απαίτηση” κατά την έννοια του ίδιου άρθρου. γ) Η ελληνική έννομη τάξη δεν έχει προσαρμοσθεί στην Οδηγία 2018/958/ΕΚ, της οποίας οι διατάξεις δεν έχουν παραγάγει άμεσο έννομο αποτέλεσμα (λόγω του ότι κατά τον κρίσιμο χρόνο δεν είχε λήξει η προθεσμία προσαρμογής).

6. Η κρίση της Διοικήσεως περί της επάρκειας των γνώσεων των μηχανικών εκάστης ειδικότητας για την άσκηση συγκεκριμένων επαγγελματικών δραστηριοτήτων είναι, κατά την έννοια του νόμου, αυτοτελής. Συνεπώς, η Διοίκηση δεν όφειλε να εξετάσει διατάξεις που καθορίζουν ανάλογα επαγγελματικά δικαιώματα για κατόχους άλλων τίτλων σπουδών ή να συγκρίνει τα γνωστικά αντικείμενά τους με εκείνα των ειδικοτήτων του διπλωματούχου Μηχανικού.

7. Η ως άνω κρίση της Διοικήσεως, ως επιστημονική και τεχνική, είναι ανέλεγκτη από το Συμβούλιο της Επικρατείας, το οποίο βασιζόμενο στη λογική και στα διδάγματα της κοινής πείρας δύναται να εξετάσει μόνον αν τα γνωστικά αντικείμενα, όπως προσδιορίζονται για τις ειδικότητες διπλωματούχου Μηχανικού στο π.δ/μα, είναι εκδήλως αναντίστοιχα με καθοριζόμενα επαγγελματικά δικαιώματα και (αν αποφανθεί καταφατικώς) να ακυρώσει επί μέρους διατάξεις για υπέρβαση της νομοθετικής εξουσιοδοτήσεως, εφ’ όσον προβάλλεται σχετικός λόγος ακυρώσεως.

Εξετάσθηκαν όλοι οι προβληθέντες λόγοι, αλλά έκδηλη αναντιστοιχία γνωστικού αντικειμένου και επαγγελματικού δικαιώματος δεν διαπιστώθηκε σε καμιά εκ των ανωτέρω περίπτωση.

Σ.τ.Ε. 51 -57/2021 Ολομ.

Εισηγητής: Κ. Πισπιρίγκος, Σύμβουλος