Ποια προβλήματα φέρνει στο φως η ηλεκτρονική ταυτότητα κτιρίου

Σε έναν ατέρμονο κυκεώνα έχουν βρεθεί δεκάδες χιλιάδες ιδιοκτήτες ακινήτων σε όλη τη χώρα εξαιτίας της εφαρμογής της Ηλεκτρονικής Ταυτότητας Κτιρίου, που πλέον πρέπει να συνοδεύει υποχρεωτικά κάθε πράξη, όπως αγοραπωλησία, γονική παροχή, τροποποίηση σύστασης οριζόντιας ιδιοκτησίας, ακόμη και παραίτηση επικαρπίας. Με βάση τις εκτιμήσεις του συλλόγου συμβολαιογράφων Ελλάδας, αυτήν την περίοδο υπολογίζεται ότι εκκρεμούν τουλάχιστον 35.000 υποθέσεις ακινήτων προς μεταβίβαση, γονική παροχή ή άλλη αιτία, χωρίς να είναι εφικτή η περαίωσή τους.

«Υπολογίζουμε ότι κάθε γραφείο, από τα 3.500 που βρίσκονται σε όλη τη χώρα, έχει να χειριστεί από 5 έως και 15 τέτοιες υποθέσεις, που συχνά εκκρεμούν για πολλούς μήνες», αναφέρει στην «Κ» ο κ. Γιώργος Ρούσκας, πρόεδρος της Ένωσης Συμβολαιογράφων Ελλάδας. Ασφαλώς, πολλές χιλιάδες ακόμη περιπτώσεις αγοραπωλησιών και γονικών παροχών ακινήτων έχουν ματαιωθεί λόγω της πολυπλοκότητάς τους. Το πρόβλημα μάλιστα φαίνεται να διογκώνεται συνεχώς, καθώς συσσωρεύονται συνεχώς περισσότερες υποθέσεις.

Με βάση τον σχετικό νόμο που έχει τεθεί σε πλήρη εφαρμογή από τον Απρίλιο του 2022, κάθε αγοραπωλησία ή γονική παροχή ακινήτου και γενικότερα κάθε πράξη που μεταβάλλει το εμπράγματο δικαίωμα επί του ακινήτου οφείλει να συνοδεύεται από την έκδοση ταυτότητας κτιρίου. Αυτή είναι ένας ψηφιακός φάκελος στον οποίο συγκεντρώνονται όλα τα επιμέρους στοιχεία και έγγραφα που περιγράφουν ένα ακίνητο, όπως η οικοδομική άδεια, το δελτίο στατικής τρωτότητας, οι τίτλοι ιδιοκτησίας, τα σχέδια κατόψεων, ο πίνακας χιλιοστών και τυχόν δηλώσεις υπαγωγής σε νόμους αναστολής επιβολής κυρώσεων επί αυθαιρέτων. Η δε επιβεβαίωση της ορθότητας των στοιχείων αυτών πρέπει να ελέγχεται από τον αρμόδιο μηχανικό μέσω των σχετικών συγκρίσεων με την υφιστάμενη κατάσταση του ακινήτου.

 

Οπως προκύπτει, η θεσμοθέτηση του μέτρου αυτού έχει φέρει στην επιφάνεια όλες τις παθογένειες της κατασκευής κτιρίων στη χώρα, σχεδόν από καταβολής του ελληνικού κράτους, επιβεβαιώνοντας πλήρως τη λαϊκή ρήση «δεν υπάρχει ακίνητο στην Ελλάδα χωρίς κάποια αυθαιρεσία ή παρανομία». Στις περισσότερες περιπτώσεις παρατηρούνται ασυμφωνίες και λάθη στην αποτύπωση των ακινήτων, που ποικίλλουν από μικροδιαφορές, π.χ. 1-2 τ.μ. ανάμεσα στη σύσταση οριζόντιας ιδιοκτησίας ή στην κάτοψη και στη σημερινή κατάσταση του ακινήτου, μέχρι αυθαιρεσίες που αφορούν ακόμη και ολόκληρους χώρους, που είναι αλλιώς δηλωμένοι στα συμβόλαια και στη σύσταση οριζόντιας ιδιοκτησίας και αλλιώς είναι στην πραγματικότητα.

Σύμφωνα με τον κ. Ρούσκα, ακόμη κι αν ένα ακίνητο δεν έχει καμία απολύτως αυθαιρεσία, απαιτούνται περί τους δύο μήνες για να εκδοθεί η ταυτότητα κτιρίου. «Η πρώτη κίνηση αφορά στο να ζητηθεί η οικοδομική άδεια από την αρμόδια πολεοδομία. Αυτό συνήθως απαιτεί τουλάχιστον δύο μήνες. Εφόσον δεν προκύψουν ζητήματα, τότε προχωράει π.χ. η πώληση ή η γονική παροχή», σημειώνει ο κ. Ρούσκας. Αν όμως προκύψουν λάθη π.χ. στην καταγραφή των επιφανειών, τότε ξεκινάει ένας πραγματικός γολγοθάς για τον ιδιοκτήτη, διάρκειας έως και ενός έτους, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις που δεν είναι δυνατό να βρεθεί λύση και το ακίνητο καταλήγει να απαξιωθεί πλήρως, καθώς ο κάτοχός του δεν μπορεί να το μεταβιβάσει.

Μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις οι ιδιοκτήτες, συχνά κληρονόμοι, αγνοούν την ύπαρξη αυθαιρεσιών στα ακίνητά τους. Μία από τις πιο συνήθεις περιπτώσεις αφορά την ασυμφωνία των εγκεκριμένων σχεδίων που φυλάσσει η εκάστοτε πολεοδομία με τα σχέδια που έχει καταθέσει ο εργολάβος στον συμβολαιογράφο και βάσει των οποίων έχει συνταχθεί η πράξη σύστασης οριζόντιων ιδιοκτησιών ανά όροφο. Η εν λόγω πράξη σύστασης έχει χρησιμοποιηθεί για την πώληση των διαμερισμάτων, με αποτέλεσμα να είναι πολύ συχνό το φαινόμενο της ασυμφωνίας των επιφανειών με εκείνες που αναγράφονται στην οικοδομική άδεια. Το πρόβλημα αυτό είναι σχεδόν καθολικό στις πολυκατοικίες που κατασκευάστηκαν με αντιπαροχή τις δεκαετίες 1950, 1960 και 1970, δηλαδή πριν από 50-70 χρόνια.

Αν η απόκλιση της επιφάνειας αφορά και μέρος του κοινόχρηστου χώρου της πολυκατοικίας ή τα γειτονικά διαμερίσματα του ίδιου ορόφου, απαιτείται και η συναίνεση των υπόλοιπων ιδιοκτητών στην τροποποίηση της σύστασης των οριζόντιων ιδιοκτησιών, γεγονός που συνεπάγεται πολύ μεγάλο κόστος και ακόμη περισσότερο χρόνο. Για παράδειγμα, σε πολλές περιπτώσεις οι ιδιοκτήτες των γειτονικών ακινήτων έχουν αποβιώσει ή βρίσκονται στο εξωτερικό μόνιμα, ενώ άλλοι πάλι αρνούνται να εμπλακούν σε μια τέτοια διαδικασία, με αποτέλεσμα να είναι αδύνατη η έκδοση της ταυτότητας κτιρίου και ο ιδιοκτήτης να μην έχει τρόπο να αξιοποιήσει το ακίνητό του.

Όπως εύλογα αντιλαμβάνεται κανείς, το πρόβλημα είναι γενικευμένο και μάλιστα έχει κι επιπτώσεις στην ομαλή λειτουργία της αγοράς ακινήτων και δη στις αγοραπωλησίες κατοικιών, καθώς καθιστά χιλιάδες διαμερίσματα εκτός συναλλαγής. Με τον τρόπο αυτό αφαιρούνται πολύτιμα ακίνητα από το ισοζύγιο προσφοράς και ζήτησης, σε μια εποχή που υπάρχει μεγάλη έλλειψη κατοικιών προς πώληση. Eτσι διογκώνονται συνεχώς οι τιμές πώλησης και όσοι ενδιαφέρονται να αγοράσουν κατοικία εντέλει καταλήγουν σε αδιέξοδο, χωρίς μάλιστα να έχουν και την εναλλακτική του ενοικίου, όπου επίσης οι τιμές έχουν αυξηθεί κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια.

Ασφαλώς, όσο υπάρχουν τέτοια προβλήματα, οι κυβερνητικές εξαγγελίες περί «ολοκλήρωσης συναλλαγών ακινήτων σε 2-3 ημέρες» μέσω της δημιουργίας ειδικών ψηφιακών πλατφορμών μοιάζουν με κακόγουστο αστείο.

Οι πέργκολες, οι ψησταριές και οι κατεστραμμένες άδειες

Οι δεκάδες χιλιάδες περιπτώσεις ακινήτων που δεν μπορούν να μεταβιβαστούν λόγω της ταυτότητας κτιρίου έχει ασφαλώς προκαλέσει την παρέμβαση των αρμόδιων φορέων. Η ΠΟΜΙΔΑ (Πανελλήνια Ομοσπονδία Ιδιοκτητών Ακινήτων) σε συνεργασία με την Ένωση Συμβολαιογράφων Ελλάδας έχουν επεξεργαστεί σχετική πρόταση για τη νομοθετική ρύθμιση μιας σειράς περιπτώσεων, ώστε να διευκολυνθούν οι συναλλαγές σε περιπτώσεις που είναι πιο εύκολο να επιλυθούν.

Για παράδειγμα, όταν οι αποκλίσεις των τετραγωνικών μέτρων είναι πολύ μικρές, θα πρέπει να επιτρέπεται μια ευελιξία. Παράλληλα, όπως τονίζει η ΠΟΜΙΔΑ σε πρόσφατη δημόσια παρέμβασή της, προτείνει προς το αρμόδιο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ρύθμιση βάσει της οποίας «κάθε συνιδιοκτήτης οριζοντίου ιδιοκτησίας σε πολυκατοικία να μπορεί συμβολαιογραφικά να διορθώσει μονομερώς την ακριβή πραγματική επιφάνεια και διαμερισμάτωση της ιδιοκτησίας του, από οποιονδήποτε λόγο και αν έχει προκύψει η διαφοροποίηση, με μονομερή τροποποίηση και της πράξης σύστασης οριζοντίου ιδιοκτησίας της πολυκατοικίας, χωρίς, εννοείται, να θίγονται τα χιλιοστά επί του οικοπέδου και οι λοιπές αναλογίες, δικαιώματα και υποχρεώσεις των άλλων συνιδιοκτητών». Επίσης προτείνεται κάθε ιδιοκτήτης ανεξάρτητου ακινήτου να μπορεί συμβολαιογραφικά να διορθώσει μονομερώς στο ορθό την ακριβή πραγματική επιφάνεια και μορφή του ακινήτου του, διορθώνοντας το συμβόλαιο με το οποίο το απέκτησε.

Σύμφωνα με τον κ. Ρούσκα, θα πρέπει να υπάρξει και μια πρόβλεψη για τις εκ των υστέρων προσθήκες που έχουν γίνει σε ένα ακίνητο, χωρίς αυτές να έχουν μόνιμο χαρακτήρα και εφόσον φυσικά δεν θίγουν τους κοινόχρηστους χώρους του κτιρίου ή άλλες γειτονικές ιδιοκτησίες. «Εχουμε περιπτώσεις όπου ζητείται τακτοποίηση αυθαιρεσίας για πέργκολες, στέγαστρα, ακόμη και για χτιστές ψησταριές», αναφέρει χαρακτηριστικά. Τέτοιες παρεμβάσεις θα μπορούσαν να εξαιρούνται, ώστε να προχωρούν πιο γρήγορα οι συμβολαιογραφικές πράξεις και να μην ταλαιπωρούνται οι πολίτες.

Ασφαλώς, η κατάσταση αυτή έχει δημιουργήσει και πολύ μεγάλες πιέσεις στους μηχανικούς, που καλούνται να δώσουν λύση στα αδιέξοδα που συναντούν, συχνά και υπό την πίεση των ιδιοκτητών, που κινδυνεύουν να απολέσουν ακόμη και εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ από μια ακύρωση συναλλαγής. Ο εκνευρισμός είναι ακόμη πιο έκδηλος σε περιπτώσεις κατά τις οποίες ο ιδιοκτήτης δεν φέρει κάποια ευθύνη, όπως π.χ. η απώλεια ή καταστροφή του φακέλου της οικοδομικής άδειας του κτιρίου από αμέλεια της τοπικής πολεοδομίας.

Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΤΕΕ Γιώργο Στασινό, το προσεχές διάστημα θα ξεκινήσει η διαδικασία της ψηφιοποίησης των αρχείων των πολεοδομιών, ένα έργο το οποίο εκτιμάται ότι θα ολοκληρωθεί σε περίπου δύο χρόνια από σήμερα. Ασφαλώς, ακόμη και σε μια τέτοια περίπτωση δεν δίνεται λύση στις περιπτώσεις της απώλειας ή της καταστροφής των σχετικών εγγράφων, καθώς απλώς δεν υπάρχουν καν ώστε να ψηφιοποιηθούν.

Όπως τονίζουν μηχανικοί, σε αυτές τις υποθέσεις θα πρέπει να καταστεί υποχρεωτική (π.χ. μέσω εγκυκλίου ή υπουργικής απόφασης) η χορήγηση βεβαίωσης απώλειας φακέλου από την αρμόδια πολεοδομία. Τέτοια πρόβλεψη ναι μεν υπάρχει στη νομοθεσία, αλλά αρκετές υπηρεσίες δεν την εφαρμόζουν στην πράξη, με αποτέλεσμα να εντείνονται τα προβλήματα.