Εγκύκλιος - Οδηγία για χωρικές παρεμβάσεις με την σημειακή τροποποίηση ισχυόντων ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ ή εκπόνηση Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΕΠΣ)

Εκδόθηκε η Εγκύκλιος με Α.Π. ΥΠΕΝ/ΓΡΓΓΧΣΑΠ/36639/1411 - 04/04/2023 με θέμα: Εγκύκλιος Οδηγία για την επιλογή εφαρμογής ενός εκ των πολεοδομικών σχεδίων των άρθρων 7 και 8 του ν. 4447/2016 (A’ 241) για την κατά προτεραιότητα αντιμετώπιση αναγκαίων χωρικών επεμβάσεων και ρυθμίσεων είτε με σημειακή τροποποίηση ισχυόντων ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ είτε με Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΕΠΣ).

Η Εγκύκλιος αναφέρει:

Από το συνδυασμό των διατάξεων της παραγράφου 14 του άρθρου 7 του ν. 4447/2016 (Α΄241) και της παραγράφου 6 του άρθρου 5 του π.δ 90/2018 για τα «Αρμόδια διοικητικά όργανα, διαδικασίες και προθεσμίες έγκρισης, αναθεώρησης και τροποποίησης των πλαισίων και σχεδίων του συστήματος χωρικού σχεδιασμού του ν. 4447/2016 (Α΄ 241), καθώς και ειδικότερο περιεχόμενο αυτών», (Α΄ 162), όπως αυτές έχουν τροποποιηθεί και ισχύουν, προκύπτει ότι επιτρέπεται η σημειακή τροποποίηση ισχυόντων ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ σύμφωνα με τις διαδικασίες των άρθρων 4 και 5 του ν. 2508/1997 (Α΄124), προκειμένου να αντιμετωπιστούν πολεοδομικές ανάγκες που χρήζουν άμεσης και ταχείας αντιμετώπισης. Οι σημειακές τροποποιήσεις ισχυόντων ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ, όπως αναλυτικά περιγράφεται στην παράγραφο Α του παρόντος, αφορούν κυρίως μεμονωμένα θέματα αλλαγών χρήσεων γης είτε άλλες ρυθμίσεις περιορισμένης έκτασης ή και αναγκαίες διορθώσεις για την αποσαφήνιση αντιφατικών ή ασαφών διατυπώσεων που έχουν διαπιστωθεί στο κείμενο, στα διαγράμματα ή στη μεταξύ τους ανάγκη εναρμόνισης και συμφωνίας, που δεν προκύπτει από τα ισχύοντα κείμενα και διαγράμματα ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ και η μεμονωμένη έγκριση των οποίων δεν ανατρέπει τη συνολική φιλοσοφία και τους βασικούς στόχους σχεδιασμού του ισχύοντος ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ.

Αν δεν συντρέχουν οι παραπάνω προϋποθέσεις και αιτιολογηθεί το μη εφικτό σημειακής τροποποίησης ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ, μπορεί η αναγκαιότητα χωρικής/ πολεοδομικής επέμβασης που συνιστά ρύθμιση ανάλογη με την τροποποίηση, συμπλήρωση ή και ουσιαστική διόρθωση ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ, να αντιμετωπίζεται μέσω εκπόνησης Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΕΠΣ), σχέδιο ιδίου επιπέδου – ισοδύναμο προς το ΤΠΣ και, κατά συνέπεια, και προς τα προγενέστερα ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ. Η εκπόνηση και έγκριση των ΕΠΣ ρυθμίζεται από τις διατάξεις του άρθρου 8 του ν. 4447/2016 σε συνδυασμό με το π.δ. 90/2018, όπως εκάστοτε ισχύει και όπως περιγράφεται στις παραγράφους Β και Γ του παρόντος.

Αναλυτικότερα:

Α. Σημειακή τροποποίηση ισχύοντος ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ

1. Ειδικότερα η σημειακή τροποποίηση ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ προωθείται σύμφωνα με την παρ. 14 του άρθρου 7 του ν. 4447/2016, αντί για συνολική τροποποίηση/ αναθεώρηση του ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ σύμφωνα με την παρ. 12 του ιδίου άρθρου 7 του ν.4447/2016 που γίνεται με το νέο ΤΠΣ του νόμου αυτού, προκειμένου να αντιμετωπισθούν κατά προτεραιότητα:
   α) ανάγκες άμεσων πολεοδομικών ρυθμίσεων που έχουν προκύψει από την εν γένει εφαρμογή του σχεδιασμού
   β) ανάγκες προσαρμογών του πολεοδομικού σχεδιασμού σε νέα δεδομένα και κατευθύνσεις του υπερκείμενου σχεδιασμού (αναθεώρηση Ειδικών και Περιφερειακών Χωροταξικών Πλαισίων και Ρυθμιστικών Σχεδίων)
   γ) ανάγκες εξασφάλισης σε κοινωνικό εξοπλισμό/υποδομές που προκύπτουν από την αλλαγή της διοικητικής δομής και
   δ) ανάγκες αποσαφηνίσεων και διορθώσεων σφαλμάτων ή και μεμονωμένων αλλαγών ή άλλων ρυθμίσεων/προσαρμογών.
2. Περαιτέρω, όπως έχει κριθεί και στις παρακάτω Αποφάσεις του ΣτΕ :
   • Είναι καταρχάς επιτρεπτή η περιορισμένη τροποποίηση του ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ σε οποιοδήποτε χρόνο, σε περίπτωση διαπίστωσης πλάνης περί τα πράγματα, δηλαδή κατά παραγνώριση πραγματικών δεδομένων (ΣτΕ 1641/2018).
   • Επιτρέπεται η τροποποίηση ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ που συνεπάγεται μεταβολή χρήσεων γης μετά από ειδική λεπτομερή μελέτη, η οποία θα στηρίζεται σε αντικειμενικά πολεοδομικά κριτήρια, με σκοπό τη βελτίωση και διαρκή ενίσχυση της προστασίας του υπάρχοντος φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος. (ΣτΕ 1242/2016). Ακόμα και χρήσεις « οχληρότερες σε ορισμένα σημεία από αυτές που προέβλεπε το προηγούμενο ανορθολογικό πολεοδομικό καθεστώς, χωρίς αυτό να συνιστά επιδείνωση των χρήσεων γης, η οποία, άλλωστε, θα ήταν ούτως ή άλλως επιτρεπτή, κατά τα εκτιθέμενα σε προηγούμενη σκέψη, εφόσον η πολεοδομική αναγκαιότητα που θα την επέβαλλε, θα είχε τεκμηριωθεί με την προσήκουσα επιστημονική μελέτη…. Σκοπό, τέλος, της επιβεβλημένης αναθεώρησης του σχεδιασμού της περιοχής αποτελεί προεχόντως η αποκατάσταση της συνοχής μεταξύ των επιπέδων σχεδιασμού, ο οποίος, εφόσον πρόκειται για πράξη πολεοδομικού σχεδιασμού υποδεέστερου επιπέδου, επιτυγχάνεται με την εναρμόνισή του με τον υπερκείμενο πολεοδομικό σχεδιασμό….» (ΣτΕ 873/2019)
3. Μικρή αύξηση της έκτασης του ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ, πέραν της συνήθους που προκύπτει από την εξειδίκευση των ορίων του στην κλίμακα του δευτέρου επιπέδου πολεοδομικού σχεδιασμού (Πολεοδομική μελέτη/ Ρυμοτομικό Σχέδιο Εφαρμογής), μπορεί να εξετάζεται και προωθείται εφόσον με αυτήν:
   α) δεν αυξάνονται οι ανάγκες σε γη για τον κοινωνικό εξοπλισμό της Π.Ε και του ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ, ή εφόσον προκύπτουν ανάγκες, αυτές εξασφαλίζονται από την διατιθέμενη ως εισφορά/ ή παραχώρηση επί πλέον γης, για τη δημιουργία του απαιτούμενου κοινωνικού εξοπλισμού/κοινωφελών χρήσεων ή και κοινόχρηστων χώρων και
   β) δεν επέρχονται αλλαγές τους βασικούς στόχους σχεδιασμού του ισχύοντος ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ.
4. Η κίνηση της διαδικασίας για τη σημειακή τροποποίηση ΓΠΣ γίνεται από το ΥΠΕΝ ή τον οικείο Δήμο οίκοθεν, είτε μετά από αίτημα ενδιαφερόμενου φορέα (φυσικό ή νομικό πρόσωπο) και μετά από γνώμη του Δήμου ή του ΥΠΕΝ.
5. Η πρόταση σημειακής τροποποίησης ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ περιλαμβάνει:
   α) κύρια πολεοδομική μελέτη τεκμηρίωσης της σημειακής τροποποίησης
   β) φάκελο περιβαλλοντικού προελέγχου σύμφωνα με το άρθρο 5 της ΚΥΑ ΥΠΕΧΩΔΕ/ΕΥΠΕ/οικ. 107017/2006 (Β΄1225/2006) και
   γ) γεωλογική μελέτη – εφόσον απαιτείται, σύμφωνα με τις ισχύουσες προδιαγραφές εκπόνησης γεωλογικών μελετών για ΓΠΣ (ΥΑ με αρ. 37691/12.09.2007 – Β΄1902/2007) καθώς και οι τυχόν άλλες – κατά περίπτωση – απαιτούμενες υποστηρικτικές μελέτες.

Β. Εκπόνηση Ε.Π.Σ

1. Η κίνηση της διαδικασίας για την εκπόνηση Ε.Π.Σ. γίνεται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ή από τον οικείο Δήμο ή την οικεία Περιφέρεια ή από τον φορέα υλοποίησης του σχεδίου, έργου ή προγράμματος, ήτοι, είτε από φορείς του δημοσίου (όπως ΥΠΕΝ, Δήμο, Περιφέρεια, Πανεπιστήμιο και άλλους φορείς υλοποίησης του σχεδίου, έργου ή προγράμματος), είτε από ιδιωτικούς φορείς (εταιρείες ή φυσικά πρόσωπα) που ενδιαφέρονται για την πολεοδομική διασαφήνιση χρήσεων γης και την υλοποίηση έργων υπερτοπικής σημασίας/εμβέλειας και ολοκληρωμένων επενδυτικών σχεδίων ή προγραμμάτων.
2. Για την εκπόνηση ΕΠΣ πρέπει να συντρέχουν οι προϋποθέσεις που αναφέρονται στην παρ. 1α του άρθρου 8 του ν. 4447/2016 για τις περιπτώσεις αναπλάσεων ή αποκατάστασης από καταστροφικά φαινόμενα περιοχών κ.λπ. ή και «ταχύρυθμου» σχεδιασμού μεγάλων διοικητικών περιφερειών) στη χωρική οργάνωση μικρότερων περιοχών εκτός ή και εντός ρυμοτομικών σχεδίων – ανεξάρτητα από τα διοικητικά όρια – για να υποδεχτούν ανάπτυξη προγραμμάτων/έργων υπερτοπικής κλίμακας ή στρατηγικής σημασίας για τα οποία απαιτείται η ρύθμιση των χρήσεων γης. Αποτελούν δηλαδή «ολοκληρωμένα» ειδικά σχέδια, τα οποία αναλαμβάνει να υλοποιήσει ένας φορέας (φυσικό ή νομικό πρόσωπο) ή και ο οικείος Δήμος.
3. Τα Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια πρέπει να εναρμονίζονται με τις κατευθύνσεις των Περιφερειακών και των Ειδικών Χωροταξικών Πλαισίων ή και Ρυθμιστικών Σχεδίων (Αθήνα και Θεσσαλονίκη) και περιέχουν τις αναγκαίες ρυθμίσεις για την επίτευξη των σκοπών τους, εντός της περιοχής που εκπονούνται (περιοχή επέμβασης). Το Ε.Π.Σ., μπορεί να τροποποιεί ανεπίκαιρες χωρικές ρυθμίσεις (για τις επιτρεπόμενες χρήσεις γης, τους όρους και περιορισμούς δόμησης, και εν γένει τους λοιπούς όρους ανάπτυξης) εγκεκριμένων Πολεοδομικών Σχεδίων π.χ. ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ, ΤΠΣ, ΖΟΕ, ώστε να προετοιμάσει μια περιοχή για να υποδεχθεί ένα συγκεκριμένο επενδυτικό έργο ή πρόγραμμα, μείζονος σημασίας, με σημαντικό αντίκτυπο στην περιφερειακή και εθνική οικονομία και στην αναπτυξιακή πορεία μιας περιοχής, που απαιτεί ειδικούς όρους και χρήσεις για την ανάπτυξή του και το οποίο υλοποιείται από φορείς είτε του δημοσίου (ΥΠΕΝ, Δήμο, Περιφέρεια, Πανεπιστήμιο και άλλους φορείς υλοποίησης του σχεδίου, έργου ή προγράμματος), είτε από ιδιωτικούς φορείς (εταιρείες ή φυσικά πρόσωπα) που ενδιαφέρονται για την υλοποίηση του επενδυτικού σχεδίου ή προγράμματος.
4. Σύμφωνα με την περ. δ της παρ. 1 του άρθρου 8 του ν. 4447/2016, τα ΕΠΣ είναι σχέδια που εντάσσονται στο ίδιο επίπεδο σχεδιασμού με τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια (Τ.Π.Σ.), και μπορούν να περιλαμβάνουν ρυθμίσεις για όλα τα θέματα που ρυθμίζονται από Τ.Π.Σ. και να τροποποιούν τις ρυθμίσεις προγενέστερων ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ ή και ΖΟΕ. Ακόμα σύμφωνα με την περ. δα της παρ. 1 του άρθρου 8 ν. 4447/2016 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, τα Ε.Π.Σ μπορούν να καθορίζουν ειδικούς όρους και περιορισμούς δόμησης, κατόπιν ειδικής μελέτης και σχετικής επιστημονικής τεκμηρίωσης, κατά παρέκκλιση από τους ισχύοντες όρους και περιορισμούς δόμησης, καθώς και από τις διατάξεις του ΝΟΚ και της «εκτός σχεδίου» δόμησης.
5. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι τα Ε.Π.Σ. εγκρίνονται με προεδρικό διάταγμα και με το ίδιο π.δ μπορεί να εγκρίνεται και το ρυμοτομικό σχέδιο εφαρμογής (ΡΣΕ), όπου απαιτείται, ως εξειδικευμένο σχέδιο εφαρμογής. Το γεγονός αυτό συμβάλλει στην επιτάχυνση των διαδικασιών και του χρόνου εγκρίσεων για την ολοκλήρωση του χωρικού σχεδιασμού στην περιοχή επέμβασης καθώς και στην ασφάλεια του διοικούμενου για την αδειοδότηση και την εν συνεχεία υλοποίηση χρήσεων υπερτοπικής σημασίας και εμβέλειας καθώς και ολοκληρωμένων επενδυτικών σχεδίων. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με την παρ.6 του άρθρου 8 του ν.4447/2016, οι χρήσεις γης που καθορίζονται με τα ΕΠΣ, κατισχύουν αυτών που είχαν καθορισθεί με το ισχύον ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ ή και Τ.Π.Σ. και κατ΄ εξαίρεση ένα εκπονούμενο νέο Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο επιτρέπεται να μεταβάλλει τις καθορισμένες από το Ε.Π.Σ. χρήσεις και δραστηριότητες στην περιοχή επέμβασης, μόνο μετά από ειδική αιτιολογία και σύμφωνη γνώμη του φορέα υλοποίησης του σχεδίου, έργου ή προγράμματος.

Γ. Προέγκριση Ε.Π.Σ.

1. Πριν από την έγκριση Ε.Π.Σ., είναι δυνατόν να προηγηθεί η διαδικασία προέγκρισης αυτού, με σκοπό να κριθεί η κατ’ αρχήν δυνατότητα χωροθέτησης της αιτούμενης γενικής ή ειδικής κατηγορίας χρήσης, η οποία χορηγείται με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, που εκδίδεται ύστερα από εισήγηση της αρμόδιας Υπηρεσίας και γνώμη του Κεντρικού Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων (ΚΕΣΥΠΟΘΑ). Η διαδικασία της προέγκρισης του Ε.Π.Σ. τηρείται υποχρεωτικά, σύμφωνα με την παρ. 1 α. του άρθρου 8 του ν.4447/2016, μόνο στην περίπτωση που η περιοχή επέμβασης αποτελείται από περισσότερα του ενός διακριτά (μη όμορα) τμήματα/εκτάσεις, για τα οποία υπάρχει λειτουργική ενότητα και εξυπηρετούνται οι στόχοι του Ε.Π.Σ. Μάλιστα με τις διατάξεις με του άρθρου 234 του ν.5037/2023 (Α΄78), που προστέθηκαν στο τέλος της παρ. 1γ. του άρθρου 8 του ν.4447/2016 προβλέφτηκε ότι, είναι κατ’ εξαίρεση επιτρεπτό τα Ε.Π.Σ. να προσδιορίζουν, εκτός της περιοχής επέμβασης, υποδομές, μέτρα και όρους που είναι αναγκαίοι για την οργανική ενσωμάτωση της περιοχής επέμβασης στην ευρύτερη περιοχή που την περιβάλλει και να προσδιορίζεται κοινόχρηστη οδός, με την οποία επιτυγχάνεται η οργανική ενσωμάτωση της περιοχής επέμβασης στη ζώνη άμεσης επιρροής ή και στην ευρύτερη περιοχή και ειδικότερα η κυκλοφοριακή σύνδεση με το υφιστάμενο κοινόχρηστο οδικό δίκτυο.
2. Η αίτηση της προέγκρισης συνοδεύεται από τεχνική έκθεση που συντάσσεται σύμφωνα με τις Τεχνικές Προδιαγραφές που καθορίζονται από την παράγραφο ΙΙΙ της υπ’ αρ. 27022/06/06/2017 ΥΑ του Υπουργού ΥΠΕΝ (Β΄1976), όπως αναφέρεται στην ισχύουσα σήμερα με αρ. ΥΠΕΝ/ΔΠΟΛΣ/6015/136/2022 ΥΑ του Υπουργού ΥΠΕΝ (Β΄510) και περιλαμβάνει τις κατευθύνσεις του ισχύοντος χωροταξικού σχεδιασμού, τις θεσμοθετημένες και τις υφιστάμενες χρήσεις γης και τους όρους και περιορισμούς δόμησης στην περιοχή επέμβασης και στη ζώνη άμεσης επιρροής, τα βασικά μεταφορικά και τεχνικά δίκτυα και περιβαλλοντικές υποδομές, τους κοινόχρηστους και κοινωφελείς χώρους, και γενικά κάθε πληροφορία που είναι αναγκαία για την τεκμηρίωση της συγκεκριμένης πρότασης για την ανάπτυξη γενικής/ών ή και ειδικών κατηγοριών χρήσεων γης στην περιοχή επέμβασης, σύμφωνα με τις διατάξεις του π.δ 59/2018 και των ισχυουσών σχετικών προδιαγραφών εκπόνησης των μελετών Ε.Π.Σ .
3. Η Απόφαση χορήγησης της προέγκρισης αφορά στην αναγκαιότητα και συμβατότητα του προτεινόμενου χωρικού προορισμού ενόψει του ειδικού χαρακτήρα της επιδιωκόμενης ανάπτυξης και της κάλυψης αναγκών παραγωγικής ή επιχειρηματικής ανάπτυξης και ανασυγκρότησης της περιοχής επέμβασης, αφού συνεκτιμηθούν οι γενικότεροι στόχοι του υπερκείμενου χωροταξικού σχεδιασμού. Στο πλαίσιο της χορήγησης προέγκρισης χωροθέτησης του Ε.Π.Σ. δεν εξετάζονται οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις, οι οποίες κρίνονται στο στάδιο έγκρισης αυτού και στο πλαίσιο της απαραίτητης εκπόνησης Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ).

Αναλυτικά όλη η Εγκύκλιος εδώ: https://diavgeia.gov.gr/doc/ΨΣΓ44653Π8-2ΣΩ