ΚΑΝΕΠΕ: όταν ο παραλογισμός γίνεται κανονισμός

Έρχεται μετά το ΕΝ1998-3 επειδή -υποτίθεται- είναι πληρέστερος και ορθότερος. Ο λόγος για τον ΚΑΝΕΠΕ, τον κανονισμό με τον οποίο εδώ και λίγο καιρό σχεδιάζουμε τις επεμβάσεις σε κτήρια ωπλισμένου σκυροδέματος.

Ο ΚΑΝΕΠΕ έρχεται πάνω στο μεταίχμιο μιας εποχής:

• Στο παρατεταμένο ξεψύχισμα των Ελληνικών Κανονισμών και στην ανέκαθεν εξαγγελόμενη και μηδέποτε ολοκληρούμενη μετάβαση στα ευρωπαϊκά πρότυπα.
  
• Στην μετάβαση του τεχνικού κόσμου από την εποχή των λίγων και αμετάβλητων κανονιστικών κειμένων στα πολλά και δυναμικά τεχνικά πρότυπα.
  
• Και στην μετάβαση από την εποχή που η κρίση και η αυτενέργεια του μηχανικού καθόριζε τον σχεδιασμό και την κατασκευή, στην εποχή που η κρίση του μηχανικού καταστέλλεται από το πλήθος των οδηγιών.
  

Ο ΚΑΝΕΠΕ έρχεται στην εποχή αυτή σαν κακό ανέκδοτο.

Έρχεται σαν κανονισμός του Ελληνικού Κράτους και δημοσιεύεται σε ΦΕΚ, την εποχή των ευρωκωδίκων. Κι αυτό έχει -εκτός από τις νομικές συνέπειες- τεχνικές συνέπειες, με πιο άμεση την αδυναμία προσαρμογής στις εξελίξεις της επιστήμης.

Αλλά και ως κανονισμός, έχει μορφή παράδοξη:

Είναι ένα συνοθύλευμα ετερόκλητων διατάξεων που καλύπτουν από την αποτύπωση μέχρι την κατασκευή και από τις αστικές και ποινικές ευθύνες μέχρι τις μεθόδους ανάλυσης.

Είναι κατανοητό βεβαίως το γιατί οι συντάκτες του ΚΑΝΕΠΕ επεκτάθηκαν σε τόσο ευρύ φάσμα ρυθμίσεων και προβλέψεων: Αυτή ήταν η μόνη διέξοδος που τους έδινε η ελληνική πραγματικότητα.

Ωστόσο, το ότι ο ΚΑΝΕΠΕ προέκυψε ως μείγμα κανονισμού, νόμου, προτύπων και τεχνικών προδιαγραφών, τον καθιστά πολύπλοκο, δύσκολα εξελίξιμο και σε βάθος χρόνου παρωχημένο.

Η πολυπλοκότητα αυτή και ο μονοσήμαντος τρόπος που καθορίζονται πολλές παράμετροι θα τον φέρει σε κόντρα με την καθημερινή εμπειρία των μηχανικών που ασχολούνται με υφιστάμενες κατασκευές, καθιστώντας τον δύσχρηστο και εξ’ ανάγκης παραβιάσιμο.

Ωστόσο, στο άρθρο αυτό θέλω να σταθώ μόνο στο θέμα των ευθυνών, αφήνοντας το άλλο αγαπημένο μου θέμα -την ασφάλεια- γα κάποια άλλη περίσταση.

Μας λέει ο ΚΑΝΕΠΕ στο κεφάλαιο περί υποχρεώσεων:

§1.3.1.δ: «Οι διατάξεις του Κανονισμού τελούν υπό την παραδοχή ότι ο υπεύθυνος μελετητής Μηχανικός κατέχει τα αναγκαία επαγγελματικά προσόντα και την κατάλληλη εμπειρία σχετικά με τον τύπο των κατασκευών που ελέγχονται ή επισκευάζονται ή ενισχύονται.»

Αναπαράγει μία γενική θέση όλων των κανονισμών, που με σαφήνεια βλέπουμε στο ΕΝ1990:

§1.3 «Παραδοχές»

(2) Οι γενικές παραδοχές του ΕΝ 1990 είναι:

Είναι εμφανής η διαφορά αντίληψης:

• Ο Ευρωκώδικας λειτουργεί σε ένα πλαίσιο κανόνων που καθορίζουν το ποιος κάνει τι, και το πλαίσιο αυτό αποτελεί «παραδοχή» του κανονισμού.
  
• Ο ΚΑΝΕΠΕ λειτουργεί σε ένα επίπεδο ευθυνών, ορίζοντας ότι ο μηχανικός είναι υπεύθυνος να έχει τα προσόντα, χωρίς να υπάρχει ένα πλαίσιο που να καθορίζει ποια είναι προσόντα αυτά και ποιος του τα πιστοποιεί.
  

Όσοι έχετε εμπειρία από εξωτερικό και έχετε δει τις πιστοποιήσεις που πρέπει να κουβαλάς για να κάνεις μία εξειδικευμένη εργασία, καταλαβαίνετε τι εννοώ.

Θυμηθείτε όμως ότι ο ΚΑΝΕΠΕ δεν είναι προσωπική άποψη ενός ιδιώτη, δεν είναι ένα πρότυπο, είναι κανονισμός του Ελληνικού κράτους…

Στην §1.3.2 ο ΚΑΝΕΠΕ μας λέει κατ’ αρχάς τα αυτονόητα. Θα πει κανείς ότι δεν είναι κακό αυτό, αν και εγώ θα έλεγα ότι κανένα σοβαρό κείμενο δεν επαναλαμβάνει τα αυτονόητα.

Το χειρότερο όμως είναι ότι λέει και κάτι πέρα από τα αυτονόητα:

«Ο επιβλέπων Μηχανικός έχει την υποχρέωση της πλήρους τεχνικής υλοποίησης της εγκεκριμένης μελέτης επέμβασης.

Οι λοιποί παράγοντες υποχρεούνται να εκτελέσουν το έργο της επέμβασης, σύμφωνα με την μελέτη, τον παρόντα Κανονισμό, τις ισχύουσες τεχνικές προδιαγραφές και οδηγίες, καθώς και τους κανόνες της τέχνης, τηρώντας όλα τα αναγκαία μέτρα ασφαλείας.»

Τελικά, ποιος έχει την «υποχρέωση της πλήρους τεχνικής υλοποίησης»;

Από την γραμματική ανάλυση προκύπτει αβίαστα ότι ο επιβλέπων και οι λοιποί παράγοντες. Δηλαδή ο επιβλέπων, για όσους ξέρουν από νομολογία.

Αναπαράγει λοιπόν ο ΚΑΝΕΠΕ την εσφαλμένη θέση της νομοθεσίας, ότι ο επιβλέπων έχει την υποχρέωση της υλοποίησης και όχι την υποχρέωση της επίβλεψης…

Στην συνέχεια, ο ΚΑΝΕΠΕ προχωράει στις «ευθύνες».

Με έναν τρόπο ακατανόητο, ο ΚΑΝΕΠΕ καμώνεται ότι ορίζει ζητήματα ευθυνών και αστικού δικαίου, που καθορίζονται ήδη στον Ποινικό και Αστικό Κώδικα.

Και φυσικά, όταν λέω «καμώνεται» δεν σημαίνει ότι όσα λέει δεν μπορούν να έχουν νομική ισχύ. Αλλά η σοβαρότητά των λίγων αυτών σειρών, των οποίων το πνεύμα διέπεται και ερμηνεύεται με βάση την νομική και όχι την τεχνική ορολογία, δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερη από την σοβαρότητα που είχε η δήλωση πάλαι ποτέ υπουργού για τις εξαρτήσεις με το i-phone…

Γίνεται αναφορά και πάλι στα αυτονόητα, που στα σχόλια μετατρέπονται σχεδόν σε παραλήρημα: «Ο μελετητής Μηχανικός δεν ευθύνεται για την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων ερευνητικών εργασιών, εκτός εάν έχει αναλάβει ο ίδιος την εκτέλεσή τους».

Φαίνεται πως η συντακτική ομάδα διέθετα «τα αναγκαία επαγγελματικά προσόντα και την κατάλληλη εμπειρία» για να συντάξει νομικό κείμενο περί ευθυνών…

Αλλά, τι εννοεί όταν λέει ότι «Η ευθύνη του μελετητή Μηχανικού, προκειμένου για τον έλεγχο υφιστάμενου δομήματος, περιορίζεται στην ορθή εκτέλεση του ελέγχου σύμφωνα με τα οριζόμενα στον παρόντα Κανονισμό.»;

Μήπως καθιστά τον μηχανικό εξορισμού υπόλογο απέναντι στο νόμο, για κάθε ενέργειά του που μπορεί να ερμηνευτεί ως παρέκκλιση από τα οριζόμενα;

Ίσως σας φαίνεται αστείο.

Σκεφθείτε τον εαυτό σας υπόλογο επειδή με τις ενισχύσεις που προτείνατε ο φορέας δεν απέκτησε «επαρκή κανονικότητα»…

Ή, επειδή δεν χρησιμοποιήσατε τη σωστή «βιβλιογραφία» (§3.5.4 β)

Ή, επειδή οι απλοποιητικές εκφράσεις της «βιβλιογραφίας» παρά ήταν απλοποιητικές (§6.1.2.1 β).

Ή, για τις παραδοχές ανάλυσης, τα επιταχυνσιογραφήματα, το μοντέλο, τις τοιχοπληρώσεις που είχαν καλώδια του ηλεκτρολόγου.

Ή, τέλος, για τους συνδυασμούς φόρτισης, που δεν είναι μεν αποκλειστικά θέμα ΚΑΝΕΠΕ, αλλά είναι κάτι με το οποίο κάθε μηχανικός, κάθε φορά που συντάσσει μελέτη, υπογράφει την καταδίκη του.

Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω τις προθέσεις των συντακτών του ΚΑΝΕΠΕ, και ούτε θέλω να τις αμφισβητήσω.

Κατοικούμε ωστόσο στην χώρα της Ε.Ε. με την πλέον παράλογη και αυστηρή νομοθεσία σε θέματα ευθυνών μηχανικού. Και ταυτόχρονα, στην χώρα όπου δια των νόμων βασιλεύει η απόλυτη ασυδοσία στον χώρο της κατασκευής.

Και είναι σαφές ότι το κείμενο του ΚΑΝΕΠΕ εκφράζει μία νοοτροπία -που την συναντάμε κυρίως στον ακαδημαϊκό χώρο- που βρίσκεται μακριά από την αγορά και το εργοτάξιο, και που αφίσταται των ουσιωδών προβλημάτων του τεχνικού κόσμου.

Μία νοοτροπία που θέλει τα προβλήματα να λύνονται με «απόδοση ευθυνών» και όχι με εφαρμογή του νόμου. Μία νοοτροπία ποινικοποίησης, που προωθείται από τον πολιτικό κόσμο και που -δυστυχώς- τείνει να γίνει κυρίαρχη.