Αναξιοποίητος πλούτος οι ορεινές περιοχές της χώρας

Οι ορεινές περιοχές της χώρας έχουν πάρα πολλά προβλήματα, αλλά κρύβουν και τεράστια αναπτυξιακά αποθέματα. Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξε το Συνέδριο των ορεινών δήμων της χώρας, με αντικείμενο τη βιώσιμη ανάπτυξη των ορεινών περιοχών που πραγματοποιήθηκε στις αρχές Σεπτεμβρίου με πρωτοβουλία της ΚΕΔΕ, στην Κόνιτσα.

Σε αυτό το άρθρο, που αποτελεί περίληψη της παρουσίασης μου στο συνέδριο, θα προσπαθήσω να προσεγγίσω το πώς μπορούμε να επιλύσουμε τα προβλήματα, αλλά κυρίως πως μπορούμε να αναδείξουμε τα μεγάλα συγκριτικά πλεονεκτήματα και να αξιοποιήσουμε τα αναπτυξιακά αποθέματα των ορεινών περιοχών. Στην προσπάθεια αυτή διατυπώνεται πρόταση για τη δημιουργία ενός διεθνούς και ενός εθνικού αναπτυξιακού τοπικού προγράμματος, εξειδικευμένου για τους ορεινούς δήμους της χώρας. Με βάση τη διεθνή εμπειρία αλλά και τις αποφάσεις των συλλογικών οργάνων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, καταβάλλεται προσπάθεια να σκιαγραφηθεί το προφίλ, αλλά και κάποιες κρίσιμες λεπτομέρειες των δύο αυτών προγραμμάτων.

Τα προβλήματα των ορεινών περιοχών

Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ορεινές περιοχές είναι ιδιαίτερα. Οι ιδιαιτερότητές τους εκφράζονται χωρικά, με αποτέλεσμα να υπάρχουν διαφορετικές εκφάνσεις του ίδιου προβλήματος όχι μόνο σε ορεινές περιοχές που ανήκουν σε διαφορετικές ηπείρους ή χώρες, αλλά ακόμα και σε δύο περιοχές που ανήκουν στο ίδιο Κράτος ή ίδιο στον ορεινό όγκο. Παρόλα αυτά, ανεξάρτητα από το αν μία περιοχή ανήκει στην Ευρώπη, στην Αφρική ή στην Ασία, σε μία πλούσια περιοχή ή σε μία φτωχή περιοχή, κοντά σε αστικά κέντρα ή μακριά από αστικά κέντρα, όλες οι περιοχές αυτές παρουσιάζουν προβλήματα τα οποία ως κοινό παρανομαστή έχουν την ορεινότητα.

Οι ευκαιρίες στις ορεινές περιοχές

Ωστόσο, θα πρέπει να τονιστεί στο σημείο αυτό ότι οι ορεινοί όγκοι δεν προσφέρουν μόνο προβλήματα αλλά και ευκαιρίες. Αποτελούν τους βασικούς παρόχους υδατικών πόρων και ενέργειας, διαθέτουν ένα τεράστιο περιβαλλοντικό πλούτο και μία αξεπέραστη βιοποικιλότητα και κυρίως, λόγω της γεωμορφολογίας τους, έχουν κατορθώσει και έχουν συντηρήσει πολύ συγκεκριμένα και ενδιαφέροντα τοπικά πολιτιστικά και κοινωνικά πρότυπα. Η μη εκκωφαντική πρόσκληση για αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων των ορεινών περιοχών, παράλληλα με τα προβλήματά τους, έχουν δημιουργήσει, τη σημερινή εποχή, τεράστια αναπτυξιακά αποθεματικά.

Η πρόκληση λοιπόν είναι εδώ! Το πρόβλημα που υπάρχει είναι ότι γιατί κανένας και ιδιαίτερα ο ιδιωτικός τομέας, δεν σηκώνει το γάντι;

Η διαχείριση των ορεινών περιοχών

Η έλλειψη υποδομών και όλων των αντικειμενικών μειονεκτημάτων οδηγούν σε μία καταρχήν εξάρτηση από εξωτερικές ενισχύσεις ή από ισχυρές κυβερνητικές παρεμβάσεις. Είναι πλέον διεθνής εμπειρία ότι για να «μοχλευθούν» ιδιωτικά κεφάλαια θα πρέπει πρώτα να επενδυθούν δημόσια, κυρίως σε υποδομές.

Προς αυτήν την κατεύθυνση, την αποτελεσματική και βιώσιμη δηλαδή διαχείριση των ορεινών περιοχών, είναι πάρα πολύ σημαντικό το ψήφισμα που εξέδωσε η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ την 21η Δεκεμβρίου 2016, στο οποίο μεταξύ άλλων αναφέρεται:

...ενθαρρύνει τα κράτη να υιοθετήσουν ένα μακροπρόθεσμο όραμα και ολιστικές προσεγγίσεις,

επισημαίνει ότι οι γυναίκες αποτελούν συχνά τους κύριους διαχειριστές των ορεινών πόρων, υπογραμμίζει την ανάγκη για βελτιωμένη πρόσβαση στην γεωργία, συμπεριλαμβανομένων των γαιών, των οικονομικών και χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών,

ενθαρρύνει την αυξημένη συμμετοχή των τοπικών αρχών,

ενθαρρύνει τις μεγαλύτερες προσπάθειες των κρατών, και της

διεθνούς κοινότητας,

υπογραμμίζει το γεγονός ότι η δράση σε εθνικό επίπεδο αποτελεί βασικό παράγοντα επίτευξη προόδου.

Εάν προσπαθήσουμε με μία λέξη να εκφράσουμε τις σύγχρονες τάσεις, στη διαχείριση των ορεινών περιοχών, τότε η λέξη αυτή θα ήταν η πολυλειτουργικότητα. Η οικονομία των ορεινών περιοχών θα πρέπει να διαφοροποιηθεί για να μειώσει την αυξημένη ευπάθεια της. Η πολυλειτουργικότητα αποτελεί χαρακτηριστικό των αγροτικών χώρων, γεγονός που διευκολύνει όχι μόνο τους αγρότες, αλλά και άλλους παράγοντες που μπορούν να αποκομίσουν εισόδημα ή να ωφεληθούν από τη συνύπαρξη με τις γεωργικές ή κτηνοτροφικές δραστηριότητες. Πολυλειτουργικότητα σημαίνει καλύτερη εναρμόνιση μεταξύ της γεωργίας, της διατήρησης της φύσης και της ανάπτυξης. Είναι πολύ χαρακτηριστικό το σύνθημα για τους κατοίκους των Πυρηναίων, που από μικρούς αγροτικούς παραγωγούς τους αντιμετωπίζουν πλέον ως «θεματοφύλακες της φύσης». Δεν είναι τυχαίο ότι η πολυλειτουργικότητα έχει ενταχτεί, στα αξιολογικά κριτήρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για επενδύσεις σε ορεινές περιοχές.

Ένας δυναμικός τομέας, με μία συνεχή ενίσχυση του ρόλου του στις τοπικές κοινωνίες και οικονομίες των ορεινών περιοχών, είναι ο τουρισμός. Το μερίδιο του τουρισμού σε ορεινές περιοχές, στην παγκόσμια τουριστική αγορά, είναι πολύ μεγάλο. Θα αναφέρω εδώ δύο μόνο μεγέθη που μπορούν να βοηθήσουν τον αναγνώστη να προσεγγίσει το εύρος της ευρωπαϊκής τουριστικής αγοράς των ορεινών περιοχών. Οι Άλπεις είναι η δεύτερη πιο σημαντική τουριστική περιοχή στον κόσμο, με πάνω από 540 εκατομμύρια διανυκτερεύσεις το έτος.

Η χώρα μας, με μία μεγάλη τουριστική βιομηχανία, περιορισμένη όμως στα νησιά και τα παράλια όπως επίσης και σε μία ορισμένη τουριστική σεζόν, θα είχε πολλά να κερδίσει από το διαφορισμό του τουριστικού της προϊόντος. Ποσοτικά, εάν σκεφτούμε ότι το 1% της τουριστικής αγοράς μόνο των Άλπεων, αποτελείται από 5.400.000 ετήσιες διανυκτερεύσεις. Ποιοτικά, αφού ο ορεινός τουρισμός μπορεί να διευρύνει την τουριστική περίοδο, να προσκαλέσει επισκέπτες υψηλών εισοδηματικών και εκπαιδευτικών στρωμάτων και να δημιουργήσει προϋποθέσεις ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού όπως οικολογικός, περιπατητικός, αθλητικός, προσκυνητικός κ.α.

Για να προτιμήσει όμως ένας επισκέπτης να κάνει τις διακοπές του στην Ελλάδα και όχι στις Άλπεις, τα Πυρηναία ή στα Highlands, δεν φτάνουν μόνο οι φυσικές ομορφιές και η ιστορία. Θα πρέπει να του παρέχονται και οι απαραίτητες υποδομές. Είναι πολύ σημαντικό, κατά τη γνώμη μου, να δημιουργηθούν αναπτυξιακά προγράμματα των ελληνικών ορεινών όγκων, που δεν θα καλύπτουν μόνο τον τουρισμό, αλλά θα αντιμετωπίζουν την ανάπτυξη με μία ολιστική και βιώσιμη σκοπιά. Τη σημερινή περίοδο που οι χρηματοδοτικοί πόροι είναι περιορισμένοι, θα πρότεινα να προσανατολιστούμε στη διεκδίκηση ενός διεθνούς και ενός εθνικού αναπτυξιακού προγράμματος των ορεινών όγκων.

Συμπερασματικά οι ορεινές περιοχές της χώρας παρουσιάζουν πάρα πολλά προβλήματα αλλά διαθέτουν και τεράστιες ευκαιρίες ανάπτυξης. Η γνώμη μου είναι ότι ένα ειδικό αναπτυξιακό πρόγραμμα για τις ορεινές περιοχές μπορεί να αποτελέσει το εφαλτήριο και να μοχλεύσει πολλαπλάσια κεφάλαια από τον ιδιωτικό τομέα. Όλοι γνωρίζουμε τη δύσκολη δημοσιονομική κατάσταση που διέρχεται η χώρα μας. Είναι προφανές ότι το πρόγραμμα αυτό δεν μπορεί να χρηματοδοτηθεί αποκλειστικά από εθνικούς πόρους. Και για το λόγο αυτό προτείνεται να δημιουργηθεί ένα διεθνές και ένα εθνικό πρόγραμμα.

Είναι σχεδόν σκάνδαλο οι Άλπεις να έχουν ειδικό χρηματοδοτικό πρόγραμμα για τη βιώσιμη ανάπτυξη τους, στο πλαίσιο της μάκρο- περιφερειακής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στη νοτιανατολική Ευρώπη και ιδίως τα Βαλκάνια, που είναι από τις φτωχότερες περιοχές της ΕΕ, να μην υπάρχει ένα παρόμοιο πρόγραμμα.

Παράλληλα, σε εθνικό επίπεδο θα πρέπει η ανάπτυξη των ορεινών περιοχών να τεθεί σε προτεραιότητα, ιδιαίτερα στην εποχή μας που η αναζήτηση των επενδύσεων βρίσκεται πολύ ψηλά στην πολιτική ατζέντα. Από αυτή την άποψη θα πρέπει να δοθεί πολιτική προτεραιότητα, η οποία πρέπει να εκφραστεί και στην διάρθρωση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Είναι βέβαια γνωστό ότι οι δυνατότητες αναδιάρθρωσης ή αύξησης του ΠΔΕ είναι πολύ περιορισμένες. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να δημιουργήσουμε τις μεγαλύτερες δυνατές συνέργειες μεταξύ εθνικών και κοινοτικών πόρων, ώστε να προκαλέσουμε τα μεγαλύτερα δυνατά πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα.

Η αγορά υπάρχει, η ζήτηση για ανάλογες υπηρεσίες και αγαθά είναι δεδομένη, οι μηχανισμοί της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι έτοιμοι, μας απομένει να κινητοποιήσουμε και να συντονίσουμε όλες τις διαθέσιμες δυνάμεις ώστε να μπορέσουμε να ξεμπλοκάρουμε την ανάπτυξη στις ορεινές περιοχές της χώρας.

Πηγή insider.gr