Απολογισμός πενταετίας (2019-2024) για τη διαχείριση των αποβλήτων – Οι βασικοί άξονες του νέου νομοσχεδίου για την ανακύκλωση

Οι πρωτοβουλίες που έχουν ληφθεί  τα τελευταία πέντε χρόνια στη διαχείριση των αποβλήτων, καθώς και οι βασικοί άξονες του νέου νομοσχεδίου για την ανακύκλωση, παρουσιάστηκαν σε ειδική εκδήλωση του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Ειδικότερα, η εκδήλωση, με θέμα: «Διαχείριση Αποβλήτων: Απολογισμός 2019 – 2024, μεταρρύθμιση στην ανακύκλωση, οδικός χάρτης μέχρι το 2030» πραγματοποιήθηκε στο Ίδρυμα Θεοχαράκη και διοργανώθηκε από την Γενική Γραμματεία Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων, με την υποστήριξη του Πράσινου Ταμείου και του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης.

Από τα στοιχεία που παρουσίασε η ηγεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας προκύπτει πως η χώρα έχει πλέον ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο, αποκτά με γοργούς ρυθμούς σύγχρονες υποδομές για τη διαχείριση αποβλήτων, ενώ υπάρχει και ο οδικός χάρτης για την ενεργειακή αξιοποίηση των υπολειμμάτων, ώστε τελικά η Ελλάδα να οδηγηθεί σε ποσοστό ταφής κάτω από 10% το 2030.

Σε αυτούς περιλαμβάνονται οι εξής:

-Η εφαρμογή του συστήματος εγγυοδοσίας για πλαστικές και μεταλλικές φιάλες που θα λειτουργεί στο τέλος του 2025, με ένα ενιαίο σύστημα πανελλαδικό. Το νέο σύστημα δεν θα περιλαμβάνει τις φιάλες γυαλιού, ενώ η εγγυοδοσία που δεν εισπράττεται από τους καταναλωτές, παραμένει στο σύστημα για επενδύσεις. Στην πλήρη ανάπτυξη του συστήματος προβλέπονται περίπου 15.000 σημεία επιστροφής για διευκόλυνση του καταναλωτή.

-Η παροχή υπηρεσίας χωριστής συλλογής ανακυκλώσιμων και βιοαποβλήτων, σε μικρούς και ορεινούς Δήμους κάτω των 10.000 κατοίκων και παροχή εξοπλισμού στους υπόλοιπους.

-Η ρύθμιση ζητημάτων στην εναλλακτική διαχείριση, με στόχο να κατατεθεί από τους υπόχρεους παραγωγούς νέο επιχειρησιακό σχέδιο, με τριπλάσιους πόρους για την ανακύκλωση που θα περιλαμβάνει και τη συλλογή των ανακυκλώσιμων υλικών.

-Η δημιουργία συστήματος εναλλακτικής διαχείρισης για τα βιοαπόβλητα, με πόρους των υπόχρεων παραγωγών, με στόχο να αναλάβει τη συλλογή από τους μεγάλους παραγωγούς και τα HORECA.

-Η δυνατότητα άμεσης παρέμβασης του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για την πρόληψη ή αντιμετώπιση έκτακτων περιπτώσεων στη διαχείριση των αποβλήτων, για την αποτροπή περιβαλλοντικής επιβάρυνσης και προστασίας της δημόσιας υγείας, καθώς και σε περιπτώσεις προστίμων από την ΕΕ

Ο απολογισμός του έργου σε αριθμούς

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στην εκδήλωση:

Το 2019, λειτουργούσαν μόλις 3 μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων και κατασκευάζονταν άλλες 5. Σήμερα λειτουργούν 12 και κατασκευάζονται άλλες 19. Εντός του 2024 αναμένεται να υπογραφεί η σύμβαση για τουλάχιστον 5 νέες μονάδες, ενώ το πρώτο εξάμηνο του 2025, θα έχει υπογραφεί η σύμβαση κατασκευής για επιπλέον 6. Με τη δημοπράτηση των υποδομών σε Κω – Κάλυμνο, Νότιο Αιγαίο και Βόρειο Αιγαίο, καθώς και των υποδομών στη Στερεά Ελλάδα, η χώρα ολοκληρώνει το δίκτυο των μονάδων επεξεργασίας αποβλήτων.

Από το 2019 το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας υλοποιεί δράσεις για όλη την πυραμίδα διαχείρισης των αποβλήτων και συγκεκριμένα:

• την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας, με ιδιαίτερη έμφαση στην περιβαλλοντική εκπαίδευση των μαθητών. Τα προγράμματα του Υπουργείου σκοπεύουν «Τα δημοτικά σχολεία να γίνουν πρωταθλητές στην ανακύκλωση».
• την πρόληψη αποβλήτων, με βασικό στόχο την εφαρμογή του «πληρώνω όσο πετάω», με κίνητρο στους πολίτες να διαχωρίζουν τα απόβλητά τους στην πηγή.
• την επαναχρησιμοποίηση, με τη δημιουργία κέντρων επαναχρησιμοποίησης υλικών σε όλη τη χώρα
• την ανακύκλωση, με δημιουργία νέων συστημάτων συλλογής και επεξεργασίας για νέα ρεύματα, όπως έπιπλα, στρώματα, κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, απόβλητα στην πρωτογενή παραγωγή, κ.λπ.
• την ενεργειακή αξιοποίηση, όπου έχει ολοκληρωθεί η σχετική μελέτη για το σύνολο της χώρας και από το 2025 θα υπάρξει η θεσμική προετοιμασία για την εφαρμογή της.
• Όλα τα παραπάνω, οδηγούν σε μείωση της ταφής με στόχο να έχει διαμορφωθεί κάτω από 10% το 2030.

Έως το 2026 ο Έλληνας φορολογούμενος θα σταματήσει να πληρώνει πρόστιμα για τους Χώρους Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων. Ήδη από τις 65 περιπτώσεις προστίμων που επέβαλε η Ευρωπαϊκή Ένωση στη χώρα μας για παράνομες χωματερές που παραλάβαμε το 2019, σήμερα έχουμε μόλις 20. Στόχος μας είναι να μηδενίσουμε τα πρόστιμα μέχρι το 2026.

Το 2020 που η Γενική Γραμματεία Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων ανέλαβε τη διαχείριση λυμάτων, από τους 482 οικισμούς της χώρας άνω των 2.000 κατοίκων μόλις οι 187 είχαν εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων και δίκτυα μεταφοράς για την κάλυψη του συνόλου των κατοικιών.

Σήμερα:

• Ο αριθμός τους έχει αυξηθεί σε 253.
• Για τους υπόλοιπους 229 οικισμούς υλοποιούνται πάνω από 130 έργα στη χώρα.
• Ακόμα 60 είτε βρίσκονται σε διαγωνιστική διαδικασία, είτε έχουν εγκεκριμένη χρηματοδότηση.
• Πάνω από 70 έργα διαχείρισης αστικών λυμάτων στη χώρα μπαίνουν σε τροχιά υλοποίησης με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
• Συντάσσεται εθνικό σχέδιο κάλυψης αναγκών σε νησιωτικές, ορεινές και ευαίσθητες περιβαλλοντικά περιοχές, για οικισμούς κάτω των 1.000 κατοίκων, καθώς και για αναβάθμιση των εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων, ώστε να μπορεί να εξοικονομηθεί νερό για αρδευτικές ανάγκες.