Απορρίμματα: Οι προτάσεις για τη διαχείριση του τέλους ταφής

Ιδιαίτερα γενναιόδωρος αποδεικνύεται ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ) στη διαχείριση του τέλους ταφής. Με απόφαση που έλαβε πριν από λίγες ημέρες, προτείνει να διατεθούν 6 εκατ. ευρώ για τη συλλογή βιοαποβλήτων για δύο χρόνια από τρεις δήμους της Στερεάς Ελλάδας. Επίσης προτείνει να χρηματοδοτηθεί η αποκατάσταση τριών χωματερών με 5 εκατ. εκάστη, με κατεπείγουσα εκείνη της Ζακύνθου, καθώς έρχεται νέο ευρωπρόστιμο. Αυτό σημαίνει ότι οι δήμοι που δεν έχουν καλές επιδόσεις στην ανακύκλωση θα καταβάλλουν τέλος ταφής για να κλείσουν χωματερές κάπου αλλού στην Ελλάδα, όπου υπάρχει ανάγκη.

Το χρονικό

Το τέλος ταφής, δηλαδή ένα «πρόστιμο» για κάθε τόνο σκουπιδιών που οι δήμοι θάβουν σε χωματερές, παραμένει μια πικρή ιστορία. Πρωτοθεσπίστηκε το 2012 (Ν. 4042, με τον οποίο ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο η οδηγία-πλαίσιο 2008/98/ΕΚ) και προβλέφθηκε η έναρξη είσπραξής του από το 2014, ξεκινώντας από τα 35 ευρώ/τόνο. Η εφαρμογή της διάταξης ανεστάλη με διαδοχικούς νόμους, μετονομάστηκε σε περιβαλλοντική εισφορά και εν τέλει καταργήθηκε το 2021 (Ν. 4819) χωρίς ποτέ να έχει εφαρμοστεί. Και επαναεπιβλήθηκε, αρχής γενομένης από τις αρχές του 2022. Τελικώς, η είσπραξή του ξεκίνησε με μεγάλη καθυστέρηση και έως σήμερα στον ΕΟΑΝ έχουν αποδοθεί 129.141.872 ευρώ από το υπουργείο Εσωτερικών (ταμειακά διαθέσιμα) και 8.027.591 ευρώ από ΦΟΣΔΑ (οι συλλογικοί φορείς των δήμων για τα σκουπίδια) και δήμους, ήτοι σύνολο 137.169.467 ευρώ. Οι πόροι αυτοί αφορούν στο έτος 2022 και πρώτο εξάμηνο του 2023, ενώ αναμένονται περίπου 50 εκατ. ευρώ για το δεύτερο εξάμηνο του 2023 και 110 εκατ. ευρώ για το έτος 2024. Η εκτίμηση του ΕΟΑΝ είναι ότι μέχρι το έτος 2030 θα έχουν συγκεντρωθεί σε ειδικό λογαριασμό περίπου 1,2 δισ. ευρώ από τους πόρους του τέλους ταφής.

Στην εισήγησή του προς το υπουργείο Περιβάλλοντος, λοιπόν, η οποία εγκρίθηκε από το διοικητικό συμβούλιο του ΕΟΑΝ στις 27 Ιανουαρίου, ο οργανισμός προτείνει τα χρήματα να διατεθούν σε τρεις άξονες: κατά 85% σε δράσεις διαλογής στην πηγή (για δήμους ή ΦΟΔΣΑ που έχουν εκπονήσει «ολιστικά σχέδια ανακύκλωσης». Κατά 10%-12% σε δράσεις αποκατάστασης περιβάλλοντος (λ.χ. αποκατάσταση χωματερών). Και κατά 3%-5% σε δράσεις και εφαρμογές νέων τεχνολογιών. Ως εδώ καλά.

Όπως αναφέρεται στην εισήγηση, με δεδομένες αυτές τις αρχές «αλλά και τις άμεσες ανάγκες που έχουν καταγραφεί από τη Γενική Γραμματεία Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων», δηλαδή το υπουργείο Περιβάλλοντος, ο ΕΟΑΝ προτείνει να ενταχθούν άμεσα προς χρηματοδότηση:

• Η χωριστή συλλογή βιοαποβλήτων για δύο χρόνια από τους Δήμους Δελφών και Δωρίδας Φωκίδας και Αμφίκλειας – Ελάτης Φθιώτιδας, με 6 εκατ. ευρώ. Το εξωφρενικό στην υπόθεση αυτή δεν είναι μόνο το υψηλότατο ποσό (για τρεις δήμους που έχουν συνολικά πληθυσμό μόλις 44.600 κατοίκων) αλλά και η αιτία που αυτό προτείνεται: «Λόγω της άμεσης ανάγκης να υφίσταται εισερχόμενο κλάσμα για τη λειτουργία της Μονάδας Επεξεργασίας Βιοαποδομήσιμων Άμφισσας και να μην τεθεί σε κίνδυνο η χρηματοδότηση του έργου από κοινοτικούς πόρους, μετά τον σχετικό έλεγχο της Υπηρεσίας Ελεγκτικού Συνεδρίου της Ε.Ε.». Με άλλα λόγια, κατασκευάζονται μονάδες χωρίς να έχει προβλεφθεί πώς θα παίρνουν τα απορρίμματα.

• Η ανάθεση μελέτης για τον υπολογισμό του υπολείμματος σκουπιδιών ανά δήμο στα Κέντρα Διαλογής – Ανακύκλωσης (ΚΔΑΥ). Πρόκειται για τα κοινά σκουπίδια που οι πολίτες ρίχνουν στον μπλε κάδο και μετά «επιστρέφονται» στους δήμους για ταφή στους ΧΥΤΑ. Εκτιμώμενος προϋπολογισμός είναι 2,5 εκατ. ευρώ/έτος για τουλάχιστον 5 χρόνια, ενώ εκτιμάται ότι μέρος της δαπάνης θα καλυφθεί από τα συστήματα ανακύκλωσης. Το ερώτημα είναι γιατί χρειάζεται νέα μελέτη για κάτι τέτοιο, όταν σε κάθε ΚΔΑΥ καταγράφονται λεπτομερώς οι ποσότητες των εισερχομένων από τον μπλε κάδο του κάθε δήμου και τι ποσότητες «επιστρέφονται».

• Η αποκατάσταση χωματερών ή ΧΥΤΑ, που δεν χρηματοδοτείται πια από την Ε.Ε. Η εισήγηση προτείνει την αποκατάσταση του ΧΥΤΑ στην περιοχή Σκοπός στη Ζάκυνθο «με στόχο την αποφυγή ως χώρα του προστίμου από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο». Ο προϋπολογισμός του έργου ορίζεται σε 5,2 εκατ. ευρώ. Ακόμα 4,5 εκατ. ευρώ προτείνεται να δοθούν για την αποκατάσταση του ΧΥΤΑ στο Ξυλόκαστρο, «ο οποίος δεν λειτουργεί και είναι σε κακή κατάσταση, με σοβαρά ζητήματα επιβάρυνσης του περιβάλλοντος», και 4 εκατ. ευρώ για τον ΧΥΤΑ της Ξάνθης που αντιμετωπίζει παρόμοια προβλήματα με της Καλύμνου (δεν αναφέρεται εκτίμηση κόστους). Η πιο λογική ως προς το κόστος είναι πρόταση διάθεσης 5 εκατ. ευρώ για την αποκατάσταση του βυθού από ό,τι έχει μείνει από την κατολίσθηση της χωματερής το 2011, στην Άνδρο, λόγω του ειδικού κόστους ανάσυρσης σκουπιδιών χωρίς να προκληθεί περαιτέρω ρύπανση.

Η θητεία του Δ.Σ.

Στην τελική εισήγηση προς το υπουργείο Περιβάλλοντος προκρίνονται ως άμεσης προτεραιότητας η χωριστή διαλογή βιοαποβλήτων σε τρεις δήμους της Στερεάς και η αποκατάσταση του ΧΥΤΑ στη Ζάκυνθο. Να σημειωθεί ότι η θητεία του διοικητικού συμβουλίου του ΕΟΑΝ έχει λήξει εδώ και δύο χρόνια (παρατείνεται μέχρι να οριστεί νέο) – χαρακτηριστικό είναι ότι ένα μέλος του διοικητικού συμβουλίου, που είναι εκπρόσωπος υπουργείου, δεν υπηρετεί πλέον στο συγκεκριμένο υπουργείο αλλά παρ’ όλα αυτά παραμένει στη θέση του στο διοικητικό συμβούλιο.