Απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού: Τι γίνεται με τα φωτοβολταϊκά πλαίσια

Τα απόβλητα που παράγονται από συσκευές καθημερινής χρήσης αυξάνονται με ανησυχητικά ταχείς ρυθμούς. Η σημερινή συμφωνία θα προσφέρει την αναγκαία ασφάλεια δικαίου σχετικά με το ποιος θα αναλάβει το κόστος διαχείρισης των εν λόγω αποβλήτων υψηλού κινδύνου και θα διασφαλίσει την περιβαλλοντικά ορθή επεξεργασία των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων, χωρίς να επιβαρύνει υπερβολικά τους καταναλωτές της ΕΕ.

Οι τροποποιήσεις αποσκοπούν στην ευθυγράμμιση της οδηγίας για τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) με απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ σχετικά με την αδικαιολόγητη αναδρομική εφαρμογή της διευρυμένης ευθύνης παραγωγού στα απόβλητα από φωτοβολταϊκά πλαίσια που διατέθηκαν στην αγορά μεταξύ της 13ης Αυγούστου 2005 και της 13ης Αυγούστου 2012.

Απόφαση του Δικαστηρίου σχετικά με την οδηγία ΑΗΗΕ

Το ζήτημα χρονολογείται από το 2012, όταν τέθηκε σε ισχύ η τότε νέα οδηγία ΑΗΗΕ, εντάσσοντας τα φωτοβολταϊκά πλαίσια στο πεδίο εφαρμογής της προηγούμενης οδηγίας. Η νέα οδηγία έθεσε επίσης σε εφαρμογή έναν «ανοικτό κατάλογο» από τις 15 Αυγούστου 2018, πράγμα που σήμαινε ότι όλα τα προϊόντα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΗΗΕ) θεωρούνταν ότι εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της, εκτός εάν εξαιρούνταν ρητά.

Στην απόφασή του στην υπόθεση C-181/20 της 25ης Ιανουαρίου 2022, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης κήρυξε ορισμένα μέρη της οδηγίας ΑΗΗΕ εν μέρει ανίσχυρα λόγω αδικαιολόγητης αναδρομικής ισχύος. Το Δικαστήριο έκρινε ότι, σύμφωνα με τη νέα οδηγία, η χρηματοδότηση των δαπανών συλλογής, επεξεργασίας, ανάκτησης και διάθεσης των αποβλήτων (διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού) εφαρμοζόταν αναδρομικά στα φωτοβολταϊκά πλαίσια που είχαν διατεθεί στην αγορά από τις 13 Αυγούστου 2005. Το συμπέρασμα που πρέπει να συναχθεί από την απόφαση ήταν ότι η διευρυμένη ευθύνη παραγωγού εφαρμοζόταν επίσης αναδρομικά σε προϊόντα που προστέθηκαν στο πεδίο εφαρμογής το 2018. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο έκρινε ότι η νέα οδηγία ενδέχεται να παραβιάζει την αρχή της ασφάλειας δικαίου.

Τροπολογίες στην οδηγία που συμφωνήθηκαν από το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο

Με την προσωρινή συμφωνία στην οποία κατέληξαν οι συννομοθέτες προσυπογράφεται το περιεχόμενο της αρχικής πρότασης της Επιτροπής και αποσαφηνίζονται περαιτέρω οι διασυνδέσεις με τις σχετικές διατάξεις της οδηγίας-πλαισίου για τα απόβλητα. Με τις προτεινόμενες τροποποιήσεις διευκρινίζονται τα ακόλουθα:

• το κόστος διαχείρισης και διάθεσης αποβλήτων από φωτοβολταϊκά πλαίσια που διατέθηκαν στην αγορά μετά τις 13 Αυγούστου 2012 βαρύνει τον παραγωγό του ΗΗΕ
• η διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού για τα προϊόντα ΗΗΕ που προστέθηκαν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας το 2018 θα πρέπει να ισχύει για τα σχετικά προϊόντα που διατέθηκαν στην αγορά μετά την ημερομηνία αυτή

Η συμφωνία εισάγει ρήτρα επανεξέτασης βάσει της οποίας η Επιτροπή πρέπει να εκτιμήσει, το αργότερο έως το 2026, την ανάγκη αναθεώρησης της οδηγίας. Εάν κριθεί σκόπιμο, η Επιτροπή θα πρέπει να υποβάλει νομοθετική πρόταση, συνοδευόμενη από εκτίμηση κοινωνικοοικονομικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Το κείμενο της συμφωνίας ορίζει ότι η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να διασφαλίσει ότι το κόστος διαχείρισης των ΑΗΗΕ δεν μετακυλίεται σε δυσανάλογο βαθμό στους καταναλωτές ή τους πολίτες.

Οι συννομοθέτες συμφώνησαν επίσης για παράταση της προθεσμίας μεταφοράς της νέας οδηγίας στο εθνικό δίκαιο, από 12 σε 18 μήνες. Πρόκειται για την ίδια προθεσμία μεταφοράς με εκείνη που εφαρμόστηκε όταν η οδηγία τέθηκε σε ισχύ το 2012.

Επόμενα βήματα

Η προσωρινή συμφωνία θα υποβληθεί τώρα στους αντιπροσώπους των κρατών μελών στο πλαίσιο του Συμβουλίου (ΕΜΑ) και στην Επιτροπή Περιβάλλοντος του Κοινοβουλίου προς έγκριση. Εάν εγκριθεί, το κείμενο θα πρέπει στη συνέχεια να εκδοθεί επισήμως από αμφότερα τα θεσμικά όργανα, μετά την οριστική του διατύπωση από τους γλωσσομαθείς νομικούς, προτού δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ και τεθεί σε ισχύ.

Πλαίσιο

Η Επιτροπή ενέκρινε την πρότασή της για στοχευμένη τροποποίηση της οδηγίας ΑΗΗΕ στις 7 Φεβρουαρίου 2023.
Στα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) περιλαμβάνεται ευρύ φάσμα συσκευών, όπως υπολογιστές, ψυγεία και κινητά τηλέφωνα στο τέλος της ζωής τους. Η ποσότητα των ΑΗΗΕ που παράγεται κάθε χρόνο στην ΕΕ αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς. Αποτελεί πλέον μία από τις ταχύτερα αυξανόμενες ροές αποβλήτων.

Αυτό το είδος αποβλήτων περιέχει ένα σύνθετο μείγμα υλικών, ορισμένα από τα οποία είναι επικίνδυνα και μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα και προβλήματα υγείας εάν οι απορριφθείσες συσκευές δεν τύχουν ορθής διαχείρισης. Επιπλέον, τα σύγχρονα ηλεκτρονικά περιέχουν σπάνιους και ακριβούς πόρους, οι οποίοι μπορούν να ανακυκλωθούν εάν τα απόβλητα τύχουν αποτελεσματικής διαχείρισης.

Στόχος των κανόνων της ΕΕ για τα ΑΗΗΕ είναι να συμβάλουν στη βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση.