Αστικά λύματα: Συμφωνία Συμβουλίου και Κοινοβουλίου σχετικά με νέους κανόνες για αποτελεσματικότερη επεξεργασία και παρακολούθηση

Οι διαπραγματευτές του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατέληξαν σήμερα σε προσωρινή πολιτική συμφωνία σχετικά με πρόταση αναθεώρησης της οδηγίας για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων. Η αναθεωρημένη οδηγία είναι ένα από τα βασικά παραδοτέα στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης της ΕΕ για μηδενική ρύπανση. Η σημερινή συμφωνία με το Κοινοβούλιο μας βάζει σε σωστή πορεία για την επίτευξη του στόχου μας για μηδενική ρύπανση για την Ευρώπη. Ανοίγει τον δρόμο ώστε να καθοριστούν υψηλότατα πρότυπα για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων και την παρακολούθησή τους, με σκοπό να μην απελευθερώνονται στο περιβάλλον επιβλαβείς ουσίες, όπως μικροπλαστικά ή PFAS.

Η ισχύουσα οδηγία έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική όσον αφορά τη μείωση της ρύπανσης των υδάτων και τη βελτίωση της επεξεργασίας των απορριφθέντων λυμάτων κατά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες· η δε προτεινόμενη αναθεώρηση αποσκοπεί στην επικαιροποίηση της οδηγίας επεκτείνοντας το πεδίο εφαρμογής της και ευθυγραμμίζοντάς την με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

Αναγνωρίζοντας τη δυνατότητα του τομέα επεξεργασίας λυμάτων να συμβάλει σημαντικά στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ, οι νέοι κανόνες θεσπίζουν προθεσμία για την επίτευξη ενεργειακής ουδετερότητας στον τομέα, καθώς και ένα σύστημα διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού που εξασφαλίζει τη δίκαιη συμβολή των πλέον ρυπογόνων τομέων στην επεξεργασία λυμάτων για μικρορύπους.

Η συμφωνία έχει προσωρινό χαρακτήρα καθώς εκκρεμεί η τυπική έγκρισή της από τα δύο θεσμικά όργανα.

Πεδίο εφαρμογής της οδηγίας

Για την αντιμετώπιση της ρύπανσης από μικρούς οικισμούς, οι συννομοθέτες επέκτειναν το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας ώστε να συμπεριλαμβάνονται όλοι οι οικισμοί με ισοδύναμο πληθυσμού 1.000 (ι.π.) και άνω, σε αντίθεση με το αντίστοιχο όριο 2.000 ι.π. της ισχύουσας οδηγίας. Για τους σκοπούς της παρούσας οδηγίας, το ισοδύναμο πληθυσμού είναι μια παράμετρος που χρησιμοποιείται για να καθοριστούν οι ποσότητες λυμάτων ως προς το δυνητικό φορτίο ρύπανσης των υδάτων από ένα άτομο ημερησίως, ενώ ως «ένα ισοδύναμο πληθυσμού» νοείται το αποικοδομήσιμο οργανικό ημερήσιο φορτίο που έχει βιοχημικές ανάγκες σε οξυγόνο πέντε ημερών (BOD 5) ίσες προς 60 g/ημέρα.

Δίκτυα αποχέτευσης και σχέδια διαχείρισης των λυμάτων

Οι συννομοθέτες συμφώνησαν ότι η υποχρέωση δημιουργίας δικτύων αποχέτευσης αστικών λυμάτων θα πρέπει να επεκταθεί σε όλους τους οικισμούς με ι.π. 1.000 και άνω. Εξάλλου, ανέβαλαν την προθεσμία για συμμόρφωση με την υποχρέωση αυτή από το 2030 στο 2035, ώστε να δοθεί επαρκής χρόνος προσαρμογής στις νέες απαιτήσεις. Θέσπισαν ορισμένες παρεκκλίσεις, μεταξύ άλλων για μικρότερους οικισμούς που απορρίπτουν τα λύματά τους σε παράκτια ύδατα, για απορρίψεις σε λιγότερο ευαίσθητες περιοχές, καθώς και για τα κράτη μέλη που προσχώρησαν πιο πρόσφατα στην ΕΕ, όπως η Ρουμανία, η Βουλγαρία και η Κροατία.

Εάν η δημιουργία δικτύου αποχέτευσης δεν δικαιολογείται, δεν είναι εφικτή ή οικονομικά αποδοτική, τα κράτη μέλη μπορούν να χρησιμοποιούν μεμονωμένα συστήματα για τη συλλογή και την επεξεργασία των αστικών λυμάτων.

Το κείμενο ορίζει προθεσμίες εντός των οποίων τα κράτη μέλη καλούνται να καταρτίσουν ένα ολοκληρωμένο σχέδιο διαχείρισης των αστικών λυμάτων που θα καλύπτει οικισμούς με ι.π. άνω των 100.000 έως το 2033 και οικισμούς σε κίνδυνο με ι.π. μεταξύ 10.000 και 100.000 έως το 2039. Τα ολοκληρωμένα σχέδια διαχείρισης θα επανεξετάζονται τουλάχιστον κάθε έξι έτη, σύμφωνα με την οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα.

Επεξεργασία λυμάτων

Το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο επέκτειναν την υποχρέωση εφαρμογής δευτεροβάθμιας επεξεργασίας (δηλαδή της απομάκρυνσης της αποικοδομήσιμης οργανικής ύλης) στα αστικά λύματα πριν από την απόρριψή τους στο περιβάλλον σε όλους τους οικισμούς με ι.π. 1.000 και άνω έως το 2035. Οι παρεκκλίσεις ισχύουν για μικρότερους οικισμούς και κράτη μέλη που προσχώρησαν πρόσφατα στην ΕΕ και, ως εκ τούτου, πραγματοποίησαν πρόσφατα σημαντικές επενδύσεις για την εφαρμογή της ισχύουσας οδηγίας (δηλαδή Ρουμανία, Βουλγαρία και Κροατία).

Οι συννομοθέτες ευθυγράμμισαν επίσης τα κατώτατα όρια και τα χρονοδιαγράμματα για την τριτοβάθμια επεξεργασία (δηλαδή την απομάκρυνση του αζώτου και του φωσφόρου) και την τεταρτοβάθμια επεξεργασία (δηλαδή την απομάκρυνση μεγάλου φάσματος μικρορύπων). Έως το 2039 και το 2045 αντίστοιχα, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξασφαλίσουν την εφαρμογή τριτοβάθμιας και τεταρτοβάθμιας επεξεργασίας σε μεγαλύτερους σταθμούς επεξεργασίας με ι.π. 150.000 και άνω, με ενδιάμεσους στόχους το 2033 και το 2036 για την τριτοβάθμια επεξεργασία και το 2033 και το 2039 για την τεταρτοβάθμια επεξεργασία. Οι συννομοθέτες συμφώνησαν να επεκτείνουν τις υποχρεώσεις τριτοβάθμιας και τεταρτοβάθμιας επεξεργασίας έως το 2045 για μικρότερους οικισμούς με ι.π. 10.000 και άνω οι οποίοι απορρίπτουν τα λύματά τους σε περιοχές που πληρούν ορισμένα κριτήρια βάσει κινδύνου. Θέσπισαν παρέκκλιση από την απαίτηση τριτοβάθμιας επεξεργασίας, όταν τα επεξεργασμένα αστικά λύματα επαναχρησιμοποιούνται για γεωργική άρδευση, υπό την προϋπόθεση ότι δεν υφίστανται περιβαλλοντικοί και υγειονομικοί κίνδυνοι.

Διευρυμένη ευθύνη παραγωγού

Για να καλυφθεί το πρόσθετο κόστος που συνεπάγεται η τεταρτοβάθμια επεξεργασία και σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», οι παραγωγοί φαρμακευτικών και καλλυντικών προϊόντων που ρυπαίνουν τα αστικά λύματα με μικρορύπους θα πρέπει να συνεισφέρουν κατ’ ελάχιστον 80 % του κόστους αυτής της πρόσθετης επεξεργασίας, μέσω ενός συστήματος διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού.

Οι συννομοθέτες συμφώνησαν να αφήσουν στα κράτη μέλη κάποια ευελιξία όσον αφορά τον τρόπο κατανομής του υπόλοιπου κόστους. Το κόστος συλλογής και επαλήθευσης των δεδομένων σχετικά με τα προϊόντα που διατίθενται στην αγορά θα πρέπει επίσης να βαρύνει τους παραγωγούς. Οι συννομοθέτες ανέθεσαν στην Επιτροπή να εκτιμήσει τον δυνητικό αντίκτυπο της εν λόγω διάταξης στην προσβασιμότητα και την οικονομική προσιτότητα των φαρμάκων.

Ενεργειακή ουδετερότητα και ανανεώσιμες μορφές ενέργειας

Οι συννομοθέτες συμφώνησαν ότι ο τομέας της επεξεργασίας αστικών λυμάτων θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαίνοντα ρόλο για τη σημαντική μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και να βοηθήσει την ΕΕ να επιτύχει τον στόχο της για κλιματική ουδετερότητα. Θέσπισαν στόχο ενεργειακής ουδετερότητας, που σημαίνει ότι οι σταθμοί επεξεργασίας αστικών λυμάτων θα πρέπει, έως το 2045, να παράγουν ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, βάσει τακτικών ενεργειακών ελέγχων, με σταδιακούς ενδιάμεσους στόχους. Η παραγωγή της ενέργειας αυτής μπορεί να γίνεται εντός ή εκτός των εγκαταστάσεων των σταθμών επεξεργασίας, ενώ μπορεί να αγοράζεται από εξωτερικές πηγές έως και το 35 % της ενέργειας από μη ορυκτές πηγές. Το ποσοστό αυτό ισχύει μόνο για τον τελικό στόχο.

Επόμενα βήματα

Η προσωρινή συμφωνία θα υποβληθεί τώρα στους αντιπροσώπους των κρατών μελών στο πλαίσιο του Συμβουλίου (ΕΜΑ) και στην Επιτροπή Περιβάλλοντος του Κοινοβουλίου προς έγκριση. Εάν εγκριθεί, το κείμενο θα πρέπει στη συνέχεια να εκδοθεί τυπικά από αμφότερα τα θεσμικά όργανα, μετά την οριστική του διατύπωση από τους γλωσσομαθείς νομικούς, προτού δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ και τεθεί σε ισχύ.