Ευρωπαïκή Ένωση - Κλιματικοί και ενεργειακοί στόχοι για το 2030

Η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο 27% κατ’ ελάχιστον, η μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 40 % κάτω από το επίπεδο του 1990 καθώς και ένα νέο σύστημα διακυβέρνησης και μια σειρά νέων δεικτών για να διασφαλιστεί ένα ανταγωνιστικό και ασφαλές ενεργειακό σύστημα είναι μεταξύ των πυλώνων του νέου πλαίσίου της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια για το 2030.

Με βάση μια λεπτομερή ανάλυση σχετικά με τις ενεργειακές τιμές και το κόστος, το πλαίσιο του 2030 θα εξασφαλίσει ασφάλεια δικαίου στους επενδυτές και μια συντονισμένη προσέγγιση μεταξύ των κρατών μελών, οδηγώντας στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών. Το πλαίσιο επιδιώκει να προωθήσει τη συνεχή πρόοδο προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα και ένα ανταγωνιστικό και ασφαλές ενεργειακό σύστημα που εξασφαλίζει ενέργεια σε τιμές προσιτές για όλους τους καταναλωτές, αυξάνει την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ, μειώνει την εξάρτησή μας από τις εισαγωγές ενέργειας και δημιουργεί νέες ευκαιρίες για την ανάπτυξη και την απασχόληση, λαμβάνοντας υπόψη τις πιθανές επιπτώσεις στις τιμές μακροπρόθεσμα.

Η ανακοίνωση που θεσπίζει το πλαίσιο για το 2030 θα συζητηθεί στο υψηλότερο επίπεδο, ιδίως στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Συνοδεύεται από νομοθετική πρόταση για αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς για το σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ που θα αρχίσει το 2021, προκειμένου να βελτιωθεί η αξιοπιστία του. Σύμφωνα με μια έκθεση σχετικά με τις ενεργειακές τιμές και το κόστος στην Ευρώπη, η οποία δημοσιεύεται μαζί με την ανακοίνωση, η αύξηση των τιμών της ενέργειας μπορεί να μετριαστεί εν μέρει με την εφαρμογή οικονομικά αποδοτικών ενεργειακών και κλιματικών πολιτικών, δημιουργώντας ανταγωνιστικές αγορές ενέργειας και βελτιώνοντας την ενεργειακή απόδοση.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. José Manuel Barroso, έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Οι ενέργειες για το κλίμα έχουν κεντρική σημασία για το μέλλον του πλανήτη μας, ενώ μια αμιγώς ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική είναι το κλειδί για την ανταγωνιστικότητά μας. Η σημερινή δέσμη μέτρων αποδεικνύει ότι ο ταυτόχρονος χειρισμός των δύο ζητημάτων δεν είναι αντιφατικός, καθώς έτσι τα ζητήματα αυτά αλληλοενισχύονται. Είναι προς το συμφέρον της ΕΕ να δημιουργήσει μια οικονομία που να εξαρτάται λιγότερο από τις εισαγωγές ενέργειας, μέσω της αύξησης της αποτελεσματικότητας και της μεγαλύτερης εξάρτησης από την καθαρή ενέργεια που παράγεται εγχώρια. Ένας φιλόδοξος στόχος μείωσης των εκπομπών θερμοκηπίου κατά 40 % για το 2030 είναι το οικονομικά αποδοτικότερο ορόσημο στην πορεία μας προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Επίσης, ο στόχος για χρήση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές τουλάχιστον κατά 27% αποτελεί ένα σημαντικό μήνυμα: δίνει σταθερότητα στους επενδυτές, προωθεί τις οικολογικές θέσεις εργασίας και υποστηρίζει την ασφάλεια του εφοδιασμού μας».

Ο Επίτροπος Ενέργειας της ΕΕ, κ. Günther Oettinger, δήλωσε σχετικά: «Το πλαίσιο για το 2030 είναι το κίνητρο της ΕΕ για την πρόοδο προς μια ανταγωνιστική οικονομία με χαμηλές εκπομπές άνθρακα, με επενδυτική σταθερότητα και ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού. Στόχος μου είναι να εξασφαλίσω ότι η ενέργεια θα παραμείνει προσιτή για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Το πλαίσιο του 2030 καθορίζει υψηλό επίπεδο φιλοδοξιών για τις ενέργειες κατά της αλλαγής του κλίματος, αλλά αναγνωρίζει επίσης ότι ο στόχος αυτός πρέπει να επιτευχθεί με το ελάχιστο δυνατό κόστος. Η εσωτερική αγορά ενέργειας αποτελεί τη βάση για την επίτευξη αυτού του στόχου και θα συνεχίσω να προσπαθώ για την ολοκλήρωσή της, ώστε να αξιοποιήσω πλήρως το δυναμικό της. Η προσπάθεια αυτή περιλαμβάνει τον "εξευρωπαϊσμό" των πολιτικών για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας».

Η κ. Connie Hedegaard, η Επίτροπος που έχει την ευθύνη της δράσης για το κλίμα, δήλωσε: «Παρ' όλες τις αντίθετες φωνές που υποστήριζαν ότι η Επιτροπή δεν θα πετύχει σήμερα κανένα αισιόδοξο αποτέλεσμα, τα καταφέραμε. Η μείωση των εκπομπών κατά 40 % είναι ο πλέον οικονομικά αποδοτικός στόχος για την ΕΕ και λαμβάνει υπόψη την παγκόσμια ευθύνη που έχουμε. Και, φυσικά, η Ευρώπη πρέπει να διατηρήσει τον ισχυρό της προσανατολισμό προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι σημαντικό ότι η Επιτροπή προτείνει σήμερα έναν στόχο δεσμευτικό σε επίπεδο ΕΕ. Θα πρέπει τώρα να συμφωνηθούν οι λεπτομέρειες του πλαισίου, αλλά η κατεύθυνση της Ευρώπης έχει οριστεί. Εάν όλες οι άλλες περιοχές ήταν εξίσου φιλόδοξες για την αντιμετώπιση της αλλαγής του κλίματος, ο κόσμος θα ήταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση».

Τα βασικά στοιχεία του πλαισίου πολιτικής για το 2030, που καθορίζονται από την Επιτροπή έχουν ως εξής:

• Ένας δεσμευτικός στόχος μείωσης των αερίων θερμοκηπίου: Ο στόχος για τη μείωση των εκπομπών κατά 40% κάτω από το επίπεδο του 1990, ο οποίος αποτελεί βασικό στοιχείο της ευρωπαϊκής πολιτικής για την ενέργεια και το κλίμα για το 2030, μπορεί να επιτευχθεί μόνο με εγχώρια μέτρα. Η ετήσια μείωση του «ανώτατου ορίου» σχετικά με τις εκπομπές από τομείς υπαγόμενους στο σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ θα αυξηθεί από 1,74 % που είναι σήμερα σε 2,2 % μετά το 2020. Οι εκπομπές από τομείς που δεν υπάγονται στο σύστημα εμπορίας εκπομπών θα πρέπει να μειωθούν κατά 30% κάτω από το επίπεδο του 2005 και η προσπάθεια αυτή θα κατανεμηθεί δίκαια μεταξύ των κρατών μελών. Η Επιτροπή καλεί το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να συμφωνήσουν, έως το τέλος του 2014, ότι η ΕΕ θα πρέπει να δεσμευθεί για τη μείωση κατά 40% στις αρχές του 2015 στο πλαίσιο των διεθνών διαπραγματεύσεων για τη σύναψη νέας παγκόσμιας συμφωνίας για το κλίμα, οι οποίες πρόκειται να ολοκληρωθούν στο Παρίσι, στο τέλος του 2015.
  
• Ένας δεσμευτικός στόχος σε επίπεδο ΕΕ για την ανανεώσιμη ενέργεια: Η ανανεώσιμη ενέργεια θα διαδραματίσει βασικό ρόλο στη μετάβαση προς ένα ανταγωνιστικό, ασφαλές και βιώσιμο ενεργειακό σύστημα. Λόγω μιας προσέγγισης περισσότερο προσανατολισμένης προς την αγορά με διευκόλυνση των συνθηκών για τις αναδυόμενες τεχνολογίες, ένας δεσμευτικός στόχος σε επίπεδο ΕΕ για τη χρήση ανανεώσιμων ενεργειών τουλάχιστον κατά 27 % το 2030 παρουσιάζει σημαντικά οφέλη για το ενεργειακό ισοζύγιο εμπορικών συναλλαγών, τον εφοδιασμό από εγχώριες πηγές ενέργειας, την απασχόληση και την ανάπτυξη. Ένας στόχος για τις ανανεώσιμες ενέργειες σε επίπεδο ΕΕ είναι απαραίτητος για να ωθήσει τη συνέχιση των επενδύσεων στον κλάδο. Ωστόσο, δεν θα μεταφραστεί σε εθνικούς στόχους μέσω της νομοθεσίας της ΕΕ, ώστε να αφήσει στα κράτη μέλη την ευελιξία να μετασχηματίσουν το ενεργειακό σύστημα με τρόπο προσαρμοσμένο στις εθνικές προτιμήσεις και περιστάσεις. Η επίτευξη του στόχου της ΕΕ για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα μπορούσε να εξασφαλιστεί από το νέο σύστημα διακυβέρνησης το οποίο βασίζεται στα εθνικά ενεργειακά σχέδια (βλ. παρακάτω).
  
• Ενεργειακή απόδοση: Η βελτιωμένη ενεργειακή απόδοση θα συνεισφέρει σε όλους τους στόχους της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ· χωρίς αυτήν δεν είναι δυνατή η μετάβαση προς ένα ανταγωνιστικό και βιώσιμο ενεργειακό σύστημα. Ο ρόλος της ενεργειακής αποδοτικότητας στο πλαίσιο του 2030 θα εξεταστεί περαιτέρω κατά την επανεξέταση της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση που πρόκειται να ολοκληρωθεί εντός του έτους. Η Επιτροπή θα εξετάσει την πιθανή ανάγκη τροποποίησης της οδηγίας μόλις ολοκληρωθεί η επανεξέταση. Τα εθνικά ενεργειακά προγράμματα θα πρέπει να συμπεριλάβουν και την ενεργειακή απόδοση.
  
• Μεταρρύθμιση του συστήματος εμπορίας εκπομπών: Η Επιτροπή προτείνει να θεσπίσει ένα αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς στην αρχή της επόμενης περιόδου εμπορίας του συστήματος εμπορίας εκπομπών το 2021. Το αποθεματικό θα αντιμετωπίσει το πλεόνασμα δικαιωμάτων εκπομπών που συγκεντρώθηκαν τα τελευταία χρόνια και θα βελτιώσει την ανθεκτικότητα του συστήματος σε μείζονες κλυδωνισμούς με την αυτόματη προσαρμογής της προσφοράς των δικαιωμάτων που τίθενται σε πλειστηριασμό. Η δημιουργία του εν λόγω αποθεματικού —εκτός από την πρόσφατα συμφωνηθείσα καθυστέρηση όσον αφορά τη δημοπράτηση των 900 εκατ. δικαιωμάτων έως την περίοδο 2019-2020 («αναδρομική χρηματοδότηση)— υποστηρίζεται από ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερόμενων φορέων. Σύμφωνα με τη νομοθεσία που προτείνεται σήμερα, το αποθεματικό θα λειτουργεί τηρώντας πλήρως προκαθορισμένους κανόνες, οι οποίοι δεν θα αφήνουν κανένα περιθώριο διακριτικής ευχέρειας στην Επιτροπή ή στα κράτη μέλη για την εφαρμογή του.
  
• Ανταγωνιστική, προσιτή και ασφαλής ενέργεια: Η Επιτροπή προτείνει μια σειρά βασικών δεικτών για να αξιολογεί τη σταδιακή πρόοδο και να παρέχει μια πραγματολογική βάση δεδομένων για πιθανή θέσπιση πολιτικής. Οι δείκτες αυτοί αφορούν, για παράδειγμα, τις διαφορές τιμών ενέργειας με σημαντικούς εμπορικούς εταίρους, τη διαφοροποίηση στην προμήθεια και την εξάρτηση από εγχώριες πηγές ενέργειας, καθώς και την ικανότητα διασύνδεσης μεταξύ των κρατών μελών. Μέσω αυτών των δεικτών, οι πολιτικές θα εξασφαλίσουν ένα ανταγωνιστικό και ασφαλές ενεργειακό σύστημα έως το 2030, η οποία θα συνεχίσει να παρακολουθεί την ολοκλήρωση της αγοράς, τη διαφοροποίηση στην προμήθεια, τον ενισχυμένο ανταγωνισμό, την ανάπτυξη των ενδογενών ενεργειακών πόρων, καθώς και την υποστήριξη της έρευνας, της ανάπτυξης και της καινοτομίας.
  
• Νέο σύστημα διακυβέρνησης: Το πλαίσιο 2030 προτείνει ένα νέο πλαίσιο διακυβέρνησης με βάση τα εθνικά σχέδια για ανταγωνιστική, ασφαλή και βιώσιμη ενέργεια. Με βάση την επικείμενη καθοδήγηση από την Επιτροπή, τα εν λόγω σχέδια θα καταρτιστούν από τα κράτη μέλη σύμφωνα με μια κοινή προσέγγιση, η οποία θα εξασφαλίσει ισχυρότερη ασφάλεια για τους επενδυτές και μεγαλύτερη διαφάνεια, ενώ θα ενισχύσει τη συνοχή, τον συντονισμό της ΕΕ και την επιτήρηση. Μια επαναληπτική διαδικασία μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών θα εξασφαλίσει ότι τα σχέδια είναι επαρκώς φιλόδοξα, καθώς και ότι διατηρείται η συνέπειά τους και η συμμόρφωσή με την πάροδο του χρόνου.
  

Η ανακοίνωση που θεσπίζει το πλαίσιο του 2030 συνοδεύεται από έκθεση σχετικά με τις ενεργειακές τιμές και το κόστος, η οποία αξιολογεί τις βασικές κινητήριες δυνάμεις και συγκρίνει τις τιμές στην ΕΕ με εκείνες των βασικών εμπορικών εταίρων της. Οι τιμές της ενέργειας αυξήθηκαν σχεδόν σε όλα τα κράτη μέλη από το 2008, κυρίως λόγω των φόρων και των τελών, αλλά και λόγω του υψηλότερου κόστους δικτύου. Η σύγκριση με τους διεθνείς εταίρους επισημαίνει την αύξηση των διαφορών στις τιμές, ιδίως με τις τιμές αερίου στις ΗΠΑ – το οποίο θα μπορούσε να υπονομεύσει την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, ιδίως για τις ενεργοβόρες βιομηχανίες. Ωστόσο, η αύξηση των τιμών της ενέργειας μπορεί να αντισταθμιστεί εν μέρει με τις οικονομικά αποδοτικές ενεργειακές και κλιματικές πολιτικές, τις ανταγωνιστικές αγορές ενέργειας και μέτρα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης, όπως η χρήση ενεργειακά αποδοτικότερων προϊόντων. Οι προσπάθειες της ευρωπαϊκής βιομηχανίας για την ενεργειακή αποδοτικότητα μπορεί να χρειαστεί να προχωρήσουν ακόμη περισσότερο, έχοντας κατά νου τα φυσικά όρια, όπως οι ανταγωνιστές κάνουν το ίδιο και η ευρωπαϊκή βιομηχανία επενδύει στο εξωτερικό ώστε να είναι πιο κοντά στις διευρυνόμενες αγορές. Οι διαπιστώσεις αυτές ενημερώνουν το πλαίσιο του 2030.