Η ερημοποίηση πλήττει τον πλανήτη με ταχύτατους ρυθμούς

Πρωτοφανής είναι η πίεση που ασκεί σήμερα η ανθρωπότητα στους φυσικούς πόρους του πλανήτη, σύμφωνα με τη νέα έκδοση του Παγκόσμιου Άτλαντα Ερημοποίησης που εκπόνησαν επιστήμονες του Κοινού Κέντρου Ερευνών (JRC) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Πάνω από το 75% των εδαφών του πλανήτη έχουν ήδη υποβαθμιστεί, με τους επιστήμονες να προειδοποιούν ότι το ποσοστό αυτό να είναι εξαιρετικά πιθανό να ξεπεράσει το 90% έως το 2050, με ανυπολόγιστες συνέπειες για το περιβάλλον και τη γεωργία. Ένα μεγάλο κομμάτι αυτών των επιπτώσεων βιώνει και η Ευρώπη.

«Τα τελευταία 20 χρόνια, από τη δημοσίευση της τελευταίας έκδοσης του Παγκόσμιου Άτλαντα Ερημοποίησης, οι πιέσεις στη γη και στο έδαφος έχουν αυξηθεί δραματικά. Προκειμένου να διαφυλάξουμε τον πλανήτη μας για τις μελλοντικές γενιές, πρέπει επειγόντως να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε αυτούς τους πολύτιμους πόρους», επεσήμανε ο επίτροπος Εκπαίδευσης, Πολιτισμού, Νεολαίας και Αθλητισμού, Τίμπορ Νάβρατσιτς, ο οποίος είναι υπεύθυνος για το Κοινό Κέντρο Ερευνών.

Πιο επιβαρυντικός από ποτέ ο ανθρώπινος παράγοντας

Καθοριστικό ρόλο στην άνευ προηγουμένου επιβάρυνση των φυσικών πόρων του πλανήτη –που οδηγεί εμμέσως στην ερημοποίηση των εδαφών– διαδραματίζει η διαρκής αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού και οι αλλαγές στα πρότυπα κατανάλωσης. Αυτό σημαίνει ότι, σε ετήσια βάση, ένα μέγεθος εκτάσεων που ισοδυναμεί με το ήμισυ της Ευρωπαϊκής Ένωσης (4,18 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα) υποβαθμίζεται, με την Αφρική και την Ασία να μετρούν τις μεγαλύτερες απώλειες. Στον Άτλαντα παρέχονται παραδείγματα για το πώς η ανθρώπινη δραστηριότητα οδηγεί τα είδη σε εξαφάνιση, απειλεί την επισιτιστική ασφάλεια, εντείνει την κλιματική αλλαγή και συντελεί στον εκτοπισμό ανθρώπων από τις εστίες τους.

Πιθανή η μείωση της φυτικής παραγωγής κατά 50% σε Ινδία, Κίνα και Αφρική

Ο αγροτικός τομέας είναι ένας από τους κλάδους που εκ των πραγμάτων είναι πιο ευάλωτοι στις συνεπαγόμενες επιπτώσεις της υποβάθμισης των εδαφών. Σε συνδυασμό με τις πιέσεις που ασκεί η κλιματική αλλαγή, εκτιμάται ότι το φαινόμενο θα επιφέρει τη μείωση των παγκόσμιων αποδόσεων εσοδειών κατά περίπου κατά 10% έως το 2050. Η μεγαλύτερη συρρίκνωση της παραγωγής θα προκύψει στην Ινδία, την Κίνα και την υποσαχάρια Αφρική, όπου η υποβάθμιση των εδαφών ενδέχεται να αφανίσει μέχρι και τη μισή παραγωγή. Σε συνέχεια της επιταχυνόμενης αποψίλωσης των δασών, οι επιστήμονες κρίνουν ότι στο μέλλον θα είναι πιο δύσκολο να μετριαστούν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Ως αποτέλεσμα όλων αυτών, μέχρι το 2050 εκτιμάται ότι θα έχουν εκτοπιστεί μέχρι και 700 εκατομμύρια άνθρωποι από τις εστίες τους, εξαιτίας ζητημάτων που συνδέονται με τους εδαφικούς πόρους.

Υψηλό τίμημα και για την Ευρώπη

Για την ΕΕ, το οικονομικό κόστος της υποβάθμισης του εδάφους εκτιμάται σε δεκάδες δισ. ευρώ ετησίως. Η έκταση που έχει πάρει το φαινόμενο, εντείνει και τις ανησυχίες σχετικά με τις σοβαρότατες επιπτώσεις που σηματοδοτούνται για την ευρωπαϊκή γεωργία και το περιβάλλον, μεταξύ άλλων.

«Ο Άτλας δείχνει ότι η Ευρώπη επηρεάζεται όλο και περισσότερο από την ερημοποίηση», σχολίασε ο Ευρωπαίος επίτροπος Περιβάλλοντος, Καρμένου Βέλα. Η τάση αυτή «υπογραμμίζει τη σημασία της ανάληψης δράσης για την προστασία του εδάφους και τη βιώσιμη χρήση της γης και των υδάτων σε τομείς πολιτικής όπως η γεωργία, η δασοκομία, η ενέργεια και η κλιματική αλλαγή. Αυτή είναι η προσέγγιση που προτείνεται στη Θεματική Στρατηγική για το Έδαφος της ΕΕ, και είναι η καλύτερη πιθανότητά μας ώστε να επιτύχουμε τους στόχους για την αειφόρο ανάπτυξη μέχρι το 2030», πρόσθεσε.

Κλειδί για μετριασμό της ζημιάς η δράση σε τοπικό επίπεδο

«Παρότι η υποβάθμιση της γης είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα, λαμβάνει χώρα σε τοπικό επίπεδο και απαιτεί τοπικές λύσεις», αναφέρει η ανακοίνωση της Κομισιόν, με αφορμή τα ευρήματα του Άτλαντα. «Χρειάζεται μεγαλύτερη δέσμευση και αποτελεσματικότερη συνεργασία, σε τοπικό επίπεδο, για να σταματήσει η υποβάθμιση των εδαφών και η απώλεια βιοποικιλότητας».

Η Κομισιόν χαρακτηρίζει την περαιτέρω γεωργική επέκταση ως μία από τις κύριες αιτίες της υποβάθμισης της γης και προτείνει λύσεις για τον μετριασμό του προβλήματος. «Το φαινόμενο θα μπορούσε να περιοριστεί με την αύξηση των αποδόσεων στις υπάρχουσες γεωργικές εκτάσεις, τη μετάβαση σε χορτοφαγικές δίαιτες, την κατανάλωση ζωικών πρωτεϊνών από βιώσιμες πηγές και τη μείωση των απωλειών και των αποβλήτων τροφίμων», καταλήγει το κείμενο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.