Οδηγός του ΥΠΕΝ για τη συλλογή βιοαποβλήτων- Το παράδειγμα των Δήμων Βριλησσίων και Περιστερίου

Η Ελληνική Κυβέρνηση ζήτησε τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της ΕΕ σε συγκεκριμένους τομείς (όπως, μεταξύ άλλων, στη βελτίωση της διαχείρισης των αστικών αποβλήτων, σε ρυθμιστικά ζητήματα του τομέα αποβλήτων και στη διαχείριση συγκεκριμένων κατηγοριών αποβλήτων) με στόχο την αύξηση της ποιότητας και της ποσότητας της ανακύκλωσης, τη βελτίωση της ποιότητας των δεδομένων και την αποτελεσματική χρήση οικονομικών εργαλείων. Για την επίτευξη των παραπάνω αναφερόμενων στόχων, η Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit GmbH (GIZ) παρέχει «Τεχνική υποστήριξη για την υλοποίηση του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) της Ελλάδας» από το 2018 έως το 2020. Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), μέσω του Προγράμματος Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων (ΠΣΔΜ), και το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Περιβάλλοντος, Προστασίας της Φύσης και Πυρηνικής Ασφάλειας (BMU) της Γερμανίας και υλοποιείται από την GIZ και το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) της Ελλάδας, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Ο παρών οδηγός προς τους ελληνικούς δήμους με μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την καθιέρωση της χωριστής συλλογής βιοαποβλήτων εκπονήθηκε ως το τελικό παραδοτέο, για τον τομέα παρέμβασης 4, της σύμβασης με αντικείμενο τη «Βελτιστοποίηση της διαχείρισης αστικών αποβλήτων στην Ελλάδα - καθιέρωση αποτελεσματικής συλλογής αποβλήτων και κοστολόγησης και χρήση οικονομικών εργαλείων». Ο οδηγός περιλαμβάνει μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την καθιέρωση της χωριστής συλλογής βιοαποβλήτων, χρησιμοποιώντας γνώσεις και εμπειρίες που έχουν αποκομιστεί, καθώς και συστάσεις με βάση τις ιδιαιτερότητες των διάφορων περιοχών (αστικές / αγροτικές / δυσπρόσιτες/ νησιωτικές). Οι πληροφορίες που περιέχονται στον παρόντα οδηγό μπορούν να συμπληρωθούν από το παραδοτέο με τίτλο «Οδηγός για τη χωριστή συλλογή αστικών αποβλήτων στην Ελλάδα» που απευθύνεται στους δήμους, το οποίο είναι δημοσιευμένο στον ιστότοπο του ΥΠΕΝ. Ο απευθείας σύνδεσμος για τη λήψη του οδηγού διατίθεται https://ypen.gov.gr/, https://ypen.gov.gr/wp-content/uploads/2021/09/Guideline-for-municipalities_final_salonia.pdf

Τα παραδείγματα των Δήμων Βριλησσίων και Περιστερίου

Δήμος Βριλησσίων

• 30.660 κάτοικοι (15.000 νοικοκυριά)
• 15.463 t/έτος (2018)

Ξεκίνησε να εφαρμόζεται πιλοτικά στα μέσα του 2014. Αρχικά, συλλέγονταν βιοαπόβλητα μόνο από λαϊκές αγορές. Στη συνέχεια, το σύστημα επεκτάθηκε με τη συλλογή πράσινων αποβλήτων από πάρκα και σπίτια/κτίρια με κήπους (συλλογή «πόρτα - πόρτα» με συχνότητα 2-3 φορές την εβδομάδα) και, τέλος, καθιερώθηκε ένα δίκτυο κοινοτικών κάδων για χρήση από τα νοικοκυριά (το οποίο αριθμεί πάνω από 300 κάδους, χωρητικότητας 1.100 λίτρων, με συχνότητα συλλογής 6 ημέρες την εβδομάδα). Πραγματοποιήθηκε εκστρατεία ευαισθητοποίησης του κοινού με επικοινωνία «πόρτα - πόρτα», αρχικά στις λαϊκές αγορές (σε παραγωγούς και καταναλωτές) και, στη συνέχεια, στα νοικοκυριά της περιοχής πιλοτικής εφαρμογής. Σε όλους τους χρήστες διανεμήθηκαν κάδοι κουζίνας (10 λίτρων και 30 λίτρων, μαζί με δωρεάν βιοαποδομήσιμες/ κομποστοποιήσιμες σακούλες).

Πρόσφατα, τέθηκαν σε εφαρμογή προγράμματα συνοικιακής κομποστοποίησης σε 5 πάρκα (https://rethinkproject.gr), καθώς και οικιακής κομποστοποίησης (διανεμήθηκαν οικιακοί κομποστοποιητές, χωρητικότητας 450 λίτρων). Η συμμετοχή τόσο στη συνοικιακή όσο και στην οικιακή κομποστοποίηση πραγματοποιείται σε εθελοντική βάση. Επιπρόσθετα, δημιουργήθηκε μια ηλεκτρονική πλατφόρμα (https://followgreen.gr/vrilissia) με στόχο τη σύνδεση της ανακύκλωσης και της κομποστοποίησης με τοπικά καταστήματα και επιχειρήσεις, μέσω ενός συστήματος πόντων επιβράβευσης που αντιστοιχούν σε κουπόνια τα οποία εξαργυρώνονται στην τοπική αγορά. Οι πολίτες δηλώνουν τι ανακυκλώνουν και οι εταιρείες συνδράμουν αυτήν την προσπάθεια μέσω της προώθησης των προς πώληση προϊόντων και υπηρεσιών τους, παρέχοντας ειδικές εκπτώσεις και προσφορές.

Το 2018, από συνολικά 15.463 τόνους παραχθέντων αστικών αποβλήτων, συλλέχθηκαν χωριστά στην πηγή 5.579 τόνοι, ποσότητα που αντιπροσώπευε το 36% των σύμμεικτων αποβλήτων. Όσον αφορά την υπόλοιπη ποσότητα σύμμεικτων αποβλήτων, 9.884 τόνοι απορρίφθηκαν στο δίκτυο των πράσινων κάδων και 5.851 τόνοι παραδόθηκαν στο Εργοστάσιο Μηχανικής Ανακύκλωσης και Κομποστοποίησης (ΕΜΑΚ) του ΕΔΣΝΑ. Μόνο 4.033 τόνοι οδηγήθηκαν απευθείας προς τελική διάθεση σε ΧΥΤ.

Συνολικά, εκτιμάται ότι πάνω από 8.250 τόνοι υλικών ανακτήθηκαν από ΔσΠ και μηχανική επεξεργασία, δηλαδή πάνω από το 53% των αποβλήτων του Δήμου Βριλησσίων επαναχρησιμοποιήθηκε, ενώ μόνο 7.236 τόνοι διατέθηκαν σε ΧΥΤ, ποσότητα που αντιστοιχούσε σε ποσοστό χαμηλότερο από το 47% των αστικών αποβλήτων. Επιπρόσθετα, υπήρξε μείωση κατά 25% του δημοτικού τέλους για τις υπηρεσίες καθαριότητας και διαχείρισης αποβλήτων. Σε σύγκριση με το 2017, το 2018 η ποσότητα συλλογής σύμμεικτων αποβλήτων (πράσινοι κάδοι) στα Βριλήσσια μειώθηκε κατά 8,7%. Σε περίοδο διετίας (από το 2016), μειώθηκε κατά 17%. Σε περίοδο τετραετίας (από το 2014), η μείωση υπερβαίνει το 25%, που σημαίνει ότι επιτεύχθηκε σταδιακή ελαχιστοποίηση της υγειονομικής ταφής.

Παράγοντες επιτυχίας

• Πλήρης δέσμευση της δημοτικής αρχής στο έργο

• Σαφής και καρποφόρα συνεργασία μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών οργανισμών

• Συνεχής και ευρηματική επικοινωνία με τους χρήστες (διανομή ενημερωτικών εντύπων, φυλλαδίων, αφισών κ.λπ. «πόρτα - πόρτα», δημιουργία ηλεκτρονικής πλατφόρμας (https://fisikolipasma.gr), διοργάνωση εκδηλώσεων και σεμιναρίων, κατάρτιση προσωπικού και χρηστών, δραστηριότητες παρακολούθησης κ.λπ.)

• Δημιουργία και χρήση της διαδημοτικής πλατφόρμας ανταποδοτικής ανακύκλωσης «Followgreen» (https:// followgreen.gr/vrilissia) 

Δήμος Περιστερίου

• 139.981 κάτοικοι (71.448 νοικοκυριά)
• 65.509 t/έτος (2019)

Ξεκίνησε να εφαρμόζεται πιλοτικά το 2016. Αρχικά, η συλλογή βιοαποβλήτων περιελάμβανε μόνο πράσινα απόβλητα, ενώ το 2017 το πρόγραμμα επεκτάθηκε στους μεγάλους παραγωγούς και τις λαϊκές αγορές (με τη χρήση κάδων χωρητικότητας 360 και 770 λίτρων και 1 οχήματος συλλογής).

Η δημοτική αρχή έχει ήδη ξεκινήσει την επέκταση του συστήματος χωριστής συλλογής βιοαποβλήτων στην περιοχή της Κηπούπολης (το οποίο, επί του παρόντος, εξυπηρετεί 1.000 νοικοκυριά). Σε όλους τους συμμετέχοντες στο πρόγραμμα διανεμήθηκαν κάδοι κουζίνας (10 λίτρων και 30 λίτρων, μαζί με δωρεάν βιοαποδομήσιμες/κομποστοποιήσιμες σακούλες).

Το συλλεγόμενο υλικό οδηγείται σε εγκαταστάσεις κομποστοποίησης για την παραγωγή λιπάσματος υψηλής ποιότητας (κόμποστ), το οποίο, στη συνέχεια, προορίζεται για χρήση από τον δήμο και τους πολίτες σε πάρκα, κήπους και καλλιέργειες.

Επιπρόσθετα, δημιουργήθηκε μια ηλεκτρονική πλατφόρμα (https://followgreen.gr/peristeri) με στόχο τη σύνδεση της ανακύκλωσης και της κομποστοποίησης με τοπικά καταστήματα και επιχειρήσεις, μέσω ενός συστήματος πόντων επιβράβευσης που αντιστοιχούν σε κουπόνια τα οποία εξαργυρώνονται στην τοπική αγορά. Οι πολίτες δηλώνουν τι ανακυκλώνουν και οι εταιρείες συνδράμουν αυτήν την προσπάθεια μέσω της προώθησης των προς πώληση προϊόντων και υπηρεσιών τους, παρέχοντας ειδικές εκπτώσεις και προσφορές. Το 2017 συλλέχθηκαν 60 τόνοι βιοαποβλήτων από λαϊκές αγορές. Η ποσότητα αυτή αυξήθηκε σε 88 τόνους το 2018. Το 2017 συλλέχθηκαν 99 τόνοι βιοαποβλήτων από μεγάλους παραγωγούς. Η ποσότητα αυτή αυξήθηκε σε 265 τόνους το 2018.

Παράγοντες επιτυχίας

• Πλήρης δέσμευση της δημοτικής αρχής στο έργο

• Συνεχής και ευρηματική επικοινωνία με τους χρήστες (διανομή ενημερωτικών εντύπων, φυλλαδίων, αφισών κ.λπ. «πόρτα - πόρτα», επικαιροποιημένος δημοτικός ιστότοπος, χρήση διάφορων μέσων κοινωνικής δικτύωσης, διοργάνωση εκδηλώσεων, κατάρτιση προσωπικού και χρηστών, δραστηριότητες παρακολούθησης κ.λπ.)

• Δημιουργία και χρήση της διαδημοτικής πλατφόρμας ανταποδοτικής ανακύκλωσης «Followgreen» (https://followgreen.gr/peristeri)