Τι δείχνουν πέντε έρευνες για την πλαστική ρύπανση στην Ελλάδα

Δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που νεκρός φυσητήρας βρέθηκε στη Μύκονο. Κατά την αυτοψία, οι ερευνητές νόμισαν ότι στο στομάχι της βρίσκονταν ένα μικρό φαλαινάκι ή ένα τεράστιο καλαμάρι. Στην πραγματικότητα εκεί εντοπίστηκε μια πλαστική μάζα από 100 πλαστικές σακούλες που ευθύνονταν για τον θάνατο του φυσητήρα.

Η Ελλάδα, η χώρα με τα 16.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής, που ο μεγάλος της πλούτος είναι η θάλασσα, βρίσκεται κι αυτή αντιμέτωπη με το μεγάλο πρόβλημα της θαλάσσιας ρύπανσης από πλαστικά.

Έρευνα που διεξήχθη για την πυκνότητα και σύσταση των απορριμμάτων στον βυθό τριών κόλπων της Ελλάδας (Σαρωνικός, Πατραϊκός, Εχινάδων), ενός της Ρουμανίας (Κοστάντζα) κι ενός της Κύπρου (Λεμεσού) έδειξε, σύμφωνα με το WWF Ελλάς, πως οι περιοχές της Ελλάδας είχαν μεγαλύτερη πυκνότητα απορριμμάτων στον βυθό σε σχέση με τις άλλες περιοχές. Ο βυθός του Σαρωνικού ήταν αυτός με τη μεγαλύτερη πυκνότητα. Αξίζει να σημειωθεί πως το 95% σχεδόν των απορριμμάτων που βρέθηκαν στον Σαρωνικό ήταν πλαστικά. Σε άλλη παρόμοια έρευνα σε Κυκλάδες και Ευβοϊκό, επίσης εντοπίστηκε πως τα πλαστικά απορρίμματα ήταν τα συνηθέστερα απορρίμματα που ‘αλιεύτηκαν’ από τον βυθό των συγκεκριμένων περιοχών.

Σύμφωνα με έρευνα καταγραφής απορριμμάτων σε 80 παραλίες της Ελλάδας, τα πλαστικά είναι η πλέον κοινή κατηγορία απορριμμάτων που εντοπίστηκε. Το 43-51% των απορριμμάτων που καταγράφηκαν στην έρευνα ήταν πλαστικά, το 13-18% χαρτί και το 7-12% αλουμίνιο.

Βάσει πρόσφατης έρευνας στο πλαίσιο του προγράμματος Life Debag, στο τοπ-10 των απορριμμάτων που εντοπίστηκαν στις παραλίες της Σύρου περιλαμβάνονται αποτσίγαρα, μικρά και μεγάλα κομμάτια πλαστικών, καλαμάκια και αναδευτήρες, πλαστικές συσκευασίες τροφίμων, πλαστικά καπάκια, πλαστικές σακούλες και πλαστικά ποτήρια.

Οι Έλληνες καταναλώνουν 1 δισ. πλαστικά μπουκάλια ετησίως

Επιπρόσθετα, η οργάνωση Seas at Risk εκτίμησε την κατανάλωση πλαστικών μιας χρήσης στις χώρες της ΕΕ, μεταξύ των οποίων και στην Ελλάδα. Σύμφωνα λοιπόν με τις μετριοπαθέστερες εκτιμήσεις, στην Ελλάδα καταναλώνονται κάθε χρόνο περίπου 1 δισ. πλαστικά μπουκάλια και 300 εκατομμύρια πλαστικά ποτήρια και καπάκια, ενώ μόνο στα ταχυφαγεία εκτιμάται ότι κάθε χρόνο καταναλώνονται σχεδόν 1 δισ. πλαστικά καλαμάκια.

Όπως σχολιάζει το WWF Ελλάς, με αφορμή την έρευνά του για την πλαστική ρύπανση στη Μεσόγειο, η ρύπανση από πλαστικά μόλις τώρα άρχισε να μπαίνει στο δημόσιο διάλογο, αλλά με τρόπο αποσπασματικό και κυρίως μέσα από κατακερματισμένες δράσεις ενημέρωσης. «Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και το μέτρο εισαγωγής τέλους στη λεπτή πλαστική σακούλα μιας χρήσης αντιμετωπίστηκε ως ένας ακόμη φόρος στο πλαίσιο της οικονομικής κρίσης κι όχι ως ένα πρώτο βήμα για την μείωση των επιπτώσεων που η πλαστική ρύπανση φέρνει στο θαλάσσιο οικοσύστημα», αναφέρει η περιβαλλοντική οργάνωση.

Η ευαισθητοποίηση των πολιτών παραμένει σε χαμηλά επίπεδα. Στο Ευρωβαρόμετρο 388 (Ιούνιος 2014), το 94% των Ευρωπαίων δηλώνουν ότι χρειάζονται περισσότερο ενημέρωση για τα είδη πλαστικών που ανακυκλώνονται, ενώ στο Ευρωβαρόμετρο 468 (Νοέμβριος 2017) προκύπτει πως οι πολίτες δεν είναι τόσο ευαισθητοποιημένοι όσο θα μπορούσε. Για παράδειγμα, μόλις το 34% των Ευρωπαίων δηλώνει ότι αποφεύγει την αγορά πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης. Το ποσοστό για τους Έλληνες είναι ακόμα μικρότερο και μόλις φτάνει το 24%, δείγμα του ότι απαιτείται περισσότερη προσπάθεια για την ευαισθητοποίηση και την ανάληψη δράσης εκ μέρους των πολιτών.

Αλλά και σε επίπεδο πολιτικής, υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν, τονίζει η ΜΚΟ. «Καταρχάς», σημειώνει, «δεν έχει υπάρξει μέχρι στιγμής κάποιος σχεδιασμός για τη λήψη μέτρων με σκοπό την αποτροπή εισόδου πλαστικών απορριμμάτων στο θαλάσσιο περιβάλλον. Η εισαγωγή του τέλους πλαστικής σακούλας έγινε μόνο έπειτα από απαίτηση της Κομισιόν και με πολύ ‘χαλαρούς’ όρους (τέλος μόλις 0,04€ το 2018 και 0,09€ το 2019, όταν πχ. σε Ολλανδία και Ιρλανδία η χρέωση φτάνει τα 0,25€ και 0,22€ αντίστοιχα)».

Μετεξεταστέοι στη διαχείριση πλαστικών σκουπιδιών

Στη διαχείριση των πλαστικών απορριμμάτων, η Ελλάδα βρίσκεται κάτω από τη βάση. Σύμφωνα με το WWF Ελλάς, η κακή διαχείριση γενικότερα των στερεών απορριμμάτων, το χαμηλό ποσοστό ανακύκλωσης πλαστικών κι ακόμα χειρότερα η ύπαρξη ανεξέλεγκτων και παράνομων χώρων απόθεσης απορριμμάτων, είναι μόνιμες αιτίες διοχέτευσης πλαστικών στο Αιγαίο, στο Ιόνιο, στη Μεσόγειο. Η Ελλάδα εξακολουθεί να πληρώνει πρόστιμα στην ΕΕ για την μη αποκατάσταση παράνομων χωματερών. Επιπλέον, εκτιμάται ότι μόλις το 20% των πλαστικών απορριμμάτων ανακυκλώνεται, ενώ το υπόλοιπο καταλήγει σε ΧΥΤΑ ή χωματερές. Το ποσοστό ανακύκλωσης πλαστικών στην Ελλάδα είναι ένα από τα χειρότερα ποσοστά στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Πηγές

Sperm whale: death by 100 plastic bags, http://oceanwildthings.com/2012/06/sperm-whale-death-by-100-plastic-bags/ (last access: 18.05.2018)
Ioakeimidis, C., et al. A comparative study of marine litter on the seafloor of coastal areas in the Eastern Mediterranean and Black Seas. Mar. Pollut. Bull. (2014)
Papadopoulou, K.-N., Anastasopoulou, A., Mytilineou, C. H., Smith, C. J., and Stamouli, C. (2015). “Seabed marine litter, comparison of 4 Aegean trawling grounds,” in Proceedings of 11th Panhellenic Symposium of Oceanography and Fisheries (Lesvos), 381–385.
S. Kordella , M. Geraga , G. Papatheodorou , E. Fakiris & I. M. Mitropoulou (2013). Litter composition and source contribution for 80 beaches in Greece, Eastern Mediterranean: A nationwide voluntary clean-up campaign, Aquatic Ecosystem Health & Management, 16:1, 111-118
Seas at Risk, Single-use plastics and the marine environment: Leverage points for reducing single-use plastics (2017)
Flash Eurobarometer 388 – June 2014, Attitudes of Europeans towards Waste Management and Resource Efficiency
Special Eurobarometer 468 - October 2017 , Attitudes of European citizens towards the environment