Marker Wadden: Τεχνητά νησιά ως "κιβωτός" για τη διάσωση της φύσης

Από την αποβάθρα του Lelystad, η Markermeer φαίνεται εντυπωσιακή. Ενισχυμένη από άφθονες γέφυρες από σκυρόδεμα, η ρηχή λίμνη, που επίσης θεωρείται εσωτερική θάλασσα, εκτείνεται για περίπου 40 χιλιόμετρα, πλημμυρίζοντας μια έκταση 700 τ.μ. της κεντρικής Ολλανδίας. Στο νοτιότερο σημείο της, φτάνει στο Άμστερνταμ και στα βόρεια, δυτικά και ανατολικά συνεχίζει στις πόλεις Enkhuizen, Hoorn και Lelystad, μέρη που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θα σκέφτονταν ποτέ να επισκεφθούν.

Ωστόσο, υπάρχει μια τεράστια ομορφιά που μπορεί να δει κανείς από την ακτή. Το εσωτερικό της Markermeer φιλοξενεί ένα φιλόδοξο έργο αναδάσωσης, ενώ πριν από τρία χρόνια, η ιδέα αυτή υπήρχε μόνο στα χαρτιά. Ο λόγος για το Marker Wadden, ένα ανθρωπογενές αρχιπέλαγος πέντε νησιών στην επαρχία Flevoland. Διευθυντής του έργου είναι ο Roel Posthoorn, το όραμά του οποίου έχει μετατρέψει το βαθύτερο μέρος της λίμνης σε ένα καταφύγιο άγριας φύσης από έλη, καλαμιές και ζώα, που θα φέρουν τον κόσμο ξανά κοντά στη φύση.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία εδώ υπάρχουν περίπου 120 είδη πουλιών. Ειδικότερα, μπορεί να δει κανείς χήνες, πάπιες, κορμοράνους και περισσότερους από 2.200 γλάρους. Παράλληλα, εδώ θα βρει κανείς τέσσερις διαφορετικούς τύπους νυχτερίδων, έντομα και 170 διαφορετικά είδη φυτών. Πρόκειται για ένα πρωτοφανές επίτευγμα σε ένα παραμελημένο τοπίο που μέχρι τώρα έχει διαγραφεί από τον χάρτη.

«Καλώς ήρθατε στη νέα ακτογραμμή της Ευρώπης. Μέχρι το τέλος της επόμενης εβδομάδας, αυτό το μέρος θα είναι εντελώς διαφορετικό. Στη συνέχεια, όταν η συμμετοχή μας φτάσει στο τέλος της, η φύση θα αναλάβει το έργο της», δήλωσε ο Posthoorn στο bbc.

Σήμερα, η απώλεια της βιοποικιλότητας είναι μια τόσο ακατανόητη πρόκληση που οι λύσεις πρέπει να είναι εξαιρετικές. Για τον Posthoorn, ο οποίος είναι και ο διευθυντής του προγράμματος Natuurmonumenten, ένα ολλανδικό μη κερδοσκοπικό κίνημα διατήρησης της φύσης, η ιδέα γεννήθηκε από την απογοήτευση.

Πριν από περίπου 40 χρόνια, η ολλανδική κυβέρνηση σχεδίαζε να ανακτήσει τη γη από το Markermeer μέσω αυτής της διαδικασίας εκφόρτωσης για να αυξήσει την κατοικήσιμη περιοχή του Flevoland και να διευκολύνει την πίεση στις πυκνοκατοικημένες πόλεις γύρω από το ξενοδοχείο. Αλλά η γραφειοκρατία και οι κλιμακούμενες δαπάνες συγκλόνισαν το έργο. Πραγματοποιήθηκαν πολιτικές μάχες αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Την ίδια στιγμή, η ποιότητα του νερού της Markermeer επιδεινώθηκε ραγδαία εξαιτίας της εξαφάνισης της φυσικής ακτογραμμής και ο πληθυσμός των ψαριών παρουσίασε απότομη πτώση.

Εδώ, κατάλαβε, ότι οι άνθρωποι ζούσαν πάντα δίπλα στο νερό ή ουσιαστικά πάνω από αυτό. Οπότε, το επόμενο σχέδιο ήταν η δημιουργία πέντε πανέμορφων νησιών, εκ των οποίων μόνο το ένα θα ήταν ανοικτό για τους επισκέπτες. Το έργο έλαβε χώρα σε στενή συνεργασία μεταξύ τοπικών και εθνικών κυβερνήσεων, αλλά αυτό δεν συνέβαινε πάντοτε.

«Ήταν μια απλή εξίσωση νερού, νησιών και φύσης, αλλά δυσκολευόμουν να εξηγήσω στους ανθρώπους τι είχα κατά νου», δήλωσε ο Posthoorn. «Έφερα τους ανθρώπους εδώ σε μια βάρκα για να εξηγήσω πώς θα ξεκινούσαμε με την ανάκτηση της γης από τον πάτο της λίμνης, αλλά δεν μπορούσαν να δουν τι έβλεπα».

Τώρα το φαινομενικά αδύνατο έχει γίνει πραγματικότητα. Πριν από λίγους μήνες, το στάσιμο νερό ήταν αδιαφανές και το φωσφορικό άλας ήταν απαραίτητο για να στηρίξει τη φυσική παραγωγικότητα. Έκτοτε, η νέα ακτογραμμή έχει υποκινήσει την παλιρροϊκή άμπωτη και ροή και το εύφορο έδαφος, από τα ιζήματα της λίμνης, προκάλεσε έκρηξη φυτικής ζωής. Είναι πολύ νωρίς για να προσδιοριστεί το μόνιμο αποτέλεσμα, αλλά η καθαρότητα του νερού βελτιώνεται και οι ενδείξεις για το μέλλον είναι ελπιδοφόρες. Παράλληλα, τα νέα οικοσυστήματα βοηθούν στην αποκατάσταση.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα από το κοντινό Εθνικό Πάρκο Nieuw Land, το οποίο ιδρύθηκε το 2018. Η Marker Wadden έχει απορροφηθεί πρόσφατα και μπορεί κανείς να κάνει σαφάρι για την εξερεύνηση του πάρκου. Σε ένα τζιπ είναι δυνατό να δει κανείς άγρια άλογα, βοοειδή, ελάφια, αλεπούδες και άγρια πτηνά.

Αυτή είναι όμως μόνο η αρχή. Την επόμενη δεκαετία θα πραγματοποιηθεί ένα νέο έργο που περιλαμβάνει τη δημιουργία ενός δεύτερου αρχιπελάγους στην απάνεμη πλευρά του Marker Wadden και μια τεχνητή χερσόνησο κοντά στο επαρχιακό Lelystad. «Αν μου επιτρέπεται να κτίσω ένα άλλο νησί μετά από αυτό θα το αφήσω εντελώς στη φύση για να δούμε τι θα συμβεί στη συνέχεια», πρόσθεσε ο Posthoorn.

«Το Leylstad κατασκευάστηκε από ανθρώπους και μπορείτε να δείτε ότι αυτά τα νησιά είναι το επόμενο βήμα», δήλωσε η Ina Adema, δήμαρχος του Leylstad. «Είναι κατασκευασμένα από ανθρώπους, αλλά αυτή τη φορά όχι για εμάς, αλλά για τη φύση».

Ο Posthoorn θεωρεί τον εαυτό του ως «κηδεμόνα» του νησιού και όχι αρχηγό του και πολλά από αυτά που προσπάθησε να επιτύχει είναι ήδη εμφανή, όπως η έλλειψη ανθρώπινου αποτυπώματος, από κτίρια και δρόμους έως τη σήμανση και τα καλώδια εναέριας κυκλοφορίας.

Το επόμενο έτος θα είναι έτοιμες οι τέσσερις καμπίνες του νησιού που είναι προσβάσιμες από το κοινό για ολονύκτιους εθελοντές και επισκέπτες και ένα εργαστήριο και ερευνητικό κέντρο εκτός δικτύου, που θα λειτουργούν με ηλιακή ενέργεια και αφαλατωμένο θαλασσινό νερό. Η μόνη «παραχώρηση» είναι ένα πλοίο, το οποίο θα κάνει δρομολόγια στη Markermeer από την επόμενη άνοιξη, προσφέροντας στους ημερήσιους ταξιδιώτες την ευκαιρία να επανασυνδεθούν με τη φύση.

Αυτά τα αγνά νησιά είναι ένα σύμβολο του πώς μπορεί να αντιστραφεί η παρακμή του περιβάλλοντος και πώς η δημιουργικότητα μπορεί να ενώσει μια κοινότητα, όχι μόνο με ένα εθελοντικό πρόγραμμα αλλά και ενθαρρύνοντας τους ανθρώπους να έρχονται στα νησιά για μια κοινή εμπειρία που δεν μπορούν να έχουν αλλού στην Ευρώπη.

Τα νησιά είναι εντυπωσιακά, σαν ένας τρελός θεός να έχει μεταφέρει έναν παράδεισο του Ινδικού Ωκεανού στη μέση της Ολλανδίας. Και όμως αυτό δεν είναι το νόημα. Δεν φτάνετε μόνο στο Marker Wadden. Ταξιδεύετε προς μια ιδέα, σε ένα πιο φωτεινό, πιο τολμηρό μέλλον.