ΕΑΑ: Χάρτες τεκτονικής παραμόρφωσης σε πανευρωπαϊκή κλίμακα

Χάρτες τεκτονικής παραμόρφωσης σε πανευρωπαϊκή κλίμακα παρήγαγε για πρώτη φορά, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Η2020 EPOS, επιστημονική ομάδα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ), με επικεφαλής τον Δρ. Αθανάσιο Γκανά, διευθυντή Ερευνών στο Γεωδυναμικό Ινστιτούτο.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η χαρτογράφηση της τεκτονικής παραμόρφωσης στον πλανήτη Γη έχει τεράστιο ενδιαφέρον για την εκτίμηση της σεισμικής επικινδυνότητας, αλλά και για την ερμηνεία-παρακολούθηση γεωδυναμικών μεταβολών στην επιφάνεια του πλανήτη.

Η παραμόρφωση προκύπτει από τις αλλαγές που επιφέρουν στην ελαστική λιθόσφαιρα (στερεό φλοιό και ανώτερο μανδύα) οι τάσεις που αναπτύσσονται λόγω της τεκτονικής των πλακών. Για παράδειγμα, οι αλλαγές στο σχήμα της πλάκας, οι περιστροφές των τεμαχών (blocks) ως προς την κατακόρυφο και η συσσώρευση της ελαστικής ενέργειας είναι μετρήσιμα μεγέθη της τεκτονικής παραμόρφωσης. Αυτές οι μετρήσεις έχουν αναβαθμιστεί εντυπωσιακά με τη χρήση δορυφορικών τεχνολογιών και ειδικότερα της διαστημικής γεωδαισίας GNSS (Global Navigation Satellite System).

Η ομάδα του ΕΑΑ έκανε χρήση τεκτονικών ταχυτήτων από 452 μόνιμους σταθμούς GNSS, τις οποίες επεξεργάστηκε ομάδα ερευνητών του Πανεπιστημίου της Γκρενόμπλ (Γαλλία). Με χρήση πακέτων ανοικτού λογισμικού, έγινε ο υπολογισμός των κυρίων αξόνων της ανηγμένης παραμόρφωσης, της διατμητικής παραμόρφωσης και άλλων παραμέτρων.

NOA.GR

Σχήμα: Κύριοι άξονες της ανηγμένης παραμόρφωσης για την νοτιοανατολική Ευρώπη. Με κόκκινο χρώμα υποδηλώνεται εφελκυσμός και με γαλάζιο χρώμα η συμπίεση. Copyright EPOS-IP

Η βασική μονάδα της παραμόρφωσης είναι το nanostrain/year, π.χ. 1 ns/yr, που εκφράζει την ετήσια αλλαγή σε μήκος 1 mm μεταξύ δύο σημείων που απέχουν 1.000 km. Σε μεγάλες περιοχές της Ευρασιατικής πλάκας όπου η σεισμικότητα είναι αραιή έως ανύπαρκτη (π.χ. Βόρεια Γαλλία, Πολωνία κλπ.) ο ρυθμός της παραμόρφωσης είναι μικρός (10-20 ns/yr) έως αμελητέος (1-2 ns/yr). Αντίθετα, σε περιοχές μεγάλης σεισμικότητας όπως η κεντρική Ελλάδα και η κεντρική Ιταλία η παραμόρφωση μετρήθηκε μεταξύ 50-150 ns/yr. Αυτά τα αποτελέσματα είναι συγκρίσιμα με αντίστοιχα αποτελέσματα για Ελλάδα και Ιταλία, άλλων ομάδων, που έχουν δημοσιευτεί σε έγκυρα επιστημονικά περιοδικά με κριτές.

Η σχετική έρευνα θα συνεχιστεί σε συνεργασία με τον Σουηδικό φορέα Lantmäteriet (LM), με σκοπό να παράγονται αυτοί οι χάρτες σε ετήσια βάση και να συμπεριλαμβάνουν ολοένα και αυξανόμενο αριθμό σταθμών GNSS της Ευρωπαϊκής ηπείρου.